TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİK DANIŞMANLIĞI NEDİR? WHAT IS HAZARDOUS SUBSTANCE SAFETY CONSULTING? ÖZET: 2010 yılında ADR ye taraf olan Türkiye 2014 yılı itibariyle Tehlikeli Maddelerin Karayolunda Taşınmasına Hakkında Yönetmelik kapsamında ADR hükümlerini uygulamaya başlamıştır. Bu hükümlerden bir tanesi de Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı zorunluluğu ile ilgilidir. Akaryakıt İstasyonları, Tehlikeli Madde Taşımacılığı Yapan Lojistik Firmaları, Boya Fabrikaları, Asit Fabrikalar, Demir-Çelik, Plastik, Metal, İlaç, Kimyevi Madde, Havai Fişek gibi Tehlikeli Madde kapsamında faaliyet gösteren işletmeler, en az bir kişi olmak üzere tehlikeli madde güvenlik danışmanı istihdam etmek ya da tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet almakla yükümlüdürler. ANAHTAR KELİMELER: Tehlikeli madde güvenlik danışmanlığı; Tehlikeli madde; Karayolunda taşınma; Akaryakıt istasyonları ABSTRACT: As a party to the ADR in 2010, turkey started implementing the ADR provisions within the scope of the regulation on the transport of hazardous substances on the road by 2014. One of these provisions concerns the obligation of a hazardous substance safety advisor. Fuel stations, logistics companies transporting dangerous goods, paint factories, acid factories, iron-steel, plastic, metal, Pharmaceutical, Chemical, firework, etc. operating under dangerous substances, at least one person is obliged to hire hazardous substances safety advisor or to receive services from hazardous substances safety advisor. KEY WORDS: hazardous substance safety consulting; dangerous substance; road transport; fuel stations Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019/ 25
TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİK DANIŞMANLIĞI NEDİR? Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik kapsamında Tehlikeli Madde Taşımacılığı ile ilgili gönderen, paketleyen, dolduran, taşımacı vs. faaliyetleri gerçekleştiren işletmelerin tehlikeli madde güvenlik danışmanı istihdam etmesi veya tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet alması zorunludur. Biz de bu zorunluluk kapsamında bulunan firmalara danışmanlık hizmeti veriyoruz. KİMLER BU HİZMETİ ALMAK ZORUNDADIR? Akaryakıt İstasyonları, Tehlikeli Madde Taşımacılığı Yapan Lojistik Firmaları, Boya Fabrikaları, Asit Fabrikalar, Demir-Çelik, Plastik, Metal, İlaç, Kimyevi Madde, Havai Fişek, Parfüm, Kolonya,Kauçuk, Cıva, Silikon, Yapı Kimyasal Malzemeleri, Hastanelerin Bir Çok Bölümünde; İlaçlar, Röntgen, Emar, Radyoloji, Tıbbi Atık, Laboratuvar, Tüpçüler, Av Bayileri, Kot (Blue Jean) Taşlama, Matbaalar, Yemek Yağı Üretim, Gübre; Tarım Gübreleri, Atık Tesis İşleten Her Yer, Arıtma Tesisi İşleten Her Yer, Belediyeler, Asfalt, Hava Yastıkları, Yem, Buz,Pamuk, Çimento, Kâğıt fabrikaları. KİMLER TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİK DANIŞMANI OLABİLİR? Herhangi bir üniversitenin 4 yıllık bir bölümünden mezun olan herkes Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yetkilendirilen eğitim kurumlarından 49 saatlik TMGD eğitimi almak ve Bakanlığın yapacağı sınavda başarılı olmak koşuluyla danışman olabilir. Danışman olmak isteyenlerin ayrıca İtfaiye Müdürlükleri ya da Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş özel eğitim kurumlarından uygulamalı temel yangın eğitimi almaları gerekmektedir. TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİK DANIŞMANI SORUMLULUKLARI NELERDİR? Danışmanların başlıca görevleri; işletmelerin tehlikeli maddelerin taşınmasında uluslararası anlaşma ve sözleşme hükümlerine uyduğunu izlemek, bu konuda işletmeye öneriler sunmak, yıllık faaliyet raporunu hazırlamak ve elektronik ortamda ibraz etmek, işletme çalışanlarına faaliyet konusunda eğitim vermek ve kayıtlarını muhafaza etmek, işletmelerin yaptığı işlemleri çevreye, insanlara zarar vermeden güvenli bir şekilde yapmaları için işletmeler yardımcı olmaktır. Bir tehlike madde güvenlik danışmanı en fazla 5 işletmeye hizmet verebilmektedir. TMGD İSTİHDAM EDİLMESİ YA DA TMGD KURULUŞLARINDAN HİZMET ALINMASI ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR? Firma Bünyesinde TMGD İstihdam Edilmesi; TMGD nin işten ayrılması ya da işi bıraktırılması halinde uygun 26 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019
