TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (Haziran 2015) Tüketici Güven Endeksi (Mayıs 2015) Tüketici Güven Endeksi bir önceki aya göre sınırlı bir azalış göstermiştir. 2015 Nisan ayında 65.35 olan Tüketici Güven Endeksi, Mayıs ayında 1.06 puan azalarak 64.29 seviyesine gerilemiştir. Böylelikle, geçtiğimiz ay gösterdiği sınırlı bir yükselişin ardından yeniden düşme eğilimi göstermiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 11.71 puan azalıştadır. Şekil: Tüketici Güven Endeksi (Ocak 2014-Mayıs 2015) 80 78,5 76 75 72,4 72,7 73,7 73,9 73,2 74 70 69,2 70,3 68,7 67,75 65 67,71 68,06 65,35 64,29 64,39 60 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2014 2015 Bu azalış Avrupa ve özellikle Türkiye deki siyasal ve ekonomik gelişmelerin seçimlere doğru giderek belirsizlik göstermesinden kaynaklı olduğu değerlendirilmektedir. 1
Hanehalkı İşgücü İstatistikleri (Mayıs 2015) 2015 in Şubat ayında Türkiye de toplam işsizlik %11,2, tarım dışı işsizlik ise %13,2 olarak gerçekleşti. Genç nüfusta ise işsizlik geçen yılın aynı dönemine göre artarak %20 oranında gerçekleşti. Perakende Güven Endeksi Mayıs 2015, Nisan 2015 e göre daha olumlu seyretti. Haziran ayı için tedarikçilerden sipariş beklentileri ve satış beklentileri arttı. Perakendede işler durgun olmasına rağmen beklentilerin iyileşme yönünde artış gösterdiği ortaya çıktı. Geçen aya göre 5,5 puanlık artış oldu. Satış beklentileri ise Mayıs ayında 2,2 puan artarak; 7,3 puana yükseldi. Buna ilave olarak işlerdeki toparlanma algısı da Mayıs ayında Nisan ayına göre 4,7 puan artış gösterdi. Aynı hususlarda Mayıs ayında AB de deki veriler de Türkiye ile benzer biçimde artış göstermiştir. Reel Kesim Güven Endeksi (Mayıs 2015) 2015 yılı Nisan ayında 107,9 olan RGKE, Mayıs ayında 1,1 puan artarak 109 seviyesine çıkmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise (RKGE-MA) bir önceki aya göre 1,2 puan artarak 103,9 puan seviyesine çıkmıştır. Endeksi oluşturan yayılma endeksleri incelendiğinde; gelecek 3 ay için mevcut mamul mal stok miktarı, üretim hacmi, toplam istihdam, ihracat sipariş miktarı ve sabit sermaye yatırım harcaması endeksleri bir önceki aya göre düşüş göstermiştir. Buna karşılık mevcut toplam sipariş miktarı, son üç ay için toplam sipariş miktarı ve genel gidişat endekslerinin artmıştır. Sektörel Güven Endeksleri (Mayıs 2015) İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Nisan ayında 81 olan mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi, Mayıs ayında 2,4 puan artarak 83,4 seviyesine çıkmıştır. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 79,7 puan olan inşaat sektörü güven endeksi 3,7 puan yükselerek yüzde 4,7 oranında artmıştır. Hizmet sektörü güven endeksi 2
2015 Mayıs ayı mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi 2014 yılı Mayıs ayına göre yüzde 2,8 oranında artış göstererek 100,7 puana yükselmiş, 2015 yılı Nisan ayına göre bakıldığında ise 0,1 oranında artmıştır. Enflasyon Rakamları (Mayıs 2015) Mayıs ayında Türkiye Geneli TÜFE endeksi bir önceki aya (Nisan 2015) göre yüzde 0,56 artış göstererek 260,85 değerini almıştır. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,09 oranında artış göstermiştir. Mayıs (2015) ayında ana harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 10,06 ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşanırken, bunu yüzde 1.76 artışla ulaştırma grubu ve yüzde 1,35 artışla mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri grubu takip etmektedir. Düşüş gösteren ana harcama kategorisi ise yüzde 2,68 (negatif) ile gıda ve alkolsüz içecekler grubudur. Tablo: Ana-Harcama Gruplarına Göre Tüketici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları Harcama Grubu Mayıs 2014* Nisan 2015** Genel 8.09 0.56 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 12.81-2.68 Alkollü İçecekler ve Tütün 4.08 0.01 Giyim ve Ayakkabı 5.99 10.06 Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar 8.32 0.46 Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 7.83 1.35 Sağlık 6.96 0.24 Ulaştırma 1.75 1.76 Haberleşme 3.17-0.16 Eğlence ve Kültür 8.7 1.08 Eğitim 7.31 0.46 Lokanta ve Oteller 13.44 1.2 Çeşitli Mal ve Hizmetler 9.79 0.39 3
