Bilgisayarın Tanımı Bilgisayar verilen verileri, belirlenen bir programa göre işleyen, istenildiğinde saklayabilen, gerektiği zaman geriye verebilen elektronik bir alettir. Bilgisayarın Sınıflandırılması Terminal A. Amaçlarına Göre Bilgisayarlar 1. Genel Amaçlı: Bellekteki programlar doğrultusunda genel amaçlı olarak kullanılırlar. 2. Özel amaçlı: Yanlızca üretim amaçlarına uygun kullanılır. Örn: Sanayi Otomasyon B. Büyüklüklerine Göre Bilgisayarlar 1. Mikro Bilgisayarlar(Kişisel Bilgisayarlar-Küçük Boy): Kişisel bilgisayarlardır. Küçük çaplı işlerde kullanıldığı için PC olarak adlandırılır. Aynı zamanda tek kullanıcıdırlar. 2. Mini Bilgisayarlar(Orta Boy Bilgisayarlar): Mikrobilgisayarlardan daha büyüktürlar. Bunlar ise çok kullanıcıdırlar. Büyük sanayide ve bilimsel araştırmalarda kullanılır. 3. Makro Bilgisayarlar(Büyük Boy Bilgisayarlar): En kapsamlı bilgisayarlardır. Pek çok işi aynı zamanda aynı anda yapabilirler. Çok kullanıcı olarak tanımlanabilirler. C. Kuşaklarına Göre Bilgisayarlar 1. l.kuşak Bilgisayarlar: İlk üretilen bilgisayarlardır. Üretimde radyo lambaları ve vakum tüpleri kullanılmıştır. Çok güç harcarlar, çok ısı yayarlar. 2. ll.kuşak Bilgisayarlar: Birden çok Transistör'ün birleşmesi ile oluşturulan bilgisayarlardır (Transistör=Entegre yapısı).l.kuşağa göre daha az ısınır, daha hızlıdır ve daha az yer kaplar. 3. lll.kuşak Bilgisayarlar: Transistor yerine tümleştirilmiş devreler kullanılır. Çok hızlı çalışırlar. Maliyetleri düşüktür. Kullanıcı sayıları düşük değildir. 4. lv.kuşak Bilgisayarlar: Tümleştirilmiş devrelerin kapasitesi artırılmıştır. Proğramlama dilleri artmış ve programlama kolaylıkları gelmiştir. D. İşleyiş Sistemine Göre Bilgisayarlar 1. Sayısal (Dijital) Bilgisayarlar: İşleyiş sistemleri ikili sayı sistemine göredir. Verileri sayısal olarak alır işler ve sonucu iletir. 2. Örneksel (Analog) Bilgisayarlar: Analog veriler arasında karşılaştırma yaparak sonuçlar elde eder. Sanayi de kullanılır. 3. Melez (Hybrıd) Bilgisayar: Melez bilgisayarlar, sayısal ve analog bilgisayarların karışımıdır. Sayısal ve analog bilgisayarlar arasında bilgi dönüşümü sağlanır. Belirli bir mesafede fakat ana bilgisayarla iletişim halinde olan uç birim bilgisayarlara denir. Iki kısımdadır: Akılsız Terminal: Sadece monitör ve klavyeden oluşur. Kendi işlemcisi yoktur. Anabilgisayarın işlemcisine (Entegre) bağlıdır. Akıllı Terminal: Klavye, monitör işlemcisi vardır. Kendisi işlem yapabilir. Kendini aşan bir durum olursa ana makinanın işlemcisini kullanır.
Bilgisayarın genel yapısı ve çeşitleri G/Ç: Hem giriş hem çıkış anlamına gelmektedir. G: Sadece giriş anlamına gelmektedir. Ç: Sadece çıkış anlamına gelmektedir. Harddiskteki veya disketteki programlar parça parça merkezi işlemciye gönderilir ve çalıştırılır. Bilgisayar yapısı iki kısma ayrılmaktadır: A. Donanım 1. Çevre Birimleri a. Giriş b. Çıkış c. Giriş-Çıkış 2. Merkezi İşlem 3. Ana Bellek B. Yazılım 1. Sistem Yazılımları 2. Uygulama Yazılımları 3. Çevirici Yazılımlar DONANIM (HARDWARE) Bilgisayarı oluşturan fiziksel büyüklüklerdir. Bunlar çeşitli cihazlar ve elektronik bilgilerdir. 1.Çevre Birimleri Bilgisayara veri girişini ve çıkışını sağlayan birimdir.
