BİYOKİMYA LABORATUARI GÜVENLİK REHBERİ

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU BURSA İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ ORHANELİ İLÇE DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUARI GÜVENLİK REHBERİ Doküman Kodu Yayın Tarihi Revizyon Tarihi Revizyon No Sayfa Sayısı BİY.RH /6 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU BURSA KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ ORHANELİ İLÇE DEVLET HASTANESİ 2013 BİYOKİMYA LABORATUARI GÜVENLİK REHBERİ HAZIRLAYAN: ULAŞ ŞAMDAN LABORATUAR TEKNİSYENİ-LABORATUAR SORUMLUSU 1

2 İÇİNDEKİLER 1.AMAÇ 2. SORUMLULAR 3. KAPSAM 4. LABORATUAR ÇALIŞANLARININ GÜVENLİKLE İLGİLİ UYMASI GEREKEN KURALLAR 5. LABORATUVAR GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ RİSK KATEGORİLERİ 5.1- KİMYASAL MADDELER 5.2- YANICI PARLAYICI VE PATLAYICI MADDELER( YANGIN GÜVENLİĞİ) 5.3- ELEKTRİK GÜVENLİĞİ 5.4-GİRİŞ VE ÇIKIŞLARA İLİŞKİN KURALLAR 6.TEMİZLİK, DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON KURALLARI 7.GÜVENLİK SEMBOLLERİ 8. REFERANS DOKÜMANLAR 2

3 1.AMAÇ: Hasta ve çalışan güvenliğini, numune güvenliğini sağlamak amacıyla, laboratuar ortamında uyulması gereken kuralları belirlemek. Laboratuarda çalışırken oluşabilecek biyolojik, kimyasal madde bulaşmasına maruz kalma ve yangın, elektrik güvenliği, düşmelere bağlı risklere karşı hasta ve çalışanların güvenliğini sağlamak, oluşabilecek çevre zararlarını engellemek ve uygulanmasını sağlamak. 2. SORUMLULAR:Tüm laboratuar çalışanları. 3. KAPSAM: Hastanemiz laboratuarı 4. LABORATUAR ÇALIŞANLARININ GÜVENLİKLE İLGİLİ UYMASI GEREKEN KURALLAR: Palto, ceket gibi giyim eşyaları, çanta ve kitaplar laboratuar çalışması yapılan tezgâhların üzerine bırakılamaz, bu eşyalar için özel olarak ayrılmış yerler kullanılır. Çalışma ortamında koruyucu giysi olarak laboratuar forması giyilir. Üniforma üzerine hırka, ceket gibi başka giysiler giyilmez. Saçlar kısa ya da uzun ise toplanmış ve tırnaklar kısa olmalıdır. Elde yara, kesi vb. varsa su geçirmez bant ile kapatılmalıdır. Çalışma ortamından ayrılırken forma çıkarılmalıdır. Enfektif materyal ile çalışılırken gerekirse maske takılmalıdır. Laboratuar forması ile laboratuar dışına çıkılmaz; laboratuar içindeki ortak kullanım alanlarına (çay, dinlenme odaları, çalışma ofisleri) girilmez. Hastadan kan alırken, hasta örnekleri çalışılırken ve enfekte materyal ile temas edilen çalışmalarda eldiven, önlük gibi koruyucular kullanılmalıdır. Eldiven takılı iken temiz yüzeylere dokunulmaz. Eldiven delinir ve yırtılırsa hemen değiştirilmelidir. Tıbbi ve evsel atıklar ilgili talimatlar doğrultusunda çöpler, ayrı çöp kovalarına ve çöp poşetlerine atılmalıdır. Kullanılan enjektör, pipet ucu, lam-lamel gibi kesici-delici aletler, bunlar için özel hazırlanmış olan atık kutularına atılmalıdır. Enjektör uçları asla kapatılmaya çalışılmamalıdır. Laboratuar çalışma alanları içinde kesinlikle bir şey yenilip içilmez. Bu alanlar içindeki buzdolabı ve diğer depolara yiyecek ve içecek konulmaz. Yiyecek ve içecekler sadece personel dinlenme odasındaki ve ofislerdeki dolaplara konulabilir. Buzdolapları, dondurucular içlerinde bulunan termometreler ile sabah ve akşam olmak üzere günde iki defa sıcaklık ölçümü yapılır ve değerler buzdolabı sıcaklık izlem formlarına kayıt edilir. Laboratuar içinde sigara içilmesi kesinlikle yasaktır. 3

