ORTAÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 10. SINIF YAZARLAR. Dr. Ahmet EKŞİ Ahmet YAPICI Ekrem ÖZBAY Dr. Mehmet AKGÜL

ORTAÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 10. SINIF YAZARLAR Dr. Ahmet EKŞİ Ahmet YAPICI Ekrem ÖZBAY Dr. Mehmet AKGÜL DEVLET KİTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI., 2014

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI...: 5713 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: 1538 14.?.Y.0002.4218 Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Dil Uzmanı : Dr. Ramazan ŞAHAN : Muharrem OKUMUŞ Görsel Tasarım Uzmanı : Ertuğrul ÇAKIR Emre ANDER Rehberlik Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme Değerlendirme Uzmanı : Davut YURTTAŞ : Süleyman MUTLU : Çetin TORAMAN ISBN 978-975-11-3621-3 Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu nun 08.12.2011 gün ve 262 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 28.03.2014 gün ve 1310094 sayılı yazısı ile üçüncü defa 293.298 adet basılmıştır.

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk

İÇİNDEKİLER ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE : ALLAH İNANCI 1. Allah ın Varlığının ve Birliğinin Delilleri... 10 2. Allah Her Şeyi Yaratan, Yaşatan ve Gözetendir... 13 3. İnsanın Allah la İletişimi... 18 3.1. Dua... 18 3.2. İbadet...20 3.3. Tövbe... 22 3.4. Kur an Okuma... 23 4. Temel İnanç Esasları... 25 4.1. Allah a iman... 26 4.2. Meleklere iman...28 4.3. Kitaplara iman... 30 4.4. Peygamberlere iman... 31 4.5. Kadere iman... 32 4.6. Ahirete iman... 35 Okuma Metni: Hacı Bektaş Veli nin Eserlerinde Tevhit ve İnanç... 38 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 40 ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE: İSLAM DA İBADETLER 1. İnanç-İbadet İlişkisi... 42 2. Başlıca İbadetler... 44 2.1. Namaz... 44 2.2. Oruç... 49 2.3. Zekât... 50 2.4. Hac... 53 2.5. Kurban... 55 3. Salih Amel... 57 Okuma Metni: Hz. Ali nin Örnek Şahsiyeti ve İbadetin Önemine Dair Sözleri... 59 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 62 ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜNİTE: KUR AN A GÖRE HZ. MUHAMMED 1. Hz. Muhammed Bir İnsandır... 64 2. Hz. Muhammed Bir Peygamberdir... 66 3. Hz. Muhammmed Kur an-ı Kerim i Açıklayıcıdır... 67 4. Hz. Muhammed Uyarıcıdır... 68 5. Hz. Muhammed İnsanlığa Bir Rahmettir... 70 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 72 ÖĞRENME ALANI: VAHİY VE AKIL 4. ÜNİTE: KUR AN VE YORUMU 1. Kur an ın Temel Amaçları... 74 1.1. Doğru Bilgi... 75 1.2. Doğru İnanç... 77 1.3. Doğru Davranış... 78 2. Kur an-ı Kerim i Okumak... 80 2.1. Kur an ı Yüzünden Okumak... 80 2.2. Kur an ın Tercümesini (Meal) Okumak... 81 VII

3. Kur an Anlaşılmak İçin İndirilmiştir.... 83 4. Kur an ı Anlama ve Yorumlamada Temel İlkeler... 84 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 88 ÖĞRENME ALANI: AHLAK VE DEĞERLER 5. ÜNİTE: HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN 1. Hak ve Özgürlük Kavramları... 90 2. Bazı Haklar, Özgürlükler ve Din... 91 2.1. Yaşama ve Sağlık Hakkı... 91 2.2. Eğitim Hakkı... 93 2.3. Düşünce ve ifade Özgürlüğü... 94 2.4. İnanç Özgürlüğü... 95 2.5. İbadet Hakkı... 97 2.6. Özel Yaşamın Gizliliği Hakkı... 98 2.7. Ekonomik Haklar... 100 3. Hak ve Özgürlüklerin Kullanımı... 102 4. Hak ve Özgürlüklerin Kullanımını Engelleyen Alışkanlıklar... 102 5. Hukukun Üstünlüğü... 104 6. Kul Hakkı Yemek Büyük Günahtır... 106 Okuma Metni: Hz Ömer ve Adaleti... 110 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 113 ÖĞRENME ALANI: DİN VE LAİKLİK 6. ÜNİTE: ATATÜRK VE DİN 1. Atatürk e Göre Din Vazgeçilmez Bir Kurumdur... 115 2. Atatürk Dinin Yozlaştırılmasına Karşıdır... 117 3. Atatürk ün İslamiyet ve Hz. Peygamberle İlgili Sözleri... 118 Okuma Metni: Taassubun Zararları... 119 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 120 ÖĞRENME ALANI: DİN, KÜLTÜR VE MEDENİYET 7. ÜNİTE: İSLAM VE BİLİM 1. Din-Bilim İlişkisi... 122 2. İslam da Bilginin Kaynakları... 123 2.1. Akıl... 123 2.2. Vahiy... 124 2.3. Duyular... 124 3. İslam Aklı Kullanmayı ve Bilimi Teşvik Eder.... 124 4. İslam Medeniyetinde Eğitim Kurumları... 126 5. Müslümanların Bilim ve Medeniyete Katkıları.... 127 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 131 SÖZLÜK... 132 KAYNAKÇA... 136 VIII

ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE: ALLAH İNANCI ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. Allah ın varlığını aklınızla anlayabilir misiniz? Düşününüz. 2. İslam dininin inanç esasları nelerdir? Araştırınız. 3. Kur an-ı Kerim mealinden İhlâs suresinin anlamını bulup defterinize yazınız. 4. Ahiret ve melek inancı insan davranışlarını nasıl etkiler? Araştırınız. 5. (Ey Muhammed) Bu Kur an, ayetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt alsın diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır. (Sad suresi, 29. ayet.) Bu ayetle verilmek istenen mesaj nedir? Defterinize yazınız. 9

ALLAH İNANCI 1. Allah ın Varlığının ve Birliğinin Delilleri İnsan, varlıkları ve olayları algılayabilen ve algıladığı şeyler üzerinde düşünüp muhakeme yapabilen bir canlıdır. Bu özelliği ile kendi varlığının ve içinde yaşadığı evrenin yaratılış amacını kavrayabilir. Bir resim, ressamının; bir bina, ustasının varlığını gösterir. Çünkü resmin ya da binanın varlığı tesadüflerle açıklanamaz. Örneğin okul binamızın bir yapıcısı olmadan tesadüfen kendiliğinden oluştuğunu düşünebilir miyiz? Böyle bir şeyin olabilmesi için okul binasını oluşturan malzemelerin, bir yapı inşa edebilecek akla, bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekir. TARTIŞALIM Eli görmeyen kişi, yazıyı kalem yazdı sanır. Mevlânâ Mesnevi Şerhi, C 1, s. 282. Yukarıdaki söz üzerinde tartışınız. Evrende hiçbir şey başıboş, anlamsız ve amaçsız değildir. Her varlık birbiriyle uyum içerisinde, büyük bir bütünün parçası olarak hareket etmektedir. Hiçbir varlık, kendisi için belirlenmiş olan tabiat kanunlarının dışına çıkmamaktadır. Bu durum evrenin tesadüflerin eseri değil, bilinçli bir tasarımın ürünü olduğunu göstermektedir. MESAJ ÇIKARALIM Biz gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri bir oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık. Duhân suresi, 38. ayet. Yukarıdaki ayette verilmek istenen mesaj nedir? 10