Giriş birimleri: Sonuç elde etmek için bilgisayara veri girişini sağlar. Klavye (Keyboard): Bigisayarın veri girişini sağlar. Standart+giriş birimidir. Yerleşimine Göre Klavye Q Klavye f Klavye Daktilo Düzeni Tuş Sayısına Göre Klavye 131 Tuşlu Klavye 101 Tuşlu Klavye Mouse(Fare): Scaner(Tarayıcı): Klavyedeki ok tuşlarını ve ENTER tuşlarını kullanmadan işlem yampamızı sağlar. Giriş ünitesi olarak kullanılır. Bir giriş ünitesidir. Rasim ve yazıyı fotokopi makinası gibi okur v bilgisayara aktarır. El ve masa olmak üzere çeşitleri vardır. Joystick (Oyun çubuğu): Mause ile aynı işi yapar. Oyun oynamak için kullanılır. Çıkış Birimleri: Bilgisayarda işlenip elde edilen sonuçları dış ortamlara aktarırlar, standart çıkış birimi monitördür. Monitör: Bilgisayarlardan çıkan bilgilerin dış ortama yansımasını sağlar. Printer(Yazıcı): Sonuçları ya da yazıyı herhangi bir kağıt üzerine aktarır. Ploter(Çizici): Bir çıkış ünitesidir. Yazıcı gurubuna girer. Verilen grafik şeklinde kağıda dökülmesini sağlar. Mühendislik ve mimarlıkta kullanılır. Büyük çaplı çizimleri gerçekleştirir. Giriş-Çıkış Arabirimleri: Hem veri girişinde hem de çıktı alıntısında kullanılırlar. Manyetik Teyp: Harddisk: Kişisel bilgisayarlarda kullanılmaz. Macro bilgisayarlarda kullanılır. Bilgi depolama yeteneği çok fazladır. Yavaş çalışırlar. Çünki sıralı erişim prensibine sahiptirler. Bilgisayarın üzerinde veya dışardan bağlantılı olabilen birçok disketin görevini aynı anda üstlenebilen bilgi kayıt aracıdır. Sab disk olarakta bilinirler. Bozulma ihtimalleri azdır, hızlı çalışırlar. Türleri aşağıdaki kapasiteleriyle verilmiştir. TÜRÜ XT KAPASİTESİ 10 MB (Megabyte) XT,AT-286 20 MB " XT 30 MB "
AT-286/386 40 MB " AT-286/386 60 MB " Bellek Büyüklük Birimleri: Bilgisayarda bilgiyi temsil etmek için temel iki kavram Bit ve Byte' dır. Bit, ikili sayılardan (Binary Dijit) her biri demektir. Byte ise harfö sayı, grafıg ve diğer karakterleri saklayabilen temel bilgi alanıdır. İki türlü kullanımı vardır. 1) 1 ve 0 ile ifade edilen durumlardır. 2) Bilgilerin ölçülmesi için kullanılan durumlardır. Bilgisayarda en küçük kapasite (bilgi) birimi bittir. 0 ve 1'lerin her biri bir bit'i ifade eder. Bir bitle oluşan bir alana bilgi kaydetmek mümkün olmadığından bitler birleştirilerek bir grup oluştururlar. Bu yüzden 8 bitten oluşan alana 1 Byte adı verilir. Bit ise ikili sayı sisteminde bulunan değerlerin her birinin bellekte kapladığı alana 1 bir denir. 8 Bit = 1 Byte 1024 Byte = 1 MegaByte 1024 MegaByte = 1 GigaByte 1024 GigaByte = 1 TeraByte 1 Byte ile -128 ile +128 arasındaki tam sayıları ve 0-255 arasında işaretsiz tamsayıları ifade edebiliriz. Örneğin: B harfi bilgisayarda şu şekilde ifade edilir. B = (66) 10 2 7 + 2 6 + 2 5 + 2 4 + 2 3 + 2 2 +2 1 + 2 0 2 7 * 0 + 2 6 * 1 + 2 5 * 0 + 2 4 * 0 + 2 3 * 0 + 2 2 * 0 + 2 1 * 1 + 2 0 * 0 0 64 0 0 0 0 2 0 =66 Disket: Bilgisayarların okuyucu gözüne yerleştirilerek kullanılan plak biçiminde manyetik özellikli bir araçtır. Harddiske oranla kapasiteleri çok azdır.harddiskte olduğu gibi doğrudan erişimle çalışırlar. Daha önce hiç kullanılmamış disket formatlanır. Üzerinde 9 adet sektör ve 80 adet iz oluşur. Kişisel bilgisayarlarda kullanılmakta olan disket türleri ne göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Disket Türleri Bilgi Kayıt Tipi Kapasitesi 5,25 inçh Tek Yönlü 180 KB (Kilo Byte) 5,25 inçh Çift Yönlü (Double Density) 360 " 2006 SoNeR KILIÇASLAN