4 Laboratuardaki çalışma alanlarında kozmetik madde kullanılmaz ve kontakt lens manüplasyonu yapılması yasaktır. Çalışma alanlarındaki laboratuar tezgâhları temiz, düzenli, dezenfektan maddeyle Silinmiş ve tozsuz olmalıdır. Çalışılan tüm yüzeyler sabah çalışmaya başlanmadan önce ve gün sonunda çalışma bittikten sonra 1/10 luk hipoklorit (çamaşır suyu) veya %70 lik alkolle silinerek temizlenmelidir. Çalışma bitiminde her bölümde çalışan teknisyen, nöbetçi ekibe görevi teslim etmeden önce de kan ve vücut sıvıları ile kontamine olabilecek alanları antiseptik solüsyon ile temizlemelidir (1/10 hipoklorit veya %70 lik alkol). Çalışılan potansiyel enfeksiyöz materyalin yere dökülmesi durumunda önce gazlı bez veya kağıt havlu ile organik kirler temizlenip ardından 1/10 luk çamaşır suyu dökülerek üzeri gazlı bezle örtülüp 20 dk beklenmeli, son olarak yer yine 1/10 luk çamaşır suyu ile silinmelidir. Tüm enfekte madde ve hasta örneği transferlerinde otomatik pipet kullanılır. Sıçrama olasılığına karşı maske takılmalı, koruyucu önlük giyilmelidir. Cam pipetler puarla kullanılmalı, ağız ile pipetleme yapılmamalıdır. Kullanılan otomatik pipetler mesai bitiminde antiseptik solüsyonla silinip, pipet askısına veya çekmeceye yerleştirilmelidir. İğne batması vb. personel yaralanma durumlarında çalışma güvenliği talimatına göre hareket edilmelidir. Cilde ve göze kimyasal madde sıçraması halinde bol su ile yıkanmalıdır. 5. LABORATUVAR GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ RİSK KATEGORİLERİ: Laboratuarda bulunan malzemeler, tetkik için kullanılan kimyasallar ve numune olarak alınan tıbbi materyaller risk grubuna göre dört ana grupta toplanır KİMYASAL MADDELER: Laboratuarda bulunan kimyasal maddeler uluslararası standart uyarı sembolleriyle etiketlenmelidir. Kimyasal maddeler zeminde olmayacak şekilde güvenli bir ortamda saklanmalıdır. Zararlı kimyasallar asla lavabolara dökülmemelidir. Bu kimyasallar önce nötralizasyona tabi tutulmalıdır, daha sonra atık şebekesine dökülmelidir. İstenilmeyen zararlı kimyasal atıklar uygun taşıyıcılarda toplanmalıdır. Klinik ve Laboratuarlarda Yaygın Olarak Kullanılan Reprodüktif Ajanlar: Glutaraldehit (erkek üreme sistemi için zararlı) 4

5 Bu ajan aynı zamanda aşındırıcı ve toksiktir. Bazı dezenfektanların içeriğinde bulunmaktadır. Karsinojenik olabilir. Formaldehit (erkek ve kadın) Ayrıca karsinojen, mutajen ve teratojendir. Doku fiksatörü olarak kullanılır. Ksilol: Soluma yoluyla alınan bazı kimyasal maddeler için laboratuarlarda bu kimyasallara özel aspiratörler ve gerekirse çeker ocak ve yeterli havalandırma bulundurulmalıdır Çalışma yapılırken reaksiyona girecek maddeler bir arada kullanılmamaya çalışılmalıdır. Eldiven, gözlük, maske kullanılmalıdır. İğne batması durumunda Kesici, Delici Alet Yaralanmaları Bildirim formu doldurularak kalite yönetim birimine bildirilir. Göze temas durumunda göz bol su ile yıkanır. Vücuda temas durumunda vücut bol su ile yıkanır. Yere döküldüğü zamanda dökülen kimyasalı nötralize edecek kimyasallar kullanılır.(acil durum dökülme kiti) Kimyasal maddelere maruz kalma daha ileri aşamada ise acil servise başvurulur YANICI PARLAYICI VE PATLAYICI MADDELER( YANGIN GÜVENLİĞİ) Laboratuardaki yangın söndürme aletlerinin yeri planda belirtilmeli tüm laboratuar çalışanları tarafından bilinmelidir. Periyodik kontrolleri takip edilmelidir. Yangın durumunda yapılacak acil işler için personel eğitimi olmalıdır. Acil yangın çıkışları, yangın söndürme tüplerinin kullanımı, alarmların nerede bulunduğu, tahliyede birincil ve ikincil öncelikli olanların neler olduğu vb. yangın eğitiminde öncelikli konulardır. Laboratuar yangınlarını önlemek için: Bunzen bedleri Kontrolsüz kimyasalların reaksiyonları, yerleri ve saklama koşulları Elektrikli ısıtıcılar Arızalı cihazlar Elektriksel devrelere aşırı yüklenme vb. konularda tüm laboratuar çalışanları dikkatli olmalıdır. Gerektiğinde yetkili kişiler zaman geçirilmeksizin uyarılmalıdır.. Yangın güvenliğini sağlamaya yönelik koridor ve merdiven boşlukları güvenli bölgeler olarak düzenlenmelidir. Bu bölgeler herhangi bir depolama için kullanılmamalıdır. Yangın anında patlayıcı madde, cihaz ve kimyasallar uzaklaştırılmalıdır. Yangın bölgesindeki kapılar kapatılmalıdır. Yangın durumunda asansörler asla kullanılmamalıdır ELEKTRİK GÜVENLİĞİ Elektrik kabloları ve bağlantılarının olduğu her yerde elektrik çarpması veya yangın tehlikesi vardır. 5

