Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:1/11 TARSUS DEVLET HASTANESİ LABORATUVAR GÜVENLĠK REHBERĠ
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:2/11 LABORATUVAR GÜVENLĠĞĠ KONU BAġLIKLARI A- Laboratuvar güvenliği tanımı B- Laboratuvar çalışanlarının uyması gereken temel kurallar C- Bulaşıcı ve enfekte materyallerle çalışma prensipleri D- Laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlar E- Kimyasallarla çalışma prensipleri F- Laboratuvar güvenlik araçları G- Yangın Güvenliği H- Elektrik Güvenliği A-Laboratuvar güvenliği tanımı Laboratuvar güvenliği, çalıģan kiģinin, çevrenin ve çalıģma materyalinin korunması amacıyla; çalıģma sırasında belirli laboratuvar kurallarına uyulması, laboratuvar alt yapı, tasarım, donanım, uygulama ve tekniklerinden en uygun Ģekilde yararlanılması olarak tanımlanabilir. Laboratuvar güvenliğinin amacı; çalışanın hem kendisini, hem beraber çalıştığı
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:3/11 kişileri ve çevresini hem de çalışma materyalini kazalardan ve biyolojik zararlardan korumaktır. Temel mikrobiyolojik uygulamaların bilinmesi ve uygun, güvenli yardımcı ekipmanların kullanılması ile çalışanların enfeksiyöz ajanlara maruz kalması önlenebilmekte, ayrıca çalışanların önceden bağışıklanması ile de birincil koruma sağlanabilmektedir. B-Laboratuvar çalıģanlarının uyması gereken temel kurallar - Uygun giysiler giyilmeli (ayakkabılar kapalı olmalı, palto gibi hareket kısıtlayıcı ya da pahalı ve zarar görebilecek giysiler giyilmemeli), - Takılabilecek aksesuar (uzun kolye, bilezik) kullanılmamalı, -Saçlar toplanmalı, - Koruyucu gözlük, yüz koruyucu, eldiven ve önlük kullanmaya özen gösterilmeli, - Sigara içmek birşey yemekten ve içmekten kesinlikle kaçınılmalı, makyaj yapılmamalı, - Laboratuvar dışında eldiven kullanılmamalı, - Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir bantla kapatıldıktan sonra çalışılmalı, - UV yada laser ışını kullanılarak yapılan çalışmalarda yüz ve göz mutlaka korunmalıdır, - Laboratuvarda tek başına çalışılmamalı, - Mümkün olduğunca plastik malzeme tercih edilmeli, - Buzdolapları, derin dondurucular ve kuru buz kutuları belli aralıklarla çözülmeli, temizlenmeli ve içindeki malzemeler etiketlenmeli, - Santrifüj tüpleri tercihen plastik olmalı. Tüplerin dengeli olmasına dikkat edilmeli Metal tüplerin ağırlıklarının eşitlenmesinde korozyona yol açacak solüsyonlar kullanılmamalı, - Tüplerin fazla doldurulmamasına dikkat edilmeli. Santrifüj haznesi, rotorlar ve tüpler her gün çatlaklar ve korozyon açısından kontrol edilmeli, - Çatlamış yada kısmen kırılmış cam eşyalar hiçbir çalışmada kullanılmamalı, Deneyinizi bitirdiğinizde çalışma alanı ve kullanılan malzeme temizlenmeli. - Çalışma alanınız için uygun olan temizleyiciler kullanılmalı Laboratuvardan ayrılmadan önce, kullanılan kişisel koruyucu ekipmanlar temizlenmeli ve eller sabunla mutlaka yıkanmalı. - Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde kapatılmalıdır. - Laboratuvar atıkları uygun atık kaplarında toplanmalı - Kırık cam, bistüri, agaroz ve poliakrilamid jeller genel çöplüğe atılmamalı C- BulaĢıcı ve Enfekte Materyallerle ÇalıĢma Prensipleri Biyogüvenlik risk gruplarına göre laboratuar güvenlik seviyeleri Bulaşıcı ve enfekte materyallerle çalışma prensipleri
