OFSET BASKI TEKNİĞİ Ofset kelimesi dilimize İngilizce OFF-SET kelimesinden geçmiş>r. Matbaacılıkta "Boyanın kâğıkan önce kauçuk üzerine oturması" anlamında kullanılır. Kauçuk : (Ön - arka baskı sistemi) Bu sistemde tabaka kağıt, aynı baskı ünitesinde hem ön, hem de arka yüzüne baskı alır ve üniteyi terk eder. Baskı teknikleri arasında en yenisi, ofset baskı tekniğidir. Bu teknik litografik baskı (taş baskı) tekniğinin rafine edilmiş biçimidir. Litografi tekniği, su ile yağın birbirleriyle karışmaması ilkesine dayanır. Basılması istenen imge, yağ esaslı bir mürekkep ile yüzeyi düzel>lmiş kireçtaşı üzerine çizilir. Daha sonra bir sünger yardımıyla su, arapzamkı ve asiken oluşan bir çözel> yüzeye uygulanır. Bu çözel>, imgenin bulunmadığı yağsız yüzeyler tarazndan emilirken, imgeyi oluşturan yağ esaslı bölgeler tarazndan reddedilir. Taş yüzeyine merdaneyle mürekkep verildiğinde ise bunun tam tersi gerçekleşir. Bu kez, bünyesinde yağ bulunan mürekkep, imgeyi oluşturan yüzeyler tarazndan kabul edilirken, imgenin yer almadığı yağsız yüzeyler tarazndan reddedilir. Mürekkeplenen taşın üzerine kâğıt konur ve imge, bir pres yardımıyla kâğıt üzerine aktarılır. Yukarıda gördüğünüz blanket: Basılacak görüntünün baskı materyaline aktarılmasını sağlamak için blanket kazanına takılan materyaldir. 1
Ofset baskı kalıbının hazırlanmasındaki ilk aşama; orijinallerden elde edilen çizgisel ve yarım-ton pozi>f filmlerin tasarımdaki konumlarına uygun olarak bir araya ge>rilmesi, yani montajıdır. Montaj aşamasında, basılacak işle ilgili en son düzeltmelerin yapılabilmesi amacıyla "Ozalit Kopya" hazırlanır. Ozalit kopya, astrolon üzerine hazırlanan montajdan alınır. Yazı, fotoğraf, illüstrasyon gibi bütün çizgisel ve yarım-ton unsurlar, ozalit üzerinde gerçek baskıya oldukça yakın bir görüntü oluştururlar. Gerekli düzeltmelerden sonra, hazırlanan montaj astrolonundan fotografik yöntemlerle baskı kalıbı üre>lir. Astrolon: Trase üzerine yerleş>rilerek, üstüne montaj yapılan şeffaf folye film. Trase: Basılacak işin filmlerinin montajı için gerekli olan çizimlerin yapıldığı karton veya kağıt Alüminyum, paslanmaz çelik ya da özel olarak hazırlanmış kâğıtlardan yapılan baskı kalıbının üzeri fotoğraf kağıtlarının üzerinde bulunan emülsiyona benzeyen ışığa duyarlı bir madde ile kaplıdır. Montaj astrolonu, kalıpla üst üste gelecek biçimde kopyalama makinesine yerleş>rilir ve aralarındaki hava vakumla boşalblır. Montaj filminin bütün yüzeyi kalıba çakışbrıldıktan sonra, güçlü bir ışık kaynağı ile pozlandırma işlemine geçilir. Pozlanan kalıp daha sonra elle ya da otoma>k makinelerle banyo edilir. Banyonun içindeki kimyasal maddeler, ışık alan bölgelerdeki emülsiyon tabakasını çözer. Özenli bir biçimde temizlenip, basınçlı su ile yıkanan kalıp yüzeyinde baskıya girecek bütün unsurlar kolayca algılanabilir. Özel kimyasal maddelerle gerekli rötuşlar yapıldıktan sonra kalıp baskıya hazır hale ge>rilir. Bütün bu işlemler sonucunda; kalıp yüzeyinde basılacak bölümler suyu reddedip mürekkep kabul eden, diğer bölümler ise suyu kabul edip, mürekkep reddeden bir yapıya kavuşur. Ofset baskıda kalıptaki düz "şekiller" kauçuğa ters olarak basılır. Kauçuktaki ters şekiller kâğıda düz olarak geçerler. Kauçuk yumuşak olduğu için hem kâğıdı zedelemez ve hem de tüm detayların kâğıda geçmesine katkıda bulunur. 2
