Makine Mühendisi Sinan ÇÖREKLİ İş Müfettişi Proje Koordinatörü Uşak-2013
KANUN GEREKÇELERİ 89/391 EEC Sayılı Çerçeve Direktif (Üye ve aday ülkelerin uyumlaştırması mecburi çerçeve direktif) Ulusal Program (Çerçeve Direktifin uyumlaştırılması taahhüt edilmektedir.) AB Sosyal Şartı (Bütün çalışanların güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma hakkı olduğu ifade edilmektedir.) Uygulamada karşılaşılan güçlükler (4857 sayılı iş Kanunu istisnaları)
ILO SÖZLEŞMELERİ ILO SÖZLEŞMELERİ 155 Sayılı İş Sağlığı,Güvenliği ve Çalışma Ortamına dair Sözleşme (1981-2004 yılında kabul edilmiştir.) Ekonomik faaliyet kolları : İşçi çalıştırılan bütün kolları kapsar. İşçi : Kamu çalışanları dahil olmak üzere istihdam edilen bütün kişileri kapsar. 161 Sayılı İş Sağlığı Hizmetlerine dair Sözleşme Bütün ekonomik faaliyet dallarında,(1985-2004) Bütün işletmelerde, Bütün çalışanlar için, iş sağlığı hizmetlerinin sürekli geliştirilmesi esastır.
Gerekçe İş Kanunu kapsamında yer almayan (4857 sayılı İş Kanunun istisnalar başlıklı 4. Maddesinde sayılan) işlerin tamamına yakınının 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanunu kapsamında yer almasını sağlamak, Memurlar dahil statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen tüm çalışanları kapsamaktadır.
İSG Kanunu Yeni iş sağlığı ve iş güvenliği kanunu ile iş kazası ya da meslek hastalığı meydana gelmeden tüm çalışanların önleme kültürü anlayışı ile çalışma hayatında sağlık ve güvenliklerinin eğitim, bilgilendirme yükümlülüklerini düzenlemeleri belirleyerek, iş sağlığı ve güvenliği alanında tazmin kültüründen çok, önleme kültürünün oluşmasını sağlamaktır. İSG kültürünü yaratarak problemlerin önüne geçmektir. İSG kültürünün oluşumunda temel etken olan eğitim ve bilgilendirmenin görsel medya ile de desteklenmesini amaçlamış, yasada İSG ilişkin öğretici,eğitici programları zorunlu kılmıştır.
KANUNUN AMACI Madde:1 AMAÇ Madde 1: İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerin düzenlenmektir.
MADDE KANUNUN 2: KAPSAMI Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
MADDE 2: İSTİSNALAR MADDE 2: İSTİSNALAR a) TSK,GKK ve MİT faaliyetlerinde. b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde. c) Ev hizmetlerinde. d) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar. e) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz işlemleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde.
İSG Kanunu Neler Getiriyor? Amaç; sağlıklı ve güvenli işyerleri kurmak, Kapsam; Bütün çalışanları İSG şemsiyesine almak, İSG Hizmet Sunumu; çalışan sayısı, tehlike durumuna bakılmaksızın İSG hizmeti sunumu mecburiyeti. Risk değerlendirmesi, Ortam ölçüm ve analiz mecburiyeti, Tehlike sınıfları; az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli. İSG hizmeti için 1-9 arası çalışanı bulunan işyerlerine kamu desteği.
İSG Kanunu Neler Getiriyor? Çalışan temsilcisi; Çalışanlar arasından seçim veya atama ile seçilen temsilci. Çalışanların İSG konularında katılım ve görüş bildirmesi. Destek elemanı; Çalışanlar arasından görevlendirilen kişiler. Toplu işyerlerinde İSG yönünden koordinasyon. Asıl- Alt işverenin İSG Kurulu ve koordinesi. İşin durdurulması. Endüstriyel tesislerde güvenlik raporu.
AB DİREKTİFLERİNDE TEMEL PRENSİPLER ESKİ YAKLAŞIM Olmuş olan olayla ilgilenir. Tazmin eden yaklaşım içerir. Güvensiz koşulları ihmal eder. Sadece koruma anlayışı. YENİ YAKLAŞIM (RİSK ODAKLI) Çalışan katılımı Risk analizi yapılmasını şart koşar. Bir organizasyondaki güvensiz koşulların belirlenmesini ister. Önleme ve koruma ister.
6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU YÜKÜMLÜLÜKLER İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Sağlık Gözetimi İşçilerin Görüşlerinin Alınması İşçilerin Bilgilendirilmesi Bilgiyi Test Etmek İşçilerin Eğitimi Risklerin Değerlendirilmesi İşçilerin Katılımının Sağlanması Acil Durum Planlama ve Tahliye Belgelendirme PROAKTİF (Önleyici) TEDBİRLER
İşverenin Genel Yükümlülüğü MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
İşverenin Genel Yükümlülüğü c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.
İşverenin Genel Yükümlülüğü Risklerden Korunma İlkeleri MADDE 5- (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tek düze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek, ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.
