ADL İ BELGE İ NCELENMES İ NDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNER İ LER İ 1. GENEL OLARAK SAHTECİLİK SUÇLARINA BAKI Ş Suç konusu olan, hukuken hüküm ifade eden ve bir hakk ın doğmas ına veya kanıtlanmasma yarayan yazılar adli belgelerdir. Bu belgelerin suç konusu olarak yarg ılama zinciri içerisinde yer almasm ın özü, sahtecililctir. Sahtecilik öncesi, bir yaz ırun, belge niteliğini taşımas ı için; belgenin ta şınır şeyler üzerinde yaz ılmış bulunması, yaz ıdaki irade aç ıklamasınm belli bir ki şi ve kuruma ait olmas ı, içeriği yanında, hukuksal bir olgu ve olay ı veya bir hakk ı kan ıtlamaya elverişli, hukuksal değere sahip olması gerekir. Il. BELCELERDE SAHTEC İLİK TÜRLER İ Genel-özel-dar-geni ş anlamda, resmi belgede-özel belgede sahtecilik, fikri sahtecilik gibi sm ıfland ınlabilir. A. Resmi Belgelerde Sahtecilik Resmi belgenin asl ında (TCK mad. 339/1); resmi belgenin özünde (TCK mad. 340); resmi belgenin onayl ı suretinde (TCK mad. 341/1); resmi belgenin içeriğine ilişkin onayl ı özetinde (TCK mad. 341/2) memurlarm işleyebilecekleri "resmi belge"de sahtecilik suçlar ıd ır. Özel kişilerin, belgenin asl ında sahteciliği (TCK mad. 342/1); resmi belgenin onayl ı suretinde sahteciliği (TCK mad. 342/3) ayr ı bir düzenlemeye tabi utulmu ştur. Yargıtay 6.Ceza Dairesi Üyesi 152 TBB Dergisi, Sayı 50, 2004
dosya TCK Mad. 349'da say ılan kambiyo senetleri (ada ve emre yaz ılı poliçe, emre yaz ılı senet (bono) emre yada riama veya hamile (ta şıyana) yaz ılı çek); emtiayı temsil senetler (konşimento, ta şıma senedi, makbuz senedi); ortakl ık ve alacakjil ık sağlayan belli bir tutar ı temsil eden hisse senetleri, tahviller, hazine bonoları; kıymetli evrak ve mali de ğeri temsil eden veya ç ıkarın ın mali yükümlülüklerini içeren belgeler resmi belgeye e ş kabul edilmiştir. a. Kimlik ve benzeri Belgelerde Sahtecilik Hüviyet cüzdam, nüfus cüzdartı/tezkeresi, pasaport ve ruhsatnamelerde sahtecilik (TCK mad. 350) Hüviyet cüzdanı, kişinin kimliğini veya medeni halini gösteren resmi dairelerce verilmi ş fotoğrafl ı belgelerdir öğretmen, ö ğrenci memur kimlik belgesi, yabanc ılara verilen ikamet tezkereleri, evlenme cüzdanlar ı gibi. Nüfus cüzdanı/tezkeresi, nüfus kay ıtlarına uygun olarak bütün bilgileri içeren nüfus müdürlüklerince verilen belgedir. Pasaport, Türkiye'den d ış ülkelere d ış ülkelerden Türkiye'ye girmek için Türk ve yabanc ı resmi makamlarca verilen taşıyanın kimliğini, gideceği ve geçeceği ülkeleri, gösteren buna ili şkin vizeleri ta şıyan belgedir. Ruhsatname, bireylerin etkinliklerine yasayla konulmu ş sın ırlamalar ı sürekli veya geçici olarak kald ıran yönetsel izin belgeleridir -silah bulundurma, ta şıma, avlanma, ticarethane veya genel yerler açma, ta şıt veya diğer araçlan kullanma izin belgesi-. Bu belgelerde sahtecilik, gerçeğin taklidi suretiyle anılan belgenin düzenlenmesi, gerçek belge üzerinde silinti-kazmtı-ekleme ç ıkarma fotoğraf değişikliği gibi i şlemler yanmda, ba şkalarınca sahte olarak haz ırlanm ış belgelerin bilerek kullanılması şekilde olmaktad ır. b. Özel Yarar Sağlayan Belgelerde Sahtecilik 1. Memurun veya yetkilinin sahtecili ği (355) aa. Yoksulluk belgesi bb. Iyi hal kağıdı-vergi levhas ı, i ş bitirme belgesi, cc. Iyi tanıtma tavsiye niteliğinde belgeler, dd. Baz ı ödemelerden bağışıklığı sağlayan belgeler ee. Bir memuriyet veya kamu görevinden veya ödevinden kurtulmay ı, bağışıklığı sağlayan belgeler TBB Dergisi, Say ı 50, 2004 153