birisini bulmak için hem zaman hem de maliyet kaybı olacaktır. Bu durum mevcut sistemin planlandığı şekilde yürümesini de aksatabilecektir. İşletme körlüğü dikkate alınmalıdır. Konusunda başka uzman olmayacağından yapılan iş ve işlemlerin uygunluğu kontrol edilemeyecek böylece, güncel uygulamaların takibi de zor olacaktır. İşin yönetim prosedürünü ve maliyetini de firma üstlenmiş olacak. Bünyesinde TMGD istidam eden firmalar ayrıca bir Tehlikeli Madde Güvenlik Birimi kurması gerekeceğinden, bunun için ayrı bir bölüm ayırmak ve asgari malzeme şartlarını yerine getirmek durumunda kalacaktır. Kendi bünyesinde kalifiye bir ekip oluşturamayabilecek, böylece işverenler ağır yaptırımlara maruz kalabilecektir. Kurumsal TMGD Hizmet Alımı; Bireysel TMGD lerden ziyade bünyesinde birden fazla işinde uzman profesyonel TMGD ler barındıran kurumsal yapılarla çalışmanın en büyük faydalarından biri TMGD devamlılığının sağlanmasıdır. Dolayısı ile TMGD ihtiyacı duyan firmalara TMGD sağlayan kurum tarafından her daim danışman sağlanarak güvence altına alınabilecektir. Kurumsal standartlara uygun çalışan TMGDK lar ayrıca kurum içi denetimlerle iş ve işlemlerin güncel mevzuata uygun olmaları sağlanabilecektir. Bu maliyet ve prosedür TMGDK nda olacaktır. Bu birimi hizmet almanız durumunda kurmak zorunda değilsiniz. Tehlikeli Madde Güvenliği konusu ayrı bir uzmanlık alanı olduğundan, kurumsal bir TMGDK dan hizmet alınması yönetim riskinizi azaltma açısından daha avantajlı olacaktır. TMGDK OLARAK GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİMİZ İşletmenizin başındaki kişinin sorumluluğu altında, yapılan işin gereklilikleri kapsamında en uygun araç ve faaliyetleri belirleyip kullanımını sağlayarak, en güvenli yolla bu faaliyetlerin yönetimini kolaylaştırırız. Ambalajlama, eğitim alanında bilançonuza pozitif katkılar yapabiliriz. Tehlikeli maddelerin taşınmasında uluslararası anlaşma ve sözleşme (ADR/RID/IMGD Kod) ve konu ile ilgili mevzuat hükümlerine uyulduğunu izleriz. Tehlikeli maddelerin ADR/RID/ IMGD Kod hükümlerine göre taşınması hususunda işletmenize öneriler sunarız. İşletmenin tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili yıllık faaliyet raporunu İdarenin belirlediği formata uygun olarak, yıl sonu itibariyle ilk üç ay içerisinde hazırlamak ve talep edildiğinde www.türkiye.gov. tr adresi üzerinden İdareye göndermek üzere bünyesinde görev yaptığı TMGDK ye ve danışmanlık hizmeti verilen işletmeye sunarız. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019/ 27
Taşınacak tehlikeli maddelerin tespiti yapılarak, bu maddeye ilişkin ADR / RID / IMDG Kod daki zorunluluklar ile uygunluk prosedürlerini belirleriz. İşletmenin faaliyet konusu olan tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanacağı taşıma araçları satın alınırken rehberlik ederiz. Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi ve boşaltımında kullanılan teçhizatın kontrolüyle ilgili prosedürleri belirleriz. Ulusal ve uluslararası mevzuat ve bunlarda yapılan değişiklikler dâhil olmak üzere, işletme çalışanlarının görev alanına uygun eğitim almalarını sağlar ve bu eğitimin kayıtlarının tutarız. Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi veya boşaltılması sırasında bir kaza veya güvenliği etkileyecek bir olay meydana gelmesi durumunda uygulanacak acil durum prosedürlerini belirleriz, çalışanlara bunlarla ilgili tatbikatların periyodik olarak yapılmasını ve kayıtlarının tutulmasını sağlarız. Faaliyetler konusunda eğitim, denetim ve kontrol dâhil yaptığı her türlü işi tarih ve saat belirterek kayıt altına almak, bu kayıtları 5 yıl süreyle saklarız ve talebi halinde İdareye ve size sunarız. İşletmede konusuyla ilgili bir tehlikenin söz konusu olduğu durumlarda tehlike giderilene kadar yapılan işin durdurulmasını sağlarız, tehlikenin giderildiği durumda da işi bir onay ile başlatmak ve tehlike giderilene kadar geçen süreçteki her türlü aşamayı danışmanlık hizmeti verilen işletmeye, yetkili mercilere yazılı olarak bildirilmesini sağlarız. ADR NEDİR? TMGD İÇİN ÖNEMİ NEDİR? ADR: Tehlikeli Maddelerin Uluslararası Karayolu Taşımacılığına Dair Avrupa Anlaşmasıdır. Tehlikeli Maddelerin Uluslararası Karayolu Taşımacılığına Dair Avrupa Anlaşması (ADR), Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından düzenlenmiş bir konvansiyon olup, taraf ülkelerin toprakları üzerinden ya da sınırları arasında gerçekleştirilen tehlikeli madde taşımalarını kapsamaktadır. ADR Konvansiyonu 30 Eylül 1957 tarihinde Cenevre de imzalanmış ve 29 Ocak 1968 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 21 Ağustos 1975 tarihinde New York ta Madde 14 (3) 1e değişiklik öngören bir protokolün imzalanmasıyla değişikliğe tabi olmuştur. Söz konusu Protokol 19 Nisan 1985 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ADR Anlaşması, belli sayıda (istisna hariç olmak üzere), söz konusu anlaşmanın gereklerinin yerine getirilmesi koşuluyla karayolu araçlarıyla uluslararası tehlikeli madde taşımacılığı yapılabileceğini öngörmektedir. Tehlikeli maddelerin ADR kapsamında sınırlandırılmasına yönelik sistem, BM tavsiye kararlarını yakından takip etmektedir. 2010 yılında ADR ye taraf olan Türkiye 2014 yılı itibariyle Tehlikeli Maddelerin Karayolunda Taşınmasına Hakkında Yönetmelik kapsamında ADR hükümlerini uygulamaya başlamıştır. Bu hükümlerden bir tanesi de Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı zorunluluğu ile ilgilidir. Amaçları ; Karayoluyla uluslararası taşımacılıkta güvenliğin artırılması, Tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin BM Tavsiyelerine dayanarak tehlikeli atıklar dahil olmak üzere tehlikeli malların sınıflandırması, paketlenmesi, etiketlenmesi ve test edilmesiyle alakalı hükümlerin, diğer taşıma şekilleri ile uyumlu biçimde ortaya koyulması, Karayoluyla tehlikeli mal taşıyan araçların yapımı, donanımı ve işleyişine yönelik koşulların ortaya 28 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019
konması, Uluslararası antlaşmalarla asıl amaçlanan insan sağlığını, çevreyi ve diğer canlıların bu muhtemel maddelerden zarar görmesini olabildiğince engellemektir. TMGD TEBLİĞİNİN KAPSAMI Türkiye de yayımlanan mevzuat gereği, ADR hükümlerine göre tehlikeli madde ile iştigal edip bir takvim yılı içerisinde yıllık net 50 ton ve üzeri işlem yapan işletmeler öncelikle Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB) almak zorundadır. Bu işletmeler ya bünyelerinde bir Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) istihdam etmek ya da bir Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Kuruluşundan (TMGDK) danışmanlık hizmeti almak zorundadır. İşletmelerin Sorumlulukları ve Yükümlülükleri Nelerdir? Tehlikeli Madde kapsamında faaliyet gösteren işletmeler, en az bir kişi olmak üzere tehlikeli madde güvenlik danışmanı istihdam etmek ya da tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet almakla yükümlüdürler. İdare, işletmenin işlem hacmi, faaliyet alanı sayısı, kaza yoğunluğu veya kaza riskinin artması gibi durumları dikkate alarak, gerektiğinde işletmelerin istihdam etmesi gereken Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı sayısını artırabilir. TÜRKİYE DE BU KAPSAMA GİREN İŞLETME SAYISI Türkiye de Tehlikeli Madde Faaliyet belgesi almış (TMFB) işletme sayısı 25.000 e yakındır. Ancak bu kapsama giren işletme sayısı Türkiye de yaklaşık olarak 170.000 ile 200.