1. ÜNİTE Evrendeki bilinçli tasarım, her varlıkta kendisini açıkça göstermektedir. Örneğin yavrularını canlı besinle büyüten bir cins Afrika arısı vardır. Eğer arı, yavrularını doğum sonrasında canlı bir ortama koymazsa yavrular ölmektedir. Bu problemi çözecek bir içgüdü ile programlanmış olan arı, bir çekirgeyi iki kanadının arasından sokar. Eğer arı, normal olarak insana akıttığı kadar zehir akıtsa çekirge ölecektir. Ancak arı, çekirgeyi sadece on beş gün baygın tutmaya yetecek bir dozda zehir akıtır. Sonra yumurtalarını çekirgenin kanatları arasında bırakıp gider. Hayata gözlerini açan yavrular, on beş gün boyunca çekirgenin kanadının altında canlı besinle beslenirler. Yavrular uçacak hâle geldikten sonra çekirge yaralı olarak kendine gelir. Arının yavrularının, hangi ortamda hayatta kalabileceğini bilmesi için biyoloji, zehrinin dozunu ayarlayabilmesi için de biyokimya bilgisine sahip olması gerekir. Bu bilgiler bir program hâlinde doğuştan arıya yüklenmiştir. Bu, ancak üstün bilgi ve kudret sahibi bir programlayıcının eseri olabilir. 1 Kendi varlığımız üzerinde düşünecek olursak beden ve ruh yapımızla Allah ın varlığının apaçık bir kanıtı olduğumuzu anlarız. Örneğin insan beyninde ortalama on milyar sinir hücresi bulunmaktadır. Her bir sinir hücresinde diğer hücrelerle bağlantıyı sağlayan iki bin civarında sinaps vardır. Sinir hücre- BEYİN FIRTINASI Doğa, yaratıcı olamaz. Çünkü doğanın aklı ve zekâsı yoktur. Doğayı yaratıcı kabul etmek saat ile saatçiyi birbirine karıştırmaktır. Yukarıdaki söz üzerine arkadaşlarınızla beyin fırtınası yapınız. DÜŞÜNELİM İnsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde ayetlerimizi göstereceğiz ki onun (Kur an ın) gerçek olduğu, onlara iyice belli olsun. Rabbi nin her şeye şahit olması, yetmez mi? Fussilet suresi, 53. ayet. Yukarıdaki ayet üzerinde düşününüz. Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Haluk Nurbâki, İnsan ve Hayat, s. 23. 11

ALLAH İNANCI lerinde oluşan mesajlar, sinapslar yoluyla diğer hücrelere ulaşır. Her sinaps milyarlarca diğer sinapstan YORUMLAYALIM haberdar olarak ve birbirlerini kontrol ederek çalışmaktadır. İnsan beyni bu yapısıyla 2 10.000.000.000 adet bilgiyi aktarma potansiyeline sahiptir. Sinir sisteminde insan nereye baksa Yüce Yaratıcının muhteşem sanatını görür. 1 Evrendeki her bir varlığın birbi- İnsan, kendisinin inin kemiklerini bir araya getireme- emeeyeğimizi mi sanır? Evet, bi- zim, onun parmak ak uçlarını bile düzenlemeye gücümüz ümüz üz yeter. Kıyâmet suresi, 3, 4. ayetler. Yukarıdaki ayetleri yorumlayınız. riyle uyumlu olarak hareket etmesi Yaratıcının tek olduğunu gösterir. Evrende iki ilahın olması durumunda ne gibi bir sonucun ortaya çıkacağını Kur an bize şöyle haber vermektedir: Eğer yerde ve gökte Allah tan başka tanrılar olsaydı kesinlikle ikisinin de düzeni bozulurdu... 2 Yani aynı yetkiye sahip iki tanrı bulunsaydı evrende kargaşa olurdu. Fakat evrendeki düzen böyle bir ikiliğin olmadığını göstermektedir. Bu da evreni yaratanın da yönetenin de tek bir ilah olduğunu göstermektedir. TARTIŞALIM Aşağıdaki metni okuyarak arkadaşlarınızla tartışınız. Dünyaca ünlü bir saat firması, bütün ürünlerinden farklı olarak size özel bir saat yapsa ve üzerine de isminizi yazıp size gönderse siz bu saati tesadüfler sonucu oluşmuş bir sanat eseri olarak kabul edebilir misiniz? Şu anda sadece size özel üretilmiş olan bir sanat eseri görmek ister misiniz? Evet. diyorsanız, elinizi kaldırıp parmaklarınıza bakmanız yeterlidir. Çünkü parmak uçlarınıza işlenen sanatsal izlerin bir benzeri başka hiçbir canlıda mevcut değildir. İlk insandan bu yana milyarlarca insanın her birinin kendisine özel parmak izi ile doğması tesadüf müdür? Yoksa bu yüce bir sanatkârın varlığını mı göstermektedir? Feridun Yılmaz YÜCELER, Sessiz Senfoni, s. 9-10. 1 Ayhan Songar, Beynimiz ve Sinirlerimiz, s. 7-31. 2 Enbiyâ suresi, 22. ayet. 12

1. ÜNİTE BEYİN FIRTINASI Siz bana gerçekten ekte yok olan bir şeyi gösterebilir ebil ir misiniz iniz iz ki yok u ispat edebilesiniz eb esin iniz iz Gösterebilecek ebil ec ek olsanız zaten o şey yok değil, var olur. Gösteremeyince de yok demeye eye imkânınız nız kalmaz. az. Allah a a yok diyebilmeniz en iz ayrıca ispat ediyor ki o var ın ta kendisidir. ir Necip Fazıl KISAKÜREK KÜRE Feridun Yılmaz YÜCELER, ER, Sessiz Senfoni, ni s. 15. Yukarıdaki ki söz üzerinde e beyin fırtınası ın ı yapınız. 2. Allah Her Şeyi Yaratan, Yaşatan ve Gözetendir Evrendeki varlıklar üzerinde gözlem yapıp düşündüğümüzde, her şeyi yaratan, yaşatan ve gözeten bir yaratıcının varlığını aklımızla anlarız. Çünkü atomdan galaksilere kadar her varlığın bilinçli bir tasarımın ürünü olduğu ve evrendeki bu muhteşem düzen ve ahengin tesadüflerle açıklanamayacağı açık bir hakikattir. Yaratılıştaki mükemmel planlama, hiçbir şeyin yaratılışının anlamsız ve amaçsız olamayacağını da açıkça göstermektedir. Yüce Allah yarattığı her şeyin varlığını sürdürmesi için gerekli şartları da oluşturup düzenlemiştir. Biz bu gerçeği kendi yaratılışımızda, yaşam alanımız olan yeryüzünde ve tüm evrende gözlemleyebiliyoruz. Yüce Allah ın her şeyi yaratan, yaşatan ve gözetendir. Şimdi Allah ın yaratma, yaşatma ve gözetme sıfatlarını inceleyelim. 13