dosya 2. Bireyin (memur veya hukuken yetkili olmayamn özel yarar sağlayacak beigede sahtecili ği (356) Öğe: taklit-tabrif/ta ğyir-bilerek kullanma biçimindedir. c. Sağl ık Raporlarında Sahtecilik (TCK mad. 354) Özel nitelikteki raporlard ır. Memur/kamu görevlisi olmayan yetkili ve görevli olmayan, hekim-eczac ı, sağlık memuru veya di ğer sağlık meslek mensubu tarafından düzenlenen raporlard ır. Sağlık raporu: bir ki şinin bedensel-ruhsal veya akli durumunu saptayan, belirten belgedir. Özel sağlık raponmurı resmi makamlara sunulmak üzere verilmiş olmas ı gerekir. Suç, sağlık mesleği mensubunun, resmi makamlara sunulmak üzere, sahte rapor düzenleyip vermesi veya bir kimsenin sahte raporu resmi makamlara sunarak kullanmas ıdır. B. Özel Belgede Sahtecilik Memurun görevi nedeniyle düzenledikleri d ışına kalan, resmi bir i şlem nedeniyle düzenlenmi ş olmayan ve doğrudan hukuken hüküm, sonuç, doğuran bir hakkın doğmasma veya karutlanmas ına yarayan yaz ılardır. Kısmen veya tamamen sahte belge düzenlemek veya gerçek belgede değişiklik yapmak suretiyle gerçekleşen belgenin kullan ılması gerekir. Aldatma yeteneği yannda, zarar olas ılığı yeterlidir. Yukanda say ılan belge ve sahtecilik türlerinde suçun maddi ö ğesine göre aldatma yetene ğini mutlaka hakim belirlemelidir. Bu konuda bilirkişiye ba şvurulmamal ıd ır. Suç ve suçlularla etkin mücadele için ör ıleyici hizmetlerin yanında, işlenmiş suçlann aydmlat ılabilmesi amac ıyla olay yerinden itibaren bilimsel tekniklerin kullanirru ön plana ç ıkmıştır. Teknik birimlerden gelen sağlıklı bilgilerin mahkeme kararlan üzerindeki olumlu etkileri her geçen gün artmaktad ır. Olay yeri uzmanları modem teknikleri kullanarak olay yerini (her türlü belge, doküman vs.) incelediklerinde, ço ğu kere suçluya/ suçlulara ulaşacalciarı ipuçlanm bulabiimektedirler. Olay yeri incelemesinin insan haklan aç ısmdan önemi oldukça büyüktür. AIHM'de aç ılan bir çok dava eksik delillendirme gibi nedenlerle kaybedilmekte, buda uluslararası ortamda ülkemizin maddi ve manevi yönden zarar görmesine neden olmaktad ır. 154 TBB Dergisi, Say ı 50, 2004
dosya Kriminalistlik, bilimsel yöntem ve araçlar ı kullanarak suçu ayd ınlatma ve suçluyu bulma tekniğidir, failin/faillerin kimliklerinin tespiti yan ında bir diğer hedefte, suçla ilgili olmayanlarm olayla ili şkilendirilmesinin önlenmesidir. Olay yerinde aranacak delil bir hukuki problen ıi çözmeye veya suç filmi ispata yarayan ve kullanılmas ı hukuki olarak yasaklanmamış her şey (canl ı-cansız-yazılı-özlü) delildir. Konumuza giren deliller belge-vesika delilleri; yazıh nitelikte olanlar, şekil tespit eden belgeler (planiar-krokilerresimler) adli tabip raporlar ı, bilirkişi raporları vs. 