1 2 Gıda, Tarım ve Hayvancılık nda süs bitkileri ile ilgili bir daire başkanlığı bulunmaması ve mevzuat eksikliği sorunu Üreticilerin arazi temini, proje oluşturulması ve yatırım için finansman bulamaması sonucu Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri kurulamaması nda süs bitkileri ile ilgili bir daire başkanlığı bulunmamaktadır. 5553 Sayılı Tohumculuk Yasası ve 5996 Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Bitki Pasaport uygulaması konusunda sorunlar yaşanmaktadır. Süs bitkileri sektöründe mevcut üretim alanları 2-3 dekarlık ve planlamadan yoksun seralardan oluşmaktadır. Bu nedenle üretimden verimlilik sağlanması için sektörde büyük ölçekli modern sera yatırımlarının desteklenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çerçevede, üretici ile ihracatçıları bir araya getirecek Organize Tarım Bölgeleri kurulması gereklidir. Oluşturulacak Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri nde büyük ölçekli modern seralar kurulacak, yeni teknolojiler ile yapılan üretim ile yeni çeşitler sektöre kazandırılacak, dış talepler doğrultusunda üretim planlaması yapılacak ve dünya standartlarında kaliteli üretim gerçekleştirilebilecektir. Ayrıca modern ve büyük ölçekli seralar kurulması yatırım maliyetini azaltacaktır. Bu yatırımlar aynı zamanda küçük ölçekli işletmelere de model teşkil edecektir. Ancak bu alanların kurulumunda en önemli sorun; arazi temini, proje oluşturulması ve yatırım için finansman bulmaktır. Sektörün gelişimine ivme kazandırılması ve sorunlarının çözüm sürecinin hızlandırılması için nda mutlaka süs bitkileri daire başkanlığı kurulmalıdır. Bu birim planlama, ARGE çalışmaları, Avrupa Birliği uyum yasaları, mevzuat vb. çalışmalardan da sorumlu olmalıdır. Süs Bitkileri sektörünün üretim ve pazarlamasına yönelik mevzuatın oluşturulması gereklidir. Bu doğrultuda; sektörle ilgili tüm mevzuatın ilgili birimlerle istişare halinde hazırlanması sağlanmalıdır. Tarımsal üretime uygun kamu arazileri ve Tarım Gıda ve Hayvancılık nın atıl işletmeleri seracılık ve bahçe bitkileri üretimine tahsis edilmelidir. Jeotermal kaynakların bulunduğu alanlar başta olmak üzere üretime uygun alanlar Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi oluşumunda sektöre kazandırılmalıdır. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri oluşumunda; süs bitkileri kooperatifleri küçük işletmelerin temsilcisi olarak öncelikle yer almalıdır., Ekonomi Maliye Enerji ve Tabii Kaynaklar Gümrük ve Ticaret Hazine Müsteşarlığı 1
Çiçek bir tarım ürünüdür ve emek yoğun bir üretim sözkonusudur. 3 İç tüketimin de yeterli olmadığı dikkate alınarak KDV oranının % 8 e düşürülmesi üretimi ve özellikle satışı teşvik edecektir. Çiçek, fide ve tohumların satışında uygulanan KDV oranının yüksek olması Örneğin Hollanda da genel KDV oranı % 21 iken çiçekte bu oran % 6 dır. İç pazar satışlarında KDV nin düşürülmesi devletin gelir kaybına yol açmak bir yana evsel ve otel tüketiminin artmasıyla uzun vadede KDV gelirini arttıracaktır. Çünkü halen tüketimin önemli bölümü çelenk ve ofis kullanımına gitmekte ve bunlar kurumlarca gider yazıldığı gibi KDV si de mahsup edilmektedir. Süs Bitkileri üretiminin ana maddesi olan çiçek, fide ve tohumların satışında uygulanan %18 KDV oranı, sebze fide ve tohumlarında olduğu gibi %8 e indirilmelidir., Maliye 4 Küçük sera işletmelerinin teşvik kapsamı dışında bırakılması Süs bitkileri üretimi ve Üretim ve Pazarlama Kooperatiflerinin desteklenmemesi Ayrıca bu uygulama sektöre olan yatırım ilgisine de hız verecektir. Unutulmaması gereken nokta 5 dönüm arazide hiçbir tarımsal üründe çiçekçilik kadar istihdam yaratma şansı bulunmadığıdır. 