Doç. Dr. Recep DÜZGÜN Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. İktisat Bölümü recepduzgun@gmail.com rduzgun@erciyes.edu.tr

TÜRKİYE'NİN BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇERİSİNDEKİ KAYSERİ FİRMALARININ PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ (1993-2012) Doç. Dr. Recep DÜZGÜN Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. İktisat Bölümü recepduzgun@gmail.com rduzgun@erciyes.edu.tr GİRİŞ Yurtiçi ve yurtdışında dinamik ve rekabetçi performansıyla tüm dikkatleri üzerine toplayan Kayseri firmaları, şirket ölçeklerindeki büyüme itibarıyla da ekonominin önemli aktörü olmayı sürdürmektedir. Türkiye nin Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında 2012 yılında 12 şirketle yer alan Kayseri, ortaya çıkan veriler ışığında uluslararası rekabete giden yolda güçlü adımlarla ilerlemektedir. Kayseri firmalarının performanslarının ve Kayseri nin sanayileşmede geldiği noktanın görülmesi açısından Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşlarının incelenmesi önemlidir. Çalışmada, üretimden satışlar, satış hâsılatı, brüt katma değer, öz sermaye, aktif toplamı, dönem kârı/zararı, ihracat ve istihdam rakamları firmaların performans ölçütleri olarak alınmıştır. Çalışma, 1993-2012 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmanın amacı, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki Kayseri firmalarının performanslarını ve firmaların gelişimini yıllar itibariyle ortaya koymaktır. Firma bilgileri İstanbul Sanayi Odası nın İlk 500 Sanayi Kuruluşu çalışmalarının yer aldığı CD lerden derlenmiştir. Çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu anket çalışmaları kısaca değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, yıllar itibariyle Kayseri firmalarının, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu içindeki performansı1993-2012 yılları itibariyle ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, genel değerlendirmelerde bulunulmuştur. Son olarak ise, Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmalarından birinci olan işletmeler ayrı ayrı analiz edilmiştir. 1. BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU ANKET ÇALIŞMALARI Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması, İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından düzenli bir şekilde, yıllık olarak yapılan anketler doğrultusunda tespit 1

edilmektedir. Ankete konu firmaların endüstriyel kodlar ve tanımlamaları, Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1.Endüstriyel Kodları ve Tanımlamaları Endüstriyel Kodlar Endüstriyel Tanım 210 Madencilik ve Taşocakçılığı 311 Gıda Maddeleri Sanayii 312 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri Sanayii 313 İçki Sanayii (alkollü ve alkolsüz) 314 Tütün İşleme Sanayii 321 Dokuma Sanayii 322 Giyim Eşya Sanayii 323 Kürk ve Deri Sanayii 324 Ayakkabı Sanayii 331 Ağaç ve Mantar Ürünleri Sanayii 332 Ağaç, Mobilya ve Mefruşat Sanayii 341 Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayii 342 Basım Sanayii 351 Ana Kimya Sanayii 352 Diğer Kimyasal Ürünler Sanayii 353 Petrol Ürünleri Sanayii 354 Çeşitli Petrol ve Kömür Türevleri Sanayii 355 Lastik Ürünleri Sanayii 356 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Plastik Ürünler Sanayii 361 Çanak,Çömlek,Çini Porselen Sanayii 362 Cam ve Camdan Mamul Eşya Sanayii 369 Taş ve Toprağa Dayalı Diğer Sanayii 371 Demir-Çelik Metal Ana Sanayii 372 Demir-Çelik Dışında Metal Ana Sanayii 381 Metal eşya Sanayii 382 Makina Sanayii (elektrikli olanlar hariç) 383 Elektrik Makinaları, Aletleri ve Cihazları Sanayii 384 Otomotiv Endüstrisi 385 Mesleki,Bilimsel,Sağlık Amaçlı Aletler ve Malz.Sanayii 390 Diğer İmalat Sanayii 400 Elektrik Sektörü Not: Endüstriyel sınıflamalar, tüm ekonomik faaliyetlerin uluslararası standart sanayi sınıflaması -Birleşmiş Milletler - seri M No:4, Rev.2'sine göredir Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2