'dir. Maddi delillerin konumuna ili şkin olanlar ı parmak izinin belgeler üzerinde araşünimas ı yoluyla fail/ faillerin araştırılmas ına gidilerek ve delil toplama işi mutlaka bulunduklan yerden (mektup, zarf, ka ğıt ve belgeler) Cımbız veya perıs'le alınarak s ıkışmayacak ve katlanmayacak şekilde uygun kutular içine konulmal ıdır. Maddi delillerden yola ç ıkarak, elyazıları ve ka ğıtlar üzerindeki izlerin suç soruşturması açısından önemi büyüktür. Tehdit-Hakaret içeren yaz ı ve mektuplar, şüpheli ölüm olaylarmda maktulun üzerinden ç ıkan ve intihar süsü verilen mektuplar, sahte evrak düzenlemesi çek-senet vs. k ıymetli evraklarda yap ılan tahrifatlar, Laboratuar incelemelsiyle tespit edilebilmekte, yazılarında laboratuar incelemesi sonucu tespiti yap ılabilmektedir. Herhangi bir belge düzenlenirken veya yaz ı yaz ılırken kaleme verilen bas ınç neticesinde kağıt alt ındaki diğer kağıtlar üzerinde ve yaz ı yazılan kağıdın arka yüzünde izler meydana gelir bu izlere fulaj izi ad ı verilir, bu izler genellikle kurşun kalem ve tükenmez kalemle olu şur, bu fulaj izleri ESDA ad ı verilen cihazla Laboratuar incelemesinde tespit edilmektedir. İn. BELGEDE SAHTEC İLİK ŞEKİLLERİ Belgelerde, yaz ıda, sahtecilikten söz edebilmek için, gerçe ğin tahriftağyir veya taklit edilmi ş olmas ı gerekir. Tahrif-tağyir (değiştirme-başkalaştırma-bozma) suretiyle sahtecilik-ç ı- karma veya ekleme yöntemleriyle, taklit (sahte metin düzerilemek) suretiyle sahtedilikte, imza veya metin taklidi biçiminde yap ılabilmektedir. Buna göre sahtecilik; Bir hakk ın veya hukuksal sonuç doğuran bir eylemin kanıtlanmasma özgü bir yaz ıda, zarar verme bilinciyle gerçeğin taklit veya tahrifidir. Ortak öğeleri; aldatma yeteneği, ve zarar olanak ve olas ılığıdır. Sahteciliğin ilk baluşta anlaşılmaması başkalarıru aldatabilecek biçim ve TBB Dergisi, Say ı 50, 2004 155
dosya içerikte, kamu güvenini bozacak nitelikte olmas ıdır. Aldatma yeteneğinin bulunmadığı, kaba taklit veya tahrif halinde, kamu güveni sars ılmayacağmdan, "işlenmez sahtecilik suçu" vard ır. Belgenin doğruluğuna inarnimas ında kamu yaran vard ır. Bu nedenledir ki sahtecilik "kamu düzenine karşı " suçlardand ır. Toplumun irıanma ve bireyin aldatılmama hakkı kamu güvenini oluşturur. Belgede "kand ırıcılık yeteneği" taşıyan sahtecilikte inanç sars ılacağmdan zarar olas ılığı her zaman vard ır, bireysel zarar genellikle ve kamusal zarar mutlak vard ır. Kullanılan metodlar genellikle dört çe şittir. 1. Silme-Kazıma: Asil evrak üzerinde bulunması istenmeyen bilgilerin (yazı veya rakam) silinerek yerine amaca uygun bilgilerin yaz ılmas ıdır. a. Mekanik silme: Bu tür silme i şlemlerinde genellikle lastik silgiler, jilet, kesici alet uçlan gibi araçlar kullanılır. Bu tür tahrifatta silme ve kazıma işlemine tabi tutulan bölge parlakl ığmı kaybederek matla şmaktad ır. b. Kimyasal silme: Aseton yada çama şır suyu kullanılmaktad ır. Bu tür silmede yaz ı-imza vs. tamamen okunmayacak durumda olup, laboratuar incelemesiyle belge incelenmelidir. 2. Karalama (Lekeleme): As ıl olan belge üzerinde ve şabsm evrakta yer almas ını istemediği yaz ı ve rakamların okunmayacak derecede mürekkepli kalem yada değişik yollarla karalanmas ıd ır ki, Jaboratuar incelemesinden geçirilerek sonuca ulaşıl ır. 3. Sür şarj, metodu: As ıl belge üzerinde bulunan harf veya rakamlarm amaca uygun olarak bir başka harf ve rakama dönü ştürülmesidir, laboratuar incelemesi gerekir. 4. Ekleme metodu: As ıl belge üzerindeki bilgilere, yine duruma göre daktilo bilgisayar veya el yaz ıs ı ile amaca uygun bilgilerin eklenmesidir. Bu tür belgelerde; asil belgenin düzenlendi ği araç, yaz ıları, karşılaştırılarak eklenmelerin ayn ı daktilo, bilgisayar ile yaz ıl ıp yaz ılmadığı tespitle, ekleme olup olmad ığı anlaşılabilir. Yine aynı satırda bulunan harflerin yatay ve dikey şekilde ölçümlerinin yap ılarak aynı hizada olup olmad ıklan veya harf arahklar ından ekleme yapılıp yapılmadığı anlaşılabilir. Renk ve mürekkep ton farkl ılıklan, hizalama için vurulan deneme vuru şları da ekleme yapıldığırun i şaretleri olabilir. 156 TBB Dergisi, Sayı 50, 2004