ALLAH İNANCI Kur an, Allah ın yaratmasından bahsederken beraberinde bu yaratmanın niteliklerini de açıklar. Bir ayette,...o, her şeyi yaratıp bir ölçüye göre düzenlemiştir. 1 buyrulmaktadır. Ayetten de anlaşıldığı gibi Allah ın yaratması bir düzen ve ölçüye göredir. Bunun içindir ki Allah ın yarattıklarında bir güzellik, birbirini tamamlayan bir bütünlük, bunun sonucunda da tüm evrende mükemmel bir uyumun olduğu görülmektedir. Yüce Allah, insanın evrendeki düzen üzerinde düşünerek yaratıcının varlığını ve niteliklerini kavramasını ister. Allah insandan öncelikle kendi yaratılışı üzerinde düşünmesini ve Rabb ine karşı sorumluluğunu idrak etmesini istemektedir. Bir ayette bu konuda şöyle buyrulmaktadır: Ey insan! Seni yaratıp seni düzgün ve dengeli kılan, seni istediği bir şekilde birleştiren, ihsanı bol Rabb ine karşı seni aldatan nedir? 2 Bir başka ayette ise göklerin yaratılışındaki ölçü ve dengeye dikkat çekilerek insanın evrendeki bu genel dengeyi bozacak davranışlardan uzak durması istenmektedir: Göğü Allah yükseltti ve mizanı (dengeyi) o koydu. Sakın dengeyi bozmayın. 3 Yaratma; yoktan var etme şeklinde olabileceği gibi var olandan başka bir şeyi yaratma şeklinde de olabilir. Yoktan yaratmak yalnızca yüce Allah a ait bir özelliktir. Kur an evrenin Allah tarafından yoktan yaratıldığını 4 ve Allah ın bir şeyi yoktan var etmesi için belli bir zamana ya da hazırlığa ihtiyacının olmadığını şöyle açıklar: Bir şeyin olmasını dilediğinde, onun işi Ol! demekten ibarettir; o da oluverir. 5 Yüce Allah ın bir şeyi yaratmasının diğer bir biçimi ise var olandan bir başka şeyi yaratmasıdır. Yaratmayı ilk başlatan da devam ettiren de odur. Bu iş ona göre pek kolaydır... 6 ayeti bu durumu açıklamaktadır. Mesela yer ve gökler bitişikken ayrılmış 7, yerküre dört devrede 8, gökler iki devrede 9 ve evren toplam altı devrede yaratılmıştır. Yeryüzü canlılar için yaşanılabilir bir hâle getirilmiş sonra da Allah, her canlıyı sudan yaratmıştır... 10 Bütün varlıkları yaratan Yüce Allah tır. PAYLAŞALIM Evrenin yaratılışı ile ilgili Big Bang Teorisi ni araştırınız. Öğrendiklerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Furkân suresi, 2. ayet 2 İnfitâr suresi, 6-8. ayetler. 3 Rahmân suresi, 7, 8. ayetler. 4 Şûrâ suresi, 11. ayet. 5 Yâsîn suresi, 82. ayet. 6 Rûm suresi, 27. ayet. 7 Enbiyâ suresi, 30. ayet. 8 Fussilet suresi, 10. ayet 9 Fussilet suresi, 12. ayet. 10 Nûr suresi, 45. ayet. 14

1. ÜNİTE Gökleri ve yeryüzünü yoktan var eden odur. Şûrâ suresi, 11. ayet. Yüce Allah her şeyi yaratan ve yaşatandır. Evrende meydana gelen her şey onun izni ve dilemesiyle gerçekleşmektedir. Bu, Allah ın sürekli yaratma hâlinde olması demektir. Bu konuda Kur an da şöyle buyrulur:..o her an yaratma hâlindedir. 1 Göklerin ve yerin mülkü Allah ındır. O ne dilerse yaratır... 2 Allah, evrendeki her şeyi yarattığı gibi aynı zamanda onları yaşatandır. Yaşam da ölüm de onun izni ile olmaktadır. Bir ayette bu gerçeğe şöyle işaret edilir. O, yaşatan ve öldürendir; gecenin ve gündüzün değişmesi onun eseridir... 3 Yüce Allah ın yaşatması sürekli olmasa hiçbir şey varlığını devam ettiremez. Yeryüzündeki her canlının rızkı, yalnızca Allah ın üzerinedir 4 ayetinde bu duruma işaret edilir. Her gün binlerce canlı dünyaya gelmektedir. Her canlı Allah ın yarattığı rızıkla yaşamını sürdürmektedir. Allah, insanın yaşamı için gerekli maddi imkânları sağladığı gibi manevi olarak da onu yalnız bırakmamıştır. İnsana yol göstermek için peygamberler aracılığıyla ilahî kitaplar göndermiştir. Bunun içindir ki insan Rabb ine yönelirse Allah onu yalnız bırakmaz. Bu konu Kur an da, Kullarım sana, beni sorduğunda (de ki), ben çok yakınım. Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veririm 5 ayetiyle açıklanmaktadır. 1 Rahmân suresi, 29. ayet. 2 Şûrâ suresi, 49. ayet. 3 Mü minûn suresi, 80. ayet 4 Hûd suresi, 6. ayet. 5 Bakara suresi, 186. ayet. 15

ALLAH İNANCI İnsanı ve diğer bütün varlıkları yaratan ve yaşatan Allah, aynı zamanda bunları gözetendir. Allah ın yarattığı varlıkları gözetmesi; YORUMLAYALIM Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıta- onları koruyup kollaması, canlıların ihtiyaçlarını karşılaması ve varlıkları gözetim altında ları verdik tutması demektir. A râf suresi, 10. ayet. Her varlık, kendi yaratılışının gereğini yerine getirir ve var ediliş amacına uygun ha- Yukarıdaki ayeti yorumlayınız. reket eder. Bu anlamda da varlıklar Allah ın gözetimi altındadırlar. Allah ın varlıkları gözetmesi onlar için belirli kanunlar koyması; varlıkların da bu tabiat kanunlarının dışına çıkamaması şeklinde gerçekleşir. Allah; gökleri, yeri ve her ikisi arasında bulunanları kendileri için belirlenmiş süre tamamlanıncaya kadar korur. Bu, evrende kurulmuş olan düzenin gözetilip korunması demektir. Bir ayette bu durum şöyle açıklanır:...gökleri ve yeri koruyup gözetmek kendisine zor gelmez. O yücedir, büyüktür. 1 Allah ın görüp gözetmesi aynı zamanda onun varlık âlemini görünen ve görünmeyen bütün yönleriyle Allah ın, kendisini görüp gözettiği- TARTIŞALIM bilmesi; hiçbir şeyin ona gizli kalmamasıdır. Bir ayette ni bilmek, kendisine yakın olduğunu bu durum şöyle açıklanır: Allah, göklerin ve yerin hissetmek insanın davranışlarını nasıl etkiler? Sınıfça tartışınız. gaybını bilir. O, kalplerin içinde ne varsa onu da hakkıyla bilir. 2 Yüce Allah bu özelliğini hatırlatarak insanı uyarır. İnsanın başıboş bırakılmadığını, yaptığı her Allah, yarattığı şeyin gözetildiğini ve bunlardan dolayı sorumlu tutulacağını hatırlatır. İnsan, varlıkları görüp kendisinin başıboş bırakılacağını mı gözetir. sanır? 3 ayeti bu sorumluluğa işaret etmektedir. Bir ayette ise Allah ın insana çok yakın olduğu şöyle bildirilir: Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz. Çünkü biz, ona şah damarından daha yakınız. 4 1 Bakara suresi, 255. ayet. 2 Fâtır suresi, 38. ayet. 3 Kıyâme suresi, 36. ayet. 4 Kâf suresi, 16. ayet. 16

1. ÜNİTE FİLM İZLEYELİM İnsanın yaratılışı ile ilgili bir belgesel film izleyiniz ve filmin raporunu düzenleyiniz. Yüce Allah ın, maddi ve manevi zararlardan, her çeşit kötülükten korunması için insana akıl, fikir ve anlayış vermesi büyük bir nimettir. Bu nimetlerin verilmesi, Allah ın insanı koruyup gözetmesinin bir başka göstergesidir. İnsan, bunu bilmeli, aklını iyi ve doğru yönde kullanmalıdır. İnsanların zaman zaman hata yapabileceklerini bilen Yüce Allah, onları vahiy ve peygamberler yoluyla uyarmıştır. Bu sayede insanlar helal ve haramı, iyi ve kötüyü öğrenmiş ve Allah ın rızasına uygun bir hayat sürme imkânına kavuşmuşlardır. Allah, insanları görüp gözetmeyip de peygamber göndermeseydi insanlar ilahî rehberlikten yoksun kalacaklardı. YAZALIM Aşağıda Yüce Allah ın yaratma, yaşatma ve gözetmesi ile ilgili isimleri verilmiştir. Boş bırakılan yerlere uygun olan anlamları sözlükten bulup yazınız. Müheymin: (Gözetip, koruyan) Muhyî: Hâlık: Bedî : Bârî: Hâfîz: Musavvir: Rezzâk: Alîm: Rahîm: (Hayat veren, dirilten) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) (.....) Lâ havle velâ kuvvete illa billah. Allah tan başka mutlak kuvvet ve kudret sahibi hiç kimse yoktur. 17