Bu tanımlamalarda uluslararası standartlar esas alınmış ve toplam 31 endüstriyel tanımlama yapılmıştır. 1993-2012 yılları arasında Kayseri de faaliyet gösteren toplam 24 firma, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde yer almıştır. Listede yer alan firmaların endüstriyel kodları ve kayıtlı oldukları Odalar Tablo 2 de verilmiştir. Firmaların kayıtlı oldukları Odalar, Kayseri Ticaret Odası (KTO), verilerinden elde edilmiştir. Tablodan görüleceği üzere, listede yer alan toplam 24 firmanın 11 i Kayseri Ticaret Odası na, 7 si Kayseri Sanayi Odası na (KAYSO) kayıtlıdır. Söz konusu firmalardan 2 si iflas etmiş ve tüzel kişiliğini kaybetmiştir. Geri kalan 4 firma ise, ISO verilerinde Kayseri firması olarak geçmesine rağmen, KTO kayıtlarında İstanbul ve Ankara kayıtlı görünmektedir. Bu yüzden söz konusu firmaların karşılığı boş bırakılmıştır. Ancak, çalışmanın devamında ISO verileri esas alındığı için bu firmalar Kayseri kayıtlı firmalar olarak ele alınmıştır. Tablo 2:Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Endüstriyel Kodları ve Kayıtlı Oldukları Odalar Firma Sayısı Firma İsmi Sektör Kodu Kayıtlı Olduğu Oda 1 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 321-2 BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş. 321 KTO 3 BOYÇELİK METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 371 KAYSO 4 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 332 KAYSO 5 BOYTEKS TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 321 KAYSO 6 ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 372 İFLAS 7 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş 371 KTO 8 FORM SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 356 KAYSO 9 HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş 381 KTO 10 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş 383 KTO 11 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 383 KTO 12 HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 352 İFLAS 13 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 332 KAYSO 14 KARSU TEKSTİL SANAYİİ VE TİC. A.Ş. 321 KTO 15 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 311 KTO 16 KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş. 311-17 KUMTEL DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI PLASTİK SAN. VE TİC. A.Ş. 383 KTO 18 MB ŞEKER NİŞASTA SAN. VE TİC. A.Ş. 311-19 MERKEZ ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş. 332 KTO 20 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 321 KTO 21 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 210 KAYSO 22 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN TİC.A.Ş. 332 KTO 23 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. 332 KAYSO 24-210 - Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 3

Birinci 500 de yer alan Kayseri firmalarının endüstriler arasındaki dağılımı Tablo 3 te verilmiştir. Buna göre Kayseri firmaları, 10 farklı endüstri alanında Birinci 500 e girmiştir. Geri kalan 21 endüstri alanında ise, Birinci 500 e giren Kayseri firması bulunmamaktadır. Kayseri firmalarının genel olarak, 321 (Dokuma Sanayii) ve 332 (Ağaç, Mobilya ve Mefruşat Sanayii) numaralı endüstri tanımlamasında yoğunlaştığı görülmektedir. Kayseri, tekstil ve mobilya şehri olarak bilinmektedir. Söz konusu yoğunlaşma, bu bilinirliliği teyit etmektedir. 311 (Gıda Maddeleri Sanayii) ve 383 (Elektrik Makinaları, Aletleri ve Cihazları Sanayii) numaralı endüstrilerde de göze çarpan bir temsil söz konusudur. Kayseri deki mevcut endüstri yoğunlaşmasında, firmaların yarattığı dışsallıkların önemli olduğu düşünülmektedir. Tablo 3: Kayseri Firmalarının Endüstriler Arasındaki Dağılımı Sektör 210 311 321 332 352 356 371 372 381 383 Kodu Firma 2 3 5 5 1 1 2 1 1 3 Sayısı Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 6 5 Grafik 1: Sektör Kodlarına Göre Firma Sayısı 5 5 4 3 2 1 2 3 1 1 2 1 1 3 Firma Sayısı 0 210 311 321 332 352 356 371 372 381 383 2. YILLAR İTİBARİYLE KAYSERİ FİRMALARININ, BİRİNCİ 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇİNDEKİ PERFORMANSI Çalışmanın bu bölümünde, Kayseri firmalarının Birinci 500 deki başarıları ve performansları her bir yıl için ayrı ayrı verilmiştir. Aşağıdaki tablolarda, söz konusu firmaların sermaye yapıları da görülmektedir. Ayrıca, Kayseri firmalarının 4