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:4/11 Tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak infekte kabul edilmeli Eller veya diğer cilt yüzeyleri hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve sabunla yıkanmalıdır. İğne batmasını önlemek için disposible iğneler kullanıldıktan sonra plastik kılıfları tekrar takılmamalı, iğneler enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir. Eldiven, Önlük, Galoş, Maske/Respirator, Yüz koruyucu/kalkan, Gözlük mutlaka kullanılmalıdır. Biyolojik güvenlik kabinleri Sınıf I Ön açık, hava akışı içeriye doğru, Dışa hava çıkışı HEPA filtreden Yalnızca personel koruyucu Sınıf II Ön açık, vertikal laminar hava akışı, İçe ve dışa hava HEPA filitrasyon Personel ve ürün koruyucucu Sınıf III Eldiven tip Pipetler (otomatik olanlar tercih edilmeli) Kesici-Delici Atıkların Toplanmasında plastik veya aynı özelliklere sahip kartondan yapılmış kutu veya konteynerler kullanılmalı Tıbbi Atıkların Toplanmasında kırmızı renkli plastik torbalar kullanılmalı Ünite İçi Taşıma araçları mutlaka olmalı Örnek kapları tercihen plastik olmalı, etiketlenmeli Dökülmeleri önlemek üzere örnek kapları ikinci bir kabın içine koyulmalı Kontamine- tekrar kullanılabilir malzemeler dezenfektan içinde 1 gün bekletilmeli Her çalışma sonrası çalışma alanı uygun bir dezenfektanla dekontamine edilmelidir Laboratuvar Kaynaklı Enfeksiyonlar Bakteriyel enfeksiyonlar Bu enfeksiyonların bulaşmasında esas yol; Delici-kesici aletlerle yaralanmalardır. Bu tür yaralanmaların yaklaşık %70 i ucu delikli iğnelerle olmaktadır. Eldivenle temas ve enjektör ucunun büyüklüğü, yaralanmanın derinliği hastalığın bulaşında önemli faktörlerdir. Alınacak önlemler Temas bölgesi su ve sabunla veya uygun bir antiseptikle yıkanmalıdır Mukoza temaslarında bol suyla yıkanma yeterlidir. Temas bölgesi sıkma, emme, kanatmaya çalışma v.b. İle travmatize edilmemelidir. HbsAg (+) hasta - anti-hbs veya antihbc Ab (-) sağlık personeline
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:5/11 ( iğne batması -mukoz membranlara sıçrama - sağlam olmayan deriye bulaş ) i- İlk 24-72 saat içinde 0.06 ml/kg (HBIg) İM olarak ii- HBV aşısı İM olarak ve 1 ay ve 6 ay sonra aynı dozda tekrarlanmalıdır.(0, 1, 2 ve 12. Ay şeklinde de yapılabilir) Hastanın ve/veya temas eden sağlık personelinin serolojik durumları bilinmiyorsa : i-hbv aşısı İM olarak ve 1 ay ve 6 ay sonra aynı dozda tekrarlanmalıdır.(0, 1, 2 ve 12. Ay şeklinde de yapılabilir) ii- İlk 48 72 saat içinde serolojik verilerin sonucuna göre değerlendirme yapılır. Anti HBs ve/veya anti HBc Ab (+) ya da HBs Ag (+) sağlık personeline temas sonrası aşı ya da HBIg uygulanmasına gerek yoktur Üç doz aşı sonrası 10 miu/mi nin Ab 9 ay koruyucu Bu sürenin sonunda veya Ab titresinin 10 miu/mi nin altına düştüğünde tek doz rapel aşı önerilir. HCV antikoru taşıyan bir kişinin kanıyla temas eden sağlık personeline lokal bakım önerilmelidir. Yaralanmayı takiben ve 6 9 ay sonra HCV ye karşı Ab araştırılması önerilmelidir Ig uygulamasının yararsız olduğu gösterilmiştir. HIV taşıyıcısı olan bir hastanın kanı ile temas sonrası lokal bakım önerilmelidir Bu tür bir yaralanmaya maruz kalan sağlık personelinin anti-hiv Ab taşıyıp taşımadığı hemen belirlenmelidir Aynı test yaralanmadan 6 hafta, 12 hafta ve 6 ay sonra tekrarlanmalıdır. Kültür laboratuvarı çalışanları üremiş kültürleri inhale etmemek için asla koklamamalıdır. Kimyasallarla çalıģma prensipleri Reaktiflik, bozunma hızı, yangın veya sağlık tehlikesi ya da toksik etkilere göre sınıflandırma yapılmalıdır. Yeni bir kimyasal alındıgında beraberinde muhakkak Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) de temin edilmelidir. Tehlike isaretlerine ve Malzeme Güvenlik Bilgi formlarında verilen bilgi ve ikazlara muhakkak uyulmalıdır Kimyasalların Depolanması Sadece belirlenen alanlarda ve dolap içinde maddeleri saklanmalı Kimyasalların saklandığı buzdolaplarında ASLA yiyecek içecek saklanmamalı Zeminde ve kabinlerin tepesinde saklanmamalı Dolap içinde olsa bile koridorlarda bırakılmamalı Dolapların içinde maddeleri saklamak için bölmeleri kullanılmalı Maddeleri etiketleri okunacak şekilde raflara yerleştirilmeli Tüm kimyasal kap ve şişeleri kullanım haricinde kapalı tutulmalıdır. Şişmis, akıtan veya şüpheli kimyasal kapları, şişeleri kullanılmamalı veya açılmamalıdır.