dosya W. YAPILIŞ ŞEKL İNE GÖRE SAHTEC İLİK a. Bütün ile yap ılan (külli) sahtecilik: Yasal olarak geçerli olan bir belgenin tamamının sahte olarak olu şturulmasıdır. b. Kısmi sahtecilik: Yasal olarak geçerli bir belgenin fotoğraf, yazı gibi bölümlerinde istenilen tahrifat ve de ği şikliğin yap ılmasıdır. Belgede sahtecilik: Kamu güvenine kar şı işlenen suçlardan olup, aldatma yetene ği (ilk bakışta sahteciliğin anla şılmamas ı, başkalarım aldatabilecek biçim ve içerikte olmas ıdır. ) yarunda, zarar olanak ve olasılığı da belgenin do ğruluğuna inan ılmasında kamu yarar ı olmas ıdır. İnanç sars ılması zarar olas ılığını doğurur. GRAFOLOJ İ VE SAHTEC İLİK YÖNÜNDEN OLAY YERİ İNCELEMES İ Olayla ilgili olan/olabilecek veya suç unsuru taşıyan belgeler, dokümanlar, notlar ve bildirileri aramak, bulmak usulüne uygun olarak ambalajianmand ır. Olay yerinde bulunan ve olayda kullan ılmasmdan şüphe duyulan daktilo makineleri, elektronik yaz ı makineleri, mühür ve ka şeler, bas ım makineleri, benzer aletleri el konulmas ını müteakip bu aletlerden mukayese için yaz ı, mühür ve kaşe izleri alınarak, incelenmek üzere laboratuara gönderilmesi sağlanmal ıdır. Olay yerinde bulunan veya şüpheli olan banknotlar ın ilk incelemesini yapmak gerekir. Şüpheli banknotlar ı ambalajlamak ve tetkik için laboratuara gönderilmelidir. Olay özelli ğine göre fulaj izi ta şıyabilecek (ka ğıt, defter, kitap, karton, mukavva vs. maddeleri tespit edilmeli; ambalajlannial ı; incelenmek üzere laboratuara gönderilmesi sa ğlanmal ıd ır. Olay yerinde üzerinde tahrifat yapılan yada şüpheli, hüviyet kartı; pasaport; sunicü belgesi vs. kimlik belirtici belgeler tespit edilerek ambalajlanıp laboratuara gönderilmelidir... B İLG İSAYARLA BAĞLANTI KURULAN SUÇLARDA Olay yeri inceleme ekipleri, olaya ilk el koyan (polis, jandarma C. Savcılığı) bilgisayar konusunda eğitimli, uzman ki şilerden yararlanarak delilleri elde etmeli. E ğitimsiz, uzman olmayan kişilerin görevlendirilmesi önemli delil kayb ına, pahal ı sonuçlara yol açabilir. TBB Dergisi, Sayı 50, 2004 157
Ahmet özrn dosya Aramalarda zanl ı ya da sanıkların bilgisayar sistemine dokunmas ına, teknik ekibe yard ımcı olmas ına izin verilmemelidir, yapaca ğı bir i şlem, delillerin yok olmas ına neden olabilir. Konusu suç te şkil eden bilgisayar, bilgisayar cihazlar ı olay yerinde uzman ki şilere inceletilerek gerekli i şlemler yap ılmal ıd ır. ADLİ TIP, POLİS VE JANDARMA KRİMİNAL RAPORLARJNA GÖRE ADLİ YARGILAMA SÜREC İNDE BELGE İNCELEMELERİNDE KARŞILAŞILAN BAŞLICA PROBLEMLER VE ÇÖZÜM YOLLARI 1.Yargı yerlerinden gönderilen istem yaz ılarında aç ıklık ve netlik olmadığmdan ikinci yazışma, iade gibi nedenlerle yarg ılamanın geciktirildiği gözlenmektedir. 