6 Elektrik kazalarına karşı alınabilecek önlemler şunlardır: Elektrikli cihazların tümü topraklanmalı. Elektrikli aletlerin çıplak kabloları derhal değiştirilmeli. Üç kutuplu fiş yerine iki kutbu birleştirilmiş cihazlara izin verilmemeli. Uzatma kabloları mümkün olduğunca kullanılmamalıdır. Elektrik kablolarındaki aşırı voltaj, yüksek direnci ölçebilen cihazlar bulundurulmalıdır. Elektrikli cihazlar ve bağlantılar ıslak elle tutulmamalıdır. Üzerine sıvı dökülmüş cihazlar kullanılmamalıdır. Elektrikle ilgili arızlarda derhal elektrik teknisyenleri aranarak haberdar edilmeli zaman geçirilmeden sorun çözümlenmelidir. 5.4-GİRİŞ VE ÇIKIŞLARA İLİŞKİN KURALLAR: Laboratuar çalışma alanları kontamine alan olarak kabul edilmektedir. Çalışma alanlarındaki cihazlar, telefonlar, bilgisayarlar kirli olarak kabul edilmektedir. Bu alanlardan çıkışta mutlaka önlükler çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır. Laboratuar yöneticilerinin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuardan dışarı çıkarılmamalıdır. Laboratuar çalışanları çalışma sonunda laboratuarı terk ederken ellerini yıkamalı ve önlüklerini çıkarmalıdır. Biyokimya laboratuar girişinde biyotehlike uyarı logosu olmalı, çalışanlar dışında laboratuara rasgele girişler engellenmelidir. 6.TEMİZLİK, DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON KURALLARI: Laboratuvarda hijyen şartlarına uyulmalıdır. Özellikle kan ve kan ürünleri ile yapılan çalışmalarda enfeksiyon riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır. Laboratuar temizlik ve dezenfeksiyonu, hastane risk sınıflamasına göre hazırlanan temizlik talimatına uygun yapılır. Çalışma alanlarındaki laboratuar tezgâhları temiz, düzenli, dezenfektan maddeyle silinmiş ve tozsuz olmalıdır. Çalışılan tüm yüzeyler sabah çalışmaya başlanmadan önce ve gün sonunda çalışma bittikten sonra 1/10 luk hipoklorit (çamaşır suyu) veya %70 lik alkolle silinerek temizlenmelidir. Çalışma bitiminde her bölümde çalışan teknisyen, nöbetçi ekibe görevi teslim etmeden önce de kan ve vücut sıvıları ile kontamine olabilecek alanları antiseptik solüsyon ile temizlemelidir (1/10 hipoklorit veya %70 lik alkol). Çalışılan potansiyel enfeksiyöz materyalin yere dökülmesi durumunda önce gazlı bez veya kâğıt havlu ile organik kirler temizlenip ardından 1/10 luk çamaşır suyu dökülerek üzeri gazlı bezle örtülüp 20 dk beklenmeli, son olarak yer yine 1/10 luk çamaşır suyu ile silinmelidir. Dökülme-saçılmalar ve diğer kazalarda mutlaka laboratuar sorumlusuna haber verilmeli, dökülen saçılan olaydan sorumlu teknik elemanın kendisi (asla hizmetli değil) dekontamine etmelidir. 6

7 Temizlik uygulama formuna temizleyen personel tarafından imza atılır. Temizlik sonrası laboratuar çalışanı temizliği kontrol eder ve laboratuar temizlik uygulama formunu imzalar. Atıklar atık talimatına uygun olarak ayrıştırılarak, geçici atık deposuna taşınır. Tüm personel, ne kadar önemsiz veya küçük olursa olsun laboratuar ve personel güvenliğini ilgilendirebilecek her durumu laboratuar sorumlu hekimine bildirmekle yükümlüdür. 7.GÜVENLİK SEMBOLLERİ Xn : ZARARLI İnsan vücuduyla teması engellenmelidir. Xi : TAHRİŞ EDİCİ Göz ve deriyle teması engellenmelidir. F+ : ÇOK ŞİDDETLİ ALEV ALICI Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır. T : ZEHİRLİ İnsan vüruduyla teması engellenmelidir N : ÇEVRE İÇİN ZARARLI Bu tür maddelerin toprakla ve çevreyle teması engellenmelidir BİOTEHLİKE 7

8 8. REFERANS DOKÜMANLAR 01/03/2011 Tarih Ve 9489 Sayılı Sağlıkta Performans Ve Kalite Yönergesi 06/04/2011 Tarih Ve Sayılı Hasta Ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik Laboratuar Güvenliği Ve Çevre Sağlığı Sitesi 8