ALLAH İNANCI 3. İnsanın Allah la İletişimi 3.1. Dua Dua, insan ile Allah arasında iletişim kurma yollarından biridir. İnsan, dua ederken Allah ın kendisini işittiğinin bilincindedir. İnsan dua ile dileklerini aracısız olarak Allah a iletmekte ondan yardım istemektedir. İnsanların duaya yönelişinde gelecek endişesi, günahlarını affettirme ümidi, sevdiğine kavuşma isteği, hastalık ve tehlikeli durumlarda yardım ve güvenlik isteği gibi sebepler rol oynamaktadır. 1 İnsan, zor durumlarda Allah ı hatırlayarak güçsüzlüğünü hisseder ve Allah tan yardım ister. Kusurlarını dile getirir ve affını diler. Sıkıntıdan kurtulduğu zaman da ona şükreder. Böylece Allah ile iletişimi güçlenmiş olur. Yüce Allah Kur an-ı Kerim de, kendisine dua edilmesini ve dua edenin duasına karşılık vereceğini şu ayetiyle ifade etmektedir: Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veririm 2 Dualarımız her zaman istediğimiz doğrultuda gerçekleşmeyebilir. Bu durumda sabırlı olmalıyız. Bununla birlikte eksiklerimizi, bize düşenleri gereği gibi yapıp yapmadığımızı sorgulamalıyız. Çalışmadan yapılan dua, tarlasını ekmeyen çiftçinin ürün beklemesi gibidir. PAYLAŞALIM Çevrenizdeki insanların Allah la iletişim kurma yöntemlerini gözlemleyiniz. Elde ettğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız. AÇIKLAYALIM Allah la iletişimde hangi yollara başvurduğunuzu nedenleriyle açıklayınız. 1 Hayati Hökelekli, Din Psikolojisi, s. 221. 2 Bakara suresi, 186. ayet. 18

1. ÜNİTE DEĞERLENDİRELİM ABD de bir hastanenin başhekimi olan Dr. Herbert Benson yaptığı bir araştırmada şu bilgileri elde etmiştir: Kronik hastalıklar için doktorlara yapılan müracaatların % 60-90 ı, strese dayalı rahatsızlıklardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle çoğu zaman doktorların muayenesi, teknolojik cihazlar, testler ve modern ilaçlar da yeterli olamamaktadır. Bu tür önlemlerin yanında hastayı moralize eden tabii ve kalıcı alternatif yöntemler de vardır. Bunlar; inanç, ibadet ve dua gibi vücudun gevşemesini, rahatlamasını, yumuşak kalp vuruşunu, düşük kan basıncını ve rahat solunum imkânını sağlayan manevi güçlerdir. Kalp ameliyatı geçiren iki yüz otuz iki hasta üzerinde yapılan bir incelemede, inançlarından huzur bulduklarını ve güç aldıklarını söyleyenlerin, böyle düşünmeyenlere oranla daha fazla yaşama ihtimallerinin olduğu; yine dört bin yaşlı üzerinde yapılan bir araştırmada, uzun süre düzenli olarak dua ve ibadetlere katılanların, katılmayanlara oranla daha az depresyon geçirdikleri ve bedenlerinin daha sağlıklı kaldığı ortaya çıkmıştır. Fikret KAHRAMAN, Diyanet Aylık Der., Sayı 166, s. 8. Yukarıdaki metni maneviyatın insan üzerindeki olumlu etkileri açısından değerlendiriniz. Hz. Peygamber bir hadisinde, Dua ibadetin özüdür. 1 buyurmuştur. Samimi olarak yapılan dua, insanın kötülükten uzaklaşmasına ve güzel davranışlara yönelmesine yardımcı olur. Dua eden kişi, Allah ın yardımının kendisiyle olduğunu düşünür ve manevi güç kazanır. Duanın insana kazandırdığı bu manevi güç, insanın zorlukları yenmesini kolaylaştırır, onu iyiye yöneltir. Alevilik-Bektaşilikte dua, gülbenk olarak isimlendirilir. Gülbenklerde cümleler, kısa ve ahenklidir. Gülbenk; Allah a sığınma, yalvarma ve ondan af dilemedir. Genellikle kişi ve toplumu ilgilendiren, dinî ve ahlaki hemen her konuda bir gülbenk bulunmaktadır. 2 1 Tirmizî, Daavat, 2 2 Ömer Uluçay, Alevilikte Dua, s. 15. 19

ALLAH İNANCI AYET YAZALIM Aşağıda numaraları verilmiş olan ayetleri bir Kur an mealinden bularak bu ayetlerden dualar yazınız. Rabb imiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme. Bize tarafından rahmet bağışla. Lütfu en bol olan sensin. Âl-i İmrân suresi, 8. ayet.... Rabb im ilmimi artır... Tâ-Hâ suresi, 114. ayet.......... Bakara suresi, 286. ayet.......... Bakara suresi, 201. ayet. 3.2. İbadet Genel anlamda ibadet, İnsanın Allah a karşı duyduğu saygı ve sevginin sonucu olarak onun rızasını, hoşnutluğunu kazanmak için yapmış olduğu iş ve davranışlara denir. 1 İnsanın yaratılış amacı; Yüce Allah ı tanımak, ona ibadet etmek ve onunla iletişimi sürekli hâle getirmektir. Bu nedenle ibadetler yalnızca Allah ın sevgisini kazanmaya yönelik olmalıdır. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, dua etmek, Kur an okumak, kurban kesmek, sadaka vermek dinimizde yer alan ibadetlerden bazılarıdır. Bunun yanında Allah rızası için yaptığımız her türlü iyi ve güzel davranış da ibadet sayılır. Örneğin; ilim öğrenmek, insanlığa hizmet etmek, iyiliği yayıp kötülüğe engel olmak, Allah ı anmak, tevhit okuyup salavat getirmek bu davranışlardandır. 1 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 19, s. 240. 20

1. ÜNİTE Yüce Allah ile iletişimde ibadetlerin önemli bir yeri vardır. Örneğin namaz, insanın yaratanına karşı bağlılığını, sevgi, saygı ve güvenini söz ve hareketleriyle ortaya koymasıdır. Namazdaki rükû ve secde gibi hareketler Allah a bağlılığın ve ona teslimiyetin ifadesidir. Namaz kılarken her rekâtta okuduğumuz, Ancak sana kulluk ederiz ve ancak senden yardım dileriz. 1 ayeti, insanın yaratanına yaklaşma ve yakınlaşma isteğini vurgular. Namaz kılan kişi, kendisini Allah a yakın hisseder. İbadetler, insanları kötü davranışlardan alıkoyar. Yüce Allah Kur an-ı Kerim de, (Resulüm) Sana vahyedilen kitabı oku ve namazı kıl. Muhakkak ki namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir. 2 buyurmuştur. İLKELER ÇIKARALIM Yalnız Allah rızası için ibadet ediniz. Farz olan namazı kılınız. Zekâtı veriniz. Ramazan orucunu tutunuz. İmkânınız varsa hac ve umre yapınız. Kendiniz için istemediğinizi başkaları için de istemeyin. Kendiniz için istediğinizi başkaları için de isteyiniz. A. Himmet BERKİ, 250 Hadis, s. 47. Yukarıdaki hadisten ilkeler çıkarınız. NOT EDELİM İnsanın maddi ve manevi olmak üzere iki yönü vardır. Aldığımız gıdalar nasıl bedenimizi besliyorsa ibadetlerimiz de ruhumuzu beslemektedir. İbadet, fertteki dinî duygu ve düşüncelerin davranışlarda da kendini göstermesidir. Bunun için ibadetlerin devamlı olması öngörülmektedir. Kişi, inancını ibadetlerle günlük hayatına yansıtamazsa meyvesiz ağaç gibi olur. İman ancak ibadetlerle olgunlaşır. İnsanın Allah katındaki değeri, Allah a karşı saygısıyla ölçülür. Allah a saygılı olmak sorumluluklarımızı yerine getirmemizi gerektirir. Bu nedenle ibadetlerimizi bilinçli bir şekilde yapmalıyız. Allah a yaklaşmanın ve onun sevgisini kazanmanın ibadetlerle olacağını unutmamalıyız. 1 Fâtiha suresi, 5. ayet. 2 Ankebût suresi, 45. ayet. 21

