ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ DERSİ
Dersin Tarihçesi Günümüzde bütün Türk üniversitelerinde okutulan Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Dersi, Atatürk'ün bizzat verdiği direktifle Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren okutulan bir derstir. İlk olarak 1925 yılında Ankara Adliye Hukuk Mektebi'nde Mahmut Esat Bozkurt,"İhtilaller Tarihi" adıyla verdiği derslerde; Türk Devriminin özelliklerini anlatmış, diğer devrim hareketleriyle Türk Devrimini karşılaştırmalı olarak incelemiştir
Cumhuriyet rejiminin halka götürülmesi ve devrimlerin benimsetilmesi hedefiyle İnkılâp Tarihi derslerinin 1930'lu yıllardan itibaren daha geniş kapsamlı verilmesi düşünülmüştür. Yeni oluşturulmaya başlanan tarih tezi ve üniversite reformu kapsamında sürdürülen bu dersler, İstanbul Üniversitesi'nde bir İnkılap Tarihi Enstitüsü'nün ve Ankara'da Hukuk Fakültesi'ne bağlı İnkılâp Kürsüsü'nün kurulmasıyla yeni bir ivme kazanmıştır. Reşid Galip tarafından hazırlanan ilk taslağa göre, bu dersi okutacak olanların "Türk" olması şartı getirilmiştir. Bu kararın verilmesinde şüphesiz Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında görülen ihanetlerin etkisi vardır.
Yapılan ilk hazırlıklara göre Enstitü derslerinin dört bölümde verilmesi planlanmıştır. İnkılâbın askeri ve iç siyasi meselelerle ilgili kısmını Recep Peker, hukuk kısmını Mahmud Esad Bozkurt, dış siyasete ait konuları Yusuf Hikmet Bayur ve iktisat bölümünü de Yusuf Kemal Tengirşekokutacaktı.Bu plana göre 4 Mart 1934'te devrin Maarif Vekili Yusuf Hikmet Bayur İstanbul'da, 8 Mart 1934'te Mahmud Esat Bozkurt Ankara'da, 12 Mart 1934'de Yusuf Kemal Tengirşek İstanbul'da derslere başlamışlardır. Askeri ve iç siyasi meselelerle ilgili derslereyse Başvekil İsmet İnönü'nün 20 Mart 1934'te Ankara Halkevi'ndeki konferansı ile başlanmış, daha sonra dersleri Recep Peker devam ettirmiştir. Derslerin aynı zamanda radyoda ve gazetelerde yayınlanmasıyla daha geniş kitlelere ulaşması sağlamıştır.
Türk İnkılâp Tarihi dersinin sorumluluğu 15 Nisan 1942'de kabul edilen 4204 Sayılı Kanunla Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'ne bağlı olarak kurulan "Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü"ne verilmiştir. Dersin adı da "İnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi" olarak değiştirilerek fakülte ve yüksekokullarda zorunlu ders haline getirilmiştir.
27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra dersin içeriğinde bir takım değişiklikler yapılmış, Fakültelerde iki sömestri, Yüksekokullarda bir yıl olarak okutulması kararlaştırılmıştır. 20 Mart 1968'de toplanan Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü danışma kurulu kararıyla dersin adı bu kez "Türk Devrim Tarihi" olarak değiştirilmiştir. Aynı Enstitü 1 Şubat 1971'de, Devrim Tarihi dersinin amacını, niteliğini, özelliğini yeniden düzenleyerek bu dersi halka benimsetmek ve daha verimli hale getirmek için yeni bir kanun tasarısı hazırlamıştır.
12 Eylül 1980 ihtilali sonrasında dersin adı tekrar değiştirilerek "Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi" yapılmış, bu arada dersin içeriğinde de bir takım değişikliklere gidilerek ve yeni esaslar çerçevesinde bir ders kitabı hazırlanmıştır. Ardından 6 Kasım 1981 tarih ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kurumu Kanunu'nun 4. ve 5. maddeleri uyarınca, bütün Yüksek Öğretim Kurumlarında, tüm eğitim ve öğretim süresince okutulması zorunlu bir ders olması kabul edilmiştir. 1990 yılında ise dersin süresi yeniden 1 ders yılına indirilmiştir.
ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ DERSİNİN AMACI Yüksek öğretim Kanunu nun 5.maddesi 1.bendi gereği Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Öğretim Kuruluna bağlı bütün yükseköğretim kurumlarında okutulması esas altına alınmış olan dersimizin amacı öğrencilerimize:
Türk tarihi bütünlüğü içinde Türk İnkılabı ve Atatürk İlkelerinin anlamını ve önemini kavratmak. Türkiye Cumhuriyeti ile Atatürk İlke ve İnkılâpları, Atatürkçü düşünceye yönelik tehditler hakkında doğru bilgiler vererek gençlerde bu inkılâp ve ilkeleri savunmak ve geliştirmek için bilinç oluşturmak.
2. İstiklal harbini M. Kemal Paşa önderliğinde Türk Milleti nin ne büyük fedakarlıkla kazandığını kavratmak. 3. Milletimizin bütün kurumları ve değerleriyle birlikte çağdaş medeniyete hangi şartlar altında ve nasıl geçtiğini göstermek. 4. Devleti, Milleti ve Ülkesiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin bölünmez bir bütün olduğunu yeni nesillere öğretmek ve bu ideal içinde Türk Gençliği'nin bütünleşmesini sağlamak. Vatanı ve Milletiyle bir bütün olan Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin temelini Atatürk İlkeleri nin meydana getirdiğini kavratmak.
5.20 yüzyılda esir milletlere ışık tutan Türk İnkılabının milli ve milletlerarası özelliklerini kavratmak. 6.Atatürk ün askeri, idari, siyasi, insani ve inkılapçı kişiliği ve liderliğini çağdaşı olan diğer liderlerden farkını tanıtmak. 7.Atatürk ün Türk Milliyetçiliği anlayışını, Türk dili ve tarihi ile ilgili fikir ve çalışmalarını, medeniyetçilik fikirlerini, dünya görüşü ve düşüncelerini kavratmak. 8.Atatürk ilke ve İnkılaplarının ideolojisini, altında yatan temel nedenleri, daha önce yapılan ıslahat hareketlerinden ve çağdaşı ideolojilerden farkını kavratmak.
Atatürk'ün Hayatı, Hatıraları ve Belgeleri ile ilgili Kaynaklar Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk / Söylev, IV Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Kemal Atatürk, Nutuk 1919-1927, (Bugünkü dile aktaran Zeynep Korkmaz), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Mustafa Kemal Atatürk, Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe. Mustafa Kemal Atatürk, Arıburnu Muharebeleri Raporu. Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk'ün Hatıraları, (Haz. Falih Rıfkı Atay). Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk'ün Hatıra Defteri, (Haz. Ş. Tezer). Mustafa Kemal Atatürk'ün Karlsbard Hatıraları. Atatürk ün Söylev ve Demeçleri, (Bugünkü dile aktaran Ali Sevim vd.), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Bugünkü Dille Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, (Bugünkü dile aktaran Ali Sevim vd.), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Afet İnan, Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk'ün El Yazıları, Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, (Haz. Utkan Kocatürk), Atatürk Araştırma Merkezi yayını.
Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları, (Haz. Mustafa Onar), Kültür Bakanlığı yayını. Uluğ İğdemir, Atatürk'ün Yaşamı, Türk Tarih Kurumu yayını. Leman Şenalp, Atatürk Kaynakçası, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Bilal N. Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk, IV cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Bilal N. Şimşir, Atatürk'ün Hastalığı, Türk Tarih Kurumu yayını. Atatürk'ün Bütün Eserleri, XX Cilt, Kaynak Yayınları.ErenAkçiçek, Atatürk'ün Sağlığı, Hastalıkları ve Ölümü, Güven Kitabevi. Az Bilinen Yönleriyle Atatürk, (Edt. Necmi Ülker, Latif Daşdemir), Ege Üniversitesi yayını. Atatürk İlke ve İnkılâpları M. Akif BAL, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Rize 2001 Utkan Kocatürk, Atatürk ün Fikir ve Düşünceleri. Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Atatürk Düşüncesinde Din ve Laiklik, (Haz. Ethem Ruhi Fığlalı vd.), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Suna Kili, Atatürk Devrimi / Bir Çağdaşlaşma Modeli, Türkiye İş Bankası yayını. Afet İnan, Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk Devrimi, Türk Tarih Kurumu yayını.
Düşünceleriyle Atatürk, (Der. Arı İnan), Türk Tarih Kurumu yayını. Suat Sinanoğlu, Türk Hümanizmi, Türk Tarih Kurumu yayını. Enver Ziya Karal, Atatürk ve Devrim, ODTÜ yayını. Enver Ziya Karal, Atatürk'ten Düşünceler, ODTÜ yayını. Şerafettin Turan, Atatürk'ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, Türk Tarih Kurumu yayını. Ahmet Mumcu, Tarih Açısından Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi, İnkılap Kitabevi. Atatürk ve Çağdaşlaşma, (Haz. Mehmet Saray), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Atatürk İlkeleri ve Dayandığı Tarihi Temeller, (Haz. İbrahim Kafeoğlu-Mehmet Saray), İstanbul Üniversitesi yayını. Reşat Genç, Türkiye'yi Laikleştiren Yasalar, Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Ahmet Taner Kışlalı, Kemalizm-Laiklik ve Demokrasi, İmge Kitabevi. Bilal Şimşir, Dış Basında Laik Cumhuriyetin Doğuşu, Bilgi Yayınevi. Özer Ozankaya, Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti, Türkiye İş Bankası yayını. Özer Ozankaya, Cumhuriyet Çınarı, Cem Yayınları. Özer Ozankaya, Türkiye de Laiklik, Cem Yayınları. Mustafa Baydar, Atatürk ve Devrimlerimiz, Türkiye İş Bankası yayını.
GotthardJaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, II Cilt, Türkiye İş Bankası yayını. Selahattin Tansel, Mondros'tan Mudanya'ya, IV Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Bülent Tanör, Kurtuluş Kuruluş, Cumhuriyet Kitap. Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakya'da Milli Mücadele, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Bayram Sakallı, Milli Mücadele'nin Sosyal Tarihi (Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Fethi Tevetoğlu, Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu yayını. Erol Mütercimler, Bu Vatan Böyle Kurtuldu, Alfa Kitabevi. Bilal Şimşir, İngiliz Belgeleriyle Sakarya'dan İzmir'e. Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, Kastaş Yayınları. Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Türk Tarih Kurumu yayını. Turgut Özakman, Vahdettin, Mustafa Kemal ve Milli Mücadele, Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar, Bilgi Yayınları. Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşı nın Mali Kaynakları, Türk Tarih Kurumu yayını. Ergün Aybars, İstiklal Mahkemeleri, 1920-1923 / 1923-1927, Zeus Yayınları. Cemil Bilsel, Lozan, II Cilt, Sosyal Yayınları. SehaMeray, Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, VIII Cilt, Yapı Kredi Yayınları. SalahiSonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. StefanosYerasimos, Kurtuluş Savaşı'nda Türk-Sovyet İlişkileri, 1917-1923, Boyut Yayınları. İzzet Öztoprak, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu yayını.