19 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararda; verilecek teşvikler için bölge ayırımına gidilmiş ve tarımsal alanlarda alt sınır 6. Bölgede 5 dekar olarak belirlenmiştir. İlimizin de yer aldığı 1. Bölgede ise bu sınır 40 dekara çıkmaktadır. IPARD destekleri kapsamında süs bitkileri üretimi yapan tüm bölgelerin yer almaması önemli bir eksikliktir. Süs bitkileri; tarım sektörü içinde örgütlenme bilinci en yüksek sektörlerden biridir. Üretilen süs bitkilerinin pazarlaması önemli ölçüde kooperatifler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Özellikle kesme çiçekte; çiçekler kooperatif bünyesinde açık arttırmayla satılmaktadır. Kayıtlı 2 Ülkemizde ve özellikle ilimizde süs bitkileri üretiminin ağırlıklı olarak 5 dekardan küçük alanlarda aile işletmesi şeklinde yapıldığı dikkate alınarak teşviklerde 40 dekarlık sınır kaldırılmalı, bölgesel değil sektörel teşvikle küçük sera işletmeleri de teşvik kapsamına alınmalıdır. Ayrıca süs bitkileri üretimi yapan tüm bölgelerin IPARD destekleri kapsamına alınmalı ve süs bitkileri ayrı bir başlık olarak değerlendirilmelidir. Üretimin artması için süs bitkileri üretim ve pazarlama faaliyetinde bulunan kooperatiflere bedelsiz yer tahsisi yapılması, su, elektrik ve doğalgaz giderlerinin kamu tarifesinden ücretlendirilmesi, aynen OSB tüzel kişiliğinde olduğu gibi Emlak Vergisi, Atıksu Bedeli, Bina, Ekonomi Avrupa Birliği, Ekonomi, Maliye, Gümrük ve Ticaret
5 gerçekleşen bu satışlardan devlet vergisini almaktadır. Örneğin 2012 yılı itibariyle S.S.Flora Çiçek Üretim ve Pazarlama Kooperatifinin devlete sağladığı KDV geliri Türkiye genelinde 18.842.976 TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca küçük üreticiler de ürünlerini yurt dışına ve yurt içine pazarlama imkanına kavuşurken tohum, ilaç vb. girdilerini kooperatif aracılığıyla ithal etme şansı bulmaktadır. İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı, KDV, Çevre Temizlik Vergisi vb. vergilerden muaf tutulması sağlanmalıdır. Kayıt dışı üretimlerin de kayıt altına alınmasına önemli katkılar yapacağı dikkate alınarak; süs bitkilerine yönelik tüm üretim girdilerinin kooperatifler aracılığıyla temin edilmesi sağlanmalıdır. Çiçek üretim ve pazarlama kooperatiflerinin ilaç, tohum vb. ürün ithalatlarında gümrük vergisi oranları düşürülmelidir. Vakıf Yasasının uygun görülecek bölümüne, kanun sistematiğine uygun olarak: 6 Vakıfların çiçek göndermeyin bağışta bulunun yönünde kampanyaları Moda haline gelen bu uygulama, düğün ve açılış davetiyelerine kadar yansımaktadır. Vakıfların bu şekilde yönlendirmeleri sektörü yok saymakta, sektörün pazarını daraltmakta ve yatırım için gerekli moral motivasyonunu yok etmektedir. Çiçekçilik sektörünün bu mağduriyeti ancak yasal bir düzenlemeyle giderilebilecektir. 3 Vakıfların gelirleri arasında bulunan bağışlar, bağış yapanların özgür iradeleri çerçevesinde kabul edilebilir. Vakıflar, kendi vakıflarına ve diğer bir vakfa bağışı kamuoyunda (basın ve görsel medya aracılığı ile), her ne türden olursa olsun bir ticari hizmet veya emtianın satış ve ticaretine alternatif gösteremezler, bu suretle gerçek ve/veya tüzelkişileri bağış yapmaya teşvik edemezler. Bağış karşılığı, herhangi bir sektörün ticareti yapılan hizmet veya emtiasını temsilen (teneke çelenk, rozet, yapay çiçek vs.) dahi olsa ifa edemezler. Sadece makbuz karşılığı bağış toplayabilirler. Vakıflar, haksız rekabete neden olabilecek, Başbakanlık -Başbakan Yardımcısı (vakıfların ve diyanet işlerinin bağlı olduğu)