ALLAH İNANCI İLKELER ÇIKARALIM Ey İnsanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb inize kulluk ediniz. Umulur ki böylece korunmuş olursunuz. Bakara suresi, 21. ayet. Şüphesiz ki kitabı sana hak olarak indirdik. O hâlde sen de dini Allah a has kılarak kulluk et. Zümer suresi, 2. ayet.... Bilesiniz ki kalpler ancak Allah ı anmakla huzur bulur. Ra d suresi, 28. ayet. Yukarıdaki ayetlerden ibadetle ilgili ilkeler çıkaralım. 3.3. Tövbe Tövbe, insanın işlediği bir günah veya hatadan pişmanlık duyması, aynı hatayı bir daha yapmamaya karar vermesi ve hatalarından dolayı Allah tan bağışlanma dilemesidir. İnsan zaman zaman bilerek veya bilmeyerek günah işleyebilir. Ancak insan için af kapısı her zaman açıktır. Yüce Allah, Kur an-ı Kerim de, Kim haksız davranışından sonra tövbe eder ve durumunu düzeltirse şüphesiz Allah onun tövbesini kabul eder. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir. 1 buyurmaktadır. Allah, günah işlenilmesi durumunda hemen tövbe etmemizi emretmektedir. O, tövbeyi kabul edeceğini bildirerek ümitsizliğe düşmememizi istemektedir. TAMAMLAYALIM Tövbe ile ilgili aşağıdaki kavram haritasını tamamlayınız. pişman olmaktır. arınmaktır. TÖVBE onarmaktır. 1 Mâide suresi, 39. ayet. 22

1. ÜNİTE Tövbe, insanı manevi yönden rahatlatır. Kişinin karamsarlığa düşmesini engeller. Tövbesinin kabul edileceğini bilen insan, başkalarına karşı da hoşgörülü ve bağışlayıcı olur. Bu ise kardeşlik bağlarını güçlendirir. İslamiyet, insanın doğuştan günahsız olarak dünyaya geldiğini kabul eder. Aynı şekilde İslam, günahı affetme yetkisinin sadece Allah a ait olduğunu vurgular. İnsan tövbe ederek iç dünyasını Allah a açmalıdır. Onunla iletişim kurmalıdır. Samimi olarak ve gönülden Allah a yönelmelidir. GBULALIM el, gel, ne olursan ol, gel! Kâfir de Mecusi de puta tapar da olsan gel! Bizim bu dergâhımız, umutsuzluk dergâhı değildir. Yüz bin kez tövbeni bozmuş olsan da gel! Mevlânâ Yukarıdaki sözün ana temasını bulunuz. 3.4. Kur an Okuma Kur an-ı Kerim, Müslümanların kutsal kitabıdır. Allah tarafından gönderilen ilahî kitapların sonuncusudur. Son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.) e indirilmiştir. 23

ALLAH İNANCI Kur an, insana inanç, düşünce ve davranışlarında yol gösterir. Onu insanlara Hz. Muhammed açıklayıp öğretmiştir. Hz. Peygamber Kur an ın doğru anlaşılması için ayetleri tebliğ etmekle yetinmemiş, Kur an ı hayatında uygulayarak insanlara örnek olmuştur. İnsanların ilahî emir ve yasakları öğrenip uygulayabilmeleri için öncelikle Kur an ı okuyup anlamaları gerekir. Kur an okumak, önemli ibadetlerdendir. Kur an da Peygamberimize Bana Müslümanlardan olmam ve Kur an okumam emredildi... 1 buyrulmuştur. Bu emir aynı zamanda tüm inananları Kur an okumaya teşvik etmektedir. Kur an ı anlamak için okumalıyız. Yüce Allah, (Resulüm!) Sana bu mübarek kitabı, ayetlerini düşünsünler ve aklı olanlar öğüt alsın diye indirdik. 2 buyurmaktadır. İnsan Kur an okuyarak Allah ile iletişim kurmuş olur. Bu nedenle Kur an okurken Allah ile konuştuğumuzun bilincinde olmalıyız. Onun bütün zaman ve mekânlara hitap ettiğini, insanlık için rehber olduğunu, Allah katında yücelmenin onu okumak ve anlamakla mümkün olacağını bilmeliyiz. BAKARA SURESİ Medine Döneminde inmiştir. Kur an-ı Kerim in en uzun suresi olup 286 ayettir. Adını, 67-73. ayetlerde yer alan Bakara kelimesinden alır. Sure, İslam hukukunun ana konularıyla ilgili pek çok hüküm içermektedir. Bismillâhirrahmânirrahîm 1. Elif Lâm Mîm. 2. Bu, kendisinde şüphe olmayan kitaptır. Allah a karşı gelmekten sakınanlar için yol göstericidir. 3. Onlar gaybe inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak verdiğimizden de Allah yolunda harcarlar. 4. Onlar sana indirilene de, senden önce indirilenlere de inanırlar. Ahirete de kesin olarak inanırlar. 5. İşte onlar Rablerinden (gelen) bir doğru yol üzeredirler ve kurtuluşa erenler de işte onlardır. Kur an-ı Kerim mealinden bir sayfa örneği 1 Neml suresi, 91, 92. ayetler. 2 Sa d suresi, 29. ayet. 24

1. ÜNİTE BULALIM Onlar Kur an ı düşünmüyorlar mı? Yoksa kalpleri kilitli mi? Muhammed suresi, 24. ayet. Bu (Kur an) bütün insanlığa bir açıklamadır takva sahipleri için de bir hidayet ve bir öğüttür. Âl-i İmrân suresi, 138. ayet. Andolsun ki biz, öğüt alsınlar diye bu Kur an da, insanlara her türlü örneği verdik. Yukarıdaki ayetlerde vurgulanan ortak düşünceyi bulunuız. Zümer suresi, 27. ayet. 4. Temel İnanç Esasları İslam dininin inanç esasları ayet ve hadislerde açıklanmıştır. Bir ayette şöyle buyrulmuştur: İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. (Allah ın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekât verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte doğru olanlar, bu vasıfları taşıyanlardır. Müttakîler ancak onlardır! 1 Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur: İman; Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe hayrın ve şerrin Allah tan olduğuna inanmaktır. 2 YORUMLAYALIM Peygamber, Rabb i tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de (iman ettiler). Her biri Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. Allah ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız. İşittik, itaat ettik. Ey Rabb imiz, affına sığındık! Dönüş sanadır. dediler. Bakara suresi, 285. ayet. Yukarıdaki ayeti İslam ın inanç esasları açısından yorumlayınız. 1 Bakara suresi, 177. ayet. 2 Müslim, İman, 1. 25