2. incelenecek her türlü belge (makine yaz ısı, el yaz ısı tahrifatl ı belge, irnza vb.) için inceleme konusu belge asl ı yerine fotokopi sureti ve faks çıktısının gönderildi ği, bu belgeler yaz ı ve imza kaligrafisi, kalibresi ve karaicteristik özelliklerinin orijinallerindekini tam yans ıtmad ığından sağl ıklı sonuç al ınamamaktad ır. 3. Yazı ve imzalar ile kar şılaştırma, yap ılmas ı istenildiğinde, ki şilerin bolca kar şılaştırma yazı ve imzalarmın temin edilerek gönderilmedi ği, şüpheli şahıslardan kar şılaştırma yazı ve imzaların alınmas ında uygulanmas ı gereken kurallar; a. incelemeye konu belgedeki çeli şki yazı veya imza ise, örnek al ınması aynı boyut ve içerikte, yakla şık 10-15 adet belge asl ı (karbon nüsha olmamal ı) ile sağlanmal ı, b. incelenecek belge, mektup ve benzerleri gibi daha uzun metinlerden olu şuyorsa, bunlar ın karşılaştınlabilmesi için gerekli olan örnekler, genellikle aynı tipteki ka ğıda, söz konusu metnin farkl ı sayfalarından 2 ile 5 adet yazd ırılmalıdır. c. Örnek yaz ılar alınırken, üzerinde örnek yaz ı almacak olan ka ğıd ın yapısı ve ebad ı, yazım aracı ve kalem mürekkebi, mümkün olduğunda "incelenen belgenin" yap ıs ı, ebad ı, yazı n aracı ve kalem mürekkebi ile ayn ı olmal ı. Alman örneğin kime ait oldu ğu, almış pozisyonu, yaz ıl ıp yazan ve yazdıran tarih ve imza koymal ı. d. Şüpheliden istenilen örnekleri almadan önce ara ştırmac ı ve inceleyici asıl belgeyi incelemeli ve göz önünde tutmand ır. e. Örnek alm ırken şüpheli mümkün oldu ğunca rahat ettirilmeli, sıra 158 188 Dergisi, Sayı 50, 2004
dosya veya masaya oturtulmal ı, heceleme, noktalama, büyük harf kullanımı ve benzeri hiçbir husus da uyar ılmamal ıd ır. Diktenin bizi, ki şinin yaz ım hızına göre değiştirilebilmelidir. Bir defa ki şinin istediği hızda ikaz edilmeden yazd ırıldıktan sonra, ayni metin ikinci kez ikaz edilerek daha h ızlı yazd ırılmal ıdır. f. Karşılaştırma örnekleri al ınana kadar şüpheliye incelemeye konu belgeler asla gösterilmemelidir. g. Yazısını ve imzas ıru değiştirme düşünce ve gayreti ile hareket etme ihtimali, huzurda alman yaz ı ve imzalarda s ık sık görülür. Bu yüzden şahsın deği şik zamanlarda yaz ıp imzaladığı belgelerden temin edilmesi gereklidir, (dilekçe, form, beyanname, not defteri, adres defteri, mektup vb.) 4. Belgeler üzerindeki yaz ıların ve imzalar ın hangi tarihlerde yaz ıldığı s ıkça sorulmakta olup (yazı, yaşı, tayini) günümüz teknolojisi ile bilimsel teknik ve analizlere dayal ı olarak yapılamamaktad ır. 5. Makine yazılann ın incelenmesinde, makinelerden temin edilen karşılaştırma yazıları yeterli ve istenilen nitehiklerde gönderilmemektedir. Makine yazilar ının karşılaştınlması için örnek yaz ılar ın almmasında dikkat edilecek hususlar; a. Makine çal ışır durumdaysa öncelikle makinenin marka, model, seri numaras ı ve kime ait olduğu yazılır. Daha sonra inceleme konusu belgedeki benzer rakam, harf ve kelime gruplar ırun en az iki defa yazılmas ı gereklidir. 1,. Makinenin özellikleri kullanıma bağlı olarak değişeceğinden, ispata elveri şli ve inceleme konusu metinle a şağı yukan aym tarihte yaz ılmış örnelclerin elde edilmesi gereklidir. c. incelenen belge tu şlara yumuşak veya sert bas ılaraic yanima durumuna bak ılarak, örneklerde, aym parmak basıncı ile al ınmalıdır. d. Gerekirse örnek alma i şlemi şerit deği ştirmek suretiyle tekrarlanmalıdır. e. Eğer yazı makinesi plastik bir şeritle tespit edilmi şse, üzerinde inceleme konusu metnin baskısmm bulunabileceği şekilde laboratuara teslimi gereklidir. Dokuma şeritte ise, şerit yeni kullan ımlara tabi tutulmam ış ve üzerinden bir defadan fazla gidilmemi ş ise, baskı okunabilir. 