1905 yılında Amerikalı RUBEL, taş baskıyı geliş>rme amacıyla rota>f bir makine üstünde çalışırken tesadüfen ofset baskıyı bulmuştur. 1907 yılında Bab Almanya da CASPAR HERMANN, ilk tabaka ofset ve rota>f ofset makine planlarını üç silindir sistemine göre hazırlamışbr. VOMAG, M.A.N. ve FRANKKENTHAL gibi Alman fabrikaları 1. Dünya savaşına kadar bu planlar uyarınca tabaka ve rota>f ofset baskı makinelerini imal emler. Ancak savaş çıkınca bu yöndeki gelişmeler durdu. Savaştan sonra çalışmalara yeniden başlandı. 1930 yıllarında makinelerin baskı hızı saake 3000 e ulaşb. Bundan sonraki araşbrmalar, makinelerin baskı hızını daha da arnrmak, emniyet ve kalite seviyesini yükseltmek amacına yönelik olmuştur. Ofset baskı sisteminin bulunduğu yıllarda albümin kalıp kopya metodu ile çalışılmaktaydı. Henüz film icat edilmediği için, cam nega>f plakalardan çinkoya kopya alınırdı. 2. Dünya savaşından sonra reprodüksiyon filmi imalab ve buna paralel olarak pozi>f kalıp kopya sistemi geliş>rildi ve yaygınlaşb. Kalıpların daha ince grenlenmesi, baskı makinelerin daha hassas çalışması, ofset baskı sisteminin kalitesini ve önemini arbrmışbr. Tabaka Ofset Baskı Makineleri 1) Büro teksir makineleri: Takriben 25x35 cm baskı alanına sahip olan bu makinelerle büro için gerekli formüller, cetvel işleri, el ilanları gibi işler basılır. Bu makinelerde, renkli işlerin hassas ve temiz basılamamasının başlıca nedenleri boya ve su merdanelerinin sayı ve çap i>barıyla yetersiz olması ve ayrıca siper ve poza ayarlarının yeterince hassas olmamasıdır. 2) Küçük ofset makineleri : 46x64 cm makineler dahil olmak üzere tüm bu ebadın albndaki makineler bu gruba girer. Küçük ofset makinelerinin mürekkep ve su ünitesinin sahip olduğu merdane sayısı arnkça, mürekkep - su dengesi kolay sağlanır. Boya kâğıda daha eşit biçimde dağılır. Makinenin çir kâğıt veya kağıtsız baskı yapmasını önleyen kontrol sistemine sahip olması bir avantajdır. 3) Orta ve büyük boy ofset makineleri: 1970 li yıllara kadar tek renkli makineler kullanılmasına rağmen arbk bu makineler genellikle küçük matbaalar tarazndan kullanılmaktadır. Yüksek kapasiteli matbaalar tek renkli makineleri 3. veya 5. renk baskısı, yaldız baskısı veya arka baskı için kullanmaktadır. Tek renkli bir makine ünitesi üç silindir sistemi ile çalışır. 3
Tabaka Ofset Baskı Makinelerinin Silindir Sistemleri - Paralel Dizi Sistemi - Roland Sistemi (5 kazanlı sistem) - V Sistemi - Satelit Sistemi - Ön - Arka Baskı Sistemi Tabaka Ofset Baskı Makinelerinin Ana Üniteleri 1) Kağıt verici sistemler - Emici sistem - Rotary sistem (Spiess) - Non-stop kademeli sistem Tabaka Ofset Baskı Makinelerinin Ana Üniteleri 2) Kağıt giriş üniteleri - Aparat tablası - Kâğıt düzeltme terybaz - Poza terybaz - Makaslar - Emniyet terybaz Tabaka Ofset Baskı Makinelerinin Ana Üniteleri 3) Kağıt isyf asansörü 4) Mürekkep ünitesi 5) Nemlendirme ünitesi - Su ile nemlendirme sistemi - Alkol ile nemlendirme sistemi Baskı Öncesi Yapılması Gereken Ayarlar ve Baskı Kontrolü 1) Kalıp, kazana, germe çubuğu vasıtası ile takılır ve vidalanır. Ayar rehberi, kalıbın düzgün