ALLAH İNANCI 4.1. Allah a İman Allah ın varlığına ve birliğine inanmak inanç esaslarının temelidir. Bu, tevhit inancı olarak da isimlendirilir. Kelime-i şehadet i inanarak söyleyen bir insan, Müslüman olduğunu ifade etmiş olur. Kur an da Allah ın varlığından daha çok, onun birliğine iman üzerinde durulur. Kur an da, Allah tan başka herhangi bir varlığın tanrısal nitelikler taşıdığına inanmak veya ona tapmak, Allah a ortak koşmak yani şirk olarak kabul edilir. İnanan bir kişinin, inandığı varlığı daha yakından tanımak ve bilmek istemesinden daha doğal bir şey olamaz. Ancak, varlıklar âleminden hareketle Allah ın varlığını ve sıfatlarını tanısak da zatını tanımak için Kur an a başvurmak gerekir. Kur an-ı Kerim de, Allah ın nasıl bir varlık olduğunu ifade eden isim, kavram ve ifadeler vardır. Allah ı tanıtan bu kelime ve isimlere Allah ın sıfatları denilir. Biz Allah ı ancak bu anlatılanlarla doğru bir şekilde tanıyabiliriz. LİSTELEYELİM O, öyle Allah tır ki Ondan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır. O, öyle Allah tır ki Kendisinden başka hiçbir tanrı yoktur. O, mülkün sahibidir, eksiklikten münezzehtir, selamet verendir, emniyete kavuşturandır, gözetip koruyandır, üstündür, istediğini yaptıran, büyüklükte eşi olmayandır. O, müşriklerin ortak koştuklarından münezzehtir. O, yaratan, var eden, şekil veren Allah tır. En güzel isimler onundur. Göklerde ve yerde olanlar Onun şanını yüceltmektedirler. O, galiptir, hikmet sahibidir. Haşr suresi, 22-24. ayetler. Ayetlerden çıkardığınız Allah ın sıfatlarını listeleyiniz. -... -... -... -... 26

1. ÜNİTE BİLGİ KUTUSU Allah ı nitelendiren sıfatlar iki gruba ayrılır: a. Zatî sıfatlar: Sadece Allah ta bulunan, varlıklardan herhangi birinde bulunmayan, bulunması da mümkün olmayan özelliklerdir. Zatî sıfatlar şunlardır: 1. Allah vardır, varlığı başkasından değil kendisindendir, varlığı kendisine hastır. (Vücut) 2. Varlığının başlangıcı yoktur. Başlangıç itibariyle sonsuzdur, ezelîdir. (Kıdem) 3. Varlığının sonu yoktur, ebedîdir. (Beka) 4. Allah birdir, eşi, benzeri ve ortağı yoktur. (Vahdaniyet) 5. Hiçbir varlığa benzemez. O, düşündüğümüz her şeyin ötesinde bir varlıktır. (Muhalefetün lil havadis) 6. Varlığı kendisindendir. Var olmak, varlığını sürdürmek için hiçbir şeye muhtaç değildir. (Kıyam binefsihi) b. Subuti sıfatlar: Benzerleri diğer varlıklarda sınırlı bulunan fakat Allah ta mükemmel ve sonsuz olarak bulunan özelliklerdir. Subuti sıfatlar şunlardır: 1. Hayat: Diri ve canlı olmaktır. Her türlü canlılığın kaynağı odur. 2. İlim: Bilmek demektir. Allah her şeyi bilir. Allah ın bilmesi yaratılanların bilmesine benzemez. Onun bilgisi sınırsızdır. 3. Semi: İşitmek demektir. Allah, hiçbir şart, sebep ve vasıtaya ihtiyaç duymaksızın her şeyi işitir. 4. Basar: Görmek demektir. Allah her şeyi görür; hiçbir şey Allah için gizli değildir. 5. İrade: Dilemek demektir. Evrendeki her şeyin durumu, konumu ve özellikleri Allah ın sonsuz dilemesiyle gerçekleşir. 6. Kudret: Allah, sonsuz güç ve kuvvet sahibidir. Evrendeki her şey, Allah ın güç ve kudretinin eseridir. 7. Kelam: Konuşmak, söz söylemek demektir. Allah ın peygamberlere kutsal kitaplar indirmesi bu sıfatının sonucudur. 8. Tekvin: Yaratmak, yoktan var etmek demektir. Allah tek yaratıcıdır, dilediği bir şeyi yoktan var etmek için sadece Ol! demesi yeterlidir. 27

ALLAH İNANCI Allah a inanan insan, sorumluluk bilinci kazanır. Bir gün Allah ın huzuruna çıkıp yaptıklarının hesabını vereceğini düşünerek dikkatli davranır. Böylelikle toplumun barış ve huzur içinde yaşamasına katkıda bulunur. Yaratılanı yaratandan ötürü sever. Bunun sonucu olarak da çevresiyle uyum içinde yaşar. Ayrıca Allah a inanan kişi, yalnızlık duygusundan kurtulur. Böylece karşılaşacağı olumsuzluklar karşısında ümitsizliğe kapılmaz. Allah ın her an kendisiyle beraber olduğu inancı, insana dayanma ve direnme gücü verir. YORUMLAYALIM Allah ki ondan başka tanrı yoktur, daima diri ve yarattıklarını koruyup yöneticidir. Kendisini ne bir uyuklama ne de uyku tutar. Göklerde ve yerde olanların hepsi onundur. Onun izni olmadan kendisinin katında kim şefaat edebilir? Onların önlerinde ve arkalarında olanı bilir. Onun ilminden, ancak kendisinin dilediği kadarından başka bir şey kavrayamazlar. Onun kürsüsü, gökleri ve yeri kaplamıştır. Onları koruyup gözetmek, kendisine ağır gelmez. O yücedir, büyüktür. Bakara suresi, 255. ayet. Yukarıdaki ayetleri İslam ın Allah inancı açısından yorumlayınız. 4.2. Meleklere İman İnsanın görme duyusu sınırlıdır. Örneğin soyut varlıkları gözlerimizle göremeyiz. Göremediğimiz varlıklardan biri de meleklerdir. Kur an meleklere inanmayı İslam dininin temel inançları arasında saymaktadır. Melekler hakkındaki bilgilerimiz Kur an-ı Kerim de ve Hz. Peygamberin sözlerinde bildirilenlerle sınırlıdır. Buna göre melekler; 28

1. ÜNİTE Nurdan yaratılmış varlıklar olup yeme, içme, uyuma, yorulma ve üreme gibi fizyolojik özellikler taşımazlar. Meleklerde cinsiyet yoktur. İnsanlar gibi irade sahibi değildirler. Bu yüzden Allah ın emrinden çıkmazlar ve günah işlemezler. Allah ın bildirdiklerinin dışında bir şey bilemezler. İsrafil, kıyametin kopuşunu ilan etmekle görevlidir. Azrail, ölüm meleğidir. Cebrail, peygamberlere vahiy getirir. BAZI MELEKLER ve GÖREVLERİ Münker Nekir, kabirde sorguyu gerçekleştiren melek. Mikâil, tabiat olaylarını idare eder. Kiramen Kâtibin, insanların davranışlarını kaydeder. Meleklere inanmanın insan yaşantısı üzerinde birçok olumlu etkisi vardır. Meleklere inanan bir insan, her davranışının kaydedildiğini bilir ve ona göre hareket eder. İnsanlara ve topluma karşı olumsuz düşünce ve hareketlerden uzak durur. Meleklere iman, insanın davranışlarını kontrol etmesinin yanında, onu iyiye, güzele ve doğru yöne yöneltir. Melek gibi insan deyimi de zaten bunun ifadesidir. Melek inancı, insanı her türlü kötü düşünce, davranıştan uzaklaştırır. DEĞERLENDİRELİM...(Melekler), müminlerin de bağışlanmasını isterler: Ey Rabb imiz! Senin rahmet ve ilmin her şeyi kuşatmıştır. O hâlde tövbe eden ve senin yoluna gidenleri bağışla, onları cehennem azabından koru! (derler). Mü min suresi, 7. ayet. Yukarıdaki ayetin anlamını melek inancının insan davranışlarına etkisi açısından değerlendiriniz. 29