performansı, Birinci 500 deki firmaların toplamı ile karşılaştırılmış ve Kayseri nin Birinci 500 deki payı ortaya konmuştur. 2.1. 1993 YILI PERFORMANSI 1993 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 4 te verilmiştir. 1993 yılında Kayseri den toplam 9 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 121. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Bu yapı, Kayseri de özel sektörün ağırlığını göstermektedir. Tablo 4: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1993) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 121 0 100 0 2 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 160 10 90 0 3 BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş. 198 0 100 0 4 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 208 0 100 0 5 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN TİC.A.Ş. 314 0 100 0 6 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 376 0 100 0 7 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 412 0 100 0 8 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 460 0 100 0 9 KARSU TEKSTİL SANAYİİ VE TİC. A.Ş. 461 0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 5 te Kayseri firmalarının toplam performansları, Birinci 500 firma ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma; üretimden satışlar, satış hasılatı, brüt katma değer, öz sermaye, aktif toplamı, dönem kârı/zararı, ihracat ve istihdam olmak üzere 8 farklı kriter açısından yapılmıştır. Buna göre, yukarıda bahsedilen 8 kriterin 5 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. 1993 yılında, Birinci 500 deki Kayserili firmaların toplam ihracatı 79.197 dolar ve istihdamı ise 6.407 dir. 5

Tablo 5: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1993) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 5.181.271 688.721.867 0,75 Satış Hasılatı 5.299.230 850.495.799 0,62 Brüt Katma Değer 1.904.325 236.998.134 0,80 Öz Sermaye 999.995 152.273.048 0,66 Aktif Toplamı 3.323.103 668.448.280 0,50 Dönem Kârı/Zararı 443.956 18.663.182 2,38 İhracat* 79.197 6.400.937 1,24 İstihdam** 6.407 626.701 1,02 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2.2. 1994 YILI PERFORMANSI 1994 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 6 da verilmiştir. 1994 yılında Kayseri den toplam 9 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 66. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Tablo 6:Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1994) Firma Sermaye Yapısı Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1994) İlk 500 (1993) Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 66 121 0 100 0 2 BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL.A.Ş. 156 198 0 100 0 3 HES HACILAR ELEKTRİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 202 208 0 100 0 4 KARSU TEKSTİL SAN.VE TİC.A.Ş. 264 461 0 100 0 5 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş. 294-0 100 0 6 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 373 412 0 100 0 7 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 386 160 10 90 0 8 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 388 376 0 100 0 9 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SANAYİ TİCARET A.Ş. 393 314 0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 6

KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş., ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. ve SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SANAYİ TİCARET A.Ş. nin1994 yılındaki performansı; 1993 yılındaki performansından daha zayıftır. Özellikle KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. nin sıralamadaki düşüşü dikkat çekmektedir. HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTR ONİK SAN.VE TİC.A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar, bir önceki yılda da Birinci 500 firma içinde yer almıştır. Tablo 7 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 5 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. 1994 yılında, Birinci 500 deki Kayserili firmaların brüt katma değeri toplam 4.588.567 TL ve istihdamı ise 6.005 tir. Kayserili firmaların kârlılıkları ise, oldukça yüksektir. Tablo 7: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1994) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 11.481.265 1.297.550.009 0,88 Satış Hasılatı 11.865.754 1.566.126.628 0,76 Brüt Katma Değer 4.588.567 435.485.875 1,05 Öz Sermaye 2.090.073 356.619.217 0,59 Aktif Toplamı 8.607.409 1.434.834.068 0,60 Dönem Kârı/Zararı 2.779.596 72.900.783 3,81 İhracat* 8.480 8.373.425 0,10 İstihdam** 6.005 596.252 1,01 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2.3. 1995 YILI PERFORMANSI 1995 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 8 de verilmiştir. 1995 yılında Kayseri den toplam 12 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 78. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. dışındaki diğer tüm firmalar özel sermayeli firmalardır. Genel olarak 1995 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1994 teki sıralamalarındaki yerlerinden daha düşüktür.merkez ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş. ve YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. 7