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:6/11 Kırılabilecek şişelerdeki kimyasalları taşırken muhakkak uygun bir taşıma sistemi, örneğin taşıma sepeti, kullanılmalıdır. Birbiriyle reaksiyona girebilecek kimyasallar beraber taşınmamalıdır. Tehlikeli kimyasalları kullanmadan önce risk değerlendirmesi yapılmalıdır Toksik, yüksek buhar basınçlı, korozif,uçucu ve kokulu maddelerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır Asit veya bazlar, küçük kaplara dolum için damacanalardan doğrudan akıtılmamalı, daima sifonlanma yapılmalıdır Asitlerin ve katı kostiklerin üzerine hiçbir zaman su dökülmemelidir Çeker ocak volantil maddeleri saklamak için kullanılmıyor ise asla kimyasalları çeker ocakta saklanmamalı Özellikle yanıcılar için özel olarak tasarlanmış buzdolapları kullanılmalı Reaktifi orijinal şişesinden ikinci bir şişeye transfer ederken ; etiketin üstüne Adı (kısaltmasız) Tehlike sınıfı Zarar vereceği hedef organ Tarihi (eğer perokside olabilen bir materyel ise) yazılmalı Düzenli olarak maddelerin son kullanım tarihlerini kontrol edilmeli Günü geçen kimyasallar imha edilmeli Kimyasal Atıkların uzaklaģtırılması Kuru kimyasal maddeler toprak veya seramik kaplarda toplanmalıdır Ağır metallerin veya diğer toksik maddelerin sulu çözeltileri şişelerde toplanmalıdır Kuvvetli asitler ve bazlar nötrleştirme işleminden sonra açık musluk alında lavaboya dökülmelidir. Her bir kimyasal atık kabı etiketlenmeli, kimyasalı ve miktarı belirtilmelidir Atık kabında birbiri ile uyumlu kimyasalların bulunmasına dikkat edilmelidir. Madde ekleme ve çıkarılması dışında bu kapların her zaman kapalı tutulmalıdır. Kimyasallarla çalıģma prensipleri Etrafa saçılan veya dökülen bütün kimyasallar derhal temizlenmelidir. Asit dökülmeleri sodyum bikarbonatla nötralize edilmelidir. Bazik dökülmeler borik asit veya seyreltik asetik asitle nötralize edilmeli veya kum dökülmelidir. Bütün kimyasal dökülmeleri, laboratuardan sorumlu kişiye derhal haber verilmelidir. Eğer; uçucu, yanıcı veya toksik maddeler dökülürse alev alma halinde hemen söndürülmeli ve kıvılcım oluşturabilecek cihazlar kapatılmalıdır. Kimyasalların insan vücuduna etkileri Karsinojen etki olabilir (Glutaraldehit,naftilamin,anilin vs.) Toksik etki olabilir (Formaldehit vs.) Geç olarak ortaya çıkabilen uyuşukluk, koordinasyon bozukluğu gibi belirtiler olabilir (HCN vs.)