ALLAH İNANCI 4.3. Kitaplara İman Allah, insanlara doğru yolu göstermek için peygamberler aracılığıyla değişik zamanlarda ilahî mesajlar göndermiştir. Allah ın gönderdiği bu mesajlara inanmak İslam dininin temel inançları arasında yer alır. Kitaplara iman, bütün kutsal kitaplara Allah tan geldiği şekliyle inanmayı gerektirir. Ancak Allah tarafından gönderilen ilahî kitaplardan bir kısmı tamamıyla ortadan kaybolmuş, günümüze o kitaplardan herhangi bir şey ulaşmamıştır. Bir kısmı ise zamanla insanların müdahaleleri sonucunda değişikliğe uğramıştır. Günümüze bozulmadan gelebilen ilahî kitap Kur an-ı Kerim dir. 1 DEĞERLENDİRELİM Ey iman edenler! Allah a, Peygamberine, Peygamberine indirdiği Kitap a ve daha önce indirdiği kitaba iman ediniz... Nisâ suresi, 136. ayet. Yukarıdaki ayeti İslam ın kitap inancı açısından değerlendiriniz. İLAHÎ KİTAPLAR TEVRAT HZ. MUSA ZEBUR HZ. DAVUT İNCİL HZ. İSA KUR AN-I KERİM HZ. MUHAMMED (S.A.V.) Dört büyük kutsal kitap dışında suhuf denilen az sayıda sayfadan oluşan ilahî mesajlar da vardır. Bazı peygamberlere bu suhuflar gönderilmiştir. Hz. İbrahim, Hz. Âdem, Hz. Şit ve Hz. İdris bu peygamberlerdendir. 1 Hicr suresi, 9. ayet. 30

1. ÜNİTE İnsanların doğru ile yanlışı, iyi ile kötüyü öğrenebilmeleri, Allah la olan ilişkilerini doğru bir şekilde sürdürebilmeleri için başvurabilecekleri en önemli kaynak, Allah ın peygamberlerine göndermiş olduğu ilahî kitaplardır. Allah a inanma, onun emir ve buyruklarını öğrenme ve onunla iletişim kurabilmenin yolu, ilahî kitaplardan geçer. Ancak onu okuyarak Allah hakkında bilgi alabilir, bizlere neler söylediğini ve bizlerden neler istediğini öğrenebiliriz. BULALIM Kur an ı kesinlikle biz indirdik; elbette onu yine biz koruyacağız. Hicr suresi, 9. ayet. Yukarıdaki ayetin ana fikrini bulunuz. 4.4. Peygamberlere İman Allah, buyruk ve öğütlerini insanlara açıklamak için elçiler göndermiştir. Peygamber adı verilen bu elçiler resul ve nebi olarak da adlandırılır. İslam da Allah ın varlığı, birliği, isim ve sıfatlarından sonra üzerinde en fazla durulan konu peygamberliktir. Peygamberlik nübüvvet olarak da isimlendirilir. Hz. Âdem den son peygamber Hz. Muhammed e kadar çok sayıda peygamber gönderilmiştir. Kur an-ı Kerim de, Her insan topluluğuna bir peygamber gönderildiği 1 bildirilmektedir. İslam inancına sahip bir kişinin bütün peygamberlere inanması gerekir. İnsanlardaki akıl ve bilgi gelişimine bağlı olarak peygamberlerin mesajlarında da farklılıklar olabilmektedir. Bunun yanında peygamberlerin mesajlarında bazı ortak yönler vardır. İnanç esasları ortak yönleri oluştururken ibadetlerin yapılış biçimlerinde farklılıklar görülebilmektedir. Zeki olmak (fetanet) Günah işlemekten kaçınmak (ismet) PEYGAMBERLERİN NİTELİKLERİ Doğru olmak (sıdk) Güvenilir olmak (emanet) Allah tan aldıkları emirleri topluma iletmek (tebliğ) 1 Nahl suresi, 36. ayet. 31

ALLAH İNANCI ur an-ı Kerim de adı Kgeçen peygamberler: Hz. Âdem, Hz. İdris, Hz. Nuh, Hz. Hud, Hz. Salih, Hz. Lut, Hz. İbrahim, Hz. İsmail, Hz. İshak, Hz. Yakup, Hz. Yusuf, Hz. Şuayp, Hz. Harun, Hz. Musa, Hz. Davut, Hz. Süleyman, Hz. Eyüp, Hz. Zülkifl, Hz. Yunus, Hz. İlyas, Hz. Elyesa, Hz. Zekeriyya, Hz. Yahya, Hz. İsa, Hz. Muhammed. Peygamberler, mesajlarını anlatırken gerektiğinde mucizeler de gösterirler. Mucizeler, peygamberlerin peygamberliklerini ispat etmek amacıyla gösterdikleri olağanüstü olaylardır. Mucize Allah ın iznine bağlı olarak peygamberler tarafından gösterilir. Örneğin Miraç Olayı Hz. Peygamberin mucizelerinden biridir. Peygamberler insanların eğitilmesinde Allah ın görevlendirmiş olduğu örnek kişilerdir. Peygamberler, Allah tan aldıkları buyrukları insanlara aktarmalarının yanında, onları uygulayarak örnek olurlar. İnsanların örnek alabilmesi için Allah peygamberleri insanların arasından seçmiştir. Bir ayette Peygamberin örnekliği şöyle anlatılır: Andolsun, Allah ın Resulünde sizler için Allah a ve ahiret gününe kavuşmayı bekleyenler ve Allah ı çok zikredenler için en mükemmel bir örneklik vardır. 1 4.5. Kadere İman Kader, Kur an da ölçü, miktar, plan, hedef, hüküm gibi anlamlarda kullanılmıştır. Bir kavram olarak ise Yüce Allah ın ezelden ebede kadar olacak bütün şeylerin zaman ve yerini, özellik ve niteliklerini, ezelî ilmiyle bilip takdir etmesidir. 2 1 Ahzâb suresi, 21. ayet. 2 Heyet, İlmihâl, C 1, s.132. 32

1. ÜNİTE Kader inancı hadislerde açıklanmış, Kur an da ise Allah ın sıfatları ile bağlantılı olarak yerini almıştır. Kur an, evrende her şeyin belirli bir ölçü (yaratılış kanunu) üzere var edildiğini birçok ayette açıkça ifade eder.1 Onun (Allah ın) katında her şey bir ölçü ( planlama ) iledir. 2 De ki: Allah ın bizim için takdir ettiğinden başkası gerçekleşmez. Mevlamız, sahibimiz odur. Onun 3 için Allah a dayanıp ç müminler yalnız y y p güvensinler. g ggibi ayetler y bunlara örnektir. DEĞERLENDİRELİM İİNSAN NSAN V VE EE EVRENİN VR ENİN K KADERİ ADER İ EVRENDEKİ YASALAR EVRENDEKİ Y ASALAR Fizik Fi zik yasaları yas ala rı Biyolojik B iyolo jik yasalar yas ala r İNSANIN İNS ANIN İİRADESİ RADES İ S osyal Sosyal yyasalar as ala r İİnsanın ns an ın nö özgür zg ü r iradesinin i rad es ini n sonuçları s on uç la rı (düşünce, davranışlar) üş ün c e, iinanç, n an ç, ssöz öz vve ed avra nı şla r) (D Yukarıdaki şemanın ışığında kader kavramını değerlendiriniz. Bütün varlıkların bir kaderi vardır. Her şey bilinçli bir tasarımın ürünüdür. Evrende tesadüfe ve başıboşluğa yer yoktur. Canlı ve cansız tüm varlıkları kuşatan genel yaratılış kanunları vardır. Bunlara doğa kanunları denir. Gelişen bilimlerle her geçen gün evrendeki bu planlamayla ilgili yeni bilgilere ulaşılmaktadır. 1 Kamer suresi, 49. ayet; Furkân suresi, 2. ayet. 2 Ra d suresi, 8. ayet. 3 Tevbe suresi, 51. ayet. 33

