BASĐT VE UCUZ MALZEME (BUM) ĐLE DE EYLER Yrd.Doç.Dr.Aytekin ERDEM Yrd.Doç.Dr.Gürcan UZAL amık Kemal Üniversitesi Meslek Yüksekokulu

BUM DEYİNCE NE ANLIYORUZ? Her yerde rahatça bulunabilen ve maddi olarak da pahalı olmayan araç-gereçlerle yapılan deneyler bum deneyleri olarak adlandırılır.

Fen deneyleri yapabilmek için sınıfta ne gibi değişiklikler yapılabilir? Sınıfta öğretmenin kontrol edebileceği biçimde bir veya birkaç elektrik prizi çekilebilir, Bir lavabo ve musluk bağlatılabilir veya musluklu bidon ve kirli su kovası konulabilir,

Grup başına bir veya iki adet ispirtolu ocak temin edilebilir, Koyu renkli veya siyah perde takılabilir,

Diğer dersleri aksatmayacaksa sıralar grupların oturacağı şekilde düzenlenebilir, Araç-gereç koymak için sınıfa bir- iki dolap alınabilir.

Basit ve ucuz malzemeyle deney yapmanın öğrenciye getirileri nelerdir? Pahalılık, araç-gereç yokluğu veya temin etme zorluğu nedeniyle yapılamayan deneylerin ekonomik bir şekilde yapılması sağlanmış olur. Öğrencinin çevresindeki kullanılan birçok malzemeyi ve/veya atık malzemeyi bir deney aracı olarak kullanabileceğini fark etmesini sağlar.

Öğrencilerin günlük yaşamda karşılaşılan bazı problemleri kendi kendine, basit yollarla ve araçlarla çözebileceğine olan inancı ve kendine güveni gelişir.

Öğrencilerin kendi deney malzemesini kendi hazırlaması onların yaratıcılığını, fen öğrenme ve deney yapmaya karşı ilgilerini artırır.

Öğrencilerin el ve zihin becerilerinin gelişim düzeyi hazır laboratuvar malzemeleriyle yapılan deney çalışmalarına göre daha çok artar.

Öğrenciler çevresine; farklı değerlendiren, tasarruf eden, inceleyen, araştıran ve üreten yaratıcı bir gözle bakmaya başlar.

Öğrenciler okul dışında da merak ettikleri ve ödev çalışmalarında ihtiyaç duydukları deneyleri hazırlayıp yapabilme gücünü kendilerinde bulurlar.

Basit ve ucuz malzeme günlük yaşamın içinden geldiğinden fen konularıyla günlük yaşam arasındaki ilişkiyi rahatça kurabilir, fen öğrenmeye karşı ilgileri artar.

Basit ve Ucuz Malzeme Örnekleri a) Elektrik deneyleri için Limon, patates, domates pilleri ve led (ışık yayan diyot)

Hoparlörden ve buzdolabı kenar lastiğinden çıkma mıknatıslar Küçük elektrikli alet ve adaptörlerden çıkma transformatörler

Bisiklet dinamosundan rüzgar jeneratörleri Elektronik malzeme satıcılarından alınan sıcaklık ve ışık algılayıcıları (sensörleri) Isıtıcı tellerinden yapılma değişken dirençler /reostalar)

b) Optik deneyleri için Atık araba dikiz aynalarından tümsek aynalar Eski gözlük camlarından mercekler

Değişik toplardan ve el fenerinden güneş ve ay tutulma düzenekleri Cep (nokta) lazer ışık kaynakları

El feneri ve saç tarağının dişlerinden paralel ışın demeti oluşturma

c) Sıvıların özellikleriyle ilgili deneyler için Kavanozlar Cam bardak ve şişeler Đçecek kamışı, pet şişeler ve ilaç şırıngaları

Đçi boşaltılmış akkor ampul camları Değişik çaplı hortum ve borular

d) Mekanik deneyleri için Tahta parçaları, cetvel, ip, iplik makarası, karton kutular, bel ve ambalaj lastiği, konserve kutuları, bilyeler, yaylar

Bisiklet pompasıyla şişirerek havalı roket yapma Saç kurutma makinesi ve bir pinpon topuyla yer çekimini yenme deney düzeneği Đpin ucuna bağlı bir cismi döndürerek dairesel hareket deney düzenekleri

e) Isı deneyleri için Büyük boy kapaklı kola bardaklarından iç içe konulup araya köpük veya odun talaşı koyarak yapılan kalorimetre kapları aylon torba veya yağlı kağıtla su ısıtma Metal çay süzgeciyle ocak alevini kesme

Kavanozun metal kapağını ısıtarak açma Şişe ve ince cam veya pipet boruyla termometre yapımı

f) Ses deneyleri Su hortumu içinde sesin yansıyarak iletimi (fiber optik kablo ilkesi) Su ve kalorifer borularıyla haberleşme

Saç tarağı ve ve kağıtla mızıka yapma Tahta üzerine çiviler çakarak piyano yapma

g) Kimya deneyleri Kırmızı lahana ile asit belirteci yapma Sabunla su sertliği tayini Yemek sodası ve sirkeden tuz yapımı Yemek sodası ile yangın söndürme Beher yerine bardak ya da kavanoz Bağlantı boruları yerine pipet, kullanılmış kalemler, şeffaf hortumlar

Damlalık yerine kullanılmış ilaç şişeleri Kaynama taşı yerine kırılmış cam parçaları Cam huni yerine evde kullandığımız huni ya da pet şişenin alt kısmı kesilmiş hali U borusu yerine şeffaf bahçe hortumları kullanılabilir

h) Biyoloji deneyleri Mikroskop yerine uygunsa büyüteç Doğada kolay bulunabilen bitki ve hayvanlar Günlük hayattan yiyecekler (yoğurt, üzüm suyu, ekmek mayası vb.) Mantarların incelenmesi için ekmek küfü

Kapalı ekosistem için kavanoz ya da akvaryum Ayrıştırıcıların incelenmesinde toprak solucanı kullanımı Bistüri yerine çakı kullanılabilir

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ aytekinerdem@gmail.com, gurcanuzal@gmail.com