HABER BÜLTENĐ 27 Haziran 2006 Haber Özetleri Irak Irak Meclisi dün toplandı. Toplantının ilk oturumunda, parlamento üyelerinin değiştirilmesiyle ilgili yasa oylamaya sunuldu. Yasa meclisten oy çoğunluğuyla geçti. Aynı oturumda meclise sunulan bir diğer konu ise, zorla göç ettirilenlerle ilgili komisyon raporu oldu. Meclisin ikinci oturumunda Ulusal Barış Planı tartışıldı. Irak Meclisi nin bugün de toplanması bekleniyor. (www.na-iraqi.com) Kerkük te Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı El-Gırnata semtindeki bir petrol istasyonunda bomba yüklü bir araç infilak etti. Patlamada en az 20 arabanın hasar gördüğü, çok sayıda ölü ve yaralının olduğu bildirildi. (TÜRKMENELĐ TV) Fars Haber Ajansı, Đran Hükümetinden aldıkları haberlere göre Cumhurbaşkanı Ahmedinecad ın yakın zamanda Irak a ziyaret gerçekleştireceğini ve Iraklı hükümet yetkilileriyle görüşeceğini bildirdi. Ahmedinecad ın Necef ve Kerbela da bulunan kutsal mezarlıkları da ziyaret edeceği açıklandı. (EL-HAYAT GAZETESĐ) Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad yaptığı açıklamada, ABD ye Irak tan çekilmesi konusunda her türlü yardıma hazır olduklarını ifade etti. (www.iraqina.com) Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani dün, El-Sadr Grubunun Başkanı Felah Hasan ve beraberindeki heyetle görüştü. Görüşmede Ulusal Barış Planı konuşuldu. Felah Hasan, ABD güçleri tarafından tutuklanan bazı El-Sadr üyelerinin serbest bırakılmasını talep etti. Talabani ayrıca, Irak ta bulunan AB heyetiyle 24 Haziran Cumartesi günü bir araya geldi. Görüşmede, AB nin Irak taki rolünün tartışıldığı bildirildi. (www.iraqipresideney.net) Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Irak Đslam Partisi lideri Tarık El-Haşimi, Đran ı Irak ın iç işlerine karışmakla suçladı. Tarık El-Haşimi Irak ın sorunu artık sadece işgalcilerle sınırlı değil, biz komşu ülkelerin, özellikle de asli bir aktör olan Đran ın müdahaleleriyle karşı karşıyayız, dedi. Đran ın Irak ın iç işlerine müdahalesi konusunda ayrıntı vermeyen Haşimi, Biz taifecilik ve milis sorunuyla karşı karşıyayız, bunlar güç kullanılarak değil, siyasal bir planla çözümlenebilir, dedi. Başbakan Nuri El-Maliki nin meclise sunduğu uzlaşma planının da yetersiz olduğunu belirten Haşimi, Bu planda, yabancı güçlerin Irak tan çekilmesine ilişkin bir takvim bulunmadığının altını çizdi. (www.saafonline.com) 1
Kerkük Đl Meclisi üyesi Muhammed Kemal, Vali Abdulrahman Mustafa nın başkanlığında bir heyetin Irak Başbakanı Nuri El-Maliki yle görüşmelerde bulunmak amacıyla Bağdat a gideceğini bildirdi. Muhammed Kemal, tarafların çeşitli konuları masaya yatıracaklarını bildirdi. Görüşmeler çerçevesinde Kerkük meselesinin normalleştirilmesiyle ilgili anayasada yer alan 140. maddenin uygulanması çalışmaları için de görüşmeler yapılacağı açıklandı. Diğer taraftan Mesut ve Neçirvan Barzani önderliğinde bir heyetin, Bağdat ı ziyaret edip hükümet yetkilileriyle 140. maddenin uygulanması konusunu görüşecekleri bildirildi. (www.peyamner.com) Beyaz Saray, 2007'ye kadar Irak'tan askerlerin büyük kısmının çekilmesine ilişkin bir planın olduğunu doğruladı. Beyaz Saray sözcüsü Tony Snow, Irak'ta koalisyon birliklerinin komutanı General George Casey'nin hafta sonu medyada yer alan açıklamalara ilişkin soru üzerine, ''Bunun gündemde incelenmekte olan planlardan biri olduğunu'' söyledi. Planın hayata geçirilmesinin ''Irak'taki şartlara bağlı olduğunu'' vurgulayan Snow, planın değiştirilemez olmadığını da kaydetti. ABD'de yayımlanan New York Times gazetesi, Amerikalı General George Casey'nin Pentagon'da bu hafta verdiği gizli brifing hakkında bilgi