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. TEHLİKELİ MADDELERİN KARAYOLUYLA TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİĞİN AMA- CI Tehlikeli maddelerin, insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınmasını sağlamak, bu faaliyetlerde yer alan gönderenlerin, alıcıların, dolduranların, yükleyenlerin, boşaltanların, ambalajlayanların, taşımacıların ve tehlikeli maddeleri taşıyan her türlü aracın operatör ve sürücülerinin sorumluluk, yükümlülük ve çalışma koşullarını belirlemektir. YÖNETMELİĞİN KAPSAMI Karayoluyla yapılan tehlikeli madde taşımacılığını, tehlikeli maddeleri gönderenleri ve bu maddelerin alıcılarını, tehlikeli maddeleri dolduran, yükleyen, boşaltan ve ambalajlayanları, maksada uygun teknik özelliklere sahip her türlü araç ile taşıma yapan taşımacıları, tehlikeli madde yüklü her türlü aracı kullanan sürücü ve operatörleri, işletmeciler ile bu faaliyetlerde Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019/ 29
yararlanılan her türlü taşıt, araç-gereç vb. kapsamaktadır. 11/6/2009 tarihli ve 27255 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında yetki belgesi alma zorunluluğundan muaf olan ve kendi iştigal konusu ile ilgili öz mal taşıtlarıyla tehlikeli madde taşımacılığı yapan veya yapacak kamu kurum ve kuruluşlarını, Türk Silahlı Kuvvetler (Jandarma Genel Komutanlığı dahil) adına yapılan, ancak silahlı kuvvetlerin doğrudan sorumluluğu veya danışmanlığı altında olmayan, ticari yükleniciler tarafından yapılan tehlikeli mal taşımacılığını, Bir takvim yılı içerisinde net 50 ton ve üstü işlem yapan ve TMFB sahibi olan; Gönderen, Paketleyen, Yükleyen, Dolduran, Boşaltan, Alıcı konumundaki işletmeleri, Toplam araç taşıma kapasitesi elli ton ve üzerinde olan taşımacılık işletmeleri, Kapsamındaki tehlikeli maddeleri geçici olarak depolayan işletmeleri, Bu faaliyetlerde kullanılan her türlü taşıt, araç, gereç, paket ve benzerlerini kapsar. Yani; Özel ve kamuya ait yataklı hastaneler, diyaliz merkezleri, Belediyeler başta olmak üzere tehlikeli madde bertaraf işi ile iştigal edenleri, Muhtelif gruplardaki tehlikeli maddelerin ambalajlarını üretenleri, Tehlikeli atıkların oluştuğu, kimyasalların çok yoğun olarak kullanıldığı tekstil, otomotiv, gıda, çimento, metal işleme, akaryakıt, vb. gibi burada saymakla bitiremeyeceğimiz sektörlerin paydaşlarını hemen aklımıza gelenler olarak sıralayabiliriz. Bunun yanında, lojistik ve taşıma sektörü İlaç sektörü, Havai fişek, fişek ve mühimmat üreticileri, iştigal edenler, Genetiği değiştirilmiş organizma veya genetiği değiştirilmiş mikro organizmalar ile iştigal eden sektörler, Pil üreticisi veya ithalatçıları, Elektrik ve elektronik cihaz üreticileri, Tehlikeli madde ambalaj üreticileri, Asfalt (bitüm) faaliyeti ile iştigal eden yol yapımcıları ve yol şerit boyama operasyonlarını, Gıda sektörü, Kimya endüstrisi, Madencilik sektörü, Kozmetik sektörü, Tehlikeli Tıbbi Atıkların olduğu Tahlil laboratuvarları, Patlayıcı madde sektörünü kapsamaktadır. NELERİ KAPSAMAZ? a) Uluslararası anlaşmalar ile savaş hali ve olağanüstü hallerde uygulanacak mevzuat hükümlerine göre yapılan taşıma işlemlerini, b) Türk Silahlı Kuvvetlerine (Jandarma Genel Komutanlığı dahil) ait olan ya da Türk Silahlı Kuvvetlerinin temsilcilerinin refakat ettiği taşıtlarla yapılan taşıma işlemlerini, c) Emniyet Genel Müdürlüğüne ait olan ya da Emniyet Genel Müdürlüğü temsilcilerinin refakat ettiği taşıtlarla yapılan taşıma işlemlerini kapsamaz. 30 /Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 6 Sayı 72 Mart 2019