T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MAKİNE TEKNOLOJİSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MAKİNE TEKNOLOJİSİ ÜÇ BOYUTLU MODEL OLUŞTURMA VE DÜZENLEME ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1...3 1. ÜÇ BOYUTLU ÇİZİM ORTAMI...3 1.1. Bilgisayar Destekli Tasarım Programı İle 3B Çizim...3 1.2. Extrude (Kalınlık Verme)...4 1.3. Revolve (Döndürerek Katı Oluşturmak)...6 1.4. (Primitive)İlkel Katı elemanlar...8 1.4.1. (Box) Kutu Oluşturmak...8 1.4.2. (Sphere) Küre Oluşturmak...9 1.4.4. (Cone)Koni Oluşturmak...10 1.4.5. (Wedge)Kama...10 1.4.6.(Torus) Simit Şekilli Halka Oluşturmak...11 UYGULAMA FAALİYETİ...12 ÖLÇME DEĞERLENDİRME...14 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...16 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...18 2. ÜÇ BOYUTLU DÜZENLEME(MODIFY) KOMUTLARI...18 2.1. Kullanıcı Koordinat Sistemi Oluşturmak (UCS)...18 2.2. Katı Gurupları Birleştirme Yoluyla Yeni Katı Oluşturmak (Union)...23 2.3. Kompleks Katıdan Katı Çıkartma Yoluyla Yeni Katı Oluşturmak (Subtract)...24 2.4. Katı Gurupların Kesişimlerinden Yeni Katı Oluşturmak (Intersect)...25 2.5.Bir Katı Modelin Kenarlarına Pah Kırmak (Chamfer)...26 2.6.Bir Katı Modelin Kenarlarını Yuvarlamak (Fillet)...27 2.7. Bir Katı Modeli Üç Boyutlu Sıralı Çoğaltmak (3darray)...28 2.8. Bir Katı Modelin Üç Boyutlu Simetriğini Almak(Mirror3d)...30 2.9.Bir Katı Modeli Üç Boyutlu Döndürmek (Rotate3d)...31 2.10.Kabuk Oluşturmak(Shell)...32 2.11. Bir Katı Modeli Keserek Yeni Katı Oluşturmak (Slice)...33 UYGULAMA FAALİYETİ...35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...37 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...39 MODÜL DEĞERLENDİRME...41 CEVAP ANAHTARLARI...43 KAYNAKÇA...44 i

AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 482BK0022 Makina Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makina Ressamlığı Üç Boyutlu Model Oluşturma ve Düzenleme Üç boyutlu çizim ortamında temel çizim komutlarını kullanarak çizim yapmayı içeren öğrenim materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bilgisayar Destekli İki Boyutlu Çizim dersini almış olmak. Üç boyutlu ortamda çizim yapmak ve düzenleme komutlarını kullanmak. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında bu modül ile; bilgisayar ortamında üç boyutlu çizim ve düzenleme komutlarını kullanabileceksiniz. Amaçlar Üç boyutlu ortamda çizim yapabileceksiniz. Üç boyutlu düzenleme komutlarını doğru olarak kullanabileceksiniz. Bilgisayar, üç boyutlu çizim programları, örnek model parçalar ve yapım resimleri. Her faaliyet sonunda, faaliyetle ilgili yeterlilikleri ölçmek için test uygulamaları. Öğretmen gözetiminde bilgisayar ortamın uygulamalar. ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Gelişen sanayi ile beraber imalat resimleri, çizim masasından bilgisayar ortamına taşınmıştır. Bilgisayarın getirdiği pratiklik, geriye dönüş esnekliği ile çalışmalar hız kazanmıştır. Bu modülde tasarım aşamasındaki bir iş parçasının bilgisayar ekranında hazırlanması sağlanmıştır. Böylelikle malzemeden tasarruf sağlanmış olacak; zaman, sermaye ve işgücü kaybı önlenecektir. Modüldeki bilgiler sayesinde çok daha geniş iş imkânları ve kalite imkânları elde edeceksiniz. Dolayısıyla sektörün istediği nitelikteki teknik eleman ihtiyacını karşılamış olacaksınız. Bilgisayar destekli üç boyutlu tasarım, birçok işletme tarafından kullanılmaktadır. İşletmelerin taleplerine göre bu işin özellikleri sürekli geliştirilmekte ve kullanım alanları artmaktadır. Bu modül sonunda üç boyutlu katı model tasarımlar, yapabileceksiniz. Bilgisayar programlarının kolay resim çizebilme, düzeltme yapabilme, saklama ve kâğıda çizme özelliği birçok işletme tarafından kullanılmaktadır. Üç boyutlu örnek uygulamalar bilgisayar ortamında yapılabilecektir. Bu özelliği işletmeler için kullanımını kaçınılmaz kılmaktadır. Üretilecek mamülün, hammadde aşamasında ilk önce bilgisayar ortamında tasarımı yapılacaktır. Buna göre mamül ekranda gösterilip ürünün üç boyutlu şekli incelenecektir. Malzeme seçilecek, zaman ve sermaye hesaplanacaktır. Üç boyutlu tasarım yapmak bilgisayar destekli tasarımın en çok ilgi çeken kısmıdır. Bir ürünü bitmiş haliyle sanal ortamda görmek ve incelemek ilgi çeken bir özelliktir. Bu modülü aldıktan sonra parametrik olmayan bir CAD programında 3B modelleme yapabilecek ve düzenleme komutlarını kullanabilir duruma geleceksiniz. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ Üç boyutlu ortamda çizim yapabilecek ve üç boyutlu düzenleme komutlarını doğru olarak kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bölgenizde bulunan sanayi kuruluşlarında kullanılan bilgisayar destekli çizim programlarını araştırınız. İnternet sitelerinden bilgisayar destekli çizim programlarını ve kullanan işletmeleri inceleyiniz. Ders öğretmeninden aldığınız üç boyutlu resimleri inceleyiniz ve öğrendiğiniz komutları uygulayınız. 1. ÜÇ BOYUTLU ÇİZİM ORTAMI 1.1. Bilgisayar Destekli Tasarım Programı İle 3B Çizim Şekil 1.1: Solids(Katılar) Araç Çubuğu Kutu(Box): Dikdörtgen Prizması Şeklinde İçi Dolu Kutular Oluşturmak için kullanılan Komuttur. Küre(Sphere): İçi Dolu Küre Oluşturmak İçin Kullanılan Komuttur. Silindir(Cylinder): İçi Dolu Silindir Oluşturmak İçin Kullanılan Bir Komuttur. Koni(Cone): İçi Dolu Koni Çizmek İçin Kullanılan Komuttur. Takoz(Wedge): Üçgen Prizma Takozu Çizmek İçin Kullanılan Bir Komuttur. Simit Şeklinde Katı(Torus): Simit Şeklinde Katılar Elde Etmek İçin Kullanılan Komuttur. Extrude: İki Boyutlu Bir Nesneyi, Yükseklik Vererek Veya Bir Yol Üzerinde İzleterek Katı Modeller Oluşturan Bir Komuttur. Revolve: İki Boyutlu Bir Profili Döndürerek Yani Bir Eksen Etrafında Çevirerek Katı Cisim Oluşturur. Slice: Katı Modelleri Keserek İstenilen Parçasını Elde Eden Bir Komuttur. Sectıon: Katı Modelleri Keserek Kesit Almayı Sağlayan Komuttur. Interference: İki Katı Modelin Kesişiminden Bir Başka Katı Model oluşturan bir komuttur. 3

1.2. Extrude (Kalınlık Verme) Extrude 2 boyutlu bir profili, yükseklik vererek veya bir yol üzerinde izleterek katı modeller oluşturan bir komuttur. Draw Menüsü Solids Extrude Şekil 1.2: Solids Araç Çubuğu ve Extrude(Kalınlık) Şekil 1.3: Çizim( Draw) Menüsü ve Extrude(Kalınlık) Extrude(Kalınlık) komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir. Select objects:<nesne seçiniz.> Specify height of extrusion or(path):<yükseklik değeri giriniz.> Specify angle of taper for extrusion:<açı varsa değerini giriniz.> Specify height of extrusion seçeneği kulanılırsa, yükseklik(height of extrusion) verilerek katı model elde edilir. Specify angle of taper for extrusion seçeneği kulanılırsa, koniklik açısı atanır. Bu açı pozitif(+) değerli olursa dışa doğru konik, negatif(-) değerli olursa içe doğru konik olur. Açı <0> olursa düz yükselme olur. Path seçeneği kullanılırsa,2b profil bir yörünge boyunca süpürülerek katı oluşturulur. 4

Örnek 1 Command: ext EXTRUDE Current wire frame density: ISOLINES=4 Select objects: 1 found(bir nesne seçiniz.) Select objects: Specify height of extrusion or [Path]: 100 (Yükseklik değeri veriniz.) Specify angle of taper for extrusion <0>: (Açı değeri vermeyiniz, boş enter ile geçiniz.) Nesneye Kalınlık Vermek: a: Nesne çizilir. b: Görüntş ayarlanır. c: Yükseklik Değeri verilir. Şekil 1.4: Extrude Komutunu kullanışı(nesneye Kalınlık Vermek) Örnek 2 Command: EXTRUDE Current wire frame density: ISOLINES=4 Select objects: (XY-düzlemindeki daireyi seçiniz.)(daire düzleme dik olacak.) Select objects: (Boş enter) Specify height of extrusion or [Path]: P (Yolu seçiniz.) Select extrusion path: (Süpürme eğrisini seçiniz.) (Şekil 1.5) Kalınlık ve yol komutu kullanımı: a: Daire ve daireye dik yol çizilir. b: Süpürme eğrisi seçilir. Şekil 1.5: Ext.ve Path Kullanımı(Kalınlık ve yol komutu) 5

1.3. Revolve (Döndürerek Katı Oluşturmak) Revolve komutu, iki boyutlu bir profili döndürerek yani bir eksen etrafında çevirerek katı cisim oluşturur. Çizim(Draw) Menüsü Solids Revolve REVOLVE veya REV Katılar(Solids) Araç Çubuğu: Şekil 1.6: Solid (Katı) Araç Çubuğu ve Revolve(Döndürerek katı oluşturma) Şekil 1.7: Çizim (Draw) Menüsü İle Döndürerek katı oluşturma(revolve) Revolve(Döndürerek katı oluşturma)komutu girildikten sonra çıkan seçenekler aşağıdaki gibidir. Select objects:< profili seçiniz> Specify start point for axis of revolution or define axis by: <Döndürme ekseni> Specify angle of revolution<döndürme Açısı> 6

Specify start point for axis of revolution: Bu seçenekle,iki nokta yardımıyla döndürme ekseni tanımlanır.eksenin başlangıç ve bitiş noktası (Start point of axis,end point of axis). Object: Döndürme ekseni olarak daha önce çizilmiş bir doğruyu seçmek için kullanılır. X (axis) : X eseni etrafında döndürme gerçekleştirilir. Y (axis) : Y ekseni etrafında döndürme gerçekleştirilir. Specify angle of revolution <360>: Bu seçenekle döndürme açısı belirtilir. Enter ( ) ile onaylanırsa, tam bir dönme işlemi(360º)gerçekleştirilir. Örnek:1 Command: REVOLVE veya REV (Şekil 1.8.Döndürme(Revolve)) Select objects: <profili seçiniz> Specify start point for axis of revolution or define axis by [Object/X (axis)/y (axis)]: (Döndürme doğrusunun birinci noktasını seçiniz.)(1.nokta) Specify endpoint of axis: (Döndürme doğrusunun ikinci noktasını seçiniz.) (2.Nokta) Specify angle of revolution <360>: 360º (Açı değerini giriniz.) Çizimi, Pline komutu ile çizerseniz bileşik çizgi olur ve döndürme için yeterlidir,eğer Line komutu ile çizerseniz bileşik çizgi olmayacağı için Region (yüzey kaplama) komutu ile nesnenin yüzeyi kaplanır. Sonra Revolve uygulanır. Döndürerek katı oluşturma: a: Çizim yapılır. b: Yüzey kaplanır. c: 1. ve 2. noktalar seçilir. Şekil 1.8: Döndürerek katı oluşturma (Revolve) 7

1.4. (Primitive)İlkel Katı elemanlar İlkel katı elemanlar dolu kutu,küre,koni,simit,kama gibi geometrik şekillerden oluşur. Bu temel şekiller birbirine eklenerek,birbirinden çıkarılarak veya arakesiti alınarak katı modelleme yapılır. 1.4.1. (Box) Kutu Oluşturmak Şekil 1.9: Katılar(Solids)Araç Çubuğu ve Box(kutu) Box komutu, üç boyutlu katı, dikdörtgen prizmalar oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Box Solids Araç Çubuğu: Box(Kutu) gelir: Box komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular Specify corner of box:çizilen katı dikdörtgen Prizmanın karşılıklı iki köşe (Specify corner) noktası ve yükseklik değeri ( Specify height ) verilerek çizimi yapılır. Center: Çizilen katı dikdörtgen prizmanın merkez noktası, ( Specify center of box ) merkezden köşelere uzaklık ve yükseklik değeri ( Specify height ) verilerek çizimi yapılır. Cube: Bu seçenek kullanılarak küp şeklinde katı prizmalar elde edilir. (Specify length) ile katı prizmanın bir boyutu verilmiş olur. Length: Bu seçenek ile boyutları farklı katı Prizmalar çizilebilir.(specify length) ile boy verildikten sonra sırasıyla, genişlik (Specify width) ve yükseklik (Specify height) değeri verilir. Şekil 1.10: Çizim(Draw)Menüsü ve Box(kutu) 8

Örnek-1 Command: BOX (Kutu Komutunu çalıştırınız.) Specify corner of box or [CEnter] <0,0,0>:100,140 (Prizmanın köşesini belirtiniz.) Specify corner or [Cube/Length]: L Lengt(Uzunluk) Specify length: 100 Uzunluk mesafesi giriniz. Specify width:60 Genişlik mesafesi giriniz. Specify height:200 Yükseklik mesafesi giriniz. 1.4.2. (Sphere) Küre Oluşturmak Şekil 1.11: Kutu(Box) Sphere komutu, üç boyutlu katı küre oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Sphere Solids Araç Çubuğu: Küre(Sphere) Sphere komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command: SPHERE (Küre Komutunu çalıştırınız.) Current wire frame density: ISOLINES=4 Specify center of sphere <0,0,0>:100,150 (Kürenin merkezini belirtiniz.) Specify radius of sphere or [Diameter]: 100 (Kürenin yarıçapını veya D ile çapını giriniz.) (Şekil.1.11) 1.4.3.Silindir Oluşturmak (Cylinder) Şekil.1.12: Küre(Sphere) Cylinder komutu, üç boyutlu katı silindir oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Cylinder Solids Araç Çubuğu: Silindir(Cylinder) Cylinder komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Specify center poin for base of cylinder: Bu seçim ile ilk önce silindirin taban merkezi girilir.daha sonra yarıçap/çap Specify radius / [Diameter] ve yükseklik değeri/üst taban merkezi girilerek Specify height / [Center of other end] silindir oluşturulur. Elliptical: Bu seçim ile elips tabanlı silindir oluşturulur. Önce taban elipsinin eksen başlangıç noktası, Specify axis endpoint sonra bitiş noktası, Specify second axis endpoint ve diğer eksenin ilk eksenden uzaklığı other axis belirtilir. Daha sonra silindirin yüksekliği verilerek Specify height oluşturulur. Şekil.1.13: Silindir(Cylider) 9

1.4.4. (Cone)Koni Oluşturmak Cone komutu, üç boyutlu katı koni oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Cone Solids Araç Çubuğu: Koni (Cone) Cone komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Specify center point for base of cone: Bu seçim ile ilk önce koninin taban merkezi girilir. Daha sonra yarıçap/ çap Specify radius / [Diameter] ve yükseklik değeri/ üst tepe merkezi girilerek Specify height / [Apex] koni oluşturulur. Elliptical: Bu seçim ile elips tabanlı koni oluşturulur. Önce taban elipsinin eksen başlangıç noktası, Specify axis endpoint sonra bitiş noktası, Specify second axis endpoint ve tepe noktasının ilk eksenden uzaklığı other axis belirtilir. Daha sonra koninin yüksekliği verilerek Specify height oluşturulur. 1.4.5. (Wedge)Kama Şekil.1.14: Koni(Cone) Wedge komutu, üç boyutlu katı kama oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Wedge Solids Araç Çubuğu: Kama (Wedge) Wedge komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Specify first corner of wedge: Bu varsayılan seçenek ile başlanırsa, kamanın karşılıklı diğer noktası (Specify corner) ve yüksekliği verilerek (Specify height) oluşturulur. Center:Bu seçenek ile kamanın merkez noktası (Specify center of wedge) ve merkezden köşelerden birine uzaklığı (Specify opposite corner) ve yüksekliği(specify height)verilerek oluşturulur. Cube: Bu seçenek kullanılarak, taban kenarları, yüksekliği eşit ve (Specify length) kadar olan kama oluşturulur. Length: Bu seçenek ile kamanın uzunluğu (Specify length) verilir. Daha sonra sırasıyla genişlik (Specify width) ve yükseklik değeri (Specify height) girilir. Şekil.1.15: Kama(Wedge) 10

1.4.6.(Torus) Simit Şekilli Halka Oluşturmak Torus komutu, üç boyutlu, katı, simit şekilli, halka oluşturmak için kullanılır. Draw Menüsü Solids Torus Solids Araç Çubuğu: Simit (Torus) Torus komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Specify center point of torus:(halka merkezini veriniz) Specify radius of torus or [Diameter]:(Torusun yarı çapını veya D ile çapını giriniz.) Specify radius of tube or [Diameter]:(Torus tüpünün yarı çapını veya D ile çapını giriniz.) Enter number of segments around tube circumference <16>:(Tüp çevresindeki boylam yüzey oluşum sayısını giriniz.) Enter number of segments around torus circumference <16>:(Torus çevresindeki enlem yüzey oluşum sayısını giriniz.) a: Simit(Torus) b: Simit(Torus) Şekil.1.16: Simit(Torus) 11

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI İki boyutlu sekizgen çiziniz. ÖNERİLER Bilgisayar destekli programı çalıştırınız. Araç çubuğu (Toolbar) Extrude kullanarak komutu çalıştırabilirsiniz. Extrude komutunu giriniz. (Ext.komutu kullanılmadan önce Pedit,Polyline,Region veya doğrudan Polygon komutlarının birisi ile bileşik çizgi oluşturulmalıdır.) Select objects:sekizgen seçiniz (Seçtiğimiz sekizgenin kenar çizgileri belirginleşecektir.) Select objects: (Boş enter) Specify height of extrusion or [Path]: 100mm Seçilen görünüşe yükseklik veriniz. Specify angle of taper for extrusion <0>: Açı vermeyeceksek boş enter ile geçiniz. Çizim (Draw) menüsünden Solids Extrude komutu çalıştırabilirsiniz. Komut satırından (Command: extrude ) yazarak komutu çalıştırabilirsiniz. Belirli aralıklarla kayıt yapınız. İki boyutlu bir profil çiziniz.ayrıca 10mm.mesafede bir döndürme ekseni çiziniz. Bilgisayar destekli programı çalıştırınız. Araç çubuğu (Toolbar) Revolve kullanarak komutu çalıştırabilirsiniz. 12

Çizim (Draw) menüsünden Revolve komutu çalıştırabilirsiniz. Komut satırından (Command: revolve ) yazarak komutu çalıştırabilirsiniz. Belirli aralıklarla kayıt yapınız. Revolve komutunu giriniz. Select objects:profili seçiniz. Specify start point for axis of revolution or define axis by [Object/X (axis)/y (axis)]: Döndürme doğrusunun birinci noktasını seçiniz. Specify endpoint of axis: (Döndürme doğrusunun ikinci noktasını seçiniz. Specify angle of revolution<360>: 360 13

ÖLÇME ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi kalınlık veren komuttur? A)Revolve B)Extrude C)Fillet D)Chamfer 2. Revolve komutunun anlamı aşağıdakilerden hangisidir? A)Parçaya kalınlık verir. B)Parçayı eksen etrafında döndürür. C)Parçaya kavis verir. D)Parçayı kopyalar. 3. Box komutunun görevi aşağıdakilerden hangisidir? A)Kutu oluşturur. B)Katıları birleştirir. C)Katıya pah kırar. D)Katıları birbirinden çıkarır. 4. Küre komutu aşağıdakilerden hangisidir? A)Sphere B)Fillet C)Mirror D)Chamfer 5. Takoz komutu aşağıdakilerden hangisidir? A)Sphere B)Fillet C)Mirror D)Wedge 6. Aşağıdakilerden hangisi Extrude komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 7. Aşağıdakilerden hangisi Revolve komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 8. Aşağıdakilerden hangisi Box komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 9. Aşağıdakilerden hangisi Wedge komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D ) 14

10. Aşağıdakilerden hangisi Torus komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D ) Cevapları cevap anahtarı ile karşılaştırınız. 15

PERFORMANS PERFORMANS DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Katı Modeleme Yaparak Aşağıdaki Kontrol Listesi Gereğince Hareket Ediniz. Yukarıdaki Şekilleri Uygulayınız 16

KONTROL LİSTESİ Açıklama: Kendiniz de gözlemlediğiniz davranışlar için evet gözlemleyemediğiniz davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1 Extrude komutunu kullandınız mı? 2 Revolve komutunu kullandınız mı? 3 Box komutunu kullandınız mı? 4 Torus komutunu kullandınız mı? Bu performans testini uygulayınız. Yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Başarılı iseniz diğer içeriğe başlayınız. 17

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Üç boyutlu ortamda çizim yapabilecektir ve üç boyutlu düzenleme komutlarını doğru olarak kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bölgenizde bulunan sanayi kuruluşlarında kullanılan bilgisayar destekli çizim programlarını araştırınız. İnternet sitelerinden bilgisayar destekli çizim programlarını ve kullanan işletmeleri inceleyiniz. Ders öğretmeninden aldığınız üç boyutlu resimleri inceleyiniz ve öğrendiğiniz komutları uygulayınız. 2. ÜÇ BOYUTLU DÜZENLEME(MODIFY) KOMUTLARI 2.1. Kullanıcı Koordinat Sistemi Oluşturmak (UCS) WCS World Coordinate System dünya koordinat sistemi ve UCS User Coordinate System kullanıcı koordinat sistemi olmak üzere iki koordinat sistemi vardır. WCS koordinat sistemi WCS orijin noktası (0,0,0) ekranın sol alt köşesi olarak tanımlanmıştır. UCS Araç Çubuğu: Şekil 2.1: UCS(Birleşik koordinat sistemi) araç çubuğu Şekil 2.1 deki ikonların alamı sırasıyla aşağıdaki gibidir. UCS:Kullanıcı koordinat sistemi yöneticisidir. Display UCS Dialog: Tanımlanarak saklanmış kullanıcı koordinat sistemi yöneticisidir.ucs Previous:Bir önceki UCS ye döner. (UCS ve P ) World UCS:UCS yi dünya-yer koordinat sistemine alır. Object UCS:Seçilen nesneye göre yeni koordinat sistemi tanımlar. 18

Face UCS : Seçilen yüzeye göre yeni koordinat sistemi tanımlar. View UCS :Ekranı XY düzlemli koordinat sistemine alır. Origin UCS : Orijinin yeri değiştirilerek yeni UCS tanımlanır. Z Axis Vector UCS: UCS ye yeni orijin verilerek, doğrultunun istenilen pozitif Z +Z ekseni tayini ile yeni koordinat sistemini tanımlar. 3 Point UCS : UCS orijinini ve pozitif yönlü X ve Y eksenlerinin yönü verilerek yeni koordinat sistemi tanımlanır. X Axis Rotate UCS: Aktif UCS yi X ekseni etrafında döndürür. Y Axis Rotate UCS: Aktif UCS yi Y ekseni etrafında döndürür. Z Axis Rotate UCS: Aktif UCS yi Z ekseni etrafında döndürür. Apply UCS : Seçilen görünüm bölgesine aktif UCS yi uygular. Şekil2.2: UCS(Birleşik koordinat sistemi) seçenekleri New: Yeni koordinat sistemi oluşturmak için kullanılır. Move: Aktif UCS nin orijinini kaydırarak yani XY-koordinatlarının yönlerini değiştirmeksizin Z-ekseninin derinliğini değiştirerek yeni UCS tanımlanır. orthographic: Standart dik UCS tanımlama seçeneğidir. Dik UCS ler: Top, Bottom, Front, Back, Left, Right. Prev: Bir önceki UCS yi aktif hale getirmek için kullanılır. Restore: Daha önceden isim verilerek kaydedilmiş UCS koordinat sistemini yeniden yüklemek için kullanılan seçenektir. Save: Aktif koordinat sistemini isim vererek kaydetmek için kullanılan bir seçenektir. Del: İsimlendirilerek saklanmış koordinat sistemlerinin listesinden belirtilen UCS yi siler. Apply: Aktif UCS ayarını, tanımlanan görünüm alanlarına veya farklı UCS lere uygular.? : Bir isimle saklanmış bütün UCS leri listelemek için kullanılır. 19

2.1.1. New: UCS nin bu modu seçilince aşağıdaki alt bölümler ekrana gelir. Origin: Aktif, kullanımda olan UCS nin X,Y ve Z eksenlerini değiştirmeden yeni UCS tanımlama komutudur. Şekil 2.3: UCS(Birleşik koordinat sistemi) origin(sıfır Noktası) 3 Point(3 Nokta): Yeri UCS üç nokta ile tanımlanır. Birinci nokta UCS nin orijinini, ikinci nokta UCS nin pozitif X yönünü, Üçüncü nokta ise UCS nin pozitif Y yönünü belirtir. Z ekseninin yönü ise sağ el kuralına göre kendiliğinden konumlanır. Şekil2.4: UCS 3Nokta seçeneği(sıfır noktası. x,y) Object:Bu seçenek ile UCS bir çizim elemanı seçilerek tanımlanır. Seçilemeyecek çizim unsurları ise;3d Solid, 3D Polyline,3D Mesh,Spline ve Ellipse dir. Seçilen çizim elemanına göre UCS merkezi aşağıdaki gibidir. Line: Seçim noktasına en yakın uç noktası. Circle: Daire merkezi. Arc: Yay merkezi. Dimensıon: Ölçü yazısının ortası. Point: Seçilen nokta. Trace: İz başlangıç noktası. Text: Yazı yerleştirme noktası. Block: Blok yerleştirilme noktası. 20

Şekil2.5: UCS Nesne seçme(object) seçeneği Face: UCS yi katı modelin seçilmiş yüzeye göre hizalama seçimidir. Seçim için; Yüzeyin sınırları içindeki herhangi bir noktayı seçmek veya yüzeyin kenarlarından birini seçmek yeterlidir. Seçilen yüzey aydınlanır, UCS nin X ekseni, seçilen Yüzeyin en yakın kenarıyla veya seçilen kenarlar ile hizalanır. Şekil2.6: UCS (Birleşik kordinat sistemi) yüzey seçme seçeneği (Face) View: XY-koordinat düzleminin bakış doğrultusuna dik olacak şekilde tanımlanmasıdır. 21

Şekil2.7: UCS Dik Olacak Şekilde Seçme Seçeneği(View) X / Y / Z: Aktif koordinat sistemi istenilen eksen etrafında kullanıcı tarafından Verilen açı değerinde döndürülerek yeni koordinat sistemi elde edilir. a: UCS X ekseni etrafında döndürmek b: UCS X ekseni etrafında 90º açı ile döndürmek Şekil 2.8: UCS 22

2.1.2. Farklı Ucs İkonları (Ucsicon) View Menüsü Display UCS Icon ( On ve Origin tanımlamak) Ucsicon: Komutu çalıştırıldığında ekrana aşağıdaki mesajlar gelir. Enter an option [ON/OFF/All/Noorigin/ORigin] <ON>: ON: UCS ikonunun ekranda görünmesini sağlar. OFF: UCS ikonunun ekrandan yok olmasını sağlar. All: Ekran, birden fazla ekrana bölündüğünde VPORTS her ekranda ucsicon un etkili olmasını sağlar. Noorigin: UCS ikonunun, tanımlanan koordinat orijin noktasında değil de ekranın sol alt köşesinde görüntülenmesini sağlar. ORigin: UCS ikonunun, tanımlanan koordinat orijin noktasında görünmesini sağlar. Eğer tanımlanan orijin ekranın dışında ise ekranın sol alt köşesinde görüntülenir. 2.2. Katı Gurupları Birleştirme Yoluyla Yeni Katı Oluşturmak (Union) Union komutu, iki veya daha fazla katı modeli birleştirmek için kullanılır. Command:Union veya uni Solids Editing Araç Çubuğu: Şekil 2.9: Katıları Düzenleme(Solid Editing)Araç Çubuğu Modify Menüsü Solid Editing Union Şekil 2.10: Düzenleme Menüsü(Modify Menüsü) 23

Union komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command: UNION Select objects: (Birleştirmek istediğiniz BİRİNCİ katıyı seçiniz.) Select objects: (Birleştirmek istediğiniz İKİNCİ katıyı seçiniz.) Select objects: (Birleştirmek istediğiniz... katıyı seçiniz.) Select objects: Örnek:1 Command: UNION Select objects: (Silindiri seçiniz.) Select objects: (Dikdörtgenler prizmasını seçiniz.) Select objects: a: İki ayrı katı çizilir. b: Move(taşıma)ile silindir parça taşınır..c: Union(Birleştir)ile Şekil 2.13: Union(Birleştir) İki Katı Birleşir. 2.3. Kompleks Katıdan Katı Çıkartma Yoluyla Yeni Katı Oluşturmak (Subtract) Subtract komutu, bir katı modelden bir veya daha fazla modeli çıkartmak için kullanılır. Modify Menüsü Solid Editing Subtract Şekil 2.12: Düzenleme araç çubuğu(solids editing)ile subtract komutunu kullanmak 24

Subtract komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command: SU SUBTRACT Select objects: solids and regions to subtract from.. Select objects: (Parça çıkartılacak katı modeli seçiniz.) Select objects: Select solids and regions to subtract. Select objects: (Çıkarılacak olan modeli seçiniz.) Select objects: Örnek:1 Command: SU SUBTRACT Select solids and regions to subtract from.. Select objects: (Dikdörtgenler prizmasını seçiniz.) Select objects: Select solids and regions to subtract.. Select objects: (Silindiri seçiniz.) Select objects: a: İki ayrı katı parça çizilir. b: Katılar birbiri üzerine yerleştirilir. c: Büyük parçadan küçük parça çıkarılır. Şekil 2.12: Subtract 2.4. Katı Gurupların Kesişimlerinden Yeni Katı Oluşturmak (Intersect) Intersect komutu, iki katı modelin kesişiminden başka bir model oluşturmak için kullanılır. Command:Intersect veya IN Intersect komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command: Intersect Select objects: (Kesişim yapan BİRİNCİ parçayı seçiniz.) Select objects: (Kesişim yapan İKİNCİ parçayı seçiniz.) Select objects: (Kesişim yapan... parçayı seçiniz.) 25 Şekil2.13.a: İki Katı Birleştirilir.

Select objects: Örnek: Command: Intersect Select objects: (Kesişim modellerinden dikdörtgenler prizmasını seçiniz.) Select objects: (Kesişim modellerinden silindiri seçiniz.) Select objects: Şekil 2.13.b.İki katıdan üçüncü bir katı elde edilir. 2.5.Bir Katı Modelin Kenarlarına Pah Kırmak (Chamfer) Command:Chamfer veya Cha Modify Araç Çubuğu: Şekil 2.14: Düzenleme(Modify) Araç Çubuğu Modify Menüsü Chamfer Chamfer komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command:chamfer Base surface selection :Pah kırılacak kenar seçilir. Seçilen kenara ait iki yüzeyden bir tanesi belirginleşir. Pah sadece belirginleşen kenarlara uygulanabilir. OK :Varsayılan bu seçim, pah kırılacak kenar yada kenarlar belirginleşen yüzeylere ait ise enter ( ) ile geçilir. Next : Pah kırılacak kenar, belirginleşmemiş diğer yüzey ise N ile belirginleştirilir. Specify base surface chamfer distance :Seçilen kenara ait belirginleşen yüzey boyutundaki pah mesafesi verilir. Specify other surface chamfer distance :Seçilen kenara ait belirginleşmeyen yüzey boyutundaki pah mesafesi verilir. Select an edge : Belirginleşmiş temel yüzeyden pah kırılacak olanlar tek tek seçilir. Loop : Belirginleşmiş temel yüzeyin bütün köşelerine pah kırar. Şekil 2.15: Düzenleme (Modify) Menüsü 26

Örnek:1 Command: chamfer Select first line or [Undo/Polyline/Distance/Angle/Trim/mEthod/Multiple]: Base surface selection...(pah kırılacak kenar seçiniz. Seçilen kenara ait iki yüzeyden bir tanesi belirginleşir. Pah sadece belirginleşen kenarlara uygulayınız.) Enter surface selection option[next/ok (current)] <OK> :OK Specify base surface chamfer distance:10 Specify other surface chamfer distance <10.0000>:10 Select an edge or [Loop]: Belirginleşmiş temel yüzeyden pah kırılacak olanlar tek tek seçilir. Şekil 2.16: Üç Boyutlu Katı Parçaya Pah Kırılır. 2.6.Bir Katı Modelin Kenarlarını Yuvarlamak (Fillet) 2 boyutlu nesneler de kullanıldığı gibi 3-boyutlu nesnelerde de kullanılır. 3-boyulu kenar yuvarlamada komutun sorguları farklılık gösterir. Command: Fillet veya F Modify Araç Çubuğu: Şekil 2.17: Modify Araç Çubuğu Modify Menüsü Fillet Fillet komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command:Fillet Select first object : Yuvarlanacak kenar seçilir. Specify fillet radius : Yuvarlama yarıçapı verilir. Select an edge : Katı kenarlarını ayrı ayrı seçerek fillet uygulama modudur. Chain : Katı modelin bir çok kenarına fillet uygulanacaksa, C ile kenarlar zincirleme seçilerek, kenar yuvarlama yapılır. 27

Şekil 2.18: Üç boyutlu katı parçanın kenalarır yuvarlatılır. Örnek:1 Command:Fillet Current settings: Mode = TRIM, Radius = 0.0000 Select first object or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]:R Specify fillet radius <20.0000>: 20 Select an edge or [Chain/Radius]:C 4 edge(s) selected for fillet:(dört kenar seçildi.) 2.7. Bir Katı Modeli Üç Boyutlu Sıralı Çoğaltmak (3darray) Seçilen öğenin istenen sayıda kopyasını 3B de düzenli aralıklarla sıralar. Command:3darray Modify Menüsü: 3darray 3darray komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Select objects: (3D de kopyalanacak öğeler seçilir.) Enter the type of array [Rectangular/Polar]<R>: Rectangular (Dikdörtgensel) Enter the number of rows (---) <1>:5 (Satır sayısını giriniz.) Enter the number of columns ( ) <1>:3 (Sütun giriniz veriniz.) Enter the number of levels (...) <1>:1 (Kat sayısını giriniz) Specify the distance between rows (---):50 (Satırlar arası mesafeyi giriniz.) Specify the distance between columns ( ):25 (Sütunlar arası mesafeyi giriniz.) Specify the distance between levels (...):30 (Katlar arası mesafeyi giriniz.( Şekil 2.24) Şekil 2.19: Düzenleme(Modify) menüsü (3darray) 28

a: Üç boyutlu katı parçanın oluşturulması b: Üç boyutlu katı parçanın Şekil 2.20: Doğrusal(Rectangular) Çoğaltma Dairesel sıralı olması isteniyorsa: doğrusal(rectangular) çoğaltılması Command: 3darray Select objects: (3D de kopyalanacak öğeler seçilir.) Enter the type of array [Rectangular/Polar]<R>: Polar Enter the number of items in the array:6 (Dairesel olarak çoğaltılacak nesne Sayısını giriniz.) Specify the angle to fill (+=ccw, -=cw) <360>:360º (Merkeze göre kaç dereceye kadar çoğaltılacağını belirtiniz.) Rotate arrayed objects? [Yes/No] <Y>: Y (Çoğaltma esnasında model dönecekse enter ile geçilir, dönmeyecekse N ile geçilir.) Specify center point of array: (Dairesel yörünge merkezini belirtiniz.) Specify second point on axis of rotation: (Dönme ekseni üzerindeki ikinci noktayı belirtiniz) (Şekil 2.25) a: Üç boyutlu katı parçanın oluşturulması b: Üç boyutlu katı parçanın dairesel çoğaltılması Şekil 2.21: Dairesel Çoğaltılma 29

2.8. Bir Katı Modelin Üç Boyutlu Simetriğini Almak(Mirror3d) Mirror3d komutu ile katı modellerin, 3D ortamında belirlenen bir düzleme göre simetriği (aynalanmışı) oluşturulur. Command: Mirror3d Mirror3d komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Modify Menüsü:Mirror3d 3 Points:Simetri,aynalama düzlemi;belirtilen üç noktayla tanımlanır. ZX : Bu seçim ile kullanıcı, ZX-düzlemi üzerinde bir nokta işaretler. Simetri, aynalama düzlemi; bu tanımlanan noktadan geçen ve ZX-düzlemine paralel bir düzlem olur. YZ : Bu seçim ile kullanıcı, YZ-düzlemi üzerinde bir nokta işaretler. Simetri, aynalama düzlemi; bu tanımlanan noktadan geçen ve YZ-düzlemine paralel bir düzlem olur. XY : Bu seçim ile kullanıcı, XY-düzlemi üzerinde bir nokta işaretler. Simetri, aynalama düzlemi; bu tanımlanan noktadan geçen ve XY-düzlemine paralel bir düzlem olur. View: Bu seçenek ile modele bakış ekseninden seçilen bir noktadan ( Specify a point on the view direction axis <0,0,0>: ) geçen ve bakış doğrultusuna paralel bir simetri, aynalama düzlemi tanımlanır. Zaxis: Z-ekseninden tanımlanan bir noktan ( Specify point on Z-axis (normal) of mirror plane: 0,0,0 ) geçen ve Z- eksenine paralel olan bir simetri, aynalama düzlemi tanımlanır. Last: Bu seçenek, son kullanılan simetri, aynalama ekseni tekrar kullanılmak istenirse tercih edilir. L ile birlikte aynalama gerçekleşir Object: Simetri, aynalama ekseni, seçilecek bileşik çizgi olan bir nesne ile tanımlanır. Şekil 2.22: Düzenleme(Modify) Menüsü 3dmirror Seçilir. Örnek-1 Command:MIRROR3D Select objects: 1 found (Katı modeli seçiniz.) Specify first point of mirror plane (3 points) or [Object/Last/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points] <3points>: XY (Düzlemini seçiniz.) Specify point on XY plane <0,0,0>: 300,50,40 Delete source objects? [Yes/No] <N>: N ( Şekil 2.28) 30

a: Üç boyutlu katı parçanın oluşturulması. b: Üç boyutlu katı parçanın simetrisinin alınması Şekil 2.23: Mirror3d 2.9.Bir Katı Modeli Üç Boyutlu Döndürmek (Rotate3d) Rotate3d komutu ile katı modellerin, 3D ortamında belirlenen doğrultu etrafında istenilen açıda döndürülmesi sağlanır. Command: Rotate3d Modify Menüsü: Rotate3d komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Rotate3d 2 points: Bu seçenek ile iki nokta (Specify first point on axis: - Specify second point on axis:) belirtilerek döndürme ekseni tanımlanır. Zaxis: Z-ekseninden tanımlanan bir noktan ( Specify a point on the Z axis <0,0,0>: ) geçen ve Z-eksenine paralel olan bir döndürme ekseni tanımlanır. Yaxis: Y-ekseninden tanımlanan bir noktan ( Specify a point on the Y axis <0,0,0>: ) geçen ve Y-eksenine paralel olan bir döndürme ekseni tanımlanır. Xaxis: X-ekseninden tanımlanan bir noktan ( Specify a point on the X axis <0,0,0>: ) geçen ve X-eksenine paralel olan bir döndürme ekseni tanımlanır. View: Bu seçenek ile modele bakış ekseninden seçilen bir noktadan ( Specify a point on the view direction axis <0,0,0>: ) geçen ve bakış doğrultusuna paralel bir döndürme ekseni tanımlanır. Last: Bu seçenek, son kullanılan döndürme ekseni tekrar kullanılmak istenirse tercih edilir. L ile birlikte döndürme açısı/referansı ( Specify rotation angle or [Reference]: ) sorulur. Object: Döndürme ekseni, seçilecek bileşik çizgi olan bir nesne ile tanımlanır. Şekil 2.24: Düzenleme (modify) menüsü Command: Rotate3d Select objects: (Döndürülecek nesneyi seçiniz.) Specify first point on axis or define axis by [Object/Last/View/Xaxis/Yaxis/Zaxis/2points]: (O) Specify rotation angle or [Reference]: (Döndürülecek nesnenin açısını giriniz. ) (Şekil 2.30) 31

a: Üç Boyutlu Katı Parça Oluşturulur. b: Üç Boyutlu Katı Parça Rotate3d ile 90º Döndürülür. 2.10. Kabuk Oluşturmak(Shell) Şekil: 2.25.Rotate Bir katı modeli belirli bir et kalınlığında kabuk haline dönüştürür. Command: Shell Solids Editing Araç Çubuğu: Şekil 2.26: Katıları (Solids) Düzenleme Çubuğu Modify Menüsü Solids Editing Shell Shell komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: Command: Solidedit Enter a solids editing option [Face/Edge/Body/Undo/eXit] <exit>:b (Nesne) Enter a body editing option(nesneyi düzenleme seçeneği) [Imprint/seParate solids/shell/clean/check/undo/exit] <exit>:s (shell) Select a 3D solid:katı modeli seçiniz. Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Kabuk oluşturucağınız yüzeyi seçiniz. Enter the shell offset distance:4 (Kabuk kalınlığını giriniz.) Şekil 2.27: Shell Örnek:1 Command: Shell (Modify menüsünden seçiniz.) Select a 3D solid:katı modeli şeçiniz. Remove faces or [Undo/Add/ALL]:Kabuk oluşturulacak yüzeyi seçiniz. Enter the shell offset distance: 4 (Kabuk kalınlığını giriniz.) 32

a: Üç boyutlu katı parçanın yüzeyi iki defa b: Üç boyutlu katı parçada 4mm. tıklanarak seçilir. kabuk oluşturulur. Şekil 2.28: Shell 2.11. Bir Katı Modeli Keserek Yeni Katı Oluşturmak (Slice) Slice komutu, katı modelleri keserek yeni istenilen katı modeli oluşturma komutudur. Solids Araç Çubuğu: Command:Slice Draw Menüsü Solids Slice Şekil 2.29: Katıları (Solids) Düzenleme araç çubuğu Slice komutu çalıştırılınca ekrana şu sorgular gelir: 3 points: Kesme düzlemi, tanımlanan üç nokta ile belirtilir. ZX : ZX-koordinat düzlemi üzerinde bir nokta ( Specify a point on the ZX-plane <0,0,0>: ) işaretlenir. Böylece kesme düzlemi, bu noktadan geçen ve ZX-düzlemine paralel bir düzlem olur. YZ : YZ-koordinat düzlemi üzerinde bir nokta ( Specify a point on the YZ-plane <0,0,0>: ) işaretlenir. Böylece kesme düzlemi, bu noktadan geçen ve YZ-düzlemine paralel bir düzlem olur. XY: XY-koordinat düzlemi üzerinde bir nokta ( Specify a point on the XY-plane <0,0,0>: ) işaretlenir. Böylece kesme düzlemi, bu noktadan geçen ve XY-düzlemine paralel bir düzlem olur. View: Çizim alanındaki aktif görüntüye, bakış doğrultusuna göre paralel bir nokta( Specify a point on the current view plane <0,0,0>: ) verilerek kesme düzlemi tanımlanır. Zaxis: Bu seçenek iki noktayla Z-eksenine dik doğrultuda kesme düzlemi tanımlamak için kullanılır. Birinci nokta XY-düzlemi ve paralel boyutu( Specify a point on 33

the section plane: ) üzerindedir, ikinci nokta ise XY-düzlemine dik ve Z-boyutunda ( Specify a point on the Z-axis (normal) of the plane: ) tanımlanır. Object: Bu seçenek ile kesme düzlemi, bileşik çizgiyle oluşturulmuş bir nesne ile tanımlanır. Specify a point on desired side of the plane or [keep Both sides]: Kesme düzlemi hangi yolla tanımlanırsa tanımlansın en son bu sorgu ile karşılaşılır. Specify a point on desired side of the plane: Bu varsayılan sorgu ile; kesme düzlemi tanımlandıktan sonra, düzlemin kesilmeyecek tarafı bir noktayla işaretlenerek, kesme uygulanır. Modelin noktayla işaretlenen tarafı kalır, diğer taraf ise atılır. keep Both sides: Bu sorgu ile, kesme uygulanan modelin her iki tarafının da kalması sağlanır, model kesildiği gibi korunur. Kesilen modeli, yine eski bütün haline getirmek için: Birincisi, Undo yapabilirsiniz. Kesilen elemanları, Union ile birleştirebilirsiniz. Örnek:1 Command: Slice Select objects: (Kesilecek katıyı seçiniz.) Specify first point on slicing plane by [Object/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points] <3points>: 3 Specify first point on plane: 1.noktayı seç. Specify second point on plane:2.noktayı seç. Specify third point on plane: 3.noktayı seç. Specify a point on desired side of the plane or [keep Both sides]: B (Both(Her ikisi)seçtikten sonra Move komutu ile parçalar birbirinden ayrılır.) (Şekil 2.30) a: Üç boyutlu katı parçanın kesilececek kısmın slice b: Üç Boyutlu Katı Parça(Move) komutu ile 3 noktası tıklanır. komutu ile ikiye ayrılır. Şekil 2.30: Slice 34

UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI Katı model oluşturunuz.. ÖNERİLER Bilgisayar destekli programı çalıştırınız. Çizdiğiniz üç boyutlu resimi açınız. Üç boyut komutlarını kullanarak şekli katı hale getiriniz. Chamfer komutunu giriniz. Distance mesafe seçeneğini için kısaca D yazıp Enter tuşuna basınız. First Distance ilk mesafe seçeneği için 50mm giriniz. Second Distance ikinci mesafe seçeneği için 50mm giriniz. Base surface selection Pah kırılacak kenarı seçiniz. Seçilen kenara ait iki yüzeyden bir tanesi belirginleşir. Pah sadece belirginleşen kenarlara uygulayınız. Araç çubuğu (Toolbar) chamfer ikonu kullanarak komutu çalıştırabilirsiniz. Ayarlar (Modify) menüsünden chamfer komutunu çalıştırabilirsiniz. Komut satırından (Command: chamfer) yazarak komutu çalıştırabilirsiniz. Belirli aralıklarla kayıt yapınız. 35

İŞLEM BASAMAKLARI Katı model oluşturunuz. ÖNERİLER Bilgisayar destekli programı çalıştırınız. Filllet 2-boyutlu nesneler de kullanıldığı gibi 3-boyutlu nesnelerde de kullanılır. 3-boyutlu kenar yuvarlamada komutun sorguları farklılık gösterir. Araç çubuğu (Toolbar) Fillet kullanarak komutu çalıştırabilirsiniz. Fillet (Köşe yuvarlatma)komutunu Ayarlar (Modify) menüsünden komutu giriniz. çalıştırabilirsiniz. Radius seçeneğini için kısaca R yazıp Enter tuşuna basınız. Specify fillet radius : Yuvarlama Komut satırından (Command : fillet) yarıçapı 50mm.veriniz. yazarak komutu çalıştırabilirsiniz. Select first object : Yuvarlanacak kenar seçiniz. Select an edge : Katı kenarlarını ayrı Belirli aralıklarla kayıt yapınız. ayrı seçerek fillet uygulayınız. (Chain : Katı modelin bir çok kenarına fillet uygulanacaksa,( C ) ile kenarlar zincirleme seçilerek, kenar yuvarlama yapılır.) 36

ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıdaki çoktan seçnmeli soruları cevaplayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi Birleşik Koordinat Sistemi veren komuttur? A) Revolve B) Ucs C) Fillet D) Chamfer 2. Subtract komutunun anlamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Parçaya kalınlık verir. B) Parçayı eksen etrafında döndürür. C) Parçaya kavis verir. D) Katıları birbirinden çıkarır. 3. Union komutunun görevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Katıları birleştirir. B)Katıların kesitini alır. C)Katıya pah kırar. D)Katıları birbirinden çıkarır. 4. Doğrusal ve dairesel çoğaltma komutu aşağıdakilerden hangisidir? A)Array B)Fillet C)Mirror D)Chamfer 5. Revolve komutunun anlamı aşağıdakilerden hangisidir? A)Parçaya kalınlık verir. B)Parçayı eksen etrafında döndürür. C)Parçaya kavis verir. D) Parçayı kopyalar. 6. Aşağıdakilerden hangisi chamfer komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 7. Aşağıdakilerden hangisi fillet komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 8. Aşağıdakilerden hangisi shell komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 37

9. Aşağıdakilerden hangisi intersect komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 10. Aşağıdakilerden hangisi slice komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 38

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Bu performans testini uygulayınız. Yapamadığınız işlemler için konunun ilgili yerine bakınız. Başarılı iseniz diğer modüle başlayınız. 39

KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1 3point komutunu kullandınız mı? 2 Object komutunu kullandınız mı? 3 Face komutunu kullandınız mı? 4 View komutunu kullandınız mı? 5 X / Y / Z komutunu kullandınız mı? 6 Union komutunu kullandınız mı? 7 Subtract komutunu kullandınız mı? 8 Chamfer komutunu kullandınız mı? 9 Fillet komutunu kullandınız mı? 10 Array komutunu kullandınız mı? 11 Shell komutunu kullandınız mı? Katı modeleme yaparak aşağıdaki kontrol listesi gereğince hareket ediniz. Yukarıdaki şekiller üzerinde ucs ve diğer komutları uygulayınız. 40

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız. 1) Kalınlık vermek için hangi komut kullanılır? A) Extrude B) New C) Save D) Plot 2) Döndürme yapmak için hangi komut kullanılır? A) Save as B) Revolve C) Save D) Exit 3) Küre komutu aşağıdakilerden hangisidir? A) Close B) Page stup C) Sphere D) Save 4) Takoz komutu aşağıdakilerden hangisidir? A) Mutlak B) İzafi - Artışlı C) Açılı D) Wedge 5) Box komutunun görevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Kutu oluşturma B) Yay C) Çember D) Çokgen 6) Extrude komutunun araç çubuğu simgesi aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 7) Revolve komutunun araç çubuğu simgesi aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 8) Fillet komutunun araç çubuğu simgesi aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 9) Chamfer komutunun araç çubuğu simgesi aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 10) Aşağıdakilerden hangisi shell komutunun kısayolu simgesidir? A) B) C) D) 41

PERFORMANS DEĞERLENDİRME Yukarıda ölçüleri verilen resmi bilgisayar ortamında üç boyutlu olarak çiziniz. Kalınlık(Extrude):50mm olacak. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Rakamla Yazıyla 1 Kalınlık komutunu kullanabildiniz mi? 30 Puan 2 Ucs komutlarını kullanabildiniz mi? 25 Puan 3 Pah kırma ve Köşe yuvarlatma yapabildiniz mi? 25 Puan 4 Süresinde yapabildiniz mi? 20 Puan Toplam Puan 100 Puan Bu modülle üç boyutlu çizim yapmayı öğreneceksiniz. Problem çıkarsa ilgili konuya bakınız. Öğretmeninize sorunuz. 42

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 B 3 A 4 A 5 D 6 B 7 B 8 A 9 A 10 C ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 D 3 A 4 A 5 B 6 C 7 B 8 D 9 C 10 D MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI 1 A 2 B 3 C 4 D 5 A 6 A 7 D 8 D 9 A 10 C 43

KAYNAKÇA KAYNAKÇA AKBABAOĞLU Ahmet, AutoCAD2002 Lab.Notları, Tarsus, 2004 AKBAŞ Ümit, Akın TOROĞLU, AutoCAD 2004 Ders Notları, Ankara, 2004 BAĞCI Özel, Doğanay ÇERÇİ, Tasarımda Cad, Melisa Matbaacılık, İstanbul, 1998 GÜLESİN Mahmut, AutoCAD ile Çizim ve Modelleme, Asil Yayın Dağıtım, 2004 KOCABIÇAK Ümit, AutoCAD 2004, Değişim Yayınları, İstanbul, 2003 NALBANT Muammer, AutoCAD Çizim Teknikleri ve Model, Beta Basım, 1997 www.sayisalgrafik.com.tr 44