sahibi olduğu belirtilen yetkililere dayanarak, Irak'taki asker sayısının önemli ölçüde azaltılacağı plan çerçevesinde, ilk grubun Eylül ayında dönmesinin öngörüldüğünü yazmıştı. (AA)(AFP) Irak Başbakanı Nuri El-Maliki'nin dün meclise sunduğu ''Ulusal Barış Planına'', 7 Sünni direniş örgütünün katılma arzusunda olduğu öne sürüldü. Maliki'nin lideri olduğu Dava Partisinin siyasi büro üyesi ve milletvekili Hasan El Suneydi, yaptığı açıklamada, çoğu Saddam Hüseyin döneminde yönetim, ordu ve güvenlik birimlerine dahil ya da destekleyen kişilerin oluşturduğu 7 grubun ateşkes istediğini söyledi. Bu grupların ulusal uzlaşma çabalarına katılma arzusunu bildirmek üzere hükümetle temas kurduklarını belirten El Suneydi, El Maliki'nin de direnişçi grupların liderleriyle görüşmeyi ya da arabulucular aracılığıyla bağlantı kurmayı düşündüğünü kaydetti. El Suneydi, bu 7 gruptan altısının şunlar olduğunu açıkladı: El Aşrin Tugayları, Muhammed'in Ordusu, Ebtali Irak (Irak'ın Kahramanları), 9 Nisan Grubu, El Fetih Tugayları, Silahlı Kuvvetler Genel Komutanlığı Tugayları. Irak'taki en büyük 11 Sünni direnişçi grubunun sözcüsü, dün, taleplerini karşılamadığı gerekçesiyle meclise sunulan 24 maddelik planı kabul etmeyeceklerini bildirmişti. (AA)(AP) Arap Birliği, Irak'ta Pazar günü açıklanan Ulusal Barış Planını memnuniyetle karşıladı. Genel Sekreter Amr Musa, Kahire'de yayınladığı yazılı açıklamada, planı ''siyasi gruplar arasında ciddi diyalog başlatılabilmesi yolunda kaçırılmaması gereken fırsat'' olarak nitelendirdi. Bu diyalogun, Irak'ta kurumların yeniden tesis edilmesi ve bu sayede yabancı kuvvetlerin çekilme sürecini hızlandırmasının yolunu açmasını dileyen Musa, diyalog sayesinde Irak'ta güvenlik ve istikrarın yeniden tesis edilebileceğini vurguladı. Birleşmiş Milletler de bu plandan memnuniyet duyduğunu açıkladı. (AA)(AFP)(www.iraqidewan.net) Irak Savunma Bakanlığından General Abdülaziz Muhammed, ''Bağdat'ta uygulanan plan çerçevesinde görev yapan güvenlik güçlerinin karşılaştıkları en 2
büyük sorun, siyasi partilere bağlı silahlı grupların faaliyetleri'', dedi. Buna örnek olarak geçen Cuma günü Burata Camiindeki olaylardan bahseden Muhammed, ''inananların bu camide cuma namazına silahlarla gitmeyi tercih ettiklerini, bunun da teröristler tarafından sömürüldüğünü'' söyledi. ''Dünyada hiçbir güvenlik gücü ülkenin her metresini denetleyemez'' diyen Muhammed, ''teröristlerin baskı altındayken basit hedeflere saldırmaya çalıştığını; ancak güvenlik planının Bağdat'ta denetimi sağlayacağını'' kaydetti. (AA)(AFP) Irak'ta Sünni lider Adnan El Duleymi'nin konvoyuna düzenlenen saldırıda, bir koruma görevlisinin öldüğü bildirildi. Polis açıklamasında, saldırının, başkent Bağdat'ın batısında Sünni ve Şiilerin birlikte yaşadığı bir bölgede düzenlendiği belirtildi. Polis, saldırı sırasında Irak Uzlaşma Cephesi Başkanı El Duleymi'nin konvoyda bulunmadığı kaydedildi. (AA)(AP) Irak'ta, uyuşturucu kaçakçılığının arttığı ve bu ülkenin uyuşturucu kaçakçılığının önemli bir geçiş noktası olduğu belirtildi. Islah adlı bir kuruluşun Başkanı Adil Abdürrezzak Said, bu durumdan kaygı duyduklarını belirterek, ''ABD'nin 2003'deki operasyonundan beri ülkemiz, Đran ve Afganistan'ın uyuşturucu deposu ve önemli bir geçiş yolu durumuna geldi. Belki Saddam Hüseyin döneminde de ülkemiz üzerinden uyuşturucu kaçakçılığı yapılıyordu; ancak bu kaçakçılık küçük çaptaydı ve kaçakçılar öldürülme riskiyle karşı karşıyaydı. Bugün ise, polis önemli miktarda uyuşturucuyu ele geçirse bile, çok miktardaki uyuşturucu akınıyla baş edemiyor'', dedi. Bununla birlikte uyuşturucu kaçakçılığının yoğunluğuyla