Dosya İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BİR BAKIŞ İnsan hayatının ve sağlığının sömürme, aşırı kârlar uğruna nasıl hiçe sayıldığının en açık biçimde yaşandığı ülkelerden birisi de Türkiye'dir. Teoman Öztürk 19 Ekim 1978 1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi Açılış Konuşması İş yerlerinde, işin yapılması sırasında çalışma ortamındaki çeşitli etmenler nedeniyle çalışanların karşılaştıkları sağlık sorunları ve mesleki tehlikelerin ortadan kaldırılmasına yönelik yapılan sistemli çalışmalara iş güvenliği denir. İş sağlığı ve güvenliğinde temel amaç; çalışma yaşamında çalışanların sağlığına zarar verebilecek etmenlerin önceden belirlenmesi, gereken önlemlerin alınması, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarının sağlanması, iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı çalışanların psikolojik ve bedensel sağlıklarının korunmasıdır. Sosyal hukuk devletinin temel işlevini ise güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak, çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak, çalışanların güvenlik, sağlık ve refahını sağlamak ile geliştirmek oluşturuyor. Hızlı gelişen sanayileşmeye bağlı olarak iş yerlerinde yeterli önlemlerin alınmaması ile her yıl artan iş kazaları, meslek hastalıkları, çevre kirliliği, insan ve çevre sağlığını tehdit eder bir noktaya ulaştı. Bu noktada, küresel ve ulusal düzeyde sermayenin yönelimlerini ve kendini yenileme süreçlerini kavramak da önemli. Çünkü küreselleşme sürecinde büyük şirketler küresel ölçekteki işlemler için birleşme eğilimi gösterirken, ulusal düzeydeki işletmeler ise esnekliği arttırarak, bu süreçteki pazar payını korumaya çalışıyorlar. Bu amaçla, iş parçalanarak taşerona veriliyor. Sendikasızlaştırma yoğunlaşıyor. Bunun sonucunda da çalışma koşulları daha da olumsuzlaşıyor. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MULTİDİSİPLİNER BİR ALAN Çalışma ortamının yetersiz, olumsuz koşulları, çalışanların en temel hakkı olan sağlıklı yaşama ve çalışma hakkını tehdit ediyor. Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli önlemlerin alınması bir zorunluluk. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortadan kaldırılması; bilimsel ve teknolojik gelişmelerin sağladığı olanakların bu alana yönelik olarak geliştirilmesi, bilimsel araştırmaya dayalı riskin doğru tanımlanması, planlı çalışma ve üretim sürecindeki gelişmelerin bilimsel yöntemlerle incelenmesi ve güvenlik önlemlerinin arttırılmasıyla sağlanabilir. Tıp ile iş sağlığının doğrudan bağını çıkarsamak mümkün. Mühendislik bilimlerinin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgisi ise iki kümede toplanabilir. Bunlardan birincisini dolaylı katkılar oluşturuyor. Bunlar arasında, yangına yönelik önlemleri, vinç gibi kaldırmailetme araçlarının, basınçlı kapların, elektrik sisteminin periyodik kontrollerini sayabiliriz. Diğer bir kümeyi ise mühendislik bilimlerinin yaptığı doğrudan katkılar oluşturuyor. Bunlar arasında, ortam ölçümlerini, iş yeri ortamına yönelik toplu önlemleri sayabiliriz. Sosyal bilimler ise; hukuktan eğitime, sosyal güvenlikten işletmeye, psikolojiden sosyoloji ve sosyal antropolojiye kadar birçok bilim dalını içeriyor. İş sağlığı ve güvenliğinin çok bilimli karakteri nedeniyle eşgüdüm halinde, çok sayıda uzmandan oluşan bir hizmetin sunulması zorunluluk olmalı. İş sağlığı ve güvenliği konu olarak uzun bir tarihsel süreç içinde, değişik aşamalardan geçerek günümüzdeki bilimsel anlamını kazandı. Birçok uzmanlık alanından bilim insanlarının 20 Mühendis ve Makina Cilt : 49 Sayı: 579