Deney no : ASEKRO OTOR BO Ş ÇALŞAS. Deneyin amacı :Asenkron motorun sabit kayıpları (Pfe) demir,(ps) sürtünme kayıpları bulmak ve,r bağlantılarında boş çalışmada kalkış akımını inceleyip analiz etmektir. Araç Gereçler :-Enerji üniteli deney masası -Raylı motor sehpası -Üç faz asenkron motor -Jaglı kablo,ec fişli kablo -Takometre -06/001-06/00-06/015-06/001 Deney bağlantı şeması : EASRABLE EERG EERG PT & EASREET EERG COTROLS CRCT EERG AAL AAL OTPT DLAB OTPT 48 D- A F0 0 D-1 F1 GD GD 4 AALİZÖRÜ F A EERJİ PT DLAB PT 0-4 0 0-50 0-48 0-50 00 0-4 / ADJSTET E L E K T R O İ K ADJSTET -006-001 X Z W -06/015 W X Z -06/015,,Cosj W,A,AR Şekil.1:Üç faz asenkron motorun boş çalışması deney bağlantı şeması. 157
Bilgi : Asenkron motorla boş (yüksüz) çalışmada şebekeden çok küçük akım güç çekerler.çekilen bu küçük güç asenkron motorun sabit kayıplarını karşılar. Bu kayıplar ; Demir kayıpları Pfe Sürtünme rüzgar kayıpları Ps otorların boş çalışmalarında nominal gerilim uygulanır.asenkron motorlarda boş çalışmada kayma çok küçüktür. Asenkron motorlar boş çalışmada motor yapısına göre şebekeden nominal akımın % 15-% 50 si kadar akım çeker.bu akımın bilesenleri ; m (stator manyetik alanı) manyetik alan akımı ve kayıpları karşılamak için w akımıdır. otorun boştaki güç katsayısı 0,1 0, gibi değerlerdir. Boş çalışmadaki güç : Pb =.h.b.cosjb Boştaki kayıplar ise ; Pcub + Pfe +Psü Pb = Pcub +Pfe + Psü dir. w b Ez m Şekil :Asenkron motorun boş çalışma akım bileşeni Asenkron motorun döner alanı boşta yükte değişmez.devir sayısı ise boşta yükte çok az bir değişim gösterir.boş çalışmada bakır kayıpları vardır.bu kaybın çok az olması gerekir.çekilen akımda olduğu gibi. Deneyin yapılışı : ot:deneyde 4kw asenkron motor (y-06/016) vb. kullanılması,ölçüm değerlerinin büyük olması nedeni ile ölçüm ünitesinde daha rahat görülmesi içindir. -Şekil.1 deki deney devresini kurunuz. -otor klemensi bağlı olarak nominal gerilimini uygulayınız. -otor kalkış parametrelerini gözlemleyip kaydediniz () -otor normal çalışmasında enerji analizatöründen,,cosj,w,a,ar değerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Takometre ile motor milinden (nr) rotor devrini ölçüp kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandırınız. -otor klemensini r bağlayıp nominal gerilimi uygulayarak yukardaki deney işlem sırasını uygulayınız. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandırınız. 158
Deneyde alınan değerler: (l bağlı) Enerji analizatörü (r bağlı) Enerji analizatörü AÇKLAA kalkış Cosj W A AR Cosj W A AR kalkış Değerlendirme : Soru 1: Asenkron motor boş çalışma deneyi hangi amaçla yapılmıştır? açıklayınız. Soru : Boş çalışmada Cosj neden küçüktür? açıklayınız. Soru : Boş çalışmadaki (Pcu) bakır,(pfe) demir,(psü) sürtünme kayıplarını bulunuz. (Pcu) bakır kaybı ne olur? açıklayınız. Soru 4: Denklem sonucu bulunan Cosj ile ölçülen Cosj aynı mı? değilse sebebini açıklayınız. Soru 5: Kalkış akımları ver farklı mıdır sebebi nedir? açıklayınız. Soru 6:Deney sonu gözlemleriniz açıklayınız. 159
Deney no : ÜÇ FAZL ASEKRO OTOR. KSA DERE (KİLİTLİ ROTOR) DEEİ Deneyin amacı: Asenkron motorların (Pcu) bakır kayıplarını ve eşdeğer direnci (Re) nın bulunması. Araç Gereçler :-Enerji üniteli deney masası -06/001 -Üç faz varyak -06/00 -Raylı motor sehpası -06/00 -Enerji analizatörü -06/004 - faz asenkron motor -06/015 -anyetik toz fren -06/04-A -Jaglı kablo,ec fişli kablo -06/001 Deney bağlantı şeması : EASRABLE EERG EERG PT & EASREET EERG COTROLS CRCT EERG AAL AAL OTPT DLAB OTPT 48 D- F0 F1 D-1 0 GD GD 4 AALİZÖRÜ F A EERJİ PT DLAB PT A 0-4 0 0-50 0-48 0-50 00 0-4 / ADJSTET E L E K T R O İ K ADJSTET -006-001 D.C A.C + EERJİ A - -06/004-06/00 A EERJİ A u v 4. w x LD.CL T y z O -06/4-A -06/016 Şekil.1:Üç fazlı asenkron motorun kısa devre deney bağlantı şeması. 160