ilgili belirgin bir istatistiğin bulunmadığı belirtildi. Uluslararası Narkotik Kontrol Kurulu'ndan yapılan açıklamada, ''uyuşturucu kaçakçılarının iç karışıklıktan yararlandıkları ve Irak'ın Afgan eroininin geçiş ülkesi olduğu'' kaydedilmişti. (AA)(AFP) Irak'ın Bakuba kasabası yakınlarındaki bir köyde düzenlenen bombalı saldırıda ölenlerin sayısının 25'e yükseldiği bildirildi. Polis, saldırıda 33 kişinin de yaralandığını kaydetti. Öte yandan Irak'ın Hille kasabasında düzenlenen bombalı saldırıda, ilk belirlemelere göre 30 kişi öldü. Polis, saldırının, başkent Bağdat'ın güneyindeki Hille kentinde kalabalık bir pazar yerinde düzenlendiğini bildirdi. Hille'de yaşayanların çoğunun Şii olduğu kaydedildi. (AA)(AP)(REUTERS) Orta Doğu ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Adam Ereli, nükleer programından endişe edilen Đran'ın müzakerelere dönmesi için Türkiye'nin aracılık yapması önerisine karşılık, ''Đran'ın müzakerelere dönmesi için zaten kurulmuş olan bir kanal var, o da AB'nin dış politikadan sorumlu yetkilisi Javier Solana ve Đran'ın nükleer başmüzakerecisi Ali Laricani arasında'' yanıtını verdi. Ereli Washington'daki yabancı basın merkezinde düzenlediği basın toplantısında soruları yanıtladı. Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül'ün Tahran'da, Đran'ın nükleer programıyla ilgili yaptığı üst düzey görüşmelere ilişkin bir soruya karşılık Ereli, ''ABD bu ziyaretle ilgili yakın danışmalarda bulundu, ama bu bir Türk ziyareti. Türk hükümeti, kendi dış politikası ve ulusal çıkarları çerçevesinde hareket ediyordu. Pek çok durumda ABD ve Türkiye'nin çıkar ve öncelikleri çakışıyor. Bu ziyaret meselesinde de olan kesinlikle budur'', 3
dedi. Ankara'nın Tahran la düzenli ilişkileri bulunduğunu ve Türklerin de ABD, AB, BM Güvenlik Konseyi gibi Đran'ın nükleer programından endişeli olduğunu belirten Ereli, ''Türkiye, Đran la konuşulan birçok konu arasında nükleer programı da ele alma fırsatı buldu. Türk hükümeti için Đran'ın devam eden nükleer silah geliştirme çabası, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun sorularını yanıtlamayı reddetmesi, uranyum zenginleştirmeyi bırakması ve müzakerelere dönmeyi reddetmesi konularında uluslararası toplumun endişelerini tekrar etme fırsatı buldu. Bu ziyarette gördüğümüz, önemli ve nüfuzlu bir ülkenin, Đran hükümetine yanlış yolda gittiğini anlatması, Đran'ın müzakerelere dönmeyi kabul etmesi yönündeki umudunu ifade etmesidir, dedi. (AA) Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, Hindistan, Pakistan ve Đsrail'in de Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşmasına (NPT) dahil olması gerektiğini söyledi. Bu ülkelerin kısa vadede anlaşmaya dahil olmasının mümkün olmadığını belirten Steinmeier, sözü edilen ülkelerin ''nükleer silahların yayılmaması rejimine'' yaklaştırılmasının arzulandığını ifade etti. Steinmeier, Đran'la yaşanan nükleer sorunun çözüme ulaşmaması durumunda bölgede bir ''silahlanma yarışının'' başlayacağını savunarak, ''Latin Amerika'daki ülkeler de bundan cesaret alıp, nükleer silahları konusunda çekinceli durumlarını terk edebilirler. Uluslararası camianın Đran'la uzlaşma arayışının ana nedeni budur'', diye konuştu. Đran yönetimine çağrıda bulunan Steinmeier, bu ülkenin BM'nin veto yetkisine sahip 5 ülkesinin ve Almanya'nın yaptığı teklife yapıcı yaklaşarak, kaybolan güvenini yeniden kazanmasını istedi. (AA) Đran hükümet sözcüsü Gulamhüseyin Đlham, ''Đran'ın petrol silahını son çare olarak kullanacağını'' söyledi. Sözcü, düzenlediği basın toplantısında, Petrol Bakanı Kazım Veziri Hamane'nin ''çıkarlarına saldırılması halinde Đran'ın