Düşünceleriyle Atatürk, (Der. Arı İnan), Türk Tarih Kurumu yayını. Suat Sinanoğlu, Türk Hümanizmi, Türk Tarih Kurumu yayını. Enver Ziya Karal, Atatürk ve Devrim, ODTÜ yayını. Enver Ziya Karal, Atatürk'ten Düşünceler, ODTÜ yayını. Şerafettin Turan, Atatürk'ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, Türk Tarih Kurumu yayını. Ahmet Mumcu, Tarih Açısından Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi, İnkılap Kitabevi. Atatürk ve Çağdaşlaşma, (Haz. Mehmet Saray), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Atatürk İlkeleri ve Dayandığı Tarihi Temeller, (Haz. İbrahim Kafeoğlu-Mehmet Saray), İstanbul Üniversitesi yayını. Reşat Genç, Türkiye'yi Laikleştiren Yasalar, Atatürk Araştırma Merkezi yayını. Ahmet Taner Kışlalı, Kemalizm-Laiklik ve Demokrasi, İmge Kitabevi. Bilal Şimşir, Dış Basında Laik Cumhuriyetin Doğuşu, Bilgi Yayınevi. Özer Ozankaya, Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti, Türkiye İş Bankası yayını. Özer Ozankaya, Cumhuriyet Çınarı, Cem Yayınları. Özer Ozankaya, Türkiye de Laiklik, Cem Yayınları. Mustafa Baydar, Atatürk ve Devrimlerimiz, Türkiye İş Bankası yayını.
Yakın Tarihin Önemli Hatıratları Seçil AKGÜN, General Harbord un Anadolu Gezisi ve Raporu İstanbul, 1981. Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, Emre Kitabevi. Kazım Özalp, Milli Mücadele, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Rahmi Apak, İstiklal Harbi'nde Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Türk Tarih Kurumu yayını. Mazhar Müfit Kansu, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, II Cilt, Türk Tarih Kurumu yayını. Ali Fuat Cebesoy, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınevi. Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk, Temel Yayınevi. Celal Bayar, Ben de Yazdım, 10 cilt, Celal Bayar Vakfı yayını. Fahrettin Altay, Görüp Geçirdiklerim: 10 Yıl Savaş ve Sonrası, İnsel Kitabevi. Falih Rıfkı Atay, Çankaya, Pozitif yayınları. Falih Rıfkı Atay, Zeytindağı, Pozitif yayınları. Falih Rıfkı Atay, Atatürk'ün Bana Anlattıkları, Pozitif Yayınları. Fethi Okyar, Üç Devirde Bir Adam. Hasan İzzettin Dinamo, Kutsal Barış, IV Cilt, Tekin Yayınevi. Hasan İzzettin Dinamo, Kutsal İsyan, V Cilt, Tekin Yayınevi.
İbrahim Ethem Akıncı, Demirci Akıncıları, Türk Tarih Kurumu yayını Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, II Cilt, Nehir Yayınları. İsmet İnönü, Hatıralar, (Haz. Sabahattin Selek), Bilgi Yayınevi. İsmet İnönü, Defterler, (Haz. Ahmet Demirel), Yapı Kredi yayını. Fevzi Çakmak, Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri, (Haz. Nilüfer Hatemi), Yapı Kredi Yayını. Şevket Süreyya Aydemir, Suyu Arayan Adam, Remzi Kitabevi. Hüsrev Gerede'nin Anıları, (Haz. Sami Önal), Literatür Yayınları. Cemal Paşa, Hatıralar, Türkiye İş Bankası yayını. Talat Paşa, Hatıralarım ve Müdafaam, Kaynak Yayınları. OttoLiman VonSanders, Türkiye'de Beş Yıl, (Haz. Resul Bozyel), Kesit Yayınları.
Biyografiler Bedi ŞEHSUVAROĞLU, Atatürk ün Sağlık Hayatı, 1. Baskı. Hür Yayın, İstanbul.1981 Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam, III Cilt, Remzi Kitabevi. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, III Cilt, Remzi Kitabevi. Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa, III, Cilt, Remzi Kitabevi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Atatürk, İletişim Kitabevi. Andrew Mango, Atatürk: Modern Türkiye'nin Kurucusu, Remzi Kitabevi. William Campell, Atatürk, Türk Tarih Kurumu yayını. H.C. Amstrong, Bozkurt, Nokta Kitap. LordKinross, Atatürk / Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar. Attila İlhan, Hangi Atatürk, Türkiye İş Bankası yayını. Taha AKYOL, Ama Hangi Atatürk, 1. Baskı Doğan Kitap İstanbul, 2008. Abdurrahman Dilipak Bir Başka Açıdan Kemalizm Beyan Yayınları 1988.