5,25 inçh Yüksek Yoğunluklu (High Density) 1.2 " 3,25 inçh Tek Yönlü (Double Density) 720 " 3,25 inçh Çift Yönlü (High Density) 1.44 " Double Density: Normal Kapasiteli High Density: Yüksek Kapasiteli Disketi Formatlama sonucunda 9 adet sektör ve 80 adet iz(track) oluşur. Disketin fiziksel yapısı ise şu şekildedir. 1 sektör'de 9 adet Track vardır. 1 sektör 512 Byte'dır. 1440 Kb @ 1.44 Mb' dır. 720 KB'lik Disket Hesaplama 1.44 MB'lık Disket Hesaplama 9 tane Track 80 tane Track (1 yüzeyde) 9 tane Sektör (1 yüzeyde) 9 Sektör / Track 2 adet yüzü var. 720 KB = 80 * 9 * 512 * 2 = 720 KB 512 * 2 = 1024 Byte (1KB) 9 tane Sektör (1 yüzeyde) 9 tane Track 80 tane Track 18 sektör / Track 2 adet yüzü var. 1.44 MB = 80 * 18 * 512 * 2 = 1440 KB = 1.44 MB 2.CPU (Merkezi İşlem Birimi)
Bilgisayardaki bütün aritmatiksel ve mantıksal işlemleri yerine getiren birimdir. Ana Bellekteki (RAM) Binary olarak kodlanmış komutlar byte byte CPU'ya getirilir. Bu komut byteları CPU tarafından icra edilir ve çalıştırılır. CPU şu parçalardan oluşur. a) ALU (Aritmatik Mantık Birimi): Birimler üzerinde toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi matematiksel işlemleri büyük, küçük, eşit ve eşitdeğil gibi işlemleri gerçekleştiren bir birimdir. b) CU (Kontrol Bİrimi): Bu birim ALU ile bellek arasında bilgi transferi yapar. c) Register (Yazmaç) Özel Bellek Birimi: Hızlı yapılması gereken işlemler bu ünitede gerçekleştirilir ve 16 adettir. Not: Bilgisayar içerisinde bulunan gelişmiş işlemcilerde ALU bir de matematik işlemci bulunur. Bu birimin hızı Megaher (MHZ)'lerle ölçülür. 1000 Hz = 1 Kz 1000 Khz = 1 Hbz 1000 Mhz = 1 Ghz 4 Mhz = 1 Saniyede 40 milyon işlem yapabilir anlamındadır. 3.RAM (Ana Bellek) Merkezi işlem biriminde işlenecek verilerin ve sonuçların geçici olarak saklandığı bellektir. Elektriksel kesintide bilgiler silinir. BELLEK TİPLERİ ROM Bellek (Read Only Memory) Yanlız okunabilir bellek anlamına gelmektedir. Bilgiler kalıcıdır. Yani enerji kesintisi olduğu zaman ROM'un içeriği silinmez. Bu bellekteki bilgiler sadece okunabilirdir ve silinemez. Makine, üretici firma tarafından bu bilgiler belleğe önceden yerleştirilmiştir. Önceden belleğe yerleştirilmiş olan bu bilgiler Ana Belleğe (RAM) aktarılır. a) Prom: Bir defa programlanabilir Rom'lardır b) Eprom: Silinebilir ve programlanabilir Rom'lardır. RAM Bellek (Random Access Memory)
Rasgele erişimli bellektir. Hem yazan hem de okuyabilen bellek birimidir. Bilgiler geçici olarak saklanır. Her hangi bir program çalıştırılmak istendiğinde önce RAM belleğe yüklenir. RAM'ın kapasitesi ne kadar fazla ise sistem o kadar fazla çalışır. CACHE Bellek Ön bellek anlamına gelmektedir. Normal RAM'lardan daha hızlıdırlar. CPU ile RAM arasındaki hız farkını ve bekleme süresini kısaltmak için kullanılır. B. YAZILIM (SOFTWARE) Bilgisayarın istenilen işlemleri yapabilmesi için gerekli olan komutlar topluluğuna YAZILIM adı verilir. Sadece donanımdan oluşmuş bir bilgisayar kullanılmaz. Yazılımlar üç ana başlık altında inceleyebiliriz. a) Sistem Yazılımları Bilgisayarın yapacağı işlerin kontrolünü, işlem yazılımlarının çalışmasını, bellek giriş ve çıkışlarını, çeşitli işlerin ard arda ve sürekli bir şekilde yapılmasını sağlar. Örneğin: MS-DOS, UNİX, WINDOWS-95 vb. Gibi b) Uygulama Yazılımları Programcının bir problemin çözümü için her hangi bir programlama dili ile yazdığı programlara derleyici ve çalıştırıcı, yani sisteme sonradan ilave edilmiş programların tümüne uygulama yazılımları adı verilir. c) Çevirici Yazılımlar Herhangi bir dilde yazılan programı makine diline çeviren yazılımlardır., 1. Komut: Bilgisayara iş yaptıran önceden hazırlanmış bilgiye denir. 2. Program: 3. Programlama: Donanımı önceden belirtilmiş bir sıraya göregerekli işlemlerin yapılabilmesi için belli bir kurala göre hazırlanmış komut dizileridir. Bilgisayara yaptırılacak herhangi bir işin bilgisayar dilleri ile programlanmasıdır. Yazılımlarda Kullanılan Dİller Programlama Dili: Programcının programı yazarken kullandığı özel bir dildir. Bilgisayara yaptırılacak olan işlerin bilgisayarın anlayabileceği dilde ifade edilmesidir.
