İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir!

İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Sizin için de önemlidir; İşiniz için de Risk değerlendirme esasları

2 RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI İş Sağlığı ve Güvenliği Herkes İçindir! Sizin için de önemlidir; İşiniz için de 1

RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM I: TEMEL BİLGİLER Tehlike nedir? Risk nedir? 4 Neden risk değerlendirmesi yapmalıyım? 4 Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? 4 Bu aracı nasıl kullanmalıyım? 5 BÖLÜM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ GENEL Adım 1: Hangi konuda bilgi toplamalıyım? 6 Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? 6 Adım 2: Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? 7 KONTROL LİSTESİ GENEL 8 Adım 3: Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? 9 Adım 4: Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? 10 Adım 5: Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? 10 RİSK DEĞERLENDİRME FORMU 11 Bilgi için: http://hwi.osha.europa.eu 2

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI Içindekiler BÖLÜM III: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ GENEL Kontrol Listesi 1: Engebeli ya da kaygan yüzeyler 12 Kontrol Listesi 2: Hareketli araç ve makineler 13 Kontrol Listesi 3: Makinelerin hareketli parçaları 14 Kontrol Listesi 4: Elektrikli tesisat ve ekipmanlar 15 Kontrol Listesi 5: Yangın 16 Kontrol Listesi 6: Patlama 18 Kontrol Listesi 7: Kimyasal Maddeler 20 Kontrol Listesi 8: Gürültü 22 Kontrol Listesi 9: Titreşim 23 Kontrol Listesi 10: Aydınlatma 24 Kontrol Listesi 11: İşyerinde Stres 26 BÖLÜM IV: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ BELİRLİ SEKTÖR VE İŞLER İÇİN Büro İşleri 30 İnşaat 33 Gıda işleme 36 Ağaç İşleri 38 Araba tamiri 41 Tarım 44 Küçük ölçekli yerüstü madenleri 50 Sektörlere yönelik diğer kontrol listelerine ulaşmak için:http:// hwi.osha.europa.eu 3

RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM I: TEMEL BİLGİLER Tehlike nedir? Risk nedir? Neden ve nasıl risk değerlendirmesi yapmalıyım? Tehlike, bir şeyin zarar verme potansiyelidir. Tehlike; insanları, eşyaları, süreçleri etkileyebilir; kazalara, sağlık sorunlarına, kayıplara ve makinelerde hasarlara neden olabilir. Mesleki risk, bir tehlikeye maruz kalma sonucunda bir sakatlık ya da hastalık geçirme olasılığını ve ortaya çıkacak sakatlık ya da hastalığın şiddetini ifade eder. Mesleki Risk Değerlendirmesi nin başlıca amacı çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumaktır. Risk değerlendirmesi, işle ilgili aktivitelerin çalışanlara ya da çevreye zarar verme olasılığının asgariye indirilmesine yardımcı olur. Risk değerlendirmesi, işinizin rekabet gücünü ve etkinliğini korumanızı sağlar. Sağlık ve güvenlikle ilgili kanunlara göre tüm işverenler düzenli olarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? İşyerindeki riskler aşağıda belirtildiği gibi beş basit adımda değerlendirilebilir. 4 ADIM 1 ADIM 2 ADIM 3 ADIM 4 ADIM 5 Bilgi toplamak Tehlikeleri belirlemek Tehlikelerden doğan riskleri belirlemek (risklerin ortaya çıkma olasılıklarını ve sonuçların ciddiyetini tahmin etmek ve riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek) Risklerin ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına yönelik eylemleri planlamak ve değerlendirmeyi gözden geçirmek Yapılan risk değerlendirmesini belgelendirmek

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI BU ARAÇ TÜM ADIMLARI GERÇEKLEŞTİREREK RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TAMAMLAMANIZA VE BU SÜRECİ BELGELENDİRMENİZE YARDIMCI OLACAKTIR Bu aracı nasıl kullanmalıyım? ADIM 1 Hangi konuda bilgi toplamalıyım? Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 1 ADIM 2 Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 2 BÖLÜM ADIM 3 Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? Bkz. BÖLÜM BÖLÜM II ADIM 3 ADIM 4 Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 4 ADIM 5 Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? Bkz. BÖLÜM II ADIM 5 5

RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL BÖLÜM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ GENEL ADIM 1 Hangi konuda bilgi toplamalıyım? Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? İşyerindeki riskleri değerlendirebilmek için aşağıdaki konularda bilgi sahibi olmanız gerekmektedir: Bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklardan yararlanabilirsiniz: İşyerinin ve/veya işin gereği sürdürülen çalışmaların nerede gerçekleştirildiği; Kimlerin çalıştığı; özellikle söz konusu mesleki tehlikelerden diğerlerine oranla daha fazla etkilenecek olan çalışan gruplarına (örneğin; hamile kadınlara, genç çalışanlara ya da engelli çalışanlara) özel dikkat gösterin. Bunun yanında, yarı-zamanlı çalışanları, taşeronları, ziyaretçileri, ve işyeri dışında çalışanları (sürücüler, müşterileri evlerinde ziyaret edenler, vs.) da değerlendirmeyi unutmayın. Ne tür iş ekipmanı, malzeme ve iş süreçlerinin kullanıldığı; Ne tür görevlerin gerçekleştirildiği (örn. görevler ne şekilde ve ne süreliğine gerçekleştiriliyor); Hangi tehlikelerin tanımlanmış olduğu ve bu tehlikelerin kaynakları vb.; Mevcut tehlikelerin potansiyel sonuçları; Ne tür koruyucu tedbirlerin alındığı; Ne tür kaza, meslek hastalığı ve sağlık sorunlarıyla ilgili durumların bildirilmiş olduğu; İşyeriyle ilgili yasal ve yasal olmayan diğer yükümlülükler. Işyerinde kullanılan ekipman, materyal ya da maddelerle ilgili teknik bilgiler; Teknolojik prosedürler ve yapılan işe ait el kitapları; İş yerindeki zararlı/öldürücü, tehlikeli ya da zorlayıcı faktörlerle ilgili olarak yapılan ölçümlerin sonuçları; İş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin kayıtlar; Kimyasal maddelerin özellikleri; Yasal düzenlemeler ve teknik standartlar; Bilimsel ve teknik literatür. Bilgiye ulaşmak için kullanabileceğiniz diğer yöntemler: İş ortamını gözlemlemek; İşyerinde gerçekleştirilen çalışmaları gözlemlemek; İşyerinin dışında gerçekleştirilen görevleri gözlemlemek; Çalışanlarla görüşmek; İşyeri üzerinde etkisi olabilecek dış faktörleri gözlemlemek (örn. üçüncü taraf ların gerçekleştirdiği çalışmalar, hava koşulları). 6

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI ADIM 2 Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? İşyerindeki tehlikeleri belirlemek için GENEL KONTROL LİSTESİ ni kullanın ve: Burada ayrıca aşağıdaki belirli sektörler için hazırlanan bazı kontrol listelerini de bilginize sunuyoruz: Eğer tehlikenin mevcut olduğunu biliyorsanız «EVET» i işaretleyin Eğer tehlikenin mevcut olmadığını biliyorsanız «HAYIR» ı işaretleyin Eğer tehlikenin mevcut olup olmadığından emin değilseniz: Sütun 5 te belirtilen TEHLİKEYE ÖZGÜ KONTROL LİSTESİ Nİ KULLANIN. Eğer GENEL KONTROL LİSTESİ nin 5. sütununda belirtilen tehlikeye özgü bir kontrol LİSTESİ yoksa, daha ayrıntılı bilgi edinmek için Avrupa Ajansı nın ya da ulusal makamların internet sitelerinden faydalanabilir ya da yerel iş sağlığı ve güvenliği danışmanlarından yardım alabilirsiniz. Büro işi İnşaat Araba tamiri Gıda işleme Doğramacılık/ağaç işleri Tarım Küçük ölçekli yer üstü madenleri Eğer bu etkinliklerden birinde çalışıyosanız BÖLÜM IV te sunulan Sektöre özgü kontrol listelerine bakınız. RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TÜM İŞGÜCÜNÜZÜN AKTİF KATILIMIYLA GERÇEKLEŞ- TİRMELİSİNİZ 7

RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL KONTROL LİSTESİ GENEL No. Tehlike EVET HAYIR Bilmiyorum Tehlikeye özgü hazırlanan Kontrol Listesi ne bakınız: 1 2 3 4 5 1. Engebeli ya da kaygan yüzeyler (kaymaya, takılmaya, düşmeye, vb. neden olabilecek yüzeyler) BÖLÜM III - 1 2. Hareketli araç ve makineler BÖLÜM III - 2 3. Makinelerin hareketli parçaları BÖLÜM III - 3 4. Tehlikeli yüzeylere sahip nesne ve aksamlar (keskin, kaba/sert, vb.) 5. Soğuk ya da sıcak yüzeyler, malzemeler, vb. 6. Yüksek çalışma alanları ve tırmanma noktaları (yüksekten düşmeye sebep olabilecek mekanlar) 7. El aletleri 8. Yüksek basınç 9. Elektrikli tesisat ve ekipmanlar BÖLÜM III - 4 10. Yangın BÖLÜM III - 5 11. Patlama BÖLÜM III - 6 12. Havadaki kimyasal maddeler (toz dahil) BÖLÜM III - 7 13. Gürültü BÖLÜM III - 8 14. El-kol titreşimi BÖLÜM III - 9 15. Bütün vücut titreşimi BÖLÜM III - 10 16. Aydınlatma 17. UV, IR, lazer ve mikrodalga radyasyonu 18. Elektromanyetik alanlar 19. Sıcak ya da soğuk iklim 20. Ağırlık kaldırma ve taşıma 21. Duruş bozukluklarına sebeb olan işler 22. Biyolojik tehlikeler (virüsler, parazitler, küf ler, bakteriler) 23. Stres, şiddet, taciz (mobbing) 24. Diğerleri: lütfen aşağıda boş bırakılan alana belirtin ve «EVET» seçeneğini işaretleyin: 8

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI ADIM 3 Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? A. Belirlenen her tehlike için: Tehlikenin neden olabileceği zararın olasılığını ve şiddetini göz önünde bulundurarak riskin derecesinin küçük, orta ya da büyük olduğunu belirleyin. Karar vermek için aşağıdaki tabloyu kullanabilirsiniz. Sonuçların şiddeti Olasılık Hafif şiddetli zarar Orta Düzey zarar Büyük zarar Düşük olasılık Küçük (1) Küçük (1) Orta Düzey (2) Orta düzey olaslılık Küçük (1) Orta Düzey (2) Büyük (3) Yüksek olasılık Orta Düzey (2) Büyük (3) Büyük (3) Düşük olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca meydana gelmeyebilir. Orta düzey olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sadece birkaç kez meydana gelebilir. Yüksek olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sürekli olarak meydana gelebilir. Hafif şiddetli zarar: uzun süreli sıkıntıya sebep olmayan kaza ya da hastalıklar (örn. küçük çizikler, göz tahrişi, başağrısı, vb.). Orta Düzey zarar: hafif ancak uzun süreli ya da periyodik olarak tekrarlayan sıkıntılara yol açan kaza ve hastalıklar (örn. yaralar, basit kırıklar, vücudun sınırlı bir bölgesinde meydana gelen ikinci derece yanıklar, cilt alerjisi, vb.). Büyük zarar: kalıcı ve çok büyük rahatsızlıklara ve/veya ölüme neden olan kaza ve hastalıklar (örn. amputasyon, sakatlığa yol açan kompleks kırıklar, kanser, vücüdun geniş bir yüzeyinde meydana gelen ikinci veya üçüncü derece yanıklar). B. Tehlikeden kaynaklanan riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verin. Genelde: Büyük riskler kabul edilemeyen, Küçük ve orta düzey riskler ise kabul edilebilen riskler olarak değerlendirilir. Eğer yasal yükümlülüklere uyulmuyorsa, risk kabul edilemez! Unutmayın: Risk değerlendirmenizi çalışanların aktif katılımıyla gerçekleştirmelisiniz. Bir riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verirken çalışanlarınızın görüşleri, cinsiyet, yaş ve sağlık durumu gibi konuları da göz önünde bulundurun. Unutmayın değerlendirmeyi onlar için yapıyorsunuz. 9

RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI I TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL ADIM 4 ADIM 5 Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Eğer risk büyükse ve kabul edilemeyen risk olarak değerlendirilmişse, söz konusu riski azaltmak için gerekli adımlar zaman kaybetmeden atılmalıdır. Eğer risk orta düzeyse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, riskin seviyesini azaltmaya yönelik adımlar planlanmalıdır. Eğer risk küçükse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, aynı düzeyde kalmasını sağlamaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Önleyici ve koruyucu tedbirler aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre uygulanmalıdır: Tehlikenin/riskin ortadan kaldırılması, Organizasyonel tedbirlerle tehlikenin/riskin asgariye indirilmesi, Toplu koruyucu tedbirlerle tehlike/riskin asgariye indirilmesi, Uygun kişisel koruyucu donanımların kullanımıyla riskin azaltılması. Riskleri azaltmak için ne tür tedbirler alınabileceğine ilişkin örnekler için, Bkz. BÖLÜM III veya BÖLÜM IV teki Tehlikeye Özgü Kontrol Listelerine bakınız. Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? Aşağıda verilen RİSK DEĞERLENDİRME FORMU nu kullanarak yaptığınız risk değerlendirmesini belgelendirebilirsiniz. Temel bilgileri kaydedin: şirket adı ve adresi, değerlendirmenin yapıldığı işyerinin adı; değerlendirme tarihi, işyerinde çalışan(lar)ın isim(ler)i, değerlendirmeyi gerçekleştiren kişi(ler)in isim(ler)i. RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMUNUN ikinci sütununa belirlenen tehlikeleri kaydedin (GENEL KONTROL LİSTESİ nde «EVET» seçeneğini işaretledikleriniz için). Belirlenen her tehlike için: Üçüncü sütuna tehlikeden kaynaklanabilecek risklerin sınırlandırılması için alınan önleyici/koruyucu tedbirleri kaydedin; Dördüncü sütuna risk değerlendirmesinin sonuçlarını kaydedin (örn, büyük risk/kabul edilemez risk); Beşinci sütuna da riskin azaltılmasına yönelik planlanan eylemleri kaydedin. 10

TEMEL BILGILER & RİSK DEĞERLENDİRMESİ - GENEL I RISK DEĞERLENDIRME ESASLARI Risk Değerlendirme Formu Tarih: Form No: Şirketin adı ve adresi: Risk Değerlendirmesi yapan kişi(ler): (kişilerin adı) İşyeri: (işyerinin adı) Çalışanın adı: (işyerinde çalışan kişinin adı) RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMU No. TEHLİKE UYGULANAN ÖNLEYİCİ VE RISK RİSKİ AZALTMAK İÇİN KORUYUCU TEDBİRLER TAHMİNİ/DEĞERLENDİRMESİ PLANLANAN EYLEMLER 1 2 3 4 5 Risk değerlendirmesini yapan kişi(ler)nin imza(ları) İşyerinde çalışan kişi(ler)nin imza(lar)sı 11

RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER BÖLÜM III: TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİMİ GENEL- Kontrol Listesi No. 01 TEHLİKE: ENGEBELI YA DA KAYGAN YÜZEYLER Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Zeminde engebeli bölgeler, gevşemiş kaplamalar/cilalar, delikler, dökülmüş malzemeler, vb. var mı? 2. Zemin zaman zaman kayganlaşıyor mu?, Örn., temizlik nedeniyle ıslak olduğunda, üzerine sıvı bir madde (örn. yağ) döküldüğünde, yağmur ya da çamur girmesi halinde veya yapılan işler nedeniyle zeminin tozlandığı durumlarda, v.b. 3. Zeminde eşikler ya da başka seviye farklılığı yaratan bölümler var mı? 4. Zeminde kablolar var mı? 5. Uygun olmayan ayakkabıların giyilmesinden dolayı çalışanların kayma ya da düşme olasılığı var mı? 6. Zemin düzenli mi? 7. Çalışma alanında yerde bırakılmış herhangi bir engel ya da nesne var mı (yerinden kaldırılması mümkün olmayanlar hariç)? 8. Yerinden kaldırılması mümkün olmayan engeller işaretlenmiş mi? 9. İşyerinde kullanılan tüm trafik/gidiş geliş güzergahları uygun bir şekilde işaretlendirilmiş mi? 10. Zeminin ve gidiş geliş güzergahlarının aydınlatması uygun mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler 12 Zemin malzemesinin dikkatli seçilmesi, özellikle işin gerektirdiği uygulamalar nedeniyle zeminin ıslanması ya da tozlanması söz konusuysa yüzeylerin kuru bir şekilde muhafaza edilmesi. Gerekirse, uygun temizlik malzemesi kullanarak kaygan yüzeylere kimyasal yöntemlerle müdahale edilmesi. Zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının düzenli kontrolünün sağlanması. Zemindeki delik ve çatlakların, yıpranmış halı ya da kilimlerin ortadan kaldırılması; zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının düzenli tutulması. Eşiklerin kaldırılması ya da eşik yüksekliklerinin sınırlandırılması ve görünürlüklerinin artırılması. Çalışanlara uygun ayakkabıların temin edilmesi. Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının uygun şekilde işaretlenmesi. Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının yeterli aydınlatılması. Donanımları yerleştirirken kablolara yayaların yolundan geçmeyecek biçimde bir düzenleme yapılması, kabloların zemine sabitlenmesi için kablo gizleyicilerin kullanılması. Zeminlerde ve geliş gidiş güzergahlarında kaymayı önleyici ve temizlenmesi kolay malzemelerin kullanılması. Zeminde ve gidiş geliş güzergahlarının yüzeylerinde sıvı maddelerin kolayca akmasının sağlanması.

TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI TEHLİKE: HAREKETLİ ARAÇ VE MAKİNELER Kontrol Listesi No. 02 Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Taşıma araçları hatalı ya da bozuk oldukları zamanlarda kullanılıyorlar mı? 2. Taşıma araçları ve yükleme/boşaltma işlemlerinde kullanılan iş ekipmanları (örn. araçlar, vinçler/kaldıraçlar, kaldırma platformları) aşırı yüklü haldeyken kullanılıyor mu? 3. Taşıma yolu üzerindeki engeller kaldırılmış mı? 4. Taşıma güzergahları üzerindeki görüş alanı sınırlı mı? 5. Taşıma araçları yetkili olmayan kişiler tarafindan kullanılıyor mu? 6. Taşınan yükler her zaman gerektiği şekilde güvence altına alınıyor mu? 7. Taşınan büyük yükler nedeniyle sürücünün görüş alanının kısıtlanması söz konusu oluyor mu? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Kullanılan taşıma araçlarının yapılan işe uygun olması. Uygun sertifika/lisansa sahip iş ekipmanlarının kullanılması. İş ekipmanlarının imalatçının bilgilendirmesi ve el kitapçıkları doğrultusunda kullanılması. İş ekipmanlarının teknik açıdan düzenli olarak denetlenmesi Taşıma güzergahlarının uygun şekilde işaretlenmesi ve düzgün muhafaza edilmesi. Güzergahların yeterince geniş olmasının ve güzergahlar üzerinde hiçbir «kör nokta» bulunmamasının sağlanması. Taşınacak yükün düzgün bir şekilde yerleştirilmesi ve emniyetinin sağlanması Çalışanların yeterli eğitim almasının sağlanması. Kendiliğinden harekete geçen taşıma araçlarının beklenmeyen bir anda çalışmaya başlamasının engellenmesi için gerekli donanımların bulunması. 13

RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER Kontrol Listesi No. 03 TEHLİKE: MAKİNELERIN HAREKETLİ PARÇALARI Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Makinelerin üzerinde koruması olmayan tehlikeli hareketli parçaları var mı (yedek parçalar dahil)? 2. Makinelerin korumaları, çalışanların ellerinin, kollarının, ya da diğer vücut kısımlarının tehlikeli hareketli parçalarla temas etmesini yeterli ölçüde engelliyor mu? 3. Makinelerin koruyucu parçaları sıkı bir şekilde sabitlenmiş mi ve yerlerinden kolayca çıkarılmaları engellenmiş mi? 4. Makinenin hareketli parçalarının üzerine her hangi bir nesnenin düşmesi mümkün mü? 5. Kullanılan korumalar makinenin işleyişini bozuyor ya da güçleştiriyor mu? 6. Koruyucu parçaları çıkarmadan makineyi yağlamak mümkün mü? 7. Tehlikeli hareketleri durudurmadan koruyucuları çıkarmak mümkün mü? 8. Koruması olmayan tertibat, dişli, çark ya da makara var mı? 9. Açık bırakılmış kemer ya da zincirli frenler var mı? 10. Açıkta bırakılmış vida, anahtar, halka, vb. var mı? 11. Operatörün AÇMA/KAPAMA kontrollerine kolayca ulaşması mümkün mü? 12. Birden fazla operatörün kullandığı tek bir kontrol mekanizması mı var? Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler 14 Makinelerinin eğitimli ve yetkili çalışanlar tarafindan işletilmesinin sağlanması. Tüm koruyucu donanımların yerinde olmasınının ve düzgün çalışmasının sağlanması. Çalışanlara koruyucuların kullanılmasının gerekliliğini hatırlatacak poster ve işaretlerin kullanılması. Herhangi bir makine çalıştırılmadan önce gerekli tüm koruyucu parçaların yerli yerinde olduğunun kontrol edilmesi. Makinelerinin çevresindeki alanın temizlenmesi, toplanması ve her türlü engelden bertaraf edilmesi. Çalışanların kolayca hareket edebilmesi için yeterli alan bırakılması. Çalışanlara, uygun kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Makinelerinin üzerinde ve çevresinde yeterli aydınlatma yapılması. Zarar verebilecek nitelikteki makinelerinin kazara çalıştırılmasını engellemek için kolay anlaşılır bir uyarı ve bilgilendirme sisteminin uygulanması. Makinelerinin bakımının yapılması ve arızaların anında giderilmesinin sağlanması. Makinelerinin hareketli parçalarıyla makine çevresinde bulunan sabit parçalar arasında yeterli boşluk bırakılması.

TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI TEHLİKE: ELEKTRİKLİ TESİSAT VE EKİPMANLAR Kontrol Listesi No. 04 Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Güvenlik araçlarının ve açma kapama anahtarlarının yerli yerinde olduğundan ve çalıştığından emin misiniz? 2. Elektrik hatları üzerinde izolasyonun zarar gördüğü yerler var mı? (örn. düğümler, açıkta kalmış kablolar, vb.) 3. Hasar görmüş ya da yetkili olmayan kişilerin kullanımına karşı koruma altına alınmamış elektrikli araç kutusu var mı? 4. Elektrik tehlikesi işareti olmayan herhangi bir elektrikli araç kutusu var mı? 5. Hasar görmüş elektrik prizi ya da fişi var mı? 6. Elektrikli aletleri uygun olmayan şekillerde kullanmak mümkün mü? 7. Islak elektrikli araçları kullanma ya da elektrikli araçları ıslak ellerle ya da nemli giysilerle kullanma olasılığı var mı? 8. Elektrikli sistemlere tehlikeli kabul edilen bir mesafede çalışmak zorunda kalma olasılığı var mı? 9. Çalışma alanının yakınında elektirikli araçlar var mı? 10. Topraklama sistemine bağlanmamış açıkta kalan iletken parçalar var mı? 11. Elektrostatik yük var mı? (örn. yakıt ikmali sırasında) Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler İşe başlamadan önce arızaları tespit etmek için görsel bir kontrol yapılması. Elektrik uzmanları tarafindan düzenli testlerin yapılmasının sağlanması. Sadece CE işareti taşıyan ekipmanların kullanılması. Ekipmanın hasar görmesi ya da bozulması durumunda: elektriğin kesilmesi, hemen fişin prizden çıkarılması ve hasarın bildirilmesi. Arızaların bir elektrik uzmanı tarafindan giderilmesinin sağlanması. Uygun ekipmanların seçilmesi (örn. IP koruma tipi, mekanik koruma, vb.). İşin talimatlara uygun şekilde yürütülmesi. Hatlardaki enerjinin boşaltılması. Yükseltme/kaldırma mekanizmasına sahip araçların çalışma alanının sınırlanması. Elektrikli araçların kullanılmadan önce, onarımları yapıldıktan sonra ve düzenli aralıklarla kontrol edilmesi. Toprak hattının kullanılması. 15

RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER Kontrol Listesi No. 05 TEHLİKE: YANGIN Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Boya, cila, yapıştırıcı ve solventler gibi oksitleyici ya da yanıcı maddeler kullanılıyor mu? 2. Oksitleyici ya da yanıcı maddeler havalandırması olan odalarda mı muhafaza ediliyor? 3. Kullanılan tüm tehlikeli kimyasallara ait (Tehlikeli) Malzeme Güvenlik Bilgi Formu mevcut mu? 4. Etrafta herhangi bir ateşleme kaynağı var mı (örn. açık ateş, elektrikli ekipmanlar, elektrostatik yükler/ ya da yüksek sıcaklık)? 5. Yangın/tehlikesi olan alanlar uygun bir şekilde işaretlenmiş mi? 6. Yanıcı ve parlayıcı maddelerle çalışanlar bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? 7. Yangınla mücadele araçları var mi ve koşullara uygun mu? 8. Yangınla mücadele araçları kullanıma hazır mı ve düzenli aralıklarla kontrolleri yapılıyor mu? 9. Yangınla mücadele araçları kolayca ulaşılabilecek bir yerde mi? 10. Acil durum ve kaçış planları mevcut mu? 11. Kaçış güzergahları işaretlenmiş mi? 12. Yangın alarmı var mı? 13. Yangınla mücadele ve yangın alarmına yönelik tatbikatlar uygulanıyor mu? 14. Yangınla mücadele eğitimi veriliyor mu? 16

TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Yanıcı ve parlayıcı maddelerin uygun şekilde saklanması (örn. azami saklama sıcaklıklarını geçmeyen ortamlarda). Yanıcı ve parlayıcı maddelerin ayrılması. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması (sigara içmenin yasaklanması da dahil). Tüm yanıcı maddeler için Tehlikeli Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli alanların kordonla işaretlenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik gerekli izinlerin alınmış olması. Yangın söndürücülerin temin edilmesi (yanıcı maddenin özellklerine ve işyerinin büyüklüğüne göre seçilmesi gerekir). Elektrikli araçların düzenli olarak kontrol edilmesinin sağlanması. Uygun yangınla mücadele araçlarının seçilmesi. Yangın söndürme araçlarının düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması. Yangın için uyarı sistemi kurulması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının belirlenmesi ve bu güzergah yollarının açık tutulması. Çalışanlara eğitim verilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 17

RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER Kontrol Listesi No. 06 TEHLİKE: PATLAMA Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Herhangi bir patlayıcı madde kullanılıyor mu? 2. Kullanılan tüm patlayıcı kimyasal maddeler için bir Malzeme Güvenlik Bilgi Formu var mı? 3. Patlayıcı kimyasallar uygun bir şekilde etiketlenmiş mi? 4. İş süreçlerinde patlayıcı karışımlar var mı? (örn. hava ve gazlar hidrojen veya metan, hava ve benzen veya aseton buharı, hava ve ağaç tozu) 5. Patlama riski bulunan alanlar var mı? (örn., içinde boya ya da solventlerin, yanıcı sıvı veya gazların depolandığı odalar) 6. Yanıcı maddelerin bulaşması, artan depolama sıcaklığı ya da aşırı miktarda ürünün depolanması gibi sebeplerden ötürü patlama riskinin söz konusu olduğu alanlar var mı? 7. Gaz tesisatı kapalı mı ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 8. Patlayıcı alanlarda kullanılan elektrikli araçlar uygun şekilde mi seçilmiş? 9. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir ateş kaynağı var mı? 10. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir yüksek ısı kaynağı var mı? 11. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir elektrostatik alan var mı? 12. Havalandırma sistemi mevcut mu ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 13. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlar işaretlenmiş mi? 14. Patlama tehlikesi bulunan ortamlarda patlayıcı maddelerin yoğunluk seviyesi sürekli izleniyor mu? 15. İzlemede kullanılan araçlar düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 16. Patlayıcı maddeleri ya da malzemelerikullanan çalışanlara bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgi veriliyor mu? 18

TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Havalandırma ve yoğunluğunun izlenmesi. Tüm patlayıcı kimyasal maddeler için Malzeme Güvenlik Bilgi Formu temin edilmesi. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması. Havayla karşılaştığında patlayıcı karışımlar meydana getirebilecek olan maddelerin açık ateşten, elektrikli araçlardan, kıvılcımdan, vb. uzak tutulması. Depolama miktarının asgaride tutulması. Belirli ürünlerin bir/arada saklanmamasına ilişkin talimatlara uyulması. Maddelerin başka yerlere bulaşmasının önlenmesi ve kullanılmak üzere alınan ürünlerin, işleri bittikten sonra yeniden kendi kaplarına koyulması. Tehlikeli patlayıcı alanların belirlenmesi. Patlayıcı alanların işaretlenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik izinlerin alınması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının işaretlenmesi ve engellerden arındırılması. Çalışanların eğitilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 19

RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI I TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER Kontrol Listesi No. 07 TEHLİKE: KIMYASAL MADDELER Bölüm A: Söz konusu tehlike iş yerinde mevcut mu? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Aşağıdaki listede belirtilenler dışında başka durumların da tehlike içerebileceğini unutmayın. SORU EVET HAYIR 1. Tehlikeli Kimyasal Maddeler (çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, duyarlılaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme üzerinde toksik etkisi olan, patlayıcı, oksitlenen, son derece yanıcı, yüksek derecede yanıcı ve yanıcı olarak sınıflandırılmış olanlar) kullanılıyor mu? 2. Kullanılan tüm tehlikeli kimyasalar için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formu mevcut mu? 3. Tüm tehlikeli kimyasallar gereğine uygun şekilde etiketlenmiş mi? 4. Tüm tehlikeli kimyasallar uygun şekilde kullanılıyor mu? 5. Tehlikeli kimyasal maddeleri kullanan tüm çalışanlar, bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? 6. Genç çalışanlar ya da hamile kadınlar kanserojen ya da mutajen maddelerle çalışmak zorunda kalıyor mu? 7. İzin Verilebilir azami Konsantrasyon düzeyleri belirlenmiş maddeler için (işyerindekii havada bulunan) yoğunluğu tespit etmeye yönelik ölçümler yapıyor musunuz? 8. İşyerindeki havada bulunan kimyasal maddelerin konsantrasyonu Azami İzin Verilebilen azami Konsantrasyon düzeylerinin altında mı? 9. Kimyasalların kullanıldığı tüm işyerleri için toplu koruyucu önlemler (genel ve lokal havalandırma sistemleri) temin edilmiş mi? 10. Havalandırma sistemleri düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 11. Kimyasalları kullanan çalışanlara kişisel koruyucu donanımlar (eldiven, gözlük ya da yüz siperi, solunum koruyucusu) temin ediliyor mu? 12. Tehlikeli kimyasal maddelere veya etmenlere maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi imkanı sağlanıyor mu? 13. Kanserojen maddelere maruz kalan çalışanlara özel sağlık hizmeti veriliyor mu? 14. Tüm çalışanlara, tehlikeli kimyasal maddelerin kullanımı ve muhafaza edilmesi konusunda eğitim veriliyor mu? 20

TEHLİKELERİN TANIMLANMASI VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER I RISK DEĞERLENDIRMESININ ESASLARI Bölüm B: Riski azaltmakta kullanılabilecek önleyici tedbirlere örnekler Çok toksik maddelerin daha az toksik olanlarla değiştirilmesi. Eğer mümkünse kanserojen ve mutajen maddelerin kullanımdan kaldırılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin uygulanmasıyla ilgili süreçlerde otomatik sistemlere geçilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddeler için Malzeme güvenlik Bilgi Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde etiketlenmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde kullanılması. Parlayıcı ve yanıcı tehlikeli kimyasal maddelerin birbirinden ayrılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi ve izlenmesi. Uygun toplu koruyucu önlemlerinin uygulanması. Çalışanlara kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Kimyasal maddelerin konsantrasyonunun, İzin Verilen Azami Konsantrasyon düzeylerinin üzerine çıktığı tüm işyerlerinde sürekli lokal egzos havalandırmasının yapılması (örn. spreyleme, boyama ve kaplama için egzos sistemleri kullanılması). Kimyasallarla kullanılan donanımın düzenli olarak teknik kontrolden geçirilmesi. Azami verimi korumak için egzos havalandırma sistemlerinin denetlenmesi ve temizlenmesi. Tehlikeli kimyasal maddeler, özellikle de kanserojen ve mutajen olanlara maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi olanaklarının sağlanması. Tehlikeli kimyasal maddelerin oluşturduğu riskler ve tehlikeli kimyasal maddelerle güvenli çalışma biçimleri konusunda çalışanlara düzenli eğitim verilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 21