Özel Sektörün Yurt Dışından Sağladığı Kredi Borcu (Nisan 2015) Nisan 2015 sonu itibarıyla özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu 2014 yılsonuna göre %1.1 (~1,8 milyar dolar) artarak yaklaşık 169,5 milyar ABD doları olmuştur. Aynı dönemde kısa vadeli kredi borcu ise %15,2 lik bir azalışla yaklaşık 37,6 milyar ABD doları seviyesine gerilemiştir. Böylelikle toplam kredi borcu yaklaşık 5 milyar ABD doları azalarak 207,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Şekil: Özel Sektörün Yurt Dışından Sağladığı Kredi Borcu (2004 2015 Nisan) 180 Milyar ABD Doları 167.63 169.47 160 156.02 140 120 121.97 141.14 128.64 119.96 126.99 139.81 100 80 82.29 60 40 20 0 36.98 10.18 50.89 13.30 10.75 8.58 10.64 6.60 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Nisan 19.02 24.89 30.64 41.45 44.33 37.59 Uzun Vadeli Kredi Borcu Kısa Vadeli Kredi Borcu Özel sektörün yurt dışından sağladığı uzun vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, finansal kesimin kredi borcunun (%52,3), finansal olmayan kesimin kredi borcundan (%47,7) daha fazla olduğu görülmektedir. Özel sektörün yurt dışından sağladığı kısa vadeli kredi borcunun borçluya göre dağılımı incelendiğinde, borcun tamamına yakınının finansal kesime ait olduğu görülmektedir. Finansal kuruluşların kredi borcunun toplam kısa vadeli borçlar içindeki payı %92,5 iken finansal olmayan kesimin payı %7,5 tir. Bunların yanı sıra uzun vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında, özel sektörün yurt dışından ağırlıklı olarak ABD doları cinsinden borçlandığı görülmektedir. Kısa vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bakıldığında da ağırlığın ABD doları cinsinden kredilerde olduğu görülmektedir. 4
Kısa Vadeli Dış Borç İstatistikleri (Nisan 2015) 2015 yılı Nisan sonu itibarıyla kısa vadeli dış borç stoku, 2014 yılsonuna göre %3,5 (~ 4,6 milyar ABD doları) azalmış ve 128,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku %2,5 azalarak 93,5 milyar ABD dolarına, diğer sektörler kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku da %5,9 azalarak 34,5 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Şekil: Kısa Vadeli Dış Borç Stoku (1990:Q1-2015 Nisan, Milyon ABD Doları) 140,000 120,000 100,000 Kısa Vadeli Dış Borç Stoku, 2015 Nisan, 128,271 80,000 60,000 40,000 20,000 0 1990-Q1 1990-Q4 1991-Q3 1992-Q2 1993-Q1 1993-Q4 1994-Q3 1995-Q2 1996-Q1 1996-Q4 1997-Q3 1998-Q2 1999-Q1 1999-Q4 2000-Q3 2001-Q2 2002-Q1 2002-Q4 2003-Q3 2004-Q2 2005-Q1 2005-Q4 2006-Q3 2007-Q2 2008-Q1 2008-Q4 2009-Q3 2010-Q2 2011-Q1 2011-Q4 2012-Q3 2013-Q2 2014-Q1 2014-Q4 Kısa vadeli dış borç stokunun %72,9 u bankalar kaynaklı borçlardan oluşmaktadır. Bankalar kaynaklı borçların yaklaşık yarısını (%44,3 ünü) ise krediler oluşturmaktadır. Kısa vadeli dış borç stokunun borçlu bazında dağılımı incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün borcunun Nisan 2015 itibarıyla, 2014 yılsonuna göre %4,7 oranında azaldığı ve 17 milyar ABD dolarına gerilediği görülmektedir. Kısa vadeli dış borç stokunun %86,5 ini oluşturan özel sektörün kısa vadeli dış borç stoku ise 2015 yılı Nisan sonunda, 2014 yılsonuna göre yaklaşık %3,2 oranında (3,7 milyar ABD doları) azalmış ve 110,9 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Kısa vadeli dış borç stokunu kalan vadeye göre değerlendirmek gerekirse 2015 yılı Nisan sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış kısa vadeli dış borç stokunun 163,5 milyar ABD dolarıdır. Söz konusu stokun yaklaşık %55 i bankaların borçlarından oluşmaktadır. 31,4 milyar ABD dolarlık kısmı ise Türkiye de yerleşik bankaların ve özel sektörün, yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluşmaktadır. Kalan vadeye göre dış borç stoku borçlu bazında ele alındığında, özel sektörün %86,3 lük oran ile en büyük paya sahip olduğu tespit edilmiştir. Kamu sektörü ve Merkez Bankası nın payları ise sırasıyla, %13 ve %0,7 dir. 5