ALLAH İNANCI Diğer varlıklar gibi insanı da kuşatan değiştirilemez kanunlar vardır. Mesela her insan diğer canlılar gibi doğar, yaşar, yaşlanır ve ölür. Yemeden, içmeden yaşayamaz. Ancak diğer varlıklardan farklı olarak insana akıl ve sınırlı irade verilmiştir. İnsan, akıl ve iradesiyle doğruyu yanlıştan ayırt etme gücüne sahiptir. İşte insanın eylemlerinden dolayı ceza ve ödülü hak etmesi, bu hür iradesi sebebiyledir. Yüce Allah insana doğru yolu bildirmiş ve gösterdiği yolu seçmesini istemiştir. Şüphesiz biz ona doğru yolu gösterdik, ister şükredici olsun, ister nankör. 1 Kim iyi bir iş yaparsa lehine, kim de kötülük yaparsa aleyhinedir. Rabb in kullarına asla zulmetmez. 2 ayetleri bu gerçeği açıklar. BULALIM Aşağıdaki şemada yer alan kader kavramı ile diğer kavramlar arasındaki ilişkiyi bulunuz. Külli irade Kaza Allah ın Kaderde Cüzi irade dilemesinin olanın zamanı İnsanın mutlak ve geldiğinde sınırlı iradesi sınırsız olması gerçekleşmesi Hayır KADER Şer Allah ın razı Allah ın geçmişi Allah ın hoşnut olduğu ve geleceği kuşatan olmadığı, doğru ve iyi bilgisi ile olacak yanlış ve kötü şeyler her şeyi önceden şeyler bilmesidir. Tevekkül Rızık Ecel İnsanın kendine Allah ın Varlıklar için düşeni yapıp yararlanmaları belirlenmiş sonuç için için canlıların varoluş Allah ın yardımına hizmetine verdiği süresi sığınması her şey Evrendeki fiziki ve biyolojik yasalar dışında bir de toplumların yükseliş ve çöküşlerinde belirleyici olan sosyal kanunlar vardır. Kur an bu kanunları sünnetullah olarak isimlendirir....sen Allah ın kanununda hiçbir değişiklik bulamazsın. Sen Allah ın kanununda hiçbir sapma bulamazsın. 3 ayeti bu durumu belirtmektedir. Yüce Allah geçmişi ve geleceği kuşatan bilgisi ile insanın ne zaman ne yapacağını önceden bilir. Ancak davranışını özgür iradesi ile seçen, insanın kendisidir. Bunun içindir ki biz bir şeyi Allah takdir ettiği için yapmayız, Allah ne yapacağımızı bildiği için takdir etmiştir. İnsan, başına gelecekleri önceden bilemez. Bu nedenle hatalarının sorumluluğunu kadere yükleyemez. Allah bize irade ve güç vermiş ve bizi yalnızca gücümüzün yettiğinden sorumlu tutmuştur. 1 İnsan suresi, 3. ayet. 2 Fussilet suresi, 46. ayet. 3 Fâtır suresi, 43. ayet. 34

1. ÜNİTE Kader inancının insan hayatındaki yeri ve önemine gelince; 1. Kadere inanan insan, varlıklar ve olaylar karşısında; yalnızlık, çaresizlik, tembellik ve korku gibi duyguların mahkûmu olmaz. 2. Hiçbir şeyin başıboş ve gayesiz olmadığını, her şeyin Allah ın bilgisi dâhilinde olduğunu bilir ve felaket anlarında soğukkanlı, dirençli, sabırlı ve iyimser olur. 3. Haksızlığa göz yummaz, cesur olur. Cimri olmaz; çünkü fakirlik korkusu taşımaz. Kibirli ve bencil olmaz; çünkü haddini bilir. Para, mal, mevki vs. hırsının ve kıskançlığın esiri olmaz; çünkü bu hayatın geçici olduğunu bilir. 4. Tüm evrenin Allah tarafından yaratıldığını bilir. Varlıkları olduğu gibi benimser. Canlı cansız tüm varlıklara karşı güçlü bir sorumluluk bilinci kazanır. Bu sorumluluk bilinci ile yapıcı olur. Düşünce, söz ve davranışları ile bir başkasına zarar vermekten kaçınır. 4.6. Ahirete İman Ahiret sözlükte sonra olan, son gün gibi anlamlara gelir. Ahiret kelimesi Kur an-ı Kerim de yeniden diriliş, kıyamet, hesap ve kavuşma günü gibi isimlerin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Peygamberlerin tamamı ahiretin varlığını insanlara bildirmişlerdir. Her canlının bir sonu olduğu gibi içinde yaşadığımız evrenin de bir sonu olacaktır. Evrenin varlığının sona ermesi İsrafil adlı meleğin sûr a üflemesiyle gerçekleşecektir. Kur an-ı Kerim de kıyametin kopması şu şekilde anlatılmaktadır: Gök yarıldığı, yıldızlar dağılıp döküldüğü, denizler fışkırtıldığı ve kabirler altüst edildiği zaman herkes yapıp gönderdiklerini ve yapamayıp geride bıraktıklarını bir bir anlar. 1 Sûra ikinci kez üflenmesiyle dünya hayatında yaşamış tüm canlılar tekrar diriltileceklerdir. İslam inancına göre bu diriliş ruh ve beden ile olacaktır. Mahşer adı verilen yerde insanların toplanmalarından sonra kendilerine dünyada iken yaptıkları işlerin yazılı olduğu bir defter verilecek ve hesaba çekilecektir. Allah, Kur an-ı Kerim de yaptıklarımızın mizanla ölçülüp değerlendirilmesi konusunda şu bilgiyi verir: Biz kıyamet gününde adalet terazileri koyacağız. Orada hiçbir kimse herhangi bir haksızlığa uğratılmayacaktır. Bir hardal tanesi kadar bile olsa getirir, mizana koyarız. Hesap görücüler olarak biz yeteriz. 2 1 İnfitâr suresi, 1-5. ayetler. 2 Enbiyâ suresi, 47. ayet. 35

ALLAH İNANCI Ş üphesiz Allah a karşı gelmekten kaçınanlar cennetler içinde ve pınarlar başındadır. Onlara, Girin oraya esenlikle, güvenlik içinde denilir. Biz onların kalplerindeki kini söküp attık. Artık onlar sedirler üzerinde, kardeşler olarak karşılıklı olarak otururlar. Onlara orada hiçbir yorgunluk dokunmaz, onlar orada çıkarılacak da değillerdir. Hicr suresi, 45-48. ayetler. DEĞERLENDİRELİM Kıştan sonra baharın gelmesi ile canlanan doğa, bize yeniden dirilişi hatırlatır. Buna göre Allah ın ahirette yeniden yaratması açısından aşağıdaki resimleri değerlendiriniz. İnsan bu dünyada yapılan tüm işlerinden hesaba çekildikten sonra herkes yaptığının karşılığını görecektir. İman edip yararlı işler yapanlar, içinde sonsuz mutluluk olan ve hayal bile edilemeyen nimetlerin bulunduğu cennete gireceklerdir. Cennet ve cehennem hayatı sonsuza dek sürüp gidecektir. İşte ölüm sonrası başlayıp ebediyen sürecek olan bu hayata ahiret hayatı denir. 36