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:7/11 Tahriş edici, aşındırıcı etki olabilir ( Organik çözücüler, amonyak) Reprodüktif etki olabilir (Glutaraldehit, Formaldehit, Akrilamid, Kloroform) Kimyasallara Maruz Kalındığında Ġlk Yardım Eğer hava yolu ile etki eden bir ajana maruz kalmışşanız ; Temiz havaya çıkılır Tüm kontamine olmuş kıyafetler çıkarılır Su ile hemen yıkanılır Temiz kıyafetler giyilir. Kuvvetli asitler ile yanmalarda; Yara yeri önce su ile bolca yıkanır. Sodyum bikarbonat (%5) veya amonyum hidroksit (%5) solüsyonu ile pansuman edilir. Kuvvetli alkaliler ile yanmalarda, Yara yeri su ile bolca yıkanır. Yara yerine %5 borik asit veya %1 asetik asit ile pansuman yapılır. Laboratuvar Güvenlik Araçları Göz banyoları Boy duşları Laboratuar giris, çıkıs ve kaçıs ve güvenlik isaretleri Yangın alarmları Yangın söndürücüler Yangın battaniyeleri Acil boşaltma planları ve toplanma yerleri Acil kapatma vana ve anahtarları (gaz, elektrik ve çeker ocaklar için) En yakın ilk yardım çantası ve ilk yardım sorumlusu Yangın Güvenliği
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:8/11 Klinik kimya laboratuvarında yangını başlatmak için temel olan yakıt, ısı veya tutuşma kaynağı ve oksijen (hava) gibi tüm elementler var olduğundan yangın güvenliği, klinik laboratuvar için son derece önemlidir. Yangından korunma cihazları olan, yangın söndürücüler, yangın battaniyeleri, tutuşabilir çözelti ve kimyasalların depolandığı kabinler, yangın alarmları, duman detektörleri ve su püskürtme sistemlerine laboratuvar çalışanları kolayca ulaşabilmelidirler. Yangınların Sınıflandırılması Yangınlar yanıcı maddenin türü ve söndürme gereksinimlerine dayanarak 4 sınıfa ayrılır: Sınıf A yangınlar; Kağıt, odun, plastik, bez gibi adi yanıcı katı materyeller Sınıf B yangınlar; Alevlenebilen sıvılar/gazlar ve yanıcı petrol ürünleri Sınıf C yangınlar; Elektriksel kaynaklı sigorta kutuları, elektrik tesisatı, elektrik motorları Sınıf D yangınlar; Magnezyum, sodyum ve potasyum gibi yanıcı/reaktif metaller Yangın Söndürücülerin Tipleri/ Uygulanmaları Yanlış yangın söndürücü kullanımı tehlikeli olduğundan, doğru tüpün seçildiğinden emin olunmalıdır ve nasıl kullanılacağı bilinmelidir. Örneğin yanan sıvılar veya elektrikli cihazların üzerine su sıkılmaz. Basınçlı su söndürücüleri köpük ve çok amaçlı kuru kimyasal tipte söndürücüler, A sınıfı yangınlar için kullanılır. Çok amaçlı kuru-kimyasal karbon dioksit söndürücüleri B ve C sınıfı yangınlar için kullanılır. Halojenlenmiş hidrokarbon söndürücüleri özellikle bilgisayar aleti için önerilir. D sınıfı yangınlar özel sorunlar çıkarır ve söndürme özel kuru-kimyasal söndürücüleri kullanan eğitimli itfaiyecilere bırakılmalıdır. Laboratuvar Yangın Nedenleri Bunzen bekleri, Kontrolsüz kimyasalların reaksiyonları, Elektrikli ısıtıcılar yangınları, Arızalı cihazlar, Elektriksel devrelere aşırı yüklenme. Yangın Güvenliği için Önlemler