Yakın Dönem Türk ve Dünya Tarihi Üzerine İncelemeler İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi,1,2,3,4 TTK basımevi Ankara, 1972. ENVER Ziya KARAL Türk İnkılap Tarihi 1,2,3,TTK basımevi Ankara, 1972. Yusuf HALAÇOĞLU, Tarih Gelecektir. 6. Baskı,Babıali Kültür yayıncılığı, İstanbul, 2009 Ergin AYAN Mütarekeden Mücadeleye Ankara, 2010. GotthardJaeschke, Türkiye Krolonojisi (1938-1945), Türk Tarih Kurumu yayını. Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi (1918-1938), Türk Tarih Kurumu yayını. Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi (1789-1980), İmaj yayıncılık. Erik Jan Zürcher, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Kitabevi. Sacid KARAİBRAHİMOĞLU, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Ankara, 1968. Bernard Lewis, Modern Türkiye'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu yayını. StefanosYerasimos, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, III Cilt, İmge Kitabevi. Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye'nin Sorunları Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu yayını. Selim Deringil, Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye'nin Dış Politikası, Yapı Kredi yayını. Arnold Toynbee- Kenneth P. Kirkwoood, Türkiye: İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Serüveni, Birey Yayınları.
FerozAhmed, Modern Türkiye'nin Oluşumu, Kaynak Yayınları. Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti Yönetimi'nin Kurulması, Tarih Vakfı Yurt Yayınları Taner Timur, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Yayınları. Tevfik Çavdar, Türkiye nin Demokrasi Tarihi, 2 Cilt, İmge Yayınları. Kemal Karpat, Türk Demokrasi Tarihi, Alfa Kitabevi. Niyazi Berkes, Türkiye'nin Çağdaşlaşması, Yapı Kredi yayını. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, VII Cilt, İletişim Kitabevi. Bülent Tanör, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi yayını. Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'de Siyasi Partiler. Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri. François Georgedon, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), Yapı Kredi yayını. MümtazerTürköne, Türk Modernleşmesi. Şerif Mardin, Türk Modernleşmesi, İletişim Kitabevi. İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Kitabevi. StefanosYerasimos, Milliyetler ve Azınlıklar, İletişim Kitabevi. Stanford SHAW, Ezel Kural SHAW Osmanlı İmp ve Modern Türkiye İstanbul,1983. Aykut Kansu, 1908 Devrimi, İletişim Kitabevi. Ali Akyıldız, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Kitabevi. Ali Akyıldız, Anka'nın Sonbaharı / Osmanlı'da İktisadi Modernleşme ve Uluslararası Sermaye, İletişim
Ahmet Bedevi Kuran, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Kaynak Yayınları. Selim Deringil, Simgeden Millete: 2. Abdülhamid'den Mustafa Kemal'e Devlet ve Millet, Yapı Kredi Y. A. L. Macfie, Osmanlı'nın Son Yılları 1908-1923, (Çev. Damla Acar-Funda Soysal), Kitap Yayınları. Osmanlı İmparatorluğu'nun Sonu ve Büyük Güçler, (Edt. Marian Kent), Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Kemal Karpat, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. FerozAhmad, İttihatçılıktan Kemalizme, Kaynak Yayınları. Sina Akşin, Jön Türkler ve İttihat Terakki, İmge Kitabevi. Olaylarla Türk Dış Politikası, 1919-1995, (Komisyon), Siyasal Kitabevi. Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Edt. Baskın Oran), İletişim Yayınları. