Iþýk. Iþýðýn Farklý Maddelerle Etkileþimi

Transkript

1 319

2 Iþýk Iþýðýn arklý addelerle Etkileþimi Iþýk, etrafýmýzdaki cisimleri görmemizi saðlayan ve boþlukta yayýlabilen bir enerji þeklidir. Týptan sanayiye, sanayiden uzay teknolojisine kadar her alanda kullanýlarak yaþamýmýzý kolaylaþtýrýr. Çevrelerine ýþýk yayan varlýklara ýþýk kaynaðý denir. Iþýk kaynaklarý doðal ve yapay ýþýk kaynaklarý olmak üzere ikiye ayrýlýr. 1. Kendiliðinden ýþýk yayan varlýklara doðal ýþýk kaynaðý denir. Örneðin dünyamýzý aydýnlatan Güneþ, yýldýzlar, ateþ böceði doðal ýþýk kaynaklarýdýr. 2. Ýnsanlar tarafýndan yapýlarak ýþýk yayar hâle getirilen varlýklara ise yapay ýþýk kaynaðý denir. Lamba, yanmakta olan mum, lazer ýþýnlarý yapay ýþýk kaynaklarýdýr. adde ile karþýlaþan ýþýk, maddenin özelliðine göre maddeden geçebilir, geçemeyebilir veya geldiði ortama geri dönebilir. Ýçinden ýþýk ýþýnlarýnýn tamamýný geçiren maddelere saydam madde denir. Cam, su ve hava gibi maddeler saydam maddelerdir. Bu maddeler, üzerlerine düþürülen ýþýðýn tamamýný geçirdikleri için bunlarýn gölgeleri oluþmaz. Iþýðýn izlediði yolu düz bir çizgi ile gösterebiliriz. Bu düz çizgi ýþýk ýþýný olarak adlandýrýlýr. Iþýk ýþýnlarý, gerçekte var olmayan, sadece ýþýðýn izlediði yolu gösteren çizgilerdir. Iþýk ýþýnlarýnýn bir kýsmýný geçirip bir kýsmýný geçirmeyen maddelere yarý saydam madde denir. Buzlu cam, poþet dosya gibi maddeler yarý saydamdýr. Bu maddeler, üzerlerine düþen ýþýðýn bir kýsmýný geçirdikleri için yarý gölge oluþtururlar. Ýçinden ýþýk ýþýnlarýný geçirmeyen maddelere saydam olmayan (opak) madde denir. Tahta, siyah kumaþ, demir para gibi maddeler saydam olmayan maddelerdir. Bu maddeler ýþýk ile etkileþime girdiðinde kendisi ile ayný þekle sahip gölgeler oluþtururlar. Bu durum, ýþýðýn doðrusal olarak yayýlmasýnýn bir sonucudur. Aþaðýdaki þekilde ýþýk kaynaðýnýn önüne saydam olmayan bir madde yerleþtirilerek cisim ile ayný þekle sahip gölge oluþumu gösterilmiþtir. Iþýk ýþýnlarý ayný ortamda doðrusal olarak yayýlýr. 320

3 Örnek 110 I. Pencere camý II. Yaðlý kâðýt III. Siyah karton IV. Tahta blok Yukarýda verilen cisimler üzerine, el fenerinin ýþýðý düþünülürse hangisi ya da hangileri ýþýðýn tamamýný geçirir? A) Yalnýz I B) I ve II C) II ve IV D) III ve IV Iþýðýn tamamýný geçirebilen maddeler saydam maddelerdir. Pencere camý saydamdýr. Iþýðýn bir kýsmýný geçirip bir kýsmýný yansýtan maddeler yarý saydamdýr. Yaðlý kâðýt yarý saydam bir maddedir. Iþýðý geçirmeyen maddeler, saydam olmayan maddelerdir. Siyah karton ve tahta blok saydam deðildir. Yanýt A dýr. Gece, sokak lambalarýnýn olmadýðý bir yolda yürürken önünüzü görmekte zorlandýðýnýz hiç dikkatinizi çekti mi? Görme olayýnýn gerçekleþmesi için ýþýðýn çeþitli yollarla gözümüze ulaþmasý gerektiðini biliyor muydunuz? Kitap, kalem, duvar, cam gibi ýþýk kaynaðý olmayan cisimler, ýþýk kaynaklarýnýn üzerlerine düþürdüðü ýþýðý yansýtarak gözümüze ulaþtýrýrlar ve bu þekilde görünürler. Dünyamýzýn uydusu olan Ay da Güneþ'ten aldýðý ýþýðý yansýtarak gökyüzünde görünmektedir. Þimdi bunu bir örnekle açýklayalým: Hiç Düþündünüz mü? Iþýk kaynaklarýný, yaydýklarý ýþýðýn gözümüze ulaþmasýyla görürken ýþýk kaynaðý olmayan nesneleri nasýl görürüz? Resimdeki çocuk, Güneþ' ten çýkan ýþýnlar doðrudan gözüne geldiði için doðal bir ýþýk kaynaðý olan Güneþ'i görür. Ay'ý ise Güneþ ýþýnlarý Güneþ'ten çýktýktan sonra Ay'dan yansýyarak gözüne geldiði için görmektedir. Bu da bir cismin görülebilmesi için cismin aydýnlatýlmasý ve cisimden yansýyan ýþýnlarýn göze ulaþmasý gerektiðini göstermektedir. Güneş Ay 321

4 Þimdi de yansýmanýn ne anlama geldiðini ve ýþýðýn farklý yüzeylerden yansýmasýnýn nasýl gerçekleþtiðini inceleyelim: Iþýðýn arklý Yüzeylerden Yansýmasý Bazý maddeler, üzerlerine düþen ýþýðý geldiði ortama geri gönderir. Iþýðýn bu þekilde bir yüzeye çarpýp geldiði ortama geri dönmesine yansýma denir. Düz ayna gibi parlak yüzeyler ýþýðý belirli bir kurala göre yansýtýr. Iþýk; ayna gibi yansýtýcý bir yüzeye çarptýðýnda doðrultusu deðiþir. Bir yüzeye gönderilen ýþýk ýþýnýna gelen ýþýn, yüzeye çarptýktan sonra geldiði ortama geri dönen ýþýk ýþýnýna yansýyan ýþýn denir. Iþýðýn aynaya deðdiði noktadan aynaya çizilen dikmeye ise normal denir. Normal, ýþýnlarýn gelme ve yansýma açýlarýný ölçmede baþlangýç alýnan ve yüzeye dik, sanal bir doðru parçasýdýr. Gelen ýþýnýn normalle yaptýðý açýya gelme açýsý, yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açýya yansýma açýsý denir. Alüminyum folyo ile sarýlmýþ kartondan, düz ve pürüzsüz bir yüzey elde ederek bu yüzeye el feneri ile ince ýþýk demeti gönderdiðimizde ýþýðýn aþaðýda verilen þekildeki gibi yansýdýðýný gözlemleriz. Yansýtýcý bir yüzeye dik olarak normal doðrultusundan gelen ýþýn, kendi üzerinden geri döner. Yansýma Kanunlarý: 1. Gelen ýþýn, yansýyan ýþýn ve normal ayný düzlemdedir. 2. Gelme açýsý ile yansýma açýsý birbirine eþittir. (a = b) 322

5 Örnek 111 Aþaðýdaki düz aynalara gelen ýþýk ýþýnlarýndan hangisinin izlediði yol yanlýþtýr? A) B) Normal C) D) Normal 65 Normal Yansýma kanunlarýna göre gelme açýsý ile yansýma açýsýnýn birbirine eþit olmasý gerekir. Gelen ýþýnýn normal ile yaptýðý açý, gelme açýsý yansýyan ýþýnýn normal ile yaptýðý açý ise yansýma açýsýdýr. A seçeneðinde yansýma açýsý 45 dir. N N Normal ile yüzey arasýndaki açý 90 olduðundan gelme açýsý; = 45 dir. 45 olup birbirine eþittir. B seçeneðinde gelme açýsý 10 dir Yansýma açýsý; = 10 dir. Gelme açýsý ile yansýma açýsý birbirine eþittir. N D seçeneðinde gelme açýsý ile yansýma açýsý 20 olup bir birlerine eþittir N C seçeneðinde yansýma açýsý 40 dir. Gelme açýsý; = 25 dir. Gelme açýsý ile yansýma açýsý birbirine eþit deðildir. Yanýt C dir. 323

6 Örnek Þekildeki gibi aynayla 50 açý yaparak gelen bir ýþýk ýþýnýnýn yansýma açýsý kaç derece olur? A) 30 B) 40 C) 45 D) 50 Ayna Iþýnýn normalle yaptýðý açý, gelme açýsýdýr. N Ayna Buna göre gelme açýsý; = 40 olur. Yansýma kanunlarýna göre; Gelme açýsý = Yansýma açýsý O hâlde yansýma açýsý da 40 olur. Yanýt B dir. Cisimleri Nasýl Görürüz? Güneþ ýþýnlarý tüm uzaya yayýlmasýna raðmen uzayý kapkaranlýk görürüz. Bunun nedeni uzayda maddesel ortam olmadýðýndan güneþ ýþýnlarýnýn yansýmamasýdýr. Karanlýk bir ortamda ya da sisli bir havada bir ýþýk kaynaðýndan çýkan ýþýnlarý, geniþleyen bir ýþýk demeti hâlinde görmemizin nedeni ýþýðýn havadaki gaz ve su taneciklerine çarpýp yansýmasý ve yayýlmasýdýr. 324

7 Pürüzlü ve Pürüzsüz Yüzeylerde Yansýma Cisimlerin yüzeylerinin pürüzlü veya pürüzsüz olmasý, ýþýðýn düzgün ya da daðýnýk yansýmasýna neden olur. Ayna gibi düz ve pürüzsüz yüzeye gönderilen paralel ýþýn demetleri yüzeyden birbirine paralel olarak yansýr. Bu tür yansýmaya düzgün yansýma denir. Cisimlerin net görüntülerinin oluþmasý düzgün yansýma sayesinde olur. Buruþturulup açýlmýþ alüminyum folyo yüzeyi, pürüzlü bir yüzeye örnektir. Pürüzlü yüzeye gelen ýþýk ýþýnlarý yansýma kanunlarýna göre yansýr. Burada ýþýk ýþýnlarý farklý yönlerdeki yüzey parçalarýna çarparlar ve daðýnýk olarak yansýrlar. Bu olaya daðýnýk yansýma denir. Daðýnýk yansýma meydana getiren yüzeylerde net görüntü oluþmaz. Söz gelimi kumaþ, beton duvar gibi çevremizdeki pek çok nesne ýþýðý daðýnýk yansýtýr. Aynalar ve Kullaným Alanlarý Aynalar, bir yüzü genellikle alüminyum veya gümüþle kaplanmýþ camlardýr. etal yüzeylerin parlatýlýp pürüzsüz hâle getirilmesiyle de düz aynalar elde edilir. Aynalar günlük hayatýmýzda birçok alanda kullanýlmaktadýr. Düz aynalar evlerde, alýþveriþ merkezlerinde, berberlerde, tepegöz, projeksiyon makinesi ve deniz altý gemilerinde su üstünü görmek için kullanýlan periskoplarda olduðu gibi pek çok alanda kullanýlmaktadýr. Yansýtýcý yüzeyi düz olan aynalara düz ayna denir. Düz aynaya düzlem ayna da denir. Yansýtýcý bir yüzeye dik olarak gönderilen paralel ýþýn demetleri kendi üzerinden yansýr. 325

8 Örnek 113 Gelen ışın Þekilde eþit kare bölmeli düzleme yerleþtirilmiþ düz aynaya gelen ýþýn verilmiþtir. Buna göre yansýyan ýþýn, numaralandýrýlmýþ ýþýnlardan hangisidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Gelen ışın Normal 2 Yansýma kanunlarýna göre, gelen ýþýnýn normalle yaptýðý açý, yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açýya eþit olmalýdýr. Bu bilgiyi dikkate aldýðýmýzda yansýyan ýþýnýn 2 numaralý ýþýn olmasý gerekmektedir. Yanýt B dir. Örnek 114 Göz Þekildeki karanlýk tünelin içine el feneri ile bakan kiþinin tünelin sonundaki kediyi görebilmesi için tünelin içindeki düz aynalarýn konumlarý hangi seçenekte doðru olarak verilmiþtir? A) B) Göz Göz C) D) Göz Göz Göz Aynalar þekildeki gibi tünelin köþelerine yerleþtirilirse kediden gelen ýþýn, köþelerdeki aynalara çarparak göze gelir. Bu þekilde göz, kediyi görebilmiþ olur. Yanýt C dir. 326

9 Örnek 115 I Þekildeki eþit kare bölmelere yerleþtirilmiþ aynalar üzerine gönderilen I ýþýnýnýn izlediði yol, aþaðýdakilerden hangisi gibi olabilir? A) B) I I C) D) I I N N Gelen ýþýnýn normalle yaptýðý açý, yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açýya eþit olmalýdýr. Iþýn son aynaya dik olarak (normal doðrultusunda) geldiði için kendi üzerinden geri döner. Yanýt A dýr. Düzlem Aynada Görüntü Oluþumu Buruþturulmamýþ alüminyum folyo, durgun su birikintisi ya da ayna gibi parlak ve pürüzsüz yansýtýcý yüzeylerin önlerinde bulunan cisimlerin bu yüzeylerde net görüntüsü oluþur. Bu yüzeylere bakan biri kendi görüntüsünü görebilir. 327

10 K L K ı L ı Bir noktanýn düz aynaya olan dik uzaklýðý, görüntüsünün düz aynaya olan dik uzaklýðýna eþittir. Þekildeki KL kaleminin görüntüsünü bulabilmek için basitçe cismin uç noktalarý olan K ve L noktalarýnýn görüntüleri bulunur ve K ý, L ý görüntü noktalarý birleþtirilerek görüntü bulunmuþ olur. Cisim aynaya yaklaþýrsa görüntüsü de aynaya yaklaþýr, cisim aynadan uzaklaþýrsa görüntüsü de aynadan uzaklaþýr. Bir cismin düz aynadaki görüntüsünün özellikleri Cismin aynaya uzaklýðý ile görüntünün aynaya uzaklýðý eþittir. Cisim boyu ile görüntüsünün boyu eþittir. Görüntü düzdür. Cismin saðý, görüntünün soludur. Görüntü, aynaya göre simetriktir. 328

11 İZİK BEBEK NATLUS ANNE Örnek 116 Þekildeki harfinin aynadaki görüntüsü aþaðýdakilerden hangisi gibi olmalýdýr? A) B) C) D) K L N ı N ı K ı L ı harfinin uçlarýna K, L,, N dersek bu noktalarýn görüntüleri K ý, L ý, ý, N ý noktalarýnda oluþur. Bu noktalarýn birleþtirilmesiyle cismin görüntüsü elde edilmiþ olur. Yanýt A dýr. Örnek 117 Aþaðýda aynalarýn önüne konulan yazýlar ile bunlarýn görüntüleri verilmiþtir. Hangi yazýnýn görüntüsü yanlýþ verilmiþtir? A) B) ANNE BEBEK C) D) SULTAN İZİK Düzlem aynada bir cismin görüntüsü daima simetriktir. SULTAN yazýsýnýn görüntüsünde, harflerin aynaya uzaklýðý ile harflerin görüntülerinin aynaya uzaklýklarý eþit deðildir. Dolayýsýyla SULTAN yazýsý simetrik deðildir. Yanýt C dir. 329

12 Örnek m/s 12 m Baþlangýçta Esra nýn aynaya uzaklýðý 12 m dir. Esra 5 m/s süratle, 6 saniye koþarak aynadan uzaklaþtýðýna göre bu süre sonunda Esra ile aynadaki görüntüsü arasýndaki uzaklýk kaç m olur? A) 24 B) 30 C) 60 D) 84 Hareket hâlindeki bir cismin aldýðý yolu bulmayý daha önce öðrenmiþtik. Bu bilgilerimizi göz önünde bulundurarak; 42 m 30 m 12 m 42 m Alýnan yol = Sürat x Zaman olduðunu biliyoruz. Alýnan yol = 5 x 6 = 30 m Esra'nýn 6 saniyede aldýðý yol 30 m olduðuna göre, 6 saniye sonra aynaya olan uzaklýðý = 42 m olur. Cismin aynaya uzaklýðý ile görüntüsünün aynaya uzaklýðý eþit olduðuna göre görüntünün de aynaya uzaklýðý 42 m'dir. Bu durumda Esra ile görüntüsü arasýndaki toplam uzaklýk = 84 m olur. Yanýt D dir. Küresel Aynalar Yansýtýcý yüzeyi küresel olan aynalara küresel ayna denir. Bu aynalar çukur ayna ve tümsek ayna olmak üzere ikiye ayrýlýr. etal bir küreyi kesip dýþ yüzeyini sýrlayýp, iç yüzeyini parlatýp, pürüzsüz hâle getirdiðimizde çukar ayna elde edilebilir. Kürenin iç yüzeyini sýrlayýp, dýþ yüzeyini parlatýp pürüzsüz hale getirerek de tümsek ayna elde edilebilir. Ayný þekilde metal kaþýðýn da iç yüzeyi çukur ayna, dýþ yüzeyi tümsek ayna gibi davranýr. Ancak gerek metal kürenin gerekse kaþýðýn iç ve dýþ yüzeylerine bakýldýðýnda oluþan görüntülerin birbirinden farklý olduðu gözlenir. Þimdi çukur ayna ve tümsek aynalarý inceleyerek bu aynalarda oluþan görüntülerin özelliklerini öðrenelim. 330

13 Çukur Ayna Yansýtýcý yüzeyi küre kapaðýnýn iç yüzü gibi olan aynalara çukur ayna (iç bükey ayna) denir. Þekildeki gibi bir küreden kesilerek oluþturulmuþ aynanýn merkez noktasý kürenin merkezidir. harfi ile gösterilir. erkez ile ayna arasýndaki mesafenin orta noktasý, odak noktasýdýr. Odak noktasý harfi ile gösterilir. erkez ve odak noktasýnýn üzerinde bulunduðu ve aynanýn tam ortasýndan geçen doðruya asal eksen denir. Yansıtıcı yüzey Çukur ayna Asal eksen Çukur aynaya gönderilen asal eksene paralel olan ýþýn demetleri yansýdýktan sonra odak noktasýndan geçer. Çukur aynalar, yansýyan ýþýðý bir noktada toplayan aynalardýr. Ayný þekilde çukur aynanýn odak noktasýndan gelen ýþýnlar ise çukur aynada yansýdýktan sonra asal eksene paralel olarak yoluna devam eder. Yanan bir ampul, her yöne ýþýk verir. Eðer ampul çukur aynanýn odak noktasýna konulursa Aynaya çarpan ýþýnlar asal eksene paralel olarak ayný yönde yansýrlar. Çukur aynanýn bu özelliðinden ýþýldak, el feneri ve araba farý gibi araçlarýn yapýmýnda yararlanýlmaktadýr. Paralel ýþýn demetlerinin çukur veya tümsek aynalarda yansýdýktan sonra toplandýðý veya uzantýlarýnýn kesiþtiði özel noktaya odak noktasý denir. 331

14 Görüntü Cisim Çukur Aynada Görüntü Özellikleri 1. Cisim merkezin dýþýnda ise; Cismin görüntüsü odak ile merkez arasýnda oluþur. Görüntü cisme göre terstir. Görüntü cismin boyundan küçüktür. Cisim Görüntü 2. Cisim merkezde ise; Cismin görüntüsü merkezde oluþur. Görüntü cisme göre terstir. Görüntü ile cismin boyu eþittir. Cisim Görüntü 3. Cisim merkezle odak noktasý arasýnda ise; Cismin görüntüsü merkezin dýþýnda oluþur. Görüntü cisme göre terstir. Görüntünün boyu cismin boyundan büyüktür. Görüntü Cisim 4. Cisim odak noktasý ile ayna arasýnda ise; Cismin görüntüsü aynanýn arkasýnda oluþur. Görüntü cisme göre düzdür. Görüntünün boyu cismin boyundan büyüktür. Çukur aynalar daha önce de belirttiðimiz gibi ýþýðý odak noktasýnda toplanmasýndan yararlanýlarak ýþýldaklar, el fenerleri ve araba farlarýnda; büyüteç özelliðinden yararlanýlarak daha ayrýntýlý görüntü saðladýðý için de diþçi aynasý ve makyaj aynasý olarak kullanýlmaktadýr. Ayrýca teleskop yapýmýnda ve ýþýðý bir noktaya toplama özelliðinden yararlanýlarak güneþ fýrýnlarýnýn üretilmesinde de çukur aynalardan yararlanýlýr. 332

15 Örnek 119 Þekilde çukur aynanýn odak noktasýndan gelen bir ýþýn verilmiþtir. Bu ýþýnýn çukur aynadan yansýmasý aþaðýdakilerden hangisi gibidir? A) B) C) D) Çukur aynanýn odak noktasýndan gelen ýþýnlar aynada yansýdýktan sonra asal eksene paralel olarak yoluna devam eder. Yanýt C dir. Arda, bir çukur aynanýn odak noktasýný bulmak istiyor. Bunun için çukur aynaya iki ýþýk ýþýný gönderiyor. Bu ýþýnlarý aþaðýdakilerden hangisindeki gibi gönderirse amacýna ulaþabilir? A) B) C) D) Çukur aynaya gönderilen paralel ýþýk demetleri aynadan yansýdýktan sonra bir noktada toplanýr. Iþýðýn toplandýðý bu noktaya çukur aynanýn odak noktasý denir. A seçeneðindeki çukur aynaya gönderilen iki ýþýk ýþýný aynadan yansýdýktan sonra þekildeki gibi bir noktada toplanacaðýndan Arda çukur aynanýn odak noktasýna ulaþacaktýr. Yanýt A dýr. 333

16 Örnek 120 Çukur aynalar, aþaðýda verilen araçlardan hangisinin yapýmýnda kullanýlmaktadýr? A) Periskop B) Araba yan aynasý C) Boy aynasý D) akyaj aynasý Periskop, düz aynalarýn birbirine paralel olarak yerleþtirilmesiyle elde edilen bir araçtýr. Düz aynalarýn kullanýlmasýyla elde edilmektedir. Araba yan aynasý, daha geniþ alanlarý gösterebilmesi için tümsek aynalarýn kullanýlmasýyla elde edilir. Boy aynalarý düzlem aynalar kullanýlarak elde edilir. akyaj aynasý ise daha ayrýntýlý görüntü saðlayabilmesi için çukur aynalar kullanýlarak elde edilmektedir. Yanýt D dir. Tümsek Ayna Tümsek aynalar, yansýyan ýþýðý daðýtan aynalardýr. Yansıtıcı yüzey Tümsek ayna Þekildeki gibi yansýtýcý yüzeyi küre kapaðýnýn dýþ yüzü olan aynalara tümsek ayna (dýþ bükey ayna) denir. Tümsek aynada odak noktasý aynanýn arkasýndadýr. Tümsek aynaya gönderilen asal eksene paralel ýþýn demetleri aynada, uzantýlarý odak noktasýndan geçecek þekilde yansýdýktan sonra daðýlýr. Örnek 121 I II III IV Yandaki þekillerde numaralandýrýlmýþ kutularýn içinde aynalar bulunmaktadýr. Aynalar, üzerine gelen ve yansýyan ýþýnlar gösterildiðine göre hangi kutularýn içinde tümsek ayna olabilir? A) Yalnýz II B) Yalnýz IV C) I ve II D) III ve IV 334

17 Tümsek yüzeylerde yansýyan ýþýk ýþýnlarýnýn uzantýlarý, odaktan geçecek þekilde daðýlýr. I. kutuda, ýþýnlar daðýldýðýna göre tümsek ayna bulunmaktadýr. Iþýk, düz yüzeylerden geldiði açý ile yansýr. II ve III. kutularda, ýþýnlar geldiði açý ile yansýdýðýna göre düzlem ayna bulunmaktadýr. Çukur yüzeylerde yansýyan ýþýk ýþýnlarý odak noktasýnda toplanýr. IV. kutuya gelen ýþýnlar bir noktada toplandýðýna göre çukur ayna bulunmaktadýr. Yanýt A dýr. Tümsek Aynada Görüntü Oluþumu Tümsek aynalarýn oluþturduðu görüntü düz ve daima cisimden küçüktür. Cisim, aynaya yaklaþýp uzaklaþtýkça görüntü de aynaya yaklaþýp uzaklaþýr. Tümsek aynalar daha geniþ alanlardan ýþýk yansýttýklarý için çok geniþ alanlarý görebilme imkâný saðlar. Bu özelliði nedeniyle, araçlarýn yan aynalarýnda ve dikiz aynalarýnda, maðazalarda güvenlik aynasý olarak, kavþaklarda görülmeyecek noktalarý görebilmemiz için kullanýlýr. Örnek 122 Þekildeki tümsek aynanýn önüne yerleþtirilen bir mumun görüntüsü için aþaðýdakilerden hangisi söylenebilir? A) Ters ve küçük B) Düz ve büyük C) Düz ve küçük D) Ters ve büyük Tümsek aynada cismin görüntüsü düz ve daima cisimden küçüktür. Bu nedenle mumun görüntüsü düz ve küçük olur. Yanýt C dir. 335

18 Örnek 123 Þekildeki düz aynaya dik gelen ýþýn tümsek aynadan nasýl yansýr? Asal eksen (: Odak noktasý, : erkez noktasý) A) B) C) D) Asal eksen Aynaya gelen ýþýn, yansýma kurallarýna göre yansýyacaktýr. Buna göre yansýyan ýþýn, tümsek aynanýn asal eksenine paralel gelir ve uzantýsý aynanýn odak noktasýndan geçecek þekilde yansýr. Yanýt A dýr. 336

19 Örnek 124 Þekildeki sistemde noktalar arasý uzaklýklar eþittir Buna göre çukur aynaya þekildeki gibi asal eksene paralel gelen ýþýn, aynalarda yansýdýktan sonra, uzantýsý hangi noktadan geçer? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 2 birim 2 birim 1 2 N Iþýn, çukur aynaya asal eksene paralel olarak gelmektedir. Çukur aynaya asal eksene paralel gelen ýþýn, odaktan geçecek þekilde yansýyarak düzlem aynaya gelir. Düzlem aynada ise gelen ýþýn ile yansýyan ýþýnýn normalle yaptýðý açýlar eþittir. Düzlem aynaya gelen ýþýn aynaya 2 birim uzaklýktan geldiðine göre aynadan yansýdýktan sonra da uzantýsý aynanýn arkasýndan 2 birim uzaklýktan geçecektir. Buna göre ýþýn, düzlem aynadan yansýdýktan sonra uzantýsý 2 noktasýndan geçer. Yanýt B dir. Örnek 125 Y X düz aynasýna gönderilen ýþýnýnýn bu ayna ile yaptýðý açý 57 olduðuna göre ýþýnýn Y aynasýndan yansýma açýsý kaç derece olur? A) 33 B) 37 C) 53 D) X Y Normal Iþýnýn X ve Y aynalarýnda izlediði yol þekildeki gibidir. Buna göre, ýþýnýn Y aynasýndan yansýma açýsý 57 dir. Yanýt D dir. 33 Normal X 337