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:9/11 Acil yangın çıkışları, Yangın söndürücülerinin yerleri ve nasıl kullanıldıkları, Birincil ve ikincil öncelikli tahliye rotaları, Engelli kişilerin yerleri, nasıl tahliye edileceği, Koridor ve merdiven boşlukları güvenli bölgeler olarak düzenlenmeli! Bu bölgeler herhangi bir depolanma için kullanılmamalı, Patlayıcı madde, cihaz ve kimyasallar uzaklaştırılmalı, Kapılar kapatılmalı, Kimyasalların listesi bilinmeli, Alarmların nerelerde bulunduğu bilinmelidir. Elektrik Güvenliği Elektriksel tehlikeler doğrudan ölüm, şok veya yanıklara, dolaylı olarak da yangın veya patlamaya yol açabildiğinden son derece önemlidir. Elektrikli aletlerle çalışırken alınacak önlemler özetle şunlardır: Yalnız topraklanmış ve trifaze edilmiş alet kullanılmalı, Elektrik telleri yıpranma bakımından kontrol edilmeli ve aletlerin sürekli koruyucu bakımı yapılmalı Uzatma kordonu kullanmak yasaklanmalı: Bazı durumlarda geçici kullanılırsa, 12 feet ten (~3.6 m) kısa ve tek çıkışlı olmalı, Cereyan kaçıran veya cızırtı yapan elektrikli aletle çalışılmamalı, Elektrikli aletleri asla ıslak elle çalıştırılmamalı, Elektrik kontrol panelinin tam yeri bilinmeli. Kimyasal maddeler aģağıdaki Ģekilde ayrılarak depolanmalıdır: -Parlayabilir sıvılar -Parlayabilir Katılar -Mineral asidleri -Organik asidler -Aşındırıcılar -Oksitleyiciler -Perklorik asid -Su ile etkileşenler -Hava ile etkişenler -Diğerleri -Soğutma gerektiren ısı ile etkileşen maddeler -Stabil olmayanlar (Şoka-duyarlı patlayıcılar) Büyük miktarlardaki uçucular ateşe dayanıklı, patlamaya dirençli anahtarlı ve ışıklandırmalı, özel havalandırılmalı ve havadan daha ağır buharların kalmasını önlemek için kapısının dibinde 10 cm lik bir eşik olan bir alanda saklanmalıdırlar. İki
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:10/11 L den daha fazla miktarlardaki alevlenebilen sıvılar yalnızca etiketli, basncı çıkarılmış yaylı kapaklı ve alev tutucu siperleri olan onaylanmış kırmızı güvenlik depolama kaplarında depolanmalıdır. Karsinojenler dahil toksik kimyasallar, kırılmaz, kimyasallara dirençli ikinci kaplara konularak iyi havalandırılmalı alanlarda saklanmalıdırlar. Kapların üzeri KANSER ŞÜPHELİ AJAN veya İLERİ DERECEDE KRONİK TOKSİSİTESİ olan bir bileşik olduğunu gösterecek şekilde etiketlenmelidir. Sodyum, potasyum ve metal hidritleri gibi suyla etkileşen kimyasallar diğerlerinden ayrılmalı ve kuru bir ortamda depolanmalıdır. Bu alanlar otomatik su püskürtme sistemi ile donatılmamalıdır. Tehlikeleri belirleyen uyarı işaretleri yalnız laboratuvar personelini, güçlü tehlikelere karşı alarma geçirmek için değil, fakat yangın veya patlama gibi acil durumlardan doğan özel tehlikeleri ayırt etmek için de son derece önemlidir. Tehlike Ayırt Etme Sistemine uygun olarak 2 veya daha fazla derecelendirmesi olan tüm maddeler için büyük bir baklava şekli içinde gruplanmış 4 küçük baklava şeklinde semboller bulunur. Soldaki mavi, sağlık tehlikesini; tepedeki kırmızı, parlayabilme tehlikesini; sağdaki sarı, reaktivite-stabilite tehlikesini (patlayabilen maddeler veya şiddetli kimyasal değişim gösteren maddeler için kullanılır); ve dipteki beyaz baklava, özel bir tehlike bilgisi önlemi için kullanılır (Şekil 1). Radyoaktivite, özgün biolojik tehlike, aşındırıcı ve diğer tehlikeli elementlerin varlığını gösterir. Tehlike derecesi, 0 ila 4 arası gruplandırılmıştır. 