petrol silahını kullanacağına'' ilişkin sözlerini değerlendirdi. Bu silahı son çare olarak kullanacaklarını, ondan önce diyalog için diplomatik yollar bulunduğunu kaydeden sözcü, ''Mevcut ortamda bu sorunu ele almayı gerekli görmüyoruz'', dedi. Sözcü, nükleer programlarına ilişkin ortaya çıkan krize atıfta bulunarak, ''bir diplomatik çözüm için koşulların iyi olduğunu'' da kaydetti. (AA)(AFP) Đsrail Başbakanı Ehud Olmert, bir Đsrail askerinin kaçırılmasından sonra Gazze'de olası geniş kapsamlı bir operasyon için orduyu hazır beklettiğini ve bu konuda pazarlık yapmayacağını bildirdi. Olmert, Kudüs'te düzenlenen bir iş konferansında yaptığı konuşmada, ''askeri kaçıranlar için dokunulmazlık olmayacağının anlaşılması gerektiğini'' söyledi. Đsrail askeri Gilad Şalit'in güvenliğinden tüm Filistin yönetimini sorumlu tuttuğunu belirten Olmert, ''Herkese nerede olurlarsa olsunlar ulaşacağız ve bunu biliyorlar'', diye konuştu. Bu arada, Đsrail Genelkurmay Başkanı Dan Halutz'un Kerem Şalom'a yönelik Filistin saldırısını soruşturmak üzere bir askeri komisyonu görevlendirdiği bildirildi. Adının açıklanmasını istemeyen askeri yetkili, eski Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı General Giora Eiland başkanlığındaki komisyonun raporunu 10 Temmuza kadar sunacağını söyledi. Gazze Şeridi ile Đsrail arasındaki sınırın altından kazılan bir tünelle Kerem Şalom'daki askeri karakola 7-8 kişilik bir grubun düzenlediği saldırıda 2 Đsrail askeri ve 2 Filistinli ölmüş, bir Đsrail askeri kaçırılmıştı. Bu arada, Filistin Devlet Başkanı Mahmud 4
Abbas'ın yakın çevresinden Saeb Erekat, Đsrail'e, askeri karşılık vermekten kaçınması çağrısında bulundu. Erekat, yaptığı açıklamada, Başbakan Olmert'ten, Abbas'ın Đsrail askerinin serbest bırakılması için azami çaba gösterdiği bir zamanda, herhangi bir askeri müdahalede bulunmamasını istediklerini söyledi. Bu arada Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile Başbakan Đsmail Haniye, kaçırılan Đsrail askerini arama operasyonlarını ele almak amacıyla Gazze'de bir araya geldi. Adını açıklamak istemeyen Filistinli üst düzey bir yetkili, Mahmud Abbas ile Đsmail Haniye'nin, kaçırılma eylemi ile kaçırılan askerin aranması konusunda hükümetin sarf ettiği çabaları ele almak için görüştüklerini bildirdi. (AA)(AP)(AFP) Avrupa Birliği Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki katılım müzakerelerinde 14'üncü fasıl olan taşımacılık politikasıyla (ulaştırma) ilgili tanıtıcı tarama toplantısı başladı. AB Komisyonunda dört gün sürecek toplantıda güvenli, verimli, kullanışlı ve çevreye duyarlı taşımacılığı temel alan topluluk müktesebatı anlatılacak. Havayolu, karayolu, demiryolu, deniz ve nehir taşımacılığını kapsayan AB ulaştırma müktesebatı, teknik konularla, emniyet ve sosyal standartları, sektörel devlet yardımlarının kontrolünü ve piyasanın serbestleştirilmesini de konu ediniyor. Aynı başlıkta, Türkiye'de taşımacılık politikasıyla ilgili yasal düzenlemelerin ve müktesebata uyumun ele alınacağı ayrıntılı tarama toplantısı 25-28 Eylül arasında yapılacak. (AA) Diğer Haberler ABD'nin Çek Cumhuriyeti'nde füze kalkanı kurmak istediği bildirildi. Dnes gazetesinin haberine göre, iki ülke arasındaki müzakereler devam ederken, Amerikalılar Prag yöneticilerinden, Eylüle kadar olumlu ya da olumsuz cevap vermelerini bekliyor. New York Times ve Washington Post gazeteleri, Amerikan hükümetinin Đran'ın muhtemel füze saldırılarına karşı Avrupa'da füze kalkanı kurmak istediğini son aylarda birkaç kez yazmışlardı. Dnes gazetesi, ABD'nin Çek Cumhuriyeti'nden başka Polonya ve Macaristan la da pazarlık yaptığını yazdı. Uzmanlara dayanan gazete, eskiden Sovyet füzelerinin konuşlandırıldığı Dobris üslerinin, Amerikalılar tarafından kullanılabileceğini belirtti. (AA)(AFP) Kuzey Kore'nin kıtalararası füze denemesi yapacağı söylentilerinin yayıldığı bir dönemde, ABD'nin Japonya'ya füze kalkanı konuşlandırma niyetinde olduğu bildirildi. Japonya Savunma Kurumu (bakanlık) kaynakları, söz konusu füzelerin karadan havaya Patriot Advanced Capability 3 (PAC-3) tipi füzeler olduğunu ve Amerikan ordusunun ilk kez Japonya'ya bu tip füzeleri konuşlandıracağını söylediler. Yomiuri gazetesindeki haberde, Amerikalı ve Japon yetkililerin 17 Haziranda Havai'de bir araya gelerek, Japonya'nın Okinawa adasında bulunan askeri üslere 3 ya da 4 Patriot yerleştirilmesi projesini ele aldıkları kaydedildi. Haberde, yıl sonuna kadar sürmesi beklenen PAC-3'lerin yerleştirilmesi işlemine eşlik etmek üzere 500 ile 600 Amerikan askerinin de konuşlandırılacağı belirtildi. Japonya Savunma Kurumu, iki ülke arasında bu yönde görüşmelerin devam ettiğini doğruladı; ancak ayrıntıların 5
henüz belirlenmediğini bildirdi. Bu arada ABD'nin füze kalkanı sistemi kapsamında, Japonya'da yeni bir radar denemeye hazırlandığı bildirildi. (AA)(AFP) Dünya Basını Đngiliz gazetelerinin birinci sayfalarında bugün iç siyasete dair haberler ağırlıkta. Guardian'ın birinci sayfasından, gazetenin yaptırdığı bir kamuoyu araştırmasıyla başlayalım. "Londra'da yakınlarda bir evin gece yarısı basılması ve masum bir gencin vurulmasından sonra, Đngiliz Müslümanların çoğu Londra Emniyet Müdürü Sir Ian Blair'e artık güvenmediklerini söylüyor. "Ankete katılan Müslümanların yüzde 54'ü Emniyet Müdürü'nün bu olaydan sonra istifa etmesi gerektiğini düşünüyor. Halbuki aynı soru genel Đngiltere kamuoyuna yöneltildiğinde bambaşka bir sonuç çıkıyor. "Ülke nüfus yapısını oransal olarak yansıtan bir örnekleme aynı soru yöneltildiğinde yüzde 74 ü son olayda polisin, görevinin gereğini yaptığı görüşünü dile getirdi." Gazeteye göre bu Đngiltere'de genel kamuoyuyla Müslüman toplum arasındaki hissiyat farkını yansıtan bir sonuç ve başka sorulara verilen yanıtlar da bu yargıyı destekliyor. Guardian bu araştırmanın sonuçlarını başyazısında da "Tehlikeli Ayrım Çizgileri" başlığıyla değerlendirmiş. "Gazetemizin bugün yayımladığı araştırma Müslümanlarla toplumun diğer kesimleri arasında, terör konusuna bakışta önemli farklar olduğunu ortaya koyuyor. "Örneğin genel kamuoyunda her on kişiden dokuzu, hala Đngiltere'de geçen yazkilere benzer bombalı saldırıların olabileceği görüşündeyken, Müslüman nüfusun büyük bir çoğunluğu yeni bir saldırı olmayacağı inancında. "Bu farklılıklar, hangi koşullarda oluştuğu gözönüne alınarak anlaşılmalı ve gereği yapılmalı. Kuşkusuz Irak Savaşının ya da Londra'da bir Müslüman ailenin evine yapılan polis baskınının yarattığı öfke Müslümanların görüşlerini etkiliyor. "Ama ülkemizde bugün Müslümanların, günlük yaşamlarında karşı karşıya oldukları zorluklar da, yabancılaşmayı yaratan zeminin oluşmasında önemli rol oynuyor. Đstatistikler bu konuda gayet karanlık bir tablo çiziyor. "Müslümanlar bugün Đngiltere'de diğer bütün inanç gruplarından daha kötü konutlarda yaşıyor. Eğitim ve öğrenim oranları daha düşük ve sağlık durumları kendi yaş gruplarındaki diğer topluluklarla kıyaslandığında daha kötü. "Đngiltere'deki en kalabalık Müslüman toplumları olan Pakistan ve Bangladeşliler arasında işsizlik çok yüksek. Yoksulluk sınırının altında olanların oranının en yüksek olduğu toplumlar yine bunlar." Guardian, başyazısında, benzer bir durumun, küresel düzeyde de, Müslümanlar ile Müslüman olmayanlar arasında dünyaya ve olaylara bakıştaki uçurumları anlamakta önemli olduğuna dikkat çekerek, şöyle devam ediyor: "El Kaide ideolojisinin beşiği olarak görülen Suudi Arabistan'da 20'nci yüzyılın son 20 yılında kişi başına milli gelir yarıya indi. Aynı dönem içinde Orta Doğu'nun dünya ticareti içindeki payı eridi gitti, buna karşılık bölgede nüfus patlaması yaşandı. "Đslamizmin generalleri eğitimli ve ayrıcalıklı ailelere mensup kişiler olabilir ama bu koşullar, onların, çevrelerine mürit toplamasını iyice kolaylaştırdı. Dünyada ve Đngiltere'de birçok Müslüman'ın yaşamlarını etkileyen yoksulluk sorununu görmek ve gereğini yapmak, Đslamcılık konusunda izlenecek stratejinin önemli bir parçası olmak zorunda." 6
Financial Times Avrupa Birliğinin Hazar bölgesinden Avrupa'ya doğal gaz taşıyacak 3300 kilometre uzunluğundaki boru hattına siyasi onay verdiğini ve böylelikle yaklaşık altı milyar dolar değerindeki projenin gerçekleşme şansının arttığını duyuruyor. Gazete aslında yıllardır tartışılan bu projenin, yakınlarda dünya çapında petrol ve doğal gaz fiyatlarında görülen büyük artışlar ardından önem kazandığına dikkat çekiyor. Haberde Türkiye'yi de yakından ilgilendiren projeyle ilgili şu ayrıntılar verilmiş: "Avrupa Birliği Komisyonu'nun enerjiden sorumlu yetkilisi Andris Piebalgs, boru hattının geçeceği beş ülke; Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya'dan bakanlarla beraber, projenin başarıyla tamamlanması için gerekli adımların atılacağını vadeden bildiriye imzasını koydu. "Avrupa Birliği yetkilisi, birliğin projeye sadece siyasi değil, fizibilite çalışmalarına katkıda bulunmak suretiyle maddi destek de vereceğini söyledi. "Dün imzalanan bildiri aslında Moskova'ya da açıkça, Avrupa Birliği'nin, enerji kaynakları bakımından Rusya'ya bağımlılığını azaltma niyetini ilan etmesi anlamına geliyor. "Proje, yılda 25 ila 31 milyar metreküp doğal gaz taşıma kapasitesi olan bir boru hattının Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınmasını öngörüyor. Taşınacak doğal gazın, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Rusya ve Irak'tan hatta siyasi sorunlar aşılırsa Đran'dan alınması ihtimali bile var. "Projeyi, Avusturya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan'dan doğal gaz şirketleriyle Türkiye'den BOTAŞ destekliyor. Bu şirketler bazı ön çalışmalar yaptılar ama projenin maliyetini kimin karşılayacağı henüz belli değil. "Bu şirketlerin oluşturduğu konsorsiyumun önündeki hedef, Avrupa Birliği'nden serbest rekabet konusunda bazı istisnalar için izin koparabilmek. "Bu yaz başvurularını yapacaklar. Fakat, bu tür ayrıcalıklar alabilseler bile projenin geleceği garanti değil. Çünkü projeye karşı çıkan Rusya, alternatif boru hattı önerileri getiriyor." Financial Times, Türkiye piyasalarında yaşanan sıkıntıları da bir başka haberinde ele alıyor. Türkiye'de hisse senetleri fiyatlarının son sekiz ayın en düşük düzeyine indiğini, faizlerin yükseltildiğini ve Merkez Bankası'nın müdahalesiyle liranın düşüşünün durdurulduğunu aktaran haberde bazı uluslararası piyasa uzmanlarının değerlendirmelerine de yer verilmiş: "Türkiye'de hisse senetleri Mayıs ayından bu yana dolar karşılığı değerleri itibarıyla yüzde 43 değer yitirdi. Aslında Mayıs'tan bu yana dünya genelinde genç piyasalar benzer bir eğilim gösteriyor ama Türkiye, mevcut bütçe açığı, yüksek enflasyon düzeyi ve siyasi belirsizlikler yüzünden daha fazla etkilendi. "Insinger de Beaufort'dan piyasa uzmanı Stephen Lewis, 'Türk Lirası şu düzeyinde istikrar kazansa bile, şu anda Nisan'a göre yüzde 20 değer yitirmiş olduğunu unutmayalım. Bu kadar büyük bir düşüş ister istemez enflasyon rakamlarını önemli ölçüde etkileyecektir' diye konuştu. "Đnternetin en çok okunan ekonomi sitelerinden Bloomberg'deki bir yazıda ise, dış borç faizi geri ödemelerini durdurmaya en yakın ülkeler sıralamasında Türkiye'nin Arjantin'e yaklaştığı, Mayıs ayından bu yana Türkiye hükümetinin dolar cinsinden dış borç faiz ödeme yükünün fazlasıyla ikiye katlandığı kaydediliyor. " Haftanın Yorumu 7
Ufuk Turu Bu haftaki Ufuk Turu nda Irak taki gelişmeler, Türkiye nin Đran-ABD arasında üstlenmiş olduğu rol ve Hariri suikastıyla ilgili son gelişmeler değerlendirilmiştir. Irak ta Neler Oluyor? Zarkavi nin öldürülmesiyle ve hükümetin kurulmasıyla Irak ta istikrarın sağlanamayacağı gerçeği biraz daha belirginleşmiştir. Devam eden istikrarsızlıkta kurulmuş olan hükümetin milli mutabakat hükümeti olmaması kadar, mevcut milis güçlerinin de etkisi büyüktür. Silahlı gücün, siyasi gücün bir garantisi olarak algılanması, etnik ve dini kimliklerini kuvvetlendirmek isteyen gruplar arasındaki siyasi mücadeleyi silahlı çatışmaya dönüştürmektedir. Washington Post gazetesinin iddiasına göre, ABD Irak Büyükelçisi Zalmay Halilzad ın ABD Dışişleri Bakanlığı na göndermiş olduğu gizli raporda direnişçilerin kendi hükümetini kurmuş olduğundan, milislerin yollarda kontrol noktaları oluşturduğundan ve merkezi hükümetin tanınmadığından söz edilmektedir. Orta Doğu ya demokrasi getirme vaadiyle yola çıkan bir ülkenin Büyükelçisi olan Halilzad ın bu raporu, ABD nin toz pembe Irak tablosunu karartmakta, Irak gerçeklerini yansıtmaktadır. 2007 senesinin sonuna kadar statüsünün belirleneceği Kerkük üzerine yürütülen mücadeleler devam etmektedir. Türkmenler, Kerkük ün bir Türkmen şehri olarak tüm zenginlikleriyle Iraklılara ait olması gerektiğini, dolayısıyla şehrin herhangi bir federe bölgeye bağlanmadan özel statüde korunmasını savunurken, Saddam sonrasında oluşan güç boşluğundan faydalanan Kürtler ise şehrin demografik yapısını değiştirerek kendi federe bölgelerine dahil etmek istemektedirler. Geçtiğimiz hafta ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Adam Ereli, Kerkük ün Iraklıların bir meselesi olduğunu ifade etmiştir. Bu ifadeler, Kerkük meselesinin Irak genelinde yapılacak bir referandumla çözümlenmesini savunan Türkmenler ve Türkiye tarafından olumlu karşılanmalı, Kerkük meselesinin sadece Kerkük te yapılacak bir referandumla çözüme ulaştırılması istendiğinde Amerikalı yetkililere hatırlatılmalıdır. ITC yle birlikte Vefa Hareketi, Türkmeneli Partisi, Karar Partisi ve Taki El-Mevla, Mehmet Mehdi Beyatlı gibi kişilerden oluşan grup da Kerkük meselesinin tüm Iraklılar tarafından çözülmesi için gereken her türlü yolu denemelidir. Kerkük meselesi gibi Irak ın siyasi kaderini belirleyecek bir diğer konu, Irak meclisinin siyasi süreçteki rolü ve etkisi olacaktır. ABD nin desteğiyle kurulan Ulusal Güvenlik Konseyi de bu kapsamda değerlendirilerek ulusal parlamentonun etkinliğini azaltacağı yönünde eleştirilmektedir. Başbakan Maliki nin Ulusal Barış Projesini Konseyin onayından sonra meclise sunmuş olması, bu eleştirileri haklı kılmaktadır. Đran ve ABD Arasında Türkiye nin Rolü Đran ın nükleer programından ötürü daha gerginleşen Đran-ABD ilişkilerinde Đran ın Irak taki etkinliğinin ön plana geçtiği gözlenmektedir. Birleşik Irak Đttifakı Başkanı El-Hekim, Mart ayında Đran hükümetini Irak konusunda ABD yle müzakere etmeye davet etmiş, Đran dan gelen ilk tepkiler olumlu 8