Tablo 8: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1995) Firma Sermaye Yapısı Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1995) İlk 500 (1994) Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 78 66 0 100 0 2 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 178 202 0 100 0 3 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 184 386 10 90 0 4 BİRLİK MENSUCAT TİC.VE SAN. İŞL. A.Ş. 260 156 0 100 0 5 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş 290 264 0 100 0 6 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 295 393 0 100 0 7 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC A.Ş. 341 388 0 100 0 8 MERKEZ ÇELİK SANAYİ VE TİC. A.Ş. 346-0 100 0 9 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. 378-0 100 0 10 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN. VE TİC A.Ş. 394 294 0 100 0 11 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD.ŞTİ 424-0 100 0 12 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 478 373 0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 9: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1995) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 27.132.805 2.425.645.884 1,12 Satış Hasılatı 28.117.354 2.980.565.543 0,94 Brüt Katma Değer 11.065.391 868.796.074 1,27 Öz Sermaye 9.199.457 968.492.663 0,95 Aktif Toplamı 18.184.282 2.492.066.723 0,73 Dönem Kârı/Zararı 5.104.238 248.579.041 2,05 İhracat* 11.912 9.539.326 0,12 İstihdam** 7.656 539.238 1,42 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası Tablo 9 dan görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 4 ünde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. 1995 yılında Kayserili firmaların istihdamında ciddi artışlar yaşanmıştır. Kayserili firmaların ihracat performansları ise oldukça 8

düşüktür. Bu durum, Kayserili firmaların genel olarak yurtiçi piyasaya yönelik üretim yaptıklarını ortaya koymaktadır. 2.4. 1996 YILI PERFORMANSI 1996 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 10 da verilmiştir. 1996 yılında Kayseri den toplam 13 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 80. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı devam etmektedir. Genel olarak 1996 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1995 teki sıralamalarındaki yerlerinden dahayüksektir. ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş.ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. Tablo 10: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1996) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1996) İlk 500 (1995) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİCARET VE SANAYİ İŞLETMESİ T.A.Ş. 80 78 0 100 0 2 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 144 184 10 90 0 3 MERKEZ ÇELİK SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. 170 346 0 100 0 4 BİRLİK MENSUCAT TİC. VE SAN. İŞL. A.Ş. 212 260 0 100 0 5 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 249 178 0 100 0 6 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 274 295 0 100 0 7 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC A.Ş. 315 378 0 100 0 8 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş 319 290 0 100 0 9 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEK TRONİK SAN. VE TİC. A.Ş. 335 394 0 100 0 10 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 395 478 0 100 0 11 ERBOSAN ERCİYAS BORU SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. 411 341 0 100 0 12 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 412 424 0 100 0 13 ÇİNKUR ÇİNKO-KURŞUN METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 444-0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 11 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin sadece 2 sinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. Tablodan görüldüğü üzere, Kayseri nin genel ekonomik göstergeler açısından Birinci 500 deki payı yükselmiştir. Kayserili 9

firmaların kârlılık düzeyleri geçen yıllarda olduğu gibi gayet olumludur. Ancak, İhracat açısından Kayserili firmaların performansı oldukça düşmüştür. Kayseri ekonomisinin istihdama katkısı ise, artarak devam etmektedir. Tablo 11: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1996) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 58.036.988 4.569.091.833 1,27 Satış Hasılatı 59.830.838 5.775.097.254 1,04 Brüt Katma Değer 21.831.196 1.815.085.404 1,20 Öz Sermaye 20.472.454 1.863.291.751 1,10 Aktif Toplamı 42.864.644 4.676.414.590 0,92 Dönem Kârı/Zararı 10.539.951 457.548.079 2,30 İhracat* 4.430 10.250.472 0,04 İstihdam** 9.800 545.988 1,79 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2.5. 1997 YILI PERFORMANSI 1997 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 12 de verilmiştir. 1997 yılında Kayseri den toplam 13 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, geçen yılki performansını korumuştur.orta ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde yine birinci, Birinci 500 içinde ise, 98. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir. Genel olarak 1997 yılında Kayserili firmaların sıralamadaki yerleri, 1996 daki sıralamalarındaki yerlerinden daha yüksektir. İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 421. sırasıyla ilk defa Birinci 500 firma içinde yer almıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. nin yükselen performansı dikkat çekmektedir. 10