4 en ciddi tehlikeyi gösterir (5,6). Tüm hazırlanmış ayıraçların üzerine, maddenin adı, konsantrasyonu, tehlike uyarısı, özel çalışma şekli, depolama koşulları, hazırlanma tarihi,son kullanma tarihi ve hazırlayanın isminin baş harflerini içeren etiketler konulmalıdır. Yanabilen, tehlikeli veya toksik maddeler, karsinojenlerin depolandığı veya çalışıldığı alanlar açıkça işaretlenmelidir. Kan ve vücut sıvılarının depolandığı veya analiz edildiği yerlerde biolojik tehlike sembolü ile işaretlenmelidir. be ya z ġekil 1. BĠYOLOJĠK GÜVENLĠK Biyolojik laboratuvarlarda çalışan personel bazıları öldürücü olabilen tehlikeli biyolojik ajanlara temas edebilir. Bu biyolojik ajanları taşırken ve imha ederken belirli prosedürlere uyulması önemlidir. Doğrudan infeksiyon ve çevrenin bozulması ile sağlıklı insanlarda veya hayvanlarda potansiyel risk olan; infeksiyöz ajanlar, rekombinan DNA molekülleri, onkojenik virüslerdir. 1-İnfeksiyöz ajanlar(etyolojik ajanlar); kendisi veya toksini insanda veya hayvanda hastalığa yol açabilen ajanlardır. Bakteri, virüs, parazit, fungal ajanlar(sınıf 1-4). Salmonella (sınıf III bakteriyel ajan) ve HIV (sınıf II viral ajan). 2-Rekombinan DNA molekülü; sentetik veya doğal DNA segmentlerini canlı bir hücrede replike olabilen DNA molekülleri ile birleştirerek, canlı hücreler dışında yapılanan moleküller veya bu replikasyon sonucu oluşan DNA molekülleridir. 3-Onkojenik virüsler; insanda veya hayvanda tümöre neden olduğu düşünülen virüslerdir. 1-Biyolojik Güvenlik Esasları
Doküman Kodu:BĠY.RH.02 Yayın Tarihi:Haziran 2013 Revizyon Tarihi: Revizyon No:0 Sayfa No:11/11 Biyolojik ajanlarla çalışırken insan sağlığı ve çevrenin korunması için belirli kurallara uyulması gereklidir. Kişisel koruyucu önlemler, kişisel hijyen, biyolojik güvenlik kabinleri, belirli dezenfekte etme, belirli imha yöntemleri korunmada önemli rol oynar. Biyolojik materyalle çalışırken dikkat edilmesi gerekenler: Çalışırken temasla infekte olmamak için kimyasala dayanıklı eldivenler kullanılmalıdır veya çalışılan yüzey emici kağıt koyarak sıkça dezenfekte edilmelidir. Oral yolla bulaşı önlemek için çalışma sonunda ve laboratuvardan çıkarken eller mutlaka yıkanmalıdır. Aşılanma yapılmış olsa bile iğne, cam pipet, bistürü ucu gibi kesici maddeler kullanırken ciddi önlemler alınmalıdır. Enjektör iğnesi kullanımdan sonra kabına sokulmamalı, kırılıp bükülmemelidir. Kesiciler için uygun atık kabına atılmalıdır. Çalışma sonrası mutlaka yüzey dezenfekte edilmelidir. Kontamine atıklar belirli prosedürlere uyarak özel eldivenlerle, özel kaplarda taşınmalı ve atılmalıdır. 2-Laboratuvar Biyogüvenlik Dereceleri; CDC ve NIH ye göre 4 derecede incelenmektedir. 1.derece: Sağlıklı insanda hastalık yaptığı bildirilmemiş mikroorganizmalar kullanılır. Standart mikrobiyoloji laboratuvar pratikleridir ve özel önlem gerektirmez, çalışılan materyal ve gereçler güvenlidir. 2.derece: Farklı risk derecelerine sahip insan hastalıkları ile ilişkili ajanlarla çalışılır, orta risklidir. Kaza ile deri, muköz membran veya oral yolla enfekte materyal alınabilir. İnfeksiyöz ajan varlığı bildirilmemiş insan deri, kan, vücut sıvıları ve dokuları ile çalışılır, birincil bariyer önerilir, dekontaminasyon varsa ikincil bariyer önerilir. 3.derece: Egzotik ajanların solunması, otoinokülasyon ve oral yolla ciddi ve potansiyel letal infeksiyona neden olabilir. Birincil bariyerler biyolojik güvenlik kabinleri veya diğer gereçlerdir. İkincil bariyer ise; laboratuvara kontrollü giriş, özel ventilasyon sistemi, atık dezenfekte etme imkanları gibi özetlenebilir. 4.derece: Tehlikeli ve egzotik ajanlar; mevcut aşısı ve tedavisi olmayan, ciddi hayati tehdit olan ve aerosol yolla bulaşabilenlerdir.