BÖLÜM 25 TAŞLAMA VE DİĞER AŞINDIRMA İŞLEMLERİ

Transkript

1 25.1 TAŞLAMA BÖLÜM 25 TAŞLAMA VE DİĞER AŞINDIRMA İŞLEMLERİ Taşlama, taş adı verilen disk şeklindeki bir aşındırıcıyla gerçekleştirilen bir talaş kaldırma işlemidir. Taşın içinde milyonlarca küçük aşındırıcı parçacık vardır. Kaldırılan talaş, tornalama ve frezeleme gibi işlemlere kıyasla çok daha küçüktür. Taşlama sonucunda çok iyi bir yüzey kalitesi elde edilir. Genellikle bir ürünün imalatındaki son aşamadır. Taşlamanın Üstünlükleri 1) Çok sert malzemeler taşlamayla işlenebilir. Sertliği çok yüksek olan (> 50 HRC) malzemelerden tornalama ve frezeleme gibi işlemlerle talaş kaldırmak zordur. 2) Çok iyi yüzey kalitesi elde edilir (0.4 m R a ). 3) Çok hassas tolerans değerleri elde edilir (+/ mm). 4) Kesme kuvveti çok küçüktür. Bu sayede gevrek malzemeler işlenebilir. Taşlamanın Sakıncalı Tarafları 1) Çok yavaş bir işlemdir. 2) Diğer talaş kaldırma işlemleriyle aynı hacimde talaş kaldırmak için çok daha fazla enerji harcanır. (A) Silindirik Taşlama İş parçasının taşlama tezgahına bağlanma biçimine bağlı olarak iki çeşit silindirik taşlama vardır: puntalar arası puntasız Ayrıca taşlanan yüzeye bağlı olarak da iki çeşit silindirik taşlama vardır: dış taşlama delik taşlama i) Silindirik Dış Taşlama (a) (b) Şekil 25.1 Silindirik dış taşlama. (a) puntalar arası, (b) puntasız (work rest blade-dayama, regulating wheel-sevk taşı, ayar/ilerletme tekeri)

2 Puntasız taşlamada sevk taşına dikeyle belli bir açı verilerek iş parçasının ilerlemesi sağlanır. Puntasız taşlamada ilerleme (f): f = dnsin f = iş parçasının ilerlemesi (mm/dak) d = sevk taşının çapı (mm) N = sevk taşının devri (dev/dak) = sevk taşının dikeyle yaptığı açı ( o ) ii) Silindirik Delik Taşlama) Aynalı delik taşlamada, iş parçası delik işlemede olduğu gibi tezgahın aynasına bağlanır. Şekil 25.2 Aynalı delik taşlama Puntasız delik taşlama iş parçası destek ve baskı merdaneleriyle sevk çemberi arasına yerleştirilir. İş parçasının ilerlemesini sağlamak için sevk çemberine dikeyle belli bir açı verilir. Şekil 25.3 Puntasız delik taşlama

3 B) Yüzey (ya da Satıh) Taşlama Yüzey taşlama işlemi frezelemeye benzer, ancak freze çakısı yerine taş kullanılır. Şekil 25.4 (a) yatay iş mili, iler-geri hareket yapan iş tablası, (b) yatay iş mili, dönen iş tablası, (c) dikey iş mili, ileri-geri hareket yapan iş tablası, (d) dikey iş mili, dönen iş tablası Taşlamada Kullanılan Aşındırıcılar Taş üzerinde her biri tek uçlu kesici takım işlevi gören milyonlarca küçük aşındırıcı parçacık vardır. Yaygın şekilde kullanılan aşındırıcılar: A) Doğal aşındırıcılar B) Sentetik Aşındırıcılar 1. Kuvarts (kum taşı) 1. SiC (siyah)-yaygın kullanım 2. Zımpara taşı: % Al 2 O 3 (gerisi demir oksit) 2. Al 2 O 3 (beyaz)-yaygın kullanım. 3. Corundum: % Al 2 O 3 3. B 4 C 4. Elmas tozu 4. ZrO 2 (beyaz) Bağlayıcı Maddeler Aşındırıcı parçacıkları bir arada tutmak farklı bağlayıcı maddeler kullanılabilir: Kauçuk: Esnek bir bağ sağlar. Taş çok yüksek devirlerde dönebilir (4500 m/dak). Vitrifiye: Cam. Taş ömrü uzundur. Çok yaygındır. Plastic: Termoset plastikleri. Çok iyi yüzey kalitesi sağlar.

4 Taş Kodlaması 51 A 36 L 5 V 23 İmalatçı Aşındırıcı Parçacık Bağlayıcı Yapı Bağlayıcı İmlatçı firmanın firma çeşidi büyüklüğü mukavemeti malzeme özel işareti sembolü (tercihe bağlı) Aşındırıcı: A=Al 2 O 3, S=SiC, D=Elmas Parçacık büyüklüğü (mesh): (kaba), (orta), (ince), (çok ince) Bağlayıcı mukavemeti: A-H (çok yumuşak), I-M(yumuşak), N-R(orta), S-W(sert), X-Z(very hard) Yapı: gözenek miktarı 1-15 arası ölçekte 1: çok yoğun gözeneksiz yapı, 15: çok gözenekli yapı Bağlayıcı malzeme: V(vitrifiye, cam), B (bakalit), S (silikat), R (kauçuk), E(plastik), M (metalik)) 25.2 YÜZEY PARLATMA İŞLEMLERİ A. Honlama Genellikle silindirik iç yüzeyler için kullanılır (örn: içten yanmalı motor silindirleri). Delik taşlamaya benzer, ancak tamamen farklıdır. Honlamada, hon tüm yüzeyden aynı anda talaş kaldırır, ancak delik taşlamada taş deliğin belli bir zamanda sadece tek yerinden talaş kaldırır, tüm yüzeyin taşlanması aşama aşama gerçekleşir. Honlamada yüzeyden 0.5 mm derinliğe kadar talaş kaldırılabilir. Ama genellikle kaldırılan talaş derinliği bundan çok daha düşük düzeylerdedir, 0.01mm ye kadar inebilir. Honlama takımında, birden fazla sayıda aşındırıcı çubuk silindirik kafaya yapıştırılmış durumdadır. Talaş kaldırmanın gerçekleşmesi için aşındırıcı çubukların özel bir mekanizmayla delik yüzeyine basınç uygulaması sağlanır. Honlama işleminde kesme sıvısı altında talaş kaldırırlır. Şekil 25.5 Honlama takımı

5 B. Lepleme Silindirik veya düz yüzeylerde çok iyi bir yüzey kalitesi elde etmek amacıyla kullanılır. Aşındırıcı parçacıklar içeren akışkan yağ iş parçasıyla lep takımı arasına sürülür. Lep takımı işlenecek yüzeye tam oturacak şekilde bir geometriye ship olmalıdır. Aşındırıcıyağ süspansiyonuna lepleme bileşiği adı verilir ve macun halindedir. Belli bir basınç altında birbirlerine göre bağıl hareket eden lep takımı ile iş parçası arasındaki lepleme bileşiği yüzey parlatma işlemini gerçekleştirir. Lepleme işlemi optik lenslerin, rulman yüzeylerinin ve mastarların üretiminde uygulanır. Şekil 25.6 Lepleme işlemi