L 0-4v veya 0-4v PW 80/0-80v Tork ve,,cosj W,A,AR PR-5 4. W X LD.CL T Z O -06/4-A -06/016 Şekil. Üç faz asenkron motorun kısa devre deneyi devre şeması. Bilgi :Gerilim kaynağından motor sıfırdan başlayarak gerilimi kademe, kademe artırılarak uygulanır.otorun çektiği akım önce nominal değerde daha sonra kısa bir süre için nominal değerin %150 sine kadar çıkarılır.deney süresince rotorun dönmemesi sağlanır. otora uygulanan gerilim nominal değerin %40 kadardır.bu sırada motorun çektiği güç bakır kayıplarını verir.rotor dönmediğinden sürtünme-rüzgar kayıpları sıfırdır.demir kayıpları küçük değerdedir.bu deney sonucunda Re bulunduğuna göre herhangi bir yük akımındaki bakır kaybı bulunur. Pk = Pcu =.1 Re.dir. Re = Pcu... dir.1 Bu deneyde alınan ölçüm değerlerle; uygulanan gerilime göre akım-gücün değişimi; akımla güç katsayısı-empedans-güç değişimleri görülebilir. Asenkron motorun kısa devre akım bileşeni 161
k w Ez m Sekil.. Asenkron motor kısa devre deneyi akım bileşeni k- Kısa devre akımı ( statorun çektiği akım) m- manyetik alan akımı w- Kayıpları karşılamak için (Pcu+Pfe)akım rotoru kilitlenmiş asenkron motor sekonderi kısa devre edilmiş trafo gibidir. Deneyin yapılışı: n=0 sabit ot:deneyde üç fazlı 4kw motor (-06/016) yerine,üç fazlı 1kw motoru (-06/015) kullanabilirsiniz.anyetik toz freni PW 0-4v kaynakla maksimum değerde enerjilendirerek yapınız. -Şekil.1,. deki deney devresini kurunuz. -otor milinin dönmesini önlemek için manyetik toz freni ve tork kısmının PW 0-4v kısmı maksimum değerde tutup starta basınız. -Ayarlı A.C besleme (varyak -06/00) ünitesinden sıfırdan başlayarak gerilimi kademe kademe artırarak motora uygulayınız. -otor nominal akım değerine ulaşıncaya kadar gerilimi artırınız.her konumda devredeki enerji analizatöründeki parametreleri (,,Cosj,W,A,AR) gözlemleyip kaydediniz. -Pk=..Re denklemindeki (Pk) kısa devre gücü,(pcu) bakır kaybı,(re) eşdeğer direnci ölçümdeki değerlerden ve denklemden bulunuz. -otor nominal akım değerinin 1.5 katına yaklaşıncaya kadar motora uygulanan gerilimi kademe kademe artırın nominal değerin üzerindeki akım değerini kısa süreli uygulayınız. Bu konumda enerji analizatörünün parametrelerini gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandırınız. *isteme bağlı özellikle kısa süreli motor nominal gerilimi uygulayarak deneyi tekrar edebilirsiniz. Gözlemleri kaydedip analiz yapınız. Deneyde alınan değerler : Enerji analizatörü AÇKLAA n Re Cosj W A AR Değerlendirme : Soru 1: Asenkron motorda kısa devre deneyi hangi amaçla yapılır? açıklayınız. Soru : Deneyde Cosj değeri nedir? açıklayınız. Soru : Deneyde motor nominal gerilimi neden uygulanmaz? açıklayınız. Soru 4: Denklemde (Pk=...Cos k) bulunan Cos k ile deneyde ölçülen Cosjk aynı mıdır farklı ise sebebi nedir? açıklayınız. Soru 5: Kısa devre deneyinde (Pfe) demir kaybı var mıdır varsa neden göz ardı edilir? açıklayınız. Soru 6: Deney sonu gözlemleriniz açıklayınız. 16
Deney no 4: ÜÇ FAZL ASEKRO OTOR. ÜKLÜ ÇALŞAS Deneyin amacı :Asenkron motorun yükte çalıştırıp güç-moment,devir,akım,cosj,gerilim ilişkilerini inceleyip analiz etmektir. Araç Gereçler :-Enerji üniteli deney masası -Raylı motor sehpası -Üç faz asenkron motor -anyetik toz fren -takometre -Jaglı kablo,ec fişli kablo -06/001-06/00-06/015-06/04-A Deney bağlantı şeması : -06/001 EASRABLE EERG EERG PT & EASREET EERG COTROLS CRCT EERG AAL AAL OTPT DLAB OTPT 48 D- F0 0 D-1 F1 GD GD 4 AALİZÖRÜ F A EERJİ PT DLAB PT A 0-4 0 0-50 0-48 0-50 00 0-4 / ADJSTET E L E K T R O İ K ADJSTET -006-001 -06/015 x 4. w LD.CL v T y z O u -06/4-A Şekil 4.1:Üç fazlı asenkron motorun yüklü çalışması deney bağlantı şeması. 16