Makina Dili: İlkel düzeyde bir programlama dilidir. Öğrenilmesi ve kullanılması oldukça güçtür. Doğrudan donanıma hitap ettiği için çok hızlı çalışırlar. Alçak Seviyeli Programlama dili (Assembly): Makine dilinde program yazma güçlüğü nedeniyle oluşturulmuş bir dildir. Burada işlemler 0 ve 1'ler yerine işlemin ingilizce karşılığının kısaltması (ADD Addition) kullanılarak yapılır. Sembolik kodlarla yazılan bu programlara kaynak denir. Daha sonra bu program Assembly yorumlayıcısı tarafından makine diline çevrilir. Yüksek Düzeyli Diller Makine diline ve Assembler diline göre bilgisayara daha az bağımlıdırlar. Bu dilin komutları genellikle ingilizdeki 8 kelimenin tümünden alındığı için hatırlanmaları kolaydır. Hata yapma olasılığı ve hataları düzeltmek daha kolaydır. Bu dilde yazılan programlar yorumlayıcı bellek ile makina diline çevrilirler. Yorumlayıcı: Yüksek düzeyde yazılmış program baştan sona kadar makina diline çevrilir. Hata varsa çevirme işleminden sonra listelenir. Derleyici: Yazılan programı adım adım tarar, hata varsa giderilene kadar işlem durur. Yüksek Düzeyli Bazı diller 1. BASIC Dili: 2. PASCAL Dili: 3. C Dili: 4. COBOL Dili: Basıc programları derleyici ile satır satır makine diline çevirirler ve çalıştırırlar. Hata durumunda program kesilir ve düzeltilmesi beklenir. Yaygın bir dildir. Bu dilde yazılan programlar pascal derleyicisi tarafından makine diline çevrilirler. Makine diline yakın bir dildir. Bu dilde yazılan programlar hızlı çalışırlar. Karakterlerden oluşan veriyi işlemesi için uygun komutlar içerir. Ticari uygulama için daha uygundur. 5. FORTRAN Dili: Basıc diline benzer bir dildir. Bilimsel araştırmalarda kullanılır. KLAVYE TUŞLARININ GÖREVLERİ 1. ENTER Tuşu: Klavyenin en kullanışlı tuşudur. Her türlü çalışmada komutların kabulünü sağlamak amacıyla kullanılır. Komutlar yazıldıktan sonra bu tuşa her zaman basılır. 2. ESC Tuşu: Yürütmeyi durdurma ve komutu iptal etme özelliği vardır. 3. CAPS LOCK Tuşu: Işık yanıkken devamlı büyük; sönükken devamlı küçük harf yazar. 4. SHİFT Tuşu: Bu tuşa basıldığında Caps Lock kapalı iken Shift ile beraber büyük harf karakteri yazılır. Caps Lock açık iken Shift ile beraber küçük harf karakteri yazılır. 5. SCROLL LOCK Tuşu: Her programda kullanılmaz. Ekranı hareket ettirmek için kullanılır. 6.PAUSE Tuşu: 7. INSERT Tuşu: İşlemi geçici olarak durdurur. Yazma işlemi anında bir karakter anında dizisinin arasına farklı bilgi eklenmesi gerektiğinde kullanılır.