ve ortalıklı takılmasında yardımcı olur. 2) Kâğıt, havalandırılarak asansöre yerleş>rilir. Havalandırmanın amacı, kâğıt kenarlarının birbirine yapışmasını önlemek>r 3) Mürekkep mümkün olduğu kadar kutudan alındığı gibi kullanılmalıdır. İlave gerekiyorsa duruma göre boya haznesinde spatula ile iyice karışbrılır. Mürekkebin rengi, baskı orijinaline, inceliği de kâğıda uygun olmalıdır. Kalıptaki şekillerin durumuna ve hizalarına göre, mürekkep ayar vidalarıyla boya akış ayarı yapılır. 4
4) Kâğıt, boya ve kalıbın cinsine göre boya ve su merdaneleri ve bunların kalıpla temas durumları kontrol edilir. 5) Emici kafa, kâğıdın özelliklerine göre hassas şekilde ayarlanır, vakum las>kleri düzenlenir ve kontrolden geçirilir. 6) Kâğıtları tabla üstünde teker teker gönderen transport makaraların basınçları, siperler, makaslar ve çir kâğıt kontrol elemanları birer birer gözden geçirilir ve gerekli düzenlemeler yapılır. WEB OFSET BASKI Baskı Ayarları Poza Ayarı; Baskı yapılmış bir numunenin krosları incelenir. Kroslarda oturmama gibi bir problem varsa merkezi kontrol masasından kazanlar sağa sola hareket emrilerek düzel>lir. Modern web baskı makinelerinde baskı ünitesi çıkışı kâğıt yolunda bulunan tarayıcılar, kroslar üzerinden görüntü alır. Bu görüntüler kumanda masası ekranından izlenebilir. Baskıcı, oturmayan krosları düzeltme işlemlerini kumanda masasından yapabilir. Bu düzeltmeler makinenin otoma>k register sistemine de bırakılabilir. Çok renkli baskılarda işin üst üste oturtulması işlemine register denilmektedir. Gerginlik Ayarı; Bobin boşaldıkça hafiflemesi ve salgı yapması gibi hususları önlemek için ve bobinin dengeli gitmesi için bu ünite ayarlanmalıdır. Kullanılan kâğıdın cinsi, gramajı veya baskı hızının değişmesi gerginlik ayarının kontrolünü gerek>rir. Kâğıdın kopmaya karşı olan direnci gerginlik ayarında sorunları en aza indirir. Mürekkep Ayarı; Modern web ofsetlerde ön ayar sistemleri bulunmaktadır. Basılacak işin yoğunluk değerleri bilgisayardan bir bellek vasıtasıyla veya ağ bağlanbsıyla makineye taşınır. Bazı modellerde ise kalıp tarayıcılar tarazndan okunur ve takılacağı üniteye bildirilerek mürekkep ayarları yapılır. Bu işleme ön ayar denilmektedir. Ön ayarın faydası, baskı makinelerinde yapılmış olandan çok daha az masraflı ve baskıya daha kısa sürede girmemizi sağlar. 5
Web OfseYn Avantajları - Bobin halinde sarılmış olan kâğıda baskı yapma. - Üre>m hızı çok yüksek>r. - Üre>m maliye> düşüktür. - İlave teçhizatlarla web ofseke mücellit hatları kurarak (kesim, katlama, tutkallama, numaralama, perforaj vb.) bitmiş iş elde edilir. - Birden fazla bobinle çalışarak çeşitli katlama şekilleri ile değişik üre>m imkânları sunmaktadır. - Baskısı yapılan kağıt 110-140 derece kurutularak birden 13 dereceye düşen bir ısıyla soğutulmaktadır. Ani kuruması ne>cesinde mürekkep parlaklık kazanmaktadır. - Gramajı düşük kâğıtlara baskı yapabilirler. Web OfseYn Dezavantajları - Kâğıt kurutma Zrınlarında ısıya maruz kaldığı için yüzeyi parlaklık ve pürüzsüzlük açısından kayba uğrar, dalgalanmalar meydana gelir. - Kazan çaplarına bağlı olarak sabit ebatlıdır. Sadece kâğıt eni değiş>rilebilir. - Yabrım maliyetleri çok yüksek>r. - Kartona baskı yapamazlar. 6