7 Kamu kurumlarının çiçeği lüks tüketim gören anlayışı Bazı kamu kurumlarında çiçek; halen lüks tüketim olarak nitelendirilmekte ve faturaları masraf olarak kabul görmemektedir. piyasada faaliyet gösteren herhangi bir sektörün satışlarını, hizmetlerini ya da ticari işlerini sekteye uğratacak, zorlaştıracak edimlerde bulunamayacakları gibi, bu yönde yazılı ya da sözlü beyanda da bulunamazlar." anafikrindeki görüşümüz ek kanun teklifi olarak düzenlenmelidir. Bir ülkenin çiçek tüketiminin kültür düzeyi ile doğru orantılı olduğu, süs bitkileri üretiminden binlerce kişinin geçimini sağladığı, sektörün özellikle eğitim seviyesi düşük olan belli bir kesime istihdam imkanı sağlayarak sosyal barışa hizmet ettiği gerçekleri göz ardı edilmemeli ve bu yanlış uygulama ve yanlış anlaşılma merkezi otorite tarafından kaldırılmalıdır. Başbakanlık 8 9 10 Yerel yönetimlerin sektöre yönelik desteklerinin yetersiz olması Seralara inşaat ruhsatı cezası kesilmesi Elektrik Tarifeler Yönetmeliğinde seraların ticarethane Başta İstanbul, Ankara ve İzmir Büyükşehir Belediyeleri olmak üzere bazı belediyeler; çevre düzenlemede kullanacağı dış mekan süs bitkilerini çiçek üretim ve pazarlama kooperatifleri ve üretici birliklerinden temin ederek yerel üreticileri bir anlamda teşvik etmektedir. 4 Benzer bir uygulamanın kesme çiçek için de uygulanarak; kesme çiçek üreticilerinin de teşvik edilmesinde yarar görülmektedir. Ayrıca yerel yönetimlerin sektöre yönelik destekleri yaygınlaştırılmalıdır. Küçük işletmelere ait 10 dekarın altındaki seralarda inşaat ruhsatı aranmamalıdır. Müştemilatı bulunmayan, beton rafların, beton döşemelerin 10 dekar üstü sera ruhsatlarında bina, inşaat, olmadığı, sadece direk ayakları için beton dökülen küçük ölçekli ruhsat değerlendirme kriterleri uygulanmamalı, seralara inşaat ruhsatı cezası kesilmektedir. ayrı bir ruhsatlandırma sistemi oluşturulmalıdır. Elektrik Tarifeler Yönetmeliğinde seralar ticarethane grubunda Son teknolojik gelişmeleri takip eden seralar değerlendirilmektedir. olsa dahi; yapılan faaliyetlerin tarım olması nedeniyle tüm seralar tarımsal sulama abone İlimizde yer alan seraların tamamına yakını teknolojik gelişmeleri grubunda değerlendirilmeli, bu kapsamda, İstanbul, Ankara ve İzmir Büyükşehir Belediyeleri ile tüketimin yoğun olduğu diğer Belediyeler Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar,
grubunda değerlendirilmesi Enerji maliyetlerinin yüksekliği Yer altı sularının kullanılması rejimi düzenlemeleri yakından takip edemeyen ve örtü altı tarımı olarak nitelendirilebilecek ölçüde seralardır. Ayrıca son yıllarda tarımsal sulama tarifesi ile ticarethane tarifeleri arasındaki fiyat farkının giderek kapanmış ve tarımsal sulama abone grubunda yer almanın avantajı azalmıştır. Üretimde ısıtma ve soğutma için kullanılan enerji maliyetleri çok yüksektir. İhracata yönelik kesme çiçek üretiminde, henüz diğer enerji kaynaklarına göre daha uygun maliyetli doğalgaz kullanımı olmadığı için, ısıtma ve soğutma için ağırlıklı olarak elektrik, kömür, mazot vb. kullanılmaktadır. seraların