6. Fulaj izi (kalemin ka ğıt üzerinde bıraktığı iz) taşıyan belgeler özenle saklanıp, üst yaz ıya mutlaka belirtilmelidir. Örnek yaz ılarda kullan ılacak kalem orijinaline uygun olmal ı aynca tükenmez kalemle de örnek alınmal ı. Bu kalem yazıların kaligrafik ve karakteristik özellikleri en iyi yans ıtır. IBB Dergisi, Sayı 50, 2004 159
dosya 7.Bir belge üzerinde farkl ı incelemeler gerekli olabilir ve talep edilebilir. Örneğin bunlar; DNA, parmak izi ve yaz ı incelemesi olabilir. Bunlardan parmak izi ve DNA'n ın zarar görme ve te şhis özelliğini yetirme durumları olabileceğinden, bu tür şahsın tespit unsurlarm ı taşıyan veya ta şıyabilecek belgelere çok özenle davranmal ı, belgelerin gönderildi ği ilgili makam ve inceleme laboratuarlarma bu durum bildirilmeli veya dikkat çekecek şekilde istem yazısında, belirtilmelidir. 8. Hiçbir suretle belgelerin, yap ılacak olan incelemede zorluk ç ıkarmasma neden olacak tarzda i şleme tabi tutulmamas ı gerekir. Mümkün olduğu kadar incelemeye en elveri şli şekilde laboratuarlara intikal ettirilmesi gerekir. Bu hususlar ı şöyle sıralayabiliriz; - Gereksiz aç ıp katlanmamal ı, - Yeni katlamalar yap ılmamal ı, - Rutubete açık bulundurulma ınal ı, - Kesme, iğneleme veya herhangi bur surette zedeleme yap ılmamal ı, - Herhangi bir şekilde i şaret konulmamal ı (kimlik teşhisi amaçlan hariç), - Eğer sürekli bakmak gerekiyorsa belge saydam bir zarf içerisine konulmal ı, - Fulaj izi taşıyan belgelerdeki bu izler zaman geçtikçe özelli ğini yitireceğinden en kısa zamanda laboratuara gönderilmeli, 9. Kaşe ve damgalarm laboratuara gönderilmesi imkan ı yoksa, en az dört sayfa dolusu mühür ve kaşe izlerinin "içeriği okunacak" şekilde karşılaştırma örnekleri almal ıdır. 10.incelenecek belgeler mutlaka mühürlü paketler/ zarflar/ torbalar ile gönderilmeli, üzerlerine belge ile ilgili bilgiler ayr ıntıl ı bir biçimde incelenecek belgeler içerisine konulmadan önce yaz ılmalıdır. İnceleme konusu belgeler mutlaka dosyas ıyla beraber gönderilmelidir. SUÇ ÖNLEY İCİ ÖNERILER Çağın gereği teknolojinin araç ve gereçlerini kullanarak, her türlü belgede sahtecilik yapan, ekonomiyi her geçen gün toplumun sefalet seviyesinde fakirle şmesine neden olan, h ırs ızl ık şebekelerine karşı korumak ülke yöneticilerinin asli görevidir. Dünyada geli şen ekonomi ve teknoloji, artan seyahatler, para yerine kullan ılan kredi kartlar ı, bilgisayar programc ılığındaki yayg ın kullan ım 160 IBB Dergisi, Sayı 50, 2004
dosya gibi sebeple sahtecilik suçlann ın artmas ı, özelikle kredi kartlan ve banka işlemlerinde, pasaportlarda oturum belgelerinde, her türlü kimlik tan ı- tan kartlarda, her türlü resmi belgelerde yap ılan sahtecilikleri önleyecek çareler uluslararas ı boyutlarda düşünülmeli. Özel mürekkep ve kağıtları kullanmak, kredi kartlar ında ta şıyanın fotoğrafı, parmak izi gibi kimlik belirleyidiler konularak kamusal güven (belgelerde) sağlanmal ıdır. İSTİNAF MAHI<EMELER İ ULUSLARARASI TOPLANTI 7-8 MART 2003 TBMM Genel Kurulu'nda yürütme ve yürürlük maddeleri dışında kabul edilmiş YASA TASARILARI TÜRKİYE BAROLAR BIRLİĞi YAYINLARI ÇIKTI!.. IRD Dergisi, Sayı 50, 2004 161