İşverenin Genel Yükümlülüğü Çalışanların eğitimi MADDE 17- (1)İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi halinde veya yeni teknoloji uygulanması halinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. (2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.
İşverenin Genel Yükümlülüğü (3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. (4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.
Çalışan temsilcisi 2-50 (Çalışan sayısı) 1 51-100 2 101-500 3 501-1000 4 1001-2000 5 2001 ve üzr. 6
İşverenin Genel Yükümlülüğü İş sağlığı ve güvenliği kurulu MADDE 22-(1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. (2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.
İşverenin Genel Yükümlülüğü b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.
Çalışanların yükümlülükleri MADDE 19- (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
Çalışanların yükümlülükleri (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.
Çalışanların yükümlülükleri c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak.
Amaç; OSB de işyerlerinde öncelikli tehlikeleri belirleyip, giderilmesini sağlayarak daha sağlıklı ve güvenlikli çalışma ortamları yaratmaktır. Uygulanacak programlı teftişler Risk Esaslı olacaktır. 3 Ayrı ekip ile aynı anda, ayrı işyerlerinde denetim yapılacaktır. 3 Ayrı ekipteki İş Müfettişi ve İş Müfettiş Yrd. Sayısı toplamı 11 olup, süreç içerisinde değişebilecektir. Proje 2013 yılı süresince Mart ve Aralık ayları arasında uygulanacaktır. Proje kapsamında Uşak OSB de 135-150 Adet(büyük ölçekteki) işyeri hedeflenmiştir. İşyeri büyüklükleri dikkate alınarak her ekip için aylık 5 işyerinde denetim yapılması hedeflenmiş olup, süreç içerisinde gerek görülmesi halinde aylık teftiş sayısı arttırılabilecektir.
Proje kapsamında yapılacak teftişlerde 6331 sayılı kanun ve bağlı mevzuat hakkında bilgilendirme yapılacaktır; Ayrıca; Risk Değerlendirilmesi, İşyeri hekimi, İş güvenliği uzmanı, İş sağlığı ve güvenliği kurulu, Çalışan temsilcisi, Yangın, parlama ve patlamalar, a karşı alınması gerekli tedbirler ilgili incelemeler yapılacaktır.
Proje kapsamında Uşak OSB de 4 ayrı sektör belirlenmiş olup, her sektör için öncelikli riskler ve Kırmızı Çizgiler Belirlenmiştir. Tekstil Sektörü; İşyerinde Kullanılan Kazanların Patlama Riski; (Havalandırmanın yetersiz olması, kazanın periyodik kontrollerinin yaptırılmaması, emniyet donanımlarının yeterli ve uygun bulunmaması, kazancı ehliyeti olmayan birinin çalıştırılması, vb.) İşyerinde Yangın Meydana Gelmesi Riski; (Harman-hallaç, iplikhane ve dokuma bölümlerinde duvar, tavan, makinaların yüzeyi, aydınlatma armatürleri ve elektrik panolarının etrafında birikerek parlama, patlama ve yangına neden olabilecek yanıcı elyaf uçuntularının (pamuk tozlarının) bulunması, Depolarda yangın riskine karşı yangın algılama erken uyarı sistemi ile yangın söndürme cihazı ve su ile müdahale sistemi bulunmaması vb.) İşçilerin, Çalışan Makinelere Kapılarak İş kazası Geçirme Riski; (Harman-hallaç vb. bölümlerde kullanılan makina ve teçhizatların çalışanın herhangi bir uzvunu, el, kol vb. ile gövdesini tümüyle kaptırma tehlikesi bulunan dönen aksamlarının koruyucusunun olmaması vb.) İşçilerin Yüksekten Düşmesi Sonucu Ölüm veya Kalıcı Sakatlık Riski; (Arıtma tesislerinin havuzlarında ve işyerinin genelinde bulunan yüksek platform, asma kat gibi alanlarda çalışanların düşme tehlikesine karşı koruyucu korkuluk bulunmaması vb.) İşçileri Kimyasallara Maruziyeti Sonucu Meslek Hastalığı Riski; (Boya depolarında ve mutfağında çalışanların meslek hastalığı riskine karşı mesleki maruziyetlerinin belirlenmemiş olması, Kostik vb. kimyasalların kullanımında çalışanları tehlikeye düşürecek güvenlik zafiyetinin bulunması vb.) İşçileri Elektrik Çarpması Sonucu Ölüm veya Kalıcı Sakatlık Riski; (Islak, nemli, korozif gibi yerlerde ve seyyar elektrikli el aletlerinin kullanıldığı prizlerde elektrik çarpma riskine karşı kaçak akım rölesi bulunmaması vb.)