tarımsal sulama tarifesinden yararlanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Ticarethane ve tarımsal sulama tarifeleri arasındaki % 50 lik bir fark oluşturularak bunun zaman içinde de korunması sağlanmalıdır. Elektrikte KDV oranı düşürülmelidir. Yenilenebilir enerji üretiminin hibe ve uzun vadeli kredilerle desteklenmesi gereklidir. Üretimde enerji maliyetlerinin düşürülmesine yönelik olarak turizmde olduğu gibi ucuz elektrik, LPG desteği gibi uygulamalara gidilmelidir. Maliye Ekonomi Orman ve Su İşleri Çevre ve Şehircilik Üretim maliyetlerinin artmaması için Orman ve Su işleri tarafından getirilen yer altı sularının kullanılması rejimi konusunda yeni düzenlemeler konusunda sayaç takma girişiminin önüne geçilmesi ve damla sulama sisteminin bundan muaf tutulması gereklidir. Tarımda su kullanımının sektöre, bölgeye, mevsime ve ürüne göre değişiklik göstermesi sebebiyle konunun bu bağlamda da değerlendirilmesi gerekmektedir. 11 Kayıt dışı toptan ve perakende çiçek satışları Kayıt dışı toptan ve perakende çiçek satışlarının boyutları giderek büyümektedir. Vergi ve meslek odası kaydı olmayan perakende seyyar çiçek satış noktaları kayıtdışı satışların artmasına yol açmaktadır. 5 Kayıt dışı toptan ve perakende çiçek satışları önlenmelidir. Bu amaca yönelik kurumlararası koordinasyon Belediyeler, Maliye
12 Havayolu taşımacılık ücretlerinin yüksek olması 13 Süs bitkileri üretiminde çeşitliliğin yeterli olmaması -Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği 14 Zirai üreticilerin de KOSGEB Desteklerinden yararlanması Zirai Karantina maliyetlerin in yüksekliği - gümrüklerde Buralarda satış yapan seyyar çiçekçiler ve çiçek satın alanlar vergi ödememekte, ödenmeyen vergiler dolayısıyla devlet gelir kaybına uğramakta, vergi ödemeden çiçek satanlar, dürüst çalışan, vergisini ödeyen çiçekçiler aleyhine de haksız rekabete yol açmaktadır. Hassas ürün olan kesme çiçek için en uygun taşıma aracı uçaktır. Ancak hava yolu taşıma maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle sektör genel olarak karayolu ile taşımacılığa yönelmiştir. Bu taşıma şekli de ürün kalitesinde ve vazo ömründe azalmaya sebep olmaktadır. Sektörün pazar ülkelerine düzenli seferleri olan THY, rakip ülke havayollarına göre yüksek tarife uygulamaktadır. Charter uçak seferleri navlun ücretleri daha uygun olmasına rağmen üretim ve ihracat sezonu olan kış aylarında yeterli uçuş sayısına sahip olmadıkları ve uçuşların düzenli olmaması nedenleriyle sektörün tam olarak ihtiyacını karşılayamamaktadır. Süs bitkileri üretiminde çeşitlilik sağlanamaması önemli bir sorundur. Ayrıca, süs bitkilerinde AR-GE çalışmaları yetersizdir. Ülkemizde firmalara en fazla destek veren kurumların başında KOSGEB gelmektedir. KOSGEB, imalat, toptan/perakende ticaret ve hizmet gibi alanlarda faaliyet gösteren firmaların çoğunu destek kapsamı almasına rağmen, zirai üreticiler KOSGEB destekleri kapsamı dışında kalmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık na bağlı birimler ve Karantina müdürlükleri tarafından ihracat ve ithalattan alınan döner sermaye vb. bedeller ek yük oluşturmaktadır. 