Tablo 12: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1997) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1997) İlk 500 (1996) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 98 80 0 100 0 2 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 120 170 0 100 0 3 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 145 144 10 90 0 4 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 201 249 0 100 0 5 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş 230 315 0 100 0 6 BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş. 234 212 0 100 0 7 ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. 249 444 0 100 0 8 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 301 274 0 100 0 9 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 310 395 0 100 0 10 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 323 319 0 100 0 11 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 356 412 0 100 0 12 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 392 411 0 100 0 13 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 421-0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 13 ten görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin sadece 1 inde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altındadır. Kayseri nin payının %1 in altında olduğu tek kriter, aktif toplamdır. 1997 yılında Kayseri nin istihdam ve ihracat performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri, hem göç alan hem de bunları istihdam eden bir ekonomi haline gelmiştir. Kayseri nin yükselen grafiğine rağmen, firmaların kârlılık düzeylerinde bir düşüş olduğu görülmektedir. Tablo 13: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1997) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 122.820.095 9.373.239.608 1,31 Satış Hasılatı 129.239.400 11.465.409.571 1,13 Brüt Katma Değer 43.950.223 3.752.805.902 1,17 Öz Sermaye 36.607.691 3.573.463.985 1,02 Aktif Toplamı 87.480.954 9.191.475.739 0,95 Dönem Kârı/Zararı 11.667.592 867.850.914 1,34 İhracat* 182.985 11.622.616 1,57 İstihdam** 10.910 578.333 1,89 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 11

2.6. 1998 YILI PERFORMANSI 1998 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 14 te verilmiştir. 1998 yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, oldukça yüksek bir performans yakalamıştır. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. ilk kez Kayseri deki birinciliğini başka bir firmaya bırakmıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. nin artan performansı, firmayı birinciliğe taşımıştır. MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 93. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir. 1998 yılında ilk kez yabancı sermayeli firmanın Kayserili bir firmayla ortaklık yaptığı görülmektedir. ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. nin %3 ü yabancı sermayeye aittir. Tablo 14: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1998) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1998) İlk 500 (1997) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 93 120 0 100 0 2 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 118 145 10 90 0 3 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 129 98 0 100 0 4 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 189 201 0 100 0 5 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş 233 230 0 100 0 6 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 246-0 100 0 7 BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş. 256 234 0 100 0 8 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 313 323 0 100 0 9 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 314 310 0 100 0 10 ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. 329 249 0 97 3 11 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 349 301 0 100 0 12 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 380 421 0 100 0 13 HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 406-0 100 0 14 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 410 392 0 100 0 15-477 - 0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası 12

Tablo 15 ten görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir. 1998 yılında Kayseri nin istihdam ve ihracat performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri firmalarının istihdama katkısı artarak devam etmektedir. Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmaları geçen yıla göre, yaklaşık 2000 kişiye istihdam yaratmıştır. Kayseri firmaları sürekli büyümeye devam etmektedir. Tablo 15: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1998) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 222.864.660 15.361.202.757 1,45 Satış Hasılatı 231.695.336 18.142.026.928 1,28 Brüt Katma Değer 69.691.654 5.554.975.206 1,25 Öz Sermaye 68.716.355 6.605.038.932 1,04 Aktif Toplamı 165.133.636 16.441.654.472 1,00 Dönem Kârı/Zararı 17.788.635 972.023.082 1,83 İhracat* 207.563 11.680.057 1,78 İstihdam** 13.047 585.433 2,23 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2.7. 1999 YILI PERFORMANSI 1999 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 16 da verilmiştir. 1999 yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Firma sayısı itibariyle Kayseri, geçen yılki performansını korumuştur MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde yine birinci, Birinci 500 içinde ise, 75. sıradadır. Tablodan görüleceği üzere, Kayseri de özel sermayeli firmaların ağırlığı hâlâ devam etmektedir. Sermaye yapısı açısından firmalarda bir değişiklik söz konusu olmamıştır. 13