L 0-4v veya 0-4v PW,,Cosj W,A,AR v 4. w LD.CL u x T y z -06/4-A -06/015 O Tork ve PR-5 Şekil 4.:Üç fazlı asenkron motorun yüklü çalışması devre bağlantı şeması. Bilgi : Asenkron motorun yüklü çalısmasında; güç (P) ile, moment (), devir (n), verim (h), kayma (S), güç katsayısı (Cosj) ve akım-moment, kayma moment gibi ilişkileri gözlemlenebilir. Asenkron motorlarda devir sayısı yüklendikçe azalır, boş ve tam yükteki devir sayısı doğrusal olarak düşer bu fark büyük değerlerde değildir. Asenkron motorun güç katsayısı boşta küçük olup, yüklendikçe büyür.otorun kayması da motor yüklendikçe belirli bir değere kadar artar. Asenkron motorlarda verim yüklendikçe artar, 1/ yükten sonra tam yüke kadar verim artışı daha yüksektir. Asenkron motorun momenti de motordan alınan güçle doğru orantılı olarak artar, bu artış devrilme momentine kadar devam eder.asenkron motorlarda bazı büyüklüklerin denklemsel ifadesi; ns.nr. otor etiketinde alınan güçtür S= 100 ns Alınan güç P=..Cosj verilen güç = PK.975 kgm. h= erilen güç nr Asenkron motorlarda (nr) devir, turmetre ile ölçülür, güç katsayısı Cosjmetreyle doğrudan ölçülür.otor kayıpları Pk=Pcu+Pfe+Ps, moment fren sistemi gibi usullerle olçülür. *-006/001 enerji ünitesinde devir,tork ünitesinde direk diğer tüm parametreler enerji analizatöründen direk ölçülür. 164
s,n,h,cosj. Cosj n h P(alınan güç) Pa (Anma gücü) Şekil 4. Asenkron motorun karakteristlikleri Deneyin yapılışı : ot:*deneyde asenkron motoru yüklemek için manyetik toz fren (-06/04-A) kullanılmıştır.istenilirse D.C şönt kompunt dinamo ve yük gurubu kullanılabilir. * fazlı asenkron motor şekilde bağlı uygulama yapılmıştır şebekeye direk bağlandığı için motor etiketini dikkate alınız. -Şekil 4.1,4. deki deney devresini kurunuz. -Üç faz asenkron motora nominal gerilimini uygulayıp çalıştırınız.bu konumda enerji analizatörü parametrelerini (,,Cosj,W,A,AR) gözlemleyip kaydediniz. -anyetik toz freni fan motorunu (0v A.C) çalıştırınız. -anyetik toz frenine D.C kaynaktan sıfırdan başlayarak kademe kademe gerilim uygulayınız veya ve tork ölçüm kısmından 0-4v PW kısmından starta basıp kademe kademe uygulayınız.bu konumu asenkron motor nominal gücüne kadar devam ettiriniz. Her konumda enerji analizatörü parametreleri ve n,m değerlerini gözlemleyip kaydediniz. -anyetik toz frene uygulanan D.C gerilimi artırarak üç faz asenkron motorun nominal gücünün 1.5 katı kadar yüklenmesini sağlayınız.bu konumda enerji analizatörü parametreleri ve n,m değerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Asenkron motor etiket değerlerini dikkate alarak ve uygun koşulları oluşturup motorunuzu r konumda çalıştırarak yukardaki deney işlemini sırasıyla uygulayınız.otorun yüklü çalışması ver bağlantı konumunu karşılaştırınız.otor /r direk çalışmaya uygun değilse motor sürücü (-006/06 veya -006/06-A) kullanarak motoru rbağlayın. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandırınız. Deneyde alınan değerler : Enerji analizatörü n S Cosj W A AR d/dak Hesap Hesap h Tork m AÇKLAA Değerlendirme : Soru 1: Asenkron motor devir (n),yük (Pa) arasındaki ilişki nedir? açıklayınız. Soru : Asenkron motorda kayma (S),yük (Pa) arasındaki ilişki nedir? açıklayınız. Soru : Asenkron motorda moment değerini analiz ediniz. Soru 4: Devrilme momenti nedir hangi koşulda oluşur? açıklayınız. Soru 5: Asenkron motorun yüklü çalışmasındaki (h) verim değişimini analiz ediniz. Soru 6: Deney sonu gözlemlerinizi açıklayınız. 165