İMALAT YÖNTEMLERİ 1 MAK 2122 SUNUM 4 Bu sunumun hazırlanmasında ulusal ve uluslararası çeşitli yayınlardan faydalanılmıştır 1 Hafta Konular 1 İmalat yöntemlerine giriş ve temel kavramlar 2 Döküm tekniğinin esasları ve döküm yöntemlerinin sınıflandırılması 3 Kum kalıba döküm yöntemi (model tekniği, kalıp ve maça malzemeleri) 4 Kokil kalıba döküm, basınçlı döküm, savurma döküm, hassas döküm ve santrifüj döküm yöntemleri KISA SINAV 5 Talaşsız şekillendirme esasları, sıcak - soğuk şekillendirme ve Dövme yöntemi 6 Haddeleme, Ekstrüzyon 7 Tel çekme, Sac şekillendirme yöntemleri 8 Talaşlı şekillendirmeye giriş, talaş oluşumu, izafi hareketler 9 Ara Sınav 1 10 Tornalama, Planyalama, Matkaplama 11 Frezeleme, Taşlama KISA SINAV 12 Birleştirme yöntemlerine giriş, Oksi-gaz kaynağı 13 Elektrik direnç kaynağı, Ark kaynağı ÖDEV KISA SINAV (M) 14 Gazaltı kaynak yöntemleri (MIG/MAG, TIG), Tozaltı kaynağı 15 Final Sınavı 2 1
Kalıp Boşluğunun Oluşturulması Kalıp boşluğu, parçanın şekline sahip olan bir model çevresinde kumun sıkıştırılmasıyla oluşturulur. Model çıkarıldığında, sıkıştırılmış kumda kalan boşluk, parçanın istenen şekline sahiptir. Model, katılaşma ve soğuma sırasında metalin büzülmesi ve ilave işleme payları kadar genellikle daha büyük yapılır Kalıp kumu nemlidir ve şeklini koruması için bir bağlayıcı (kil) içerir. 3 Yolluk Sistemi Ergimiş metalin kalıp boşluğuna doğru aktığı kanal. Düşey yolluğun üstünde, genellikle sıçramayı en aza indirecek ve metalin düşey yolluğa türbülanssız girmesini sağlayacak bir döküm ağzı bulunur Metalin içinde akarak yatay yolluğa ulaştığı bir düşey yolluk içerir, ucunda topuk bulunur ve bununla sıvı metalin hızı azaltılarak yatay yolluğa geçişi sağlanır yatay yolluk yolluklarla döküm boşluğuna bağlantı yapılır 4 2
Besleyici ve çıkıcılar Katılaşma sırasında parçanın büzülmesi sonucu oluşan hacim azalmasını karşılamak üzere bir sıvı metal deposu Atmosfere kapalı olanları besleyici açık olanlarına çıkıcı denir Besleyicinin fonksiyonunu yerine getirebilmesi için, esas parçadan sonra katılaşacak, şekilde tasarlanmalıdır 5 DÖKÜMCÜLÜK ALET VE TEÇHİZATLARI 1.. 2... 3. 4. 5. 6... 6 3
Üstten görünüş Tutamaklar Önden görünüş 7 Model Yapımı..... 8 4
...... 9 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması Bir parçanın talaşlı üretim yöntemleriyle işlenmesi, yüzeyinden talaş kaldırılacağı anlamına gelir. Kaldırılacak talaş miktarının önceden belirlenerek,....denir. 10 5
Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması İşleme payları; işlenecek yüzeyin büyük ya da küçük olmasına, dökülecek.., talaş kaldırma.. ve.. göre belirlenir. 11 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması Parçanın imalat resmi üzerinde işlenecek yüzeyler, yüzey işleme işaretleri ile belirtilmiştir. İşleme işareti ile belirtilen yüzeyler,. İşlenecek... 12 6
Malzeme cinsine göre döküm prosesinde 13 14 7
Şekilde verilen iş parçasının işleme payı, tablodan silindirik iç yüzeye, kalıplama şekline göre düzlemsel üst yüzeye.. ve alt yüzeye. işleme payı verilir 35,6 4 15 Döküm yönteminde. Döküm yolu ile üretilecek parçaların boyutlarının dökümden sonra istediğimiz değerlerde olabilmesi için modeller; bazı metalürjik, fiziksel ve mekanik nedenlerle hiçbir zaman parçanın gerçek boyutlarında yapılmazlar. Döküm sırasında malzemelerin gösterdikleri en önemli fiziksel değişikliklerden biri çekmedir. 16 8
Bu nedenle modellere çekme payı ilave edilir. Örnek uygulamada, lamel grafitli dökme demir gereçten üretileceği için çekme payı %1 olarak belirlenir. İş parçası ölçüleri %1 büyütülür. Kalıp ayırma yüzeyi, parçanın şekline göre tespit edilir. Burada kalıp ayırma yüzeyi, üst ve alt derece tespit edilir. 17 18 9
Döküm yönteminde. Döküm boşluğunu oluşturmak üzere kum kalıp içerisine sıkıştırılan model, elle veya aparatlarla çıkarılır. Modelin çıkarılması sırasında kalıbın bozulmaması ve kolay çıkması için kalıp ayırma yüzeyine dik yüzeylere.., silindirik yüzeylere. verilir 19 Döküm yönteminde. özeliğine göre., veya olarak verilir. 20 10
Döküm yönteminde eğim açıları 21 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması Örnek iş parçasında;.. yükseklik için..,.. yükseklik için.. eğim açısı verilir 22 11
Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması MODEL 23 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması MAÇA SANDIĞI 24 12
25 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması Model parça ve alt derece kalıplama plakası üzerine uygun şekilde yerleştirilir. Sonra döküm kumu, derece içerisine doldurulur. Tokmaklanarak tabaka tabaka sıkıştırılır 26 13
Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması İkinci işlem olarak alt derece, ters çevrilerek bunun üstüne üst derece konur. Derece pimleri, kulaklardan geçirilerek alt ve üst derecelerin aynı hizada olmaları sağlanır. Üst derece içine önce pimli maça üst başı, sonra yolluk ve çıkıcı yerleştirilir 27 İkinci işlem olarak alt derece, ters çevrilerek bunun üstüne üst derece konur. Derece pimleri, kulaklardan geçirilerek alt ve üst derecelerin aynı hizada olmaları sağlanır. Üst derece içine önce pimli maça üst başı, sonra yolluk ve çıkıcı yerleştirilir 28 14
Üçüncü işlem olarak alt derecede olduğu gibi üst derece içine konulan döküm kumu tokmaklanarak iyice sıkıştırılır. Gaz geçirgenliğini sağlanması için 20 50 mm aralıklarla şişleme yapılır 29 Döküme Hazır Kalıbın Oluşturulması Yukarıdaki işlemler tamamlandıktan sonra, yolluk ve çıkıcılar yerlerinden çıkarılır. Üst derece, alt dereceden ayrılarak hem alt derecedeki model kalıptan çekilerek çıkarılır. Çıkıcı memeleri ve topuklar oluşturulur. 30 15
Üst derece, tekrar alt derecenin üzerine konulur. Derece pimleri, tekrar takılır. Kum kalıbının üst yüzeyine döküm sırasında ergiyik metalin kaldırma kuvvetine karşı koyabilecek ağırlıkların konulması uygun olur. 31 32 16
33 34 17