8. PRİNT SCREEN Tuşu: Ekrandaki görüntüyü aynen yazıcıya aktarır. 9. TAB Tuşu: Cursor 8 karakter boşluk bırakarak sağa, Shift ile birlikte sola hareket ettirilir. Genellikle paragraf için kullanılır. 10. BACK SPACE Tuşu: Bulunduğu yerden sola doğru silerek ilerler. 11. DEL Tuşu: Silme tuşudur. İmleç sabit kalır ve sağında yer alan karakter dizisi basılı olduğu sürece silinir. 12. HOME Tuşu: İlk satıra gelmek için kullanılır. (Satır Başı) 13. END Tuşu: Son satıra gelmek için kullanılır. (Satır Sonu) 14. SPACE BAR Tuşu: Bir yazı üzerinde iken uygulandığında boşluk bırakır. 15. PAGE UP Tuşu: Bir sayfa yukarı anlamındadır. 16. PAGE DOWN Tuşu: Bir sayfa aşağı anlamındadır. 17. CTRL + ALT Tuşu: Standart görevleri yoktur. Program içerisinde öngörülen fonksiyonlarıgerçekleştirir. Sadece ALT tuşuna basılırsa tuşlar üzerinde 3. Bir karekteri görüntüler. Fonksiyon Tuşları F1 ile F12 arasındaki tuşlar fonksiyon tuşları anlamına gelmektedir. 1. F1 Tuşu: 2. F2 Tuşu: 3. F3 Tuşu: 4. F4 Tuşu: Bu tuşa birkez basılırsa daha önce yazılan komutun ilk harfi görüntülenir. Bu tuşa basmak suretiyle bir önce kullanılan komutun bir karekterine kadar olan tüm karekterler görümtülenir. Bu tuşa basmak suretiyle daha önce kullanılan komutun tümü bir defada görüntülenir. Bu tuşa basmak suretiyle bir önce kullanılan komutların içerdiği ifadelerin belirli bir karektere kadar atlanmasını sağlar. 5. F5 Tuşu: Bu tuş satırı iptal ederek yeniden yazılmasını sağlar. 6. F7 Tuşu: 7. F9 Tuşu: Bu tuşa basılırsa bellekte depolanan tüm komutların listesi görüntülenir. Bu tuşa basılmak suretiyle istenilen satır numarasındaki komuta ulaşılabilinir. DOSYA (FİLE) Bilgisayar ortamında aynı türden oluşan bilgilerin bir araya gelmesiyle oluşan yapıya denir. Dosyalar program dosyası, veri (bilgi) dosyası ve text dosya olmak üzere üçe ayrılırlar. Program Dosyası: Bir problemin çözümü için herhangi bir programlama dili yardımıyla oluşturulmuş komutlar topluluğuna verilen addır.
Veri (Bilgi) Dosyası: Bir problemin çalışası sırasında verilen bilgilerinişlendikten sonra manyetik ortamda saklanmış halidir. Text (Yazım) Dosyası: Metin, Mektup, Tez, Kitap ve yazışma amacıyla yazılan dosyalardır. Dosya İsmi (File Name) Bilgisayar ortamında bilgilerin saklanabilmesi için verilen isimdir. Dosya ismi yazılırken aşağıdaki kurallara uyulur. Dosya ismi en fazla 8 karakter uzunluğunda olabilir. Dosya ismi içerisinde şu özel karakterler bulunmaz ( * ; + = / \ < > [ ] vb. gibi) (COM1..COM4, LPT1..LPT3, LST, NUL, PRN, CLOCK$ vb. gibi Dosya Uzantısı Dosya isimleri A..Z ve 1..9 ve (.) karakterlerinden oluşur. Dosya uzantısı dosya isminden hemen sonra yazılır ve 3 karakterden oluşur. Dosya ismi ve uzantısı birbirinden. ileayrılır. Örnek: 1 2 3 4 5 6 7 8. 1 2 3 En çok kullanılan dosya tipleri.com.exe.bat.bas.pas Makine diline dönüşmüş program Makine diline dönüşmüş program Toplu işlem dosyası Basıc dilinde yazılmış programlar Pascal dilinde yazılmış programlar.c C dilinde yazılmış programlar.cob.dat.doc.txt.win.sys COBOL dilinde yazılmış programlar Veri Dosyası Döküman veya yazım dosyası Döküman veya yazım dosyası Wındows yazım dosyası Sistem dosyası
Örneğin: MUHASEBE.PAS STOK.EXE TREE.COM Q.EXE VERI.TXT AUTOEXEC.BAT COMMAND.COM