Tablo 16: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (1999) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (1999) İlk 500 (1998) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 75 93 0 100 0 2 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 107 118 10 90 0 3 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 135 129 0 100 0 4 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 192 246 0 100 0 5 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 199 189 0 100 0 6 BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş. 248 256 0 100 0 7 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş 261 233 0 100 0 8 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 277 313 0 100 0 9 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 283 349 0 100 0 10 HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 307 406 0 100 0 11 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 369 410 0 100 0 12 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 388 314 0 100 0 13 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 396 380 0 100 0 14 ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. 444 329 0 97 3 15 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 456-0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Tablo 17: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (1999) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 356.508.879 20.604.355.477 1,73 Satış Hasılatı 372.254.182 25.607.630.904 1,45 Brüt Katma Değer 110.846.692 8.379.100.533 1,32 Öz Sermaye 95.104.908 9.934.153.120 0,96 Aktif Toplamı 261.749.990 26.576.955.885 0,98 Dönem Kârı/Zararı 6.902.383 948.834.757 0,73 İhracat* 178.012 11.490.699 1,55 İstihdam** 13.655 549.825 2,48 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 1999 yılında, karşılaştırma kriterleri açısından geçen yılki olumlu gelişme tekrar olumsuza dönmüştür. Tablo 17 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin 3 ündekayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in altına düşmüştür. 1999 yılında 14

Kayseri nin özellikle istihdam performansı oldukça yükselmiştir. Birinci 500 firmanın istihdamında azalma olmasına rağmen Kayseri ekonomisi istihdam üretmeye devam etmektedir. 2.8. 2000 YILI PERFORMANSI 2000 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 18 de verilmiştir. 2000 yılında Kayseri den toplam 15 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Son 3 yıldır, Birinci 500 firma arasına giren Kayseri firmalarının ilk 3 ü değişmemiştir. Tablo 18: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (2000) Firma Sayısı Firma İsmi İlk 500 (2000) İlk 500 (1999) Sermaye Yapısı Kamu Özel Yabancı 1 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 72 75 0 100 0 2 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 110 107 0 100 0 3 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 131 135 0 100 0 4 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 151 199 0 100 0 5 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 161 192 0 100 0 6 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş 188 261 0 100 0 7 BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş. 231 248 0 100 0 8 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 325 277 0 100 0 9 HESKİM HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 328 307 0 100 0 10 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 334 369 0 100 0 11 SÜNTAŞ SÜNGER VE YATAK SAN. TİC. A.Ş. 348 283 0 100 0 12 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 378 388 0 100 0 13 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN VE TİC. A.Ş. 387-0 100 0 14 İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 411 396 0 100 0 15 ÖZKOYUNCU DEMİR MADENİ LTD. ŞTİ. 480 456 0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Buna göre MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 72. sıradadır. KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. ikinci; ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. ise üçüncü sırada yer almıştır. 2000 yılında 15

dikkat çeken en önemli gelişme, ÇİNKUR ÇİNKO KURŞUN METAL SANAYİİ A.Ş. nin durumunda gerçekleşmiştir. Birinci 500 içine giren yabancı ortaklı tek Kayseri firması, listeden çıkmıştır. Sermaye yapısı itibariyle Kayseri firmalarının durumu, 1996 öncesine dönmüştür. Tablo 19 dan görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir. 2000 yılında Kayseri nin istihdam ve kârlılıkta performansı oldukça yükselmiştir. Kayseri firmalarının kârlılıkları, Türkiye de yaşanan ekonomik krize rağmen yükselmiştir. Ayrıca, Birinci 500 firma içinde yer alan Kayseri firmaları geçen yıla göre, yaklaşık 1000 kişiye daha istihdam yaratmıştır. Kayseri firmaları birçok açıdan büyüme yaşamıştır. Tablo 19: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (2000) Değerlendirme Kriteri Kayseri İlk 500 Büyük Sanayi Kayseri nin Payı (%) Üretimden Satışlar 580.695.961 34.096.974.169 1,70 Satış Hasılatı 602.604.016 43.967.514.233 1,37 Brüt Katma Değer 165.116.365 13.324.945.919 1,24 Öz Sermaye 161.922.620 14.997.885.210 1,08 Aktif Toplamı 484.897.395 40.132.929.607 1,21 Dönem Kârı/Zararı 31.047.816 1.497.780.468 2,07 İhracat* 199.183 11.967.016 1,66 İstihdam** 14.571 558.288 2,61 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 2.9. 2001 YILI PERFORMANSI 2001 yılında, Birinci 500 firma içindeki Kayseri firmalarının listesi ve sermaye yapısı Tablo 20 de verilmiştir. 2001 yılında Kayseri den toplam 14 firma, Birinci 500 firma sıralamasına girmiştir. Son yıllardaki MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş nin sıralamadaki üstünlüğü sona ermiştir. ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş, Kayseri firmaları arasında tekrar birinciliğe yükselmiştir. Buna göre ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. Kayseri firmaları içinde birinci, Birinci 500 içinde ise, 69. sıradadır. 2001 yılında HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. iyi bir performans sergilemiş ve ikinciliğe yükselmiştir. HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş ve KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş. ise, ilk defa Birinci 500 firma arasına girmiştir. 16