Seramik Sektörü; İşçileri Kimyasallara Maruziyeti Sonucu Meslek Hastalığı Riski; (İşyerinin genelinde havalandırmanın bulunmaması veya yetersiz olması vb.) İşyerinde Kullanılan Kazanların Patlama Riski; (Kazan dairelerinde havalandırmanın yetersiz olması, kazanın periyodik kontrollerinin yaptırılmaması, emniyet donanımlarının yeterli ve uygun bulunmaması, kazancı ehliyeti olmayan birinin çalıştırılması vb.) İşçilerin Yüksek Sıcaklığa Maruz kalma, Isı Şoku Riski; (Kurutma ve pişirme işlemleri sırasında işyeri sahasında oluşan yüksek sıcaklıklara temastan çalışanların uygun şekilde korunamamış olması vb.) İşçileri İş Kazasına Maruz Kalma Riski; (Kumanda bölümünden bütün çalışanların görülemediği iş ekipmanlarında, çalışmaya başlamadan önce devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunmaması, beşiger e düşmeyi önleyici tedbirlerin alınmamış olması, çalışan veya çalışanlar makine üzerinde iken makinenin çalışmasını önleyici sistemin olmaması vb.) İşçilerin Yüksekten Düşmesi Sonucu Ölüm veya Kalıcı Sakatlık Riski; (Arıtma tesislerinin havuzlarında ve işyerinin genelinde bulunan yüksek platform, asma kat, silo tank vb. gibi alanlarda çalışanların düşme tehlikesine karşı koruyucu korkuluk bulunmaması vb.) İşyerinde LNG ve Doğalgaz Depoları Patlama Riski; (LNG ve Doğalgaz ile çalışılan yerlerde tank ve depoların gerekli emniyet tedbirlerinin alınmamış olması vb.) İşyeri Sahası içerisinde Trafik(İş) Kazası Riski; (Seramik sektöründe taşıma ve nakliyenin yoğun olması nedeniyle, işletme içerisindeki trafik düzenleme organizasyonunu yeterli olmaması ve aynı şekilde, yükleme ve taşıyıcı makineleri kullanan çalışanların uygun operatörlük belgelerinin ve ehliyetlerinin bulunmaması vb.)
Gıda Sektörü; İşyerinde Kullanılan Kazanların Patlama Riski; (Havalandırmanın yetersiz olması, kazanın periyodik kontrollerinin yaptırılmaması, emniyet donanımlarının yeterli ve uygun bulunmaması, kazancı ehliyeti olmayan birinin çalıştırılması vb.) İşyerinde Gaza Kaçağı, Zehirlenme ve Akut Sağlık Riski; Soğutma ünitelerinde kullanılan soğutucu (amonyak vb.) gaz kaçağına karşı, kaçak gaz algılama ve erken uyarı sistemi bulunmaması; İşçileri Elektrik Çarpması Sonucu Ölüm veya Kalıcı Sakatlık Riski; (Islak, nemli, korozif gibi yerlerde ve seyyar elektrikli el aletlerinin kullanıldığı prizlerde elektrik çarpma riskine karşı kaçak akım rölesi bulunmaması vb.) İstenmeyen Ortamda Kapalı kalıp, Kısa Sürede Donma Riski; (Soğuk hava depolarında acil uyarı zil tertibatının bulunmaması vb.)
Prefabrik Yapı Sektörü; Kaldırılan veya Taşınan Yükün Çalışan İşçileri Üzerine Düşme Riski; (Vinçlerin ve benzeri kaldırma araçlarının periyodik kontrollerinin yaptırılmamış olması, Vinçlerin çalışma sahası içerisinde çalışanları, malzeme taşıması sırasında uyaracak sesli ve ışıklı ikaz sisteminin bulunmaması vb.) İşçileri Çalışan Makinelere Kapılarak İş Kazasına Maruz Kalma Riski; (Dönerek çalışan makine ve iş ekipmanlarının bulunduğu tehlikeli bölgelere, öncelikle uygun koruyucuların yapılmamış olması veya çalışanların girmesini önleyecek koruyucu tedbirlerin alınmamış olması vb.) İşçilerin Yüksekten Düşmesi Sonucu Ölüm veya Kalıcı Sakatlık Riski; (İşyerinin genelinde bulunan yüksek platform, asma kat, silo tank vb. gibi alanlarında çalışanların düşme tehlikesine karşı koruyucu korkuluk bulunmaması vb.)
Yukarıda belirtilen sektörler için kırmızı çizgilerimiz; 1. İşyerlerinde havalandırma sisteminin hiç olmaması, 2. Kazanların gerekli emniyet donanımlarının bulunmaması, 3. Depolarda yangın riskine karşı yangın algılama erken uyarı sisteminin bulunmaması, 4. Yüksek devirde dönen makinelerin koruyucu sistemlerinin bulunmaması, 5. İşyerlerinde yüksekten (platform, asma kat, silo tank vb. gibi alanlarda) düşmeye karşı gerekli tedbirlerin alınmamış olması ve bu konularda işverenin önlem almaya yanaşmamasıdır. Bu durumların tespiti durumunda işyerlerinde kısmi olarak işin durdurulması ve İPC. Uygulaması zorunluluğu olduğunun bilinmesinde yarar olduğu düşünülmektedir.
Tüm işyerleri için; İSG Denetim Ekibi adına, kazasız belasız, sağlıklı güvenlikli çalışmalar dileğiyle; Saygılarımı Sunuyorum.
Makine Mühendisi Sinan ÇÖREKLİ İş Müfettişi Uşak OSB. Proje Koordinatörü