olmuştu. ABD-Đran arasında müzakerelerin yapılıp yapılmadığı konusunda belirsizlik devam ederken, Đran tarafından bu müzakereleri önemsemediği yönünde mesajlar gelmekte, ABD tarafı ise sessizliğini korumaktadır. Geçtiğimiz hafta gerçekleşen El-Hekim in Đran ziyaretinde, Đran tarafının ABD ile Irak konusunda yapacakları toplantıyı önemsemedikleri tekrar vurgulanmıştır. ABD güçleri komutanı general Casey ise Đran ın Irak taki radikal Şiilere desteğinin arttığını ifade etmiş, bir anlamda Đran ın Irak taki etkinliğinin, ABD-Đran ilişkilerini şekillendirdiği yönünde bir izlenim bırakmıştır. Đran ın nükleer programıyla ilgili olarak BM Güvenlik Konseyi ülkeleri ve Almanya nın sunmuş olduğu teşvik ve tehdit paketine Đran tarafından henüz bir yanıt gelmemiştir. Bu konuda ABD ve Đran arasında köprü niteliği kazanan Türkiye nin öneminin daha fazla belirginleşmesi ve artması beklenmektedir. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ün hafta sonu gerçekleşen Tahran ziyareti ve 5 Temmuz da gerçekleşmesi planlanan Washington ziyareti, Türkiye nin bu meseledeki konumunu belirginleştirmektedir. Brookings Enstitüsünün Türkiye Programı Direktörü Ömer Taşpınar, Đran ın ABD ile masaya oturarak nükleer pazarlıklar içerisinde Ortadoğu barışını tesis etmede kilit rol oynayacak Đsrail- Filistin sorunu gibi konuların da tartışılması gerektiğini savunmaktadır. Bu bağlamda, Đran ve ABD arasındaki diyaloğu sağlayan Türkiye nin de Irak taki hassasiyetlerini her iki tarafa iletebilmesi için şansını doğru kullanması gerektiği değerlendirilmektedir. Đran ın nükleer programı üzerinde Đran-ABD ve AB arasında devam eden diplomasi sürecinde Đsrail i denklem dışına atmamak gerektiği düşünülmektedir. Geçtiğimiz hafta Đsrail Başbakanları, Olmert, Peres, Barak ve Netenyahu toplanarak Đran ın nükleer programından kaynaklanan tehdidi değerlendirmişlerdir. Đsrail in ABD ye kıyasla Đran dan daha fazla tehdit algıladığı dikkate alındığında, Đran ın nükleer programına yönelik Đsrail ve ABD nin stratejilerinin farklılaşabileceği düşünülmektedir. Hariri Suikastıyla Belirginleşen ABD nin Ortadoğu Politikası 14 Şubat 2005 tarihinde Lübnan eski Başbakanı Refik Hariri suikastıyla ABD, Suriye üzerindeki baskılarını arttırmış, Irak politikalarına karşı bölgede oluşabilecek Türkiye-Suriye ve Đran bloğunu engelleyebilmek için çeşitli stratejiler uygulamıştır. Suriye ye yönelik uygulanan bu stratejilerden bir tanesi, ülkenin kendi iç meseleleriyle meşgul edilip, uluslar arası baskının artmasıyla bölgesel gelişmeleri etkileyebilecek oluşumlar içinde yer almasını önlemek amacını taşımaktaydı. Gerçekleşmiş olan Hariri suikastı bu stratejilerin uygulanabilmesini sağlamıştı. Geçtiğimiz hafta BM'nin görevlendirdiği Belçikalı savcı Serge Brammertz, suikastla ilgili hazırlamış olduğu raporu BM Güvenlik Konseyi ne sunmuş, ancak medyada fazla ilgi bulmamıştır. Bir ay önce Filistin Cihad örgütü liderlerinden Mahmud Al-Maczub un, tıpkı Hariri gibi, bindiği aracın havaya uçurularak öldürülmesiyle Lübnan güvenlik güçleri soruşturma başlatmış ve Muhammed Rafi adında bir kişiyi yakalayarak sorgulamaya almıştır. Muhammed Rafi ve üç arkadaşı Đsrail Đstihbarat Örgütü MOSSAD adına çalıştıklarını ve son yıllarda araçları havaya uçurularak öldürülen 5 önemli kişinin ölümünden sorumlu olduklarını itiraf etmiştir. Öldürülenler arasında 9
Hariri'nin adının geçip geçmediği henüz belli olmamasına rağmen suikastların ardında Đsrail ve ABD olabileceği şüphelerini artırmıştır. Lübnan ın Đsrail i BM Güvenlik Konseyine şikayet etmeyi tartıştığı bir dönemde Beyrut taki ABD Büyükelçisi Jeffrey Feltman ın, Lübnan ın şikayette bulunması halinde ABD ile ilişkilerinin sekteye uğrayacağını söylemesi, ABD nin Ortadoğu bölgesinde egemen bir devleti, kendi çıkarlarını zedeleyebileceği endişesiyle tehdit edebileceğinin açık bir göstergesidir. 10