6 ve bilgi paylaşımı sağlanmalıdır. Havayolu taşımacılığının yaygın kullanılmasını sağlamak, ihracatı desteklemek amaçlı THY kargo ücretinin düşürülerek kesme çiçek ihracatın desteklenmesi gerekmektedir. Yeni çeşitlerin üretimine önem verilmeli, araştırma kuruluşları, Üniversiteler ve ilgili sektör kuruluşları tarafından araştırma ve ıslah çalışmaları yürütülmelidir. Süs bitkileri sektörünün KOSGEB desteklerinden faydalanması sağlanmalıdır. Dış mekan süs bitkileri başta olmak üzere ihracatı yapılan diğer tarımsal ürünler için de Zirai Karantina Müdürlüğü tarafından İlçe Tarım Müdürlüklerinde ekspertiz görevlendirerek, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Ekonomi, Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı TÜBİTAK Araştırma Enstitüleri, Bilim, Teknoloji ve Sanayi KOSGEB, Gümrük ve Ticaret
15 16 yaşanan sorunlar Üretim girdi maliyetlerinin yüksek olması, verilen destek miktarlarının yetersiz olması Süs bitkilerinde üretimde kullanılan ürünlerin maliyeti yüksektir Ayrıca üretim girdilerinde dekar başına 2,7 TL mazot, 3,7 TL gübre desteği vb. destekler verilmektedir. Bu destekleme sistemi süs bitkileri sektörü için yetersizdir. Sağlık Sertifikası düzenleme yetkisi verilmesi sağlanmalıdır. İhracat yapan firmaların bitkisel üretimin katma değerinin yüksek olması sebebiyle ihracat ve karantina masraflarının tamamından muaf tutulması olumlu olacaktır. -Gümrük ve Ticaret nezdinde süs bitkileri sevkiyatlarının ilgili gümrüklerden hızlı geçişi yönünde kolaylık sağlanması -İhracatta karşı ülke tarafından gümrük çıkış kapılarında yaratılan zorlukların kaldırılması gereklidir. Süs bitkileri üretiminde kullanılan girdilerin maliyetinin düşürülmesi için KDV oranının aşağıya çekilmesi gerekmektedir. Küçük aile işletmesi şeklinde üretimini sürdüren sektörün özellikle dış pazarlarda rekabet gücünü kazanabilmesi açısından destek miktarları arttırılmalıdır. Destekler, dekar(alan) bazlı değil ürün bazlı olmalıdır. Meslek okulları kurulması ve kurslar düzenlenmesi sağlanmalıdır., Maliye Gıda Tarım ve Hayvancılık 17 Kalifiye eleman yetersizliği Sektörde kalifiye eleman bulmada sorun yaşanmaktadır. Süs bitkileri üretim, sunum ve ihracatta eğitim almış elemanların çalıştırılması hizmet kalitesinin artmasını sağlayacaktır. 7 Orman Fakültelerinde, Ziraat Fakültelerinde, Meslek Yüksek Okulunda ve Meslek Liselerinde süs bitkileri derslerinin konulması ve son sınıf öğrencilerinin işletmelerde pratik eğitim ve staj yapmaları sağlanmalıdır. Ayrıca çiçek satışı yapan işyerlerinin teknik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Milli Eğitim Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı
eleman ihtiyacını karşılamak üzere; özellikle kız meslek liseleri başta olmak üzere meslek liselerinde çiçek tanzimi ve sunumuna ilişkin bölümler açılmalıdır. 18 19 Tarım sigortalarının sektöre uyarlanması iyileştirme yapılması Çiçek tüketiminin yetersizliği ve sektörün tanınmaması Tarım sigortalarının kapsamının süs bitkileri sektörü için uygulanabilir hale getirilmesi, önem taşımaktadır. Ülkemizde çiçek tüketimi yetersizdir. Ayrıca Ege Üniversitesi Bayındır Meslek Yüksek Okulunda kesme çiçek bölümüne destek verilmeli, bölümün tanıtımı yapılmalıdır. Sera ve fidanlıkların durumlarına göre sigorta primlerinin uygulanması, İçinde yetiştirilen ürüne göre seraların sınıflandırılarak sınıfa uygun sigorta primlerinin belirlenmesi ve muafiyet oranlarının düşürülmesi gereklidir. Çiçeğin tanıtılması ve tüketimin arttırılması adına ilgili üretim ve satış kurum temsilcilerinin katılımıyla Çiçek Tanıtım Platformu kurulması ve bu oluşum kapsamında sorun ve beklentilerinin gerçekleşmesi için çalışmalar yapılması gerekmektedir. Ekonomi 8