Tablo 20: Birinci 500 de Yer Alan Kayseri Firmalarının Listesi, Sıralaması ve Sermaye Yapısı (2001) Firm a Sayı sı Firma İsmi İlk 500 (2001) İlk 500 (2000) Sermaye Yapısı Kamu Öze l 1 ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞL. T.A.Ş. 69 131 0 100 0 2 HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş. 101 151 0 100 0 3 MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 106 72 0 100 0 4 KAYSERİ ŞEKER FABRİKASI A.Ş. 112 110 10 90 0 5 HESFİBEL FİBER OPTİK VE ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş. 217 387 0 100 0 6 BİRLİK MENSUCAT TİCARET VE SANAYİ İŞL. A.Ş. 226 231 0 100 0 7 BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş. 244 161 0 100 0 8 KARSU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş. 269 325 0 100 0 9 YATAŞ YATAK VE YORGAN SAN. TİC. A.Ş 277 188 0 100 0 10 HAS ÇELİK VE HALAT SAN.TİC.A.Ş 360-0 100 0 11 ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş. 361 334 0 100 0 12 ATLAS HALICILIK İŞLETMESİ A.Ş. 396 378 0 100 0 13 HES KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 429 328 0 100 0 14 KESKİNKILIÇ GIDA SAN. VE TİC.A.Ş. 446-0 100 0 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası Yabanc ı Tablo 21 den görüldüğü üzere, toplam 8 kriterin hepsinde Kayseri nin, Birinci 500 firma içindeki payı %1 in üstündedir. 2001 yılında, gerek Türkiye gerekse Kayseri ekonomisi ülkede yaşanan ekonomik krizden oldukça etkilenmiştir. Özellikle istihdam alanında ciddi gerilemeler yaşanmıştır. Ancak, Kayseri nin ihracat performansındaki artış oldukça dikkat çekmektedir. Bir başka dikkat çeken nokta, firma kârlılıklarında görülmektedir. Buna göre, Birinci 500 firma toplamda -339.275.396 TL zarar açıklamışken; Kayseri firmaları 2001 yılını 50.982.443 TL kâr ile kapatmıştır. Kayseri firmalarının ihracatının artışı da göz ardı edilemez niteliktedir. Tablo 21: Kayseri Firmaları ile Birinci 500 Firmanın Karşılaştırılması (2001) Değerlendirme Kayseri İlk 500 Büyük Kayseri nin Payı Kriteri Sanayi (%) Üretimden Satışlar 987.435.608 58.377.591.211 1,69 Satış Hasılatı 1.020.762.149 70.777.324.414 1,44 Brüt Katma Değer 346.100.346 19.139.029.323 1,81 Öz Sermaye 250.492.153 19.936.919.952 1,26 Aktif Toplamı 773.389.034 70.181.862.645 1,10 Dönem Kârı/Zararı 50.982.443-339.275.396 İhracat* 360.021 14.811.787 2,43 İstihdam** 12.801 526.314 2,43 *Bin Dolar ($) olarak ifade edilmiştir. **Adet olarak ifade edilmiştir. *** Diğerleri; 2004 yılına kadar Milyon TL, 2005-2007 arası YTL ve sonrası ise, TL olarak ifade edilmiştir. Kaynak: İstanbul Sanayi Odası 17