3. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK DENETİM VE TASDİK SEMPOZYUMU PROGRAMI 3 7 Aralık 2014, Antalya Dr. Mehmet Ali Özyer Sayıştay 8. Dairesi Üyesi
Kamu İdarelerinin Aynı Dönemde Sayıştay ve Bağımsız Denetçiler (YMM) Tarafından Denetiminin Sonuçları Kamu Denetimi, Bağımsız Denetim ve Denetim Standartları ABD de bağımsız denetime olan ihtiyaç ise 1929 Büyük Buhranından sonra anlaşılmıştır. 1934 yılında çıkarılan Menkul Kıymetler Yasası, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonuna (SEC) finansal raporlama ve muhasebe standartlarını düzenleme yetkisi tanımıştır (Harris, 2009). Denetim Türleri: Mali tablo denetimi, Uygunluk denetimi, Faaliyet denetimi
Denetim standartları, AICPA nın bir alt kuruluşu olan ASB (Auditing Standards Board-Denetim Standartları Kurulu) tarafından SAS (Statements on Auditing Standards - Denetim Standartları Açıklamaları) adı altında 1972 yılından sonra yayımlanmaya başlamıştır. Çok az bir değişiklikle günümüze kadar gelmiş standartlar bugüne kadar pek çok ülke tarafından benimsenmiş ve uluslararası standartlara da temel olmuştur.
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants IFAC) bünyesinde kurulan Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (International Auditing and Assurance Standards Board IAASB) tarafından yayınlanmakta olan Uluslararası Denetim Standartları (UDS) ise Türkiye de ulusal denetim standartları oluşturulurken Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu gibi birçok düzenleyici otorite tarafından örnek alınmıştır.
Yüksek denetim kurumları tarafından kamu idarelerinin denetiminde kullanılan standartlar ise Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı (INTOSAI) tarafından oluşturulmuştur. İlk INTOSAI Denetim Standartları, Haziran 1992 de yayımlanmıştır. Mevcut ve yeni INTOSAI standart ve rehberlerinin aynı çerçeve altında bir araya getirilmesi çalışmaları kapsamında INTOSAI, IFAC (Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu) ve onun standart koyucu organı olan IAASB (Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu) ile yakın bir çalışma ilişkisi geliştirmiştir. INTOSAI, iki tür mesleki standart yayımlamaktadır: Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Standartları (ISSAI ler) ve INTOSAI İyi Yönetim Rehberleri (INTOSAI GOV ler).
Türkiye de Kamu İdarelerinin Sayıştay ve YMM/Bağımsız Denetimi Kamu İdarelerinde Sayıştay Denetimi Anayasanın 160 ve 5018 sayılı Kanunun 68 inci maddeleri Türkiye de Bağımsız Denetim 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununu ve 660 sayılı KHK
Sayıştay Denetimi ile Bağımsız Denetimin Birlikte Yapıldığı İdareler Tasarruf Mevduat Sigortası Fonunun ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun bağımsız denetimi İşsizlik sigortası fonuna ilişkin denetim
Gelir denetiminde YMM Tasdiki arayan kurumlar 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanununun 41/ç maddesi Bu Kanuna istinaden yayımlanan Yönetmelikte, medya hizmet sağlayıcılarına 3568 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde yılda en az bir defa yeminli mali müşavir tasdik raporu düzenlettirerek ait olduğu yılı takip eden yılın Mayıs ayı sonuna kadar Üst Kurula gönderme zorunluluğu getirilmiştir.
ABD de Sayıştay ve Bağımsız Denetim Ofis tipi bir sayıştaya sahip ABD de kamu idarelerinin Sayıştay dışında bağımsız denetim firmaları tarafından da denetlendiği görülmektedir. Örneğin 2011 2012 mali yılı hesapları Sayıştayca denetlenen Hazine Bakanlığı aynı zamanda bir bağımsız denetim firmasınca da denetlenmiş ve her iki denetim raporu internette yayımlanmıştır. Benzer bir durum ABD Hazine Bakanlığının 2011-2012 mali yılı hesaplarına ilişkin olarak Sayıştay denetimi ile bağımsız denetim raporları arasında da görülmekle birlikte değerlendirme konusunda izlenecek usule bu ülke kurumları da görüş belirtmemektedir. ABD de kamu idarelerinin hesap sorumlulukları, muhasebe ve tazminat fonksiyonlarının denetimi Hazine Bakanlığında iken I. Dünya Savaşı sonrasında artan milli borçların Federal finansal yönetimde ortaya çıkardığı düzensizlik ile Kongrenin harcamalara ilişkin olarak daha çok bilgi ve daha iyi denetim ihtiyacı görmesi üzerine 1921 yılında Bütçe ve Muhasebe Yasası ile kurulan Sayıştaya (Government Accountability Office) devredilmiştir (United States Government Accountability Office, 2014).
İktisadi Kamu Kuruluşları 5520 sayılı Kanunda iktisadi kamu kuruluşu Bu Kuruluşların denetim ve danışmanlık hizmeti ihtiyaçları ile Sayıştay yargılaması
Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Sayıştay Denetim Bağımsız Denetim
Elektronik Muhasebe ve Elektronik Denetim Sarbanes-Oxley Yasası Elektronik muhasebe ve denetim alanındaki gelişmeler
Sonuç 5018 sayılı Kanunun 68 inci maddesinde yer alan hükmü kamu denetimi açısından tek yetkili kurumun Sayıştay olduğu şeklinde değerlendirilmesi ile özellikle ihtisas denetimi gerektiren iktisadi kamu kuruluşlarında YMM/bağımsız denetimin yapılmasına imkan sağlanmalıdır. Farklı denetçiler tarafından denetim yapıldığında ise denetim sonuçları arasında ortaya çıkabilecek aykırılıkların nasıl değerlendirileceği de çözümlenmelidir.
Sonuç Finansal tabloların doğru ve güvenilir olması yeterli değildir. Kamuoyu da doğru olarak algılamalıdır. Kamuoyunun bir şirketin finansal tablolarının güvenilir olduğuna inanması, bağımsız bir profesyonel olan denetçi dışında kamuoyunun algısına bağlıdır. ABD Yüksek Mahkemesi