TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi
ÇALIŞMA BÖLGESİ
ÖLÇÜMLER Konya Aksaray-Cihanbeyli-Yunak
Ölçümlerde üç adet EPOCH50 Spectra Precision marka çift frekanslı jeodezik amaçlı GNSS alıcısı kullanılmıştır. Ölçüm noktalarına GNSS alıcılar düzeçlendikten sonra her bir alıcı sırasıyla VRS, FKP ve MAC tekniklerinden veri alacak şekilde el ünitesi yardımıyla ayarlanmıştır. Her bir ölçüm noktasında VRS, FKP ve MAC tekniklerinden eş zamanlı olarak iki saniye aralıklı yaklaşık 3000 epok koordinat verisi (yukarı-sağa değer, elipsoit yüksekliği) alınmıştır. Ağ bazlı RTK ölçümleri tüm noktalarda sabah saatlerinde yapılmıştır (yaklaşık 08:30-11:30 arası). Ölçüm noktalarında ağ bazlı RTK ölçümleri bittikten sonra GNSS alıcıları hareket ettirilmeden statik oturum ölçümüne geçilmiştir. Her bir GNSS alıcısı için yaklaşık altı saatlik statik oturum yapılmıştır. Statik oturum sonucu elde edilen koordinatlar gerçek değer olarak kabul edilmiştir. Statik oturum ve ağ bazlı RTK teknikleri için uydu yükseklik açısı 10 derece olarak ayarlanmıştır. Ölçüm noktalarındaki ağ bazlı RTK ve statik ölçümler 2017 yılının Mart ayında yapılmıştır.
UYDU GÖRÜNÜRLÜKLERİ VE SİNYAL YANSIMA Çizelge 1. Ölçüm noktalarında ağ bazlı RTK tekniklerinin kullandığı ortalama uydu sayısı (GPS+GLONASS) Noktalar FKP MAC VRS 1 14 14 14 2 14 14 13 3 16 14 15 4 15 14 14 Çizelge 2. Ölçüm noktalarındaki sinyal yansıma değerleri Noktalar MP1 rms (m) MP2 rms (m) 1 0.33 0.27 2 0.25 0.26 3 0.31 0.28 4 0.33 0.29
STATİK OTURUM VERİLERİNİN DEĞERLENDİRLMESİ Çizelge 3. Statik verilerin değerlendirme parametreleri (GAMIT/GLOBK) Datum: Dengeleme: Uydu Yükseklik Açısı: Uydu Yüksekliğine Göre Veri Ağırlıklandırma: Epok Aralığı GNSS Sistemi: Yörünge bilgileri: İyonosfer veri kombinasyonu: Faz sıçraması giderilmesi: Faz başlangıç belirsizliği çözümü: GNSS ve uydu anten faz merkezi değişim dosyası: Troposfer Modeli: Troposfer Gradyenleri: Kod ölçümlerinin göreli hataları: ITRF96 referans epoğu statik datum Tek noktaya dayalı zorlamasız dengeleme 10 derece Yapıldı 30 saniye GPS IGS duyarlı efemeris L1, L2 lineer kombinasyon İteratif şekilde kod ve faz ölçümleri kullanılarak Geniş ve dar aralık kombinasyonu kullanarak IGS08.atx GPT2 modeli Hesaplandı Güncel DCB (differantial code bias) dosyası kullanıldı
Dengeleme işleminde koordinatları sabit kabul edilen AKSR ve CIHA CORS istasyonlarının ITRF96 2005 referans epoğundaki koordinatları Harita Genel Komutanlığı tarafından yaklaşık yedi yıllık koordinat zaman serisi analizi sonucu (yerleri değişmeyen istasyonlar için) GAMIT/GLOBK yazılımı ile 2016 yılında tekrar güncellenmiştir. Yunak (YUN1, yer değişiklik tarihi:04.01.2016) ve Konya (KNY1, yer değişiklik tarihi:06.03.2014) CORS istasyonlarının yerleri daha önce değiştirilmiş olduğu için bu istasyonların koordinatlarının kinematik datumda uzun yılları kapsayan zaman serisi analizini yapmak mümkün değildir. Dolayısıyla bu noktaların hızları güvenli bir şekilde hesaplanamamaktadır.
KARESEL ORTALAMA HATA (RMS) DEĞERLERİNİN ELDE EDİLMESİ 2 sağa rms = (sağa hata )/n (1) 2 yukarı rms = (yukarı hata )/n (2) yatay rms = sağa2 rms + yukarı2 rms (3) 2 elipsoitel rms = (elipsoitel hata )/n (4) Çizelge 1. 1-sigma (%68) güven aralığında yatay rms değerleri (mm) Çizelge 2. 1-sigma (%68) güven aralığında düşey rms değerleri (mm) EN YAKIN FKP_2B MAC_2B VRS_2B CORS AKSARAY 5.2 4.3 6.1 CİHANBEYLİ 5.5 6.0 10.3 YUNAK 34.0 38.2 35.6 KONYA 116.4 137.1 134.0 (HGK,2016) KONYA (2017, güncel) 34.5 24.8 23.4 EN YAKIN FKP_H MAC_H VRS_H CORS AKSARAY 7.8 14.0 10.5 CİHANBEYLİ 16.6 12.3 12.7 YUNAK 77.4 67.6 92.8 KONYA 753 729 750 (HGK,2016) KONYA (2017, güncel) 53.7 32.6 51.9 Çizelge 3. 1-sigma (%68) güven aralığında VRS prezisyon değeri (mm) EN YAKIN 2B H CORS AKSARAY 5.9 9.7 CİHANBEYLİ 4.2 6.3 YUNAK 10.8 13.4 KONYA 21.1 15.1
SONUÇLAR Ağ bazlı RTK tekniklerinden alınan koordinat bileşenlerindeki sistematik hataya neden olan önemli durumlardan biri gezici GNSS alıcısının düzeltmeleri aldığı en yakın CORS istasyonunun koordinatlarının doğruluğudur. TUSAGA-AKTİF CORS istasyonlarının yeri zamanla farklı nedenlerden dolayı değişmektedir. Bu değişimlerden sonra yeri değişen CORS istasyonlarının koordinatları yeterli doğrulukta hesaplanamamaktadır. Bu durum ağ bazlı RTK tekniklerinin hepsi için koordinat bileşenlerinde sistematik hataya neden olmaktadır. Ölçüme çıkılmadan önce gezici GNSS alıcısına en yakın yeri değişmiş olan CORS istasyonları olup olmadığı kontrol edilmelidir. Böyle bir durumda önce statik oturum yapılarak ağ bazlı RTK tekniklerinin koordinat bileşenlerinde herhangi bir sistematik hata olup olmadığı kontrol edilmelidir
TEŞEKKÜR EDERİM