ÇEVRE YASASI (18/2012 Sayılı Yasa) Madde 42(1),47(3) ve47(13) Altında Yapılan Tüzük Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Çevre Yasası nın i maddesinin inci fıkrasının kendisine verdiği yetkiye dayanarak aşağıdaki Tüzüğü yapar. Kısa İsim 1. Bu Tüzük, Sulak Alanların Korunması ve Yönetimi Tüzüğü olarak isimlendirilir BİRİNCİ KISIM GENEL KURALLAR Tefsir 2. Bu Tüzükte metin başka türlü gerektirmedikçe; (Katı)Atık: Her türlü üretim tüketim faaliyetleri sonunda fiziksel kimyasal ve bakteriyolojik özellikleri ile karıştıkları alıcı ortamların doğal bilişim ve özelliklerinin değişmesine yol açarak dolayı ve ortamın kullanım potansiyelini etkileyen katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerle atık enerjiyi anlatır Atık Su: Evsel,endüstiriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya özelikleri kısmet veya tamamen değişmiş sular ile maden ocakları ve yapılaşmış kaplamalı ve kaplamasız şehir, kasaba ve kırsal bölgelerden cadde,sokak,otopark ve benzeri alanlardan yağışların yüzey ve yüzey altı akışa dönüşmesi sonucunda gelen suları anlatır. Bakanlık, Çevre Koruma Dairesi nin bağlı olduğu Bakanlığı anlatır. Biyolojik Çeşitlilik, Kara, deniz ve diğer su ekosistemleri ile bu ekosistemlerin bir parçası olduğu ekolojik kompleksler de dahil olmak üzere tüm kaynaklardan canlı organizmalar arasındaki farklılıkları anlatır. Türlerin kendi içindeki ve türler arasındaki çeşitlilik ve ekosistem çeşitliliği de buna dahildir. Daire, Çevre Koruma Dairesi ni anlatır. Ekolojik Etki Değerlendirmesi (EED), Biyolojik çeşitlilik ağı içerisinde yapılacak her türlü plan, proje ve her türlü faaliyetin ekosistem üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesini anlatır. Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdrdüğü fiziksel, biyolojik ve soyo kültürel ortamı anlatır. Çevre Koruma: Çevresel varlığın ve ekolojik dengenin yok 1
olması tahribini ve bozulmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, Çevre kalitesini iyileştirme ve geliştirmeye yönelik Çalışmaların tümümü anlatır. Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını,çevresel varlığı ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuzluğu anlatır. Doğal Kaynaklar: Bitki,hayvan ve mikroorganizma gibi canlı varlıkları ve bunların bağımlı olduğu hava, su ve toprak gibi cansız çevre unsurlarını anlatır. Flora ve Fauna, Jeolojik bir dönemle veya bölge ile ilgili olan hayvan ve/veya hayvanlar ile bitki ve/veya bitkileri anlatır, Sulak Alanlar bu tüzüğün Ek 1 inde listelenen ve Ek3 ünde sınırları belirlenen alanları tanımlar. su havzası, bu tüzüğün ek 1 inde listelenen, gerek tüm yıl gerekse yılın belirli zamanlarında su tutan doğal, ya da insan yapımı olan alanları tanımlar. Uluslararası önemli Sulak Alanlar Ekolojik karakteristiğinden dolayı Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilen ek* koruma gerektiren sulak alanlardır. Önemli Etki, Bu Tüzük kapsamında, koruma altında olan bir bölgenin florası veya faunası üzerindeki, önemsiz veya konu dışı etkiler hariç olmak üzere bölgenin koruma altında olan bölge olarak tayin edilmesine esas olan özelliklerine yönelik koruma hedeflerini etkileyebilecek bir planın, projenin veya faaliyetin sonucu olarak oluşması muhtemeledilen ve dikkate alınması gereken herhangi bir etkiyi anlatır. Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB), Biyolojik çeşitlilik açısından önemli olan ve ayrıca ulusal, bölgesel veya uluslararası ekolojik önemi olan habitat türlerini korumak amacıyla özel olarak belirlenmiş ve bünyesinde yaşlı ağaçlar da dahil olmak üzere nesli tükenmekte olan, endemik veya uluslararası öneme sahip flora veya fauna türlerini barındıran karasal bölgeleri, sulak alanları, su kütlelerini veya deniz alanlarını anlatır. Amaç Kapsam ve 3. Bu Tüzüğün amacı, Uluslararası öneme sahip sulak alanların kriterlerinin belirlenerek listelenmesi, ülkedeki sulak alanların listelenerek bu alanlardaki biyolojik çeşitliliği koruma ve yönetimini sağlamaktır. 2
İKİNCİ KISIM Sulak Alanların Belirlenmesi Sulak alanlar Listes ve Sulak alan Sınırları Uluslararası önemli sulak alanların 4. (1) Koruma altına alınan sulak alanlar isimleri ve konum koordinatları bu Tüzüğün Ek 1 de verilmiştir. Koruma altına alınan sulak alanların konumları Ek2 deki haritada verilmiştir. Koruma altına alınan her bir sulak alanın sınırları ve yönetimi ile ilgili bölgelendirilmelerini gösteren haritalar Ek 3 de verilmiştir. Uluslararası öneme Sahip sulak alanlar listesi EK 5 de verilmiştir. 5. a) Çevre Koruma Dairesi ekolojik olarak önemli Sulak Alanlarını Ek4 de belirtilen uluslararası bilimsel kriterlere göre belirler. b) Ekolojik olarak Uluslararası öneme sahip Sulak Alanların listesi Ek 5 de verilmiştir. c) Çevre Koruma Dairesi Uluslararası önemli Sulak Alanlarını Özel Çevre Koruma Bölgesiı olarak belirler. ÜÇÜNCÜ KISIM Koruma, Kullanım İlkeleri ve Yasaklar Koruma İlkeleri 6. Sulak alanların korunmasında aşağıdaki ilkelere uyulması zorunludur. a) Sulak alanların kirletilmemesi, doğal yapılarının ve ekolojik karakterlerinin korunması zorunludur. Her türlü arazi ve su kullanım planlamalarında, sulak alanların işlev ve değerlerinin korunması esastır. b) Sulak alanlarda biyolojik çeşitliliğin korunması ve geliştirilmesi için gerekli tedbirler alınır. c) Sulak alanların akılcı kullanımı ile uyumlu, korunmalarına ve geliştirilmelerine katkı sağlayacak faaliyetler desteklenir ve teşvik edilir. d) Ekolojik karakteri bozulmuş sulak alanların rehabilitasyonu 3
sağlanır. e) Kurutulmuş sulak alanların teknik ve ekonomik olarak uygun olanlarının geri kazanımı için gerekli tedbirler alınır. f) Uluslararası önemli Sulak Alanların listesinde yer alsın veya almasın uygun sulak alanlarda su kuşları populasyonlarının arttırılması sağlanır. Koruma Bölgeleri Yasaklarkısıtlamalar g) Sulak alanlara, bilimsel araştırma yapılmadan ve Dairenin görüşü alınmadan, yabancı türler atılamaz, bırakılamaz. 7. Su Havzası, Ek 3 de verilmiş olan haritalarda bölgelendirme sınırları gösterilmiş olup, Yüksek Seviyeli Koruma Bölgesi olarak belirlenmişdir. Bölge A Ek 3 de verilmiş olan haritalarda bölgelendirme sınırları gösterilmiş olup, Yüksek Seviyeli Koruma Bölgesi olarak belirlenmişdir. Bölge B Ek 3 de verilmiş olan haritalarda bölgelendirme sınırları gösterilmiş olup, Orta Seviyeli Koruma Bölgesi olarak belirlenmişdir. Bölge C Ek 3 de verilmiş olan haritalarda bölgelendirme sınırları gösterilmiş olup, Düşük Koruma Bölgesi olarak belirlenmişdir. 8. Ek 3 de haritalarda belirtilen koruma altında sulak alanlar Yasaklar 1.) Su havzasının doğal habitatına uymayan ekolojisini bozabilecek herhangi canlı veya cansız varlıkların ortama dahiledilmesi yasaktır. 2.) Herhangi bir katı atık, moloz vb materyallerin A,bve c bölgelerine atılması, bırakılması veya yerleştirilmesi yasaktır. 3.) Herhangi bir atıksu vb sıvıların A,bve c bölgelerine atılması, bırakılması veya yerleştirilmesi yasaktır. 4.) Herhangi bir kayık ve tekne kullanılması yasaktır. (a). tarımsal amaçlarla, ya da su havzasının yönetimi ile ilgili bağlantılı iş olmadıkça, varolan bir toprak yol veya asfalt yol dışında, Bölge A içinde herhangi bir motorlu araç kullanmak veya sürmek yasaktır. 5.) Su İşleri Dairesinin izni olmadan, A, B veya C bölgeleri içinde herhangi bir pompa, motor, ya da diğer mekanik cihaz 4
kullanmak yasaktır. 6.) Koruma altında olan su havzalarında yüzmek ve diğer su sporları yasaktır. 7.) Su havzasından su çekilmesi yasaktır. 8.) A, B veya C bölgeleri içinde avlanmak yasaktır. 9.) ÇKD izin almadan su havzalarında balık avlamak yasaktır. 10.) A bölgesinde ateşli piknik yapmak yasaktır. B ve C bölgeleri için piknik alanı olarak belirlenmiş alanlarda piknik yapılabilir. (belirleyecek kurum? ÇKD-belediye) 11.) A,B veya C bölgelerinde, su havzasının yönetimi ile ilgili yapıların dışında, herhangi bir bina inşa edilmesi yasaktır. 12.) A, B veya C Bölgeleri içinde turizm, konut veya endüstriyel faaliyetleri yürütmek yasaktır. 13.) A veya B bölgeler içinde Geçici bile olsa, herhangi bir yapı malzemesi, moloz, katı atık, veya sıvı atıkları saklamak veya yerleştirmek yasaktır. 14.) B veya C bölgelerindeki piknik alanlarında veya geçici büfelerde 50 m² lerden küçük olmakaydı ile geçici yapılar ve çardağa izin verilir. a) Gerekli olması durumunda geçici yapıların yanına, sadece atığın alandan taşınabileceği portatif tuvaletlere izin verilir. b) Bu bölgelere ulaşım için sadece toprak yola izin verilir. 15.) A,B veya C bölgelerinden yapay gübre veya pestisit kullanımı yasaktır. 16.) A ve B bölgelerinde herhangi bir hayvan barınağı inşa edilmesi yada kullanılması yasaktır. 17.) A ve B bölgelerinde sert yüzeyli yada asfalt yolyapımı yasaktır. 18.) A,B ve C bölgelerinde gürültüye dayalı, insanlar ve doğal fauna için rahatsızlık yaratan herhangi bir faaliyetde bulunmak yasaktır. 5
19.) A bölgesine köpek girmesi yasaktır. 20.) B ve C bölgelerinde köpeklerin başı boş bırakılması yasaktır. 21.) A, B ve C bölgelerinde ateş yakmak yasaktır. 22.) A bölgesi içerisinde doğal floraya ait bitkilerin koparılması ve Faunaya ait bireylerin toplanması yasaktır. Cezalar 9. Bu tüzükte belirtilen yasaklara uymayanlar hakkında 18/2012 Sayılı Yasada öngörülen cezalar verilir. Yürürlükten Kaldırma 10. Bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak Su Ortamlarının ve Sulak Alanlarının Korunması Tüzüğü, 21/97 bu Tüzük kuralları uyarınca yapılan işlemlere halel 48/1998 gelmeksizin yürürlükten kalkar. A.E.229 Yürütme Yetkisi Yürürlüğe Giriş 11. Bu Tüzük, Çevre Koruma Dairesi nin bağlı bulunduğu Bakanlık tarafından yürütülür. 12. Bu Tüzük, Resmi Gazete de yayımlandığı tarihten başlayarak yürürlüğe girer. 6
Ek 1: Koruma altına alınan sulak alanlar isimleri ve konum koordinatları. 1 Akdeniz Girne 32 59'17.813"E 35 15'24.898"N 2 Akova Gazimağusa 33 47'44.966"E 35 16'52.503"N 3 Arapköy Girne 33 26'42.638"E 35 18'55.409"N Ayandere 4 Arapköy Girne 33 25'57.482"E 35 19'28.884"N Uzundere 5 Ayluga Gazimağusa 33 54'36.363"E 35 7'58.897"N Çanakkale Tatlısu Gölü 6 Bafra Sulak Iskele 34 4'37.784"E 35 21'58.812"N Alanı 7 Beşparmak- Girne 33 29'53.632"E 35 18'49.766"N Alagadi 8 Dağyolu Girne 33 12'8.788"E 35 16'31.334"N 9 Değirmenlik Lefkoşa 33 27'27.233"E 35 14'57.531"N 10 Demirhan Lefkoşa 33 28'27.657"E 35 11'39.461"N 11 Engomi Tuzla Gazimağusa 33 54'6.167"E 35 10'2.777"N - Glapsides 1ve Glapsides 2 12 Ergazi Iskele 33 56'38.463"E 35 22'21.96"N Sayadere 13 Geçitkale Gazimağusa 33 43'21.048"E 35 17'30.787"N Eğridere 14 Geçitköy- Girne 33 4'29.171"E 35 19'38.011"N Dağdere 15 Gemikonağı Güzelyurt-Lefke 32 49'51.83"E 35 6'20.62"N 16 Gölbaşı Gazimağusa 33 50'40.109"E 35 17'2.645"N Sınırüstü 17 Gönendere Gazimağusa 33 39'26.404"E 35 17'25.842"N 18 Gönyeli Barajı Lefkoşa 33 18'9.504"E 35 14'9.388"N 19 Güzelyurt Güzelyurt 33 0'55.045"E 35 11'34.461"N Barajı 20 Hamitköy Lefkoşa 33 21'48.086"E 35 14'18.18"N 7
21 Haspolat Lefkoşa 33 26'5.013"E 35 11'24.806"N Aritma 22 Haspolat Lefkoşa 33 24'49.925"E 35 14'2.584"N 1ve2 23 Kanlıköy Lefkoşa 33 15'31.121"E 35 14'30.185"N Barajı 24 Karşıyaka Girne 33 6'43.648"E 35 20'53.418"N 25 Korucam Girne 32 59'43.599"E 35 19'22.918"N 26 Köprü Gazimağusa 33 45'29.719"E 35 7'34.452"N 27 Mehmetçik Iskele 34 3'24.884"E 35 24'56.209"N Sulak Alanı 28 Mersinlik Iskele 33 50'35.175"E 35 24'22.005"N 29 Serdarlı Gazimağusa 33 34'42.667"E 35 15'3.547"N 30 Şirinevler Girne 33 10'16.997"E 35 15'45.136"N 31 Şahinler Güzelyurt 33 5'25.394"E 35 10'24.837"N 32 Tatlısu Portakkallı Dere 33 Yeniboğaziçisalamis Sulak Alanı 34 Yenişehir Güleseren Sulak Alanı 35 Yılmazköy 36 Yuvacık Ovgos Gazimağusa 33 46'11.343"E 35 23'49.799"N Gazimağusa 33 53'39.162" 35 11'42.058"N Gazimağusa 33 55'7.029"E 35 8'55.621"N Lefkoşa 33 10'12.564"E 35 13'22.009"N Güzelyurt 33 2'18.654" 35 12'58.342"N 8
Ek 4: Uluslararası Önemli Sulak Alanları Belirlemede Kullanılan Uluslararası Bilimsel Kriterler. 1. Bir sulak alan eşine az rastlanır veya sıra dışı biyo-coğrafi bölgedeki sulak alanlara dair özgül bir örnek oluşturuyorsa; (nadirlik, tipiklik) 2. Bir sulak alan kayda değer miktarda nadir, tehlikeye düşebilir veya tehlikealtındaki bitki ve hayvan türlerini destekliyorsaveya bu türlerin bir veya daha fazla bireylerini(kayda değer sayıda) içeriyorsa; 3. a) Bir sulak alan flora ve faunanın özellikleri ile kalitesinde dolayı bir bölgenin ekolojik ve genetik çeşitliliğini sürdürebilmek için özel bir değere sahipse. b) Bir sulak alan, endemik bitki veya hayvan türleri veya toplulukları açısından özel bir değere sahipse. c) Bir sulak alanın değerlerini, verimliliğini veya çeşitliliğini gösterecek özellikteki su kuşu gruplarından önemli sayıda su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslar arası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 4. Bir sulak alan, bitki veya hayvanların biyolojik döngülerinin kritik safhalarında bu bitki ve hayvan türlerine habitat olması açısından özel bir öneme sahipse uluslar arası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 5. 20.000 su kuşunu düzenli olarak destekliyorsa uluslar arası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 6. Popülasyonlar hakkında veri edinemenin mümkün olduğu yerde bir sulak alan, su kuşlarının bir tür ya da alt türlerinin popülasyonundaki bireylerin %1 ini düzenli olarak destekliyorsa uluslararası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 7. Önemli bir oranda doğal balık alt türlerini, veya ailelerini, yaşamevrelerini, sulak alanın yararları ve/veya değeri, dolayısıyla küresel biyolojik çeşitliliğine işaret eden türler arası ilişkileri ve/veya popülasyonları barındırıyorsa uluslar arası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 8. Sulak alanınn içinde veya buna bağlı başka bir yerde, balıklar için önemli bir besin kaynağına sahipse, yumurtlama ortamı ise veya yavru balıkların beslenme ve barınma ortamı ve/veya balıkların göç yolu üzerinde bulunuyorsa uluslar arası öneme sahip sulak alan olarak nitelendirilebilir. 9. Kuş olmayan hayvan türlerinin birtür ya da alttürlerinin populasyonundaki bireylerin % sini düzenli olarak destekliyorsa uluslararası sulak alan olarak 9
nitelendirilebilir. Küresel ölçekte önemli alanlar 10. 1. Alan, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan kuş türlerinden bir ya da daha fazlasını önemli sayılarda ve düzenli olarak barındırır. 2. Alan,dünya dağılışı 50 bin kilometreden daha küçük olan bir ya da daha çok dar yayılışlı türün önemli bir populasyonunu barındırır. 3. Alan, dünya populasyonlarının tamamı ya da büyük bir bölümü tek bir biyom içinde yaşayan kuş türlerinin önemli birliklerini içermektedir. 4. A) Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç su kuşu türünün, dünya veya biyocoğrafik populasyonun%1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. B) Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç deniz kuşu türünün belirgin bir alt populasyonunun %1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. C) Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç karasal kuş türünün belirgin bir alt populasyonunun %1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. D) Alan,göç sırasında 5000 den fazla leylek ya da 3000 den fazla yırtıcı kuş, pelikan veya turna için göç geçidi işlevi görür. Avrupa ölçeğinde önemli alanlar 11 1. A) Alan,belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç su kuşu türünün, göç yoluya da başka bir belirgin alt populasyonunun %1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. B) Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç deniz kuşu türünün, belirgin bir alt populasyonunun %1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. C) Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birkaç karasal kuş türünün, belirgin bir alt populasyonunun %1 inden fazlasını düzenli olarak barındırır. D) Alan, göç sırasında 5000 den fazla leylek ya da 3000 den fazla yırtıcı kuş, pelikan veya turna için göç geçidi işlevi görür. 2. Alan, nesli avrupa ölçeğinde tehlike altında olan (spec kategori 1,2 ve 3) birtür için ülkedeki en önemli alanlardan biridir. 3. Alan,avrupa da yoğunlaşmış (spec kategori 4) birtür için ülkedeki en önemli alanlardan biridir. 10
Ek 5 : Uluslararası öneme sahip Sulak Alanların listesi. 1 Ayluga Gazimağusa 33 54'36.363"E 35 7'58.897"N 2 Engomi-Glapsides Gazimağusa 33 54'6.167"E 35 10'2.777"N 1ve Glapsides 2 3 Köprü Gazimağusa 33 45'29.719"E 35 7'34.452"N 4 Mehmetçik Iskele 34 3'24.884"E 35 24'56.209"N 5 Yenişehir Güleseren Gazimağusa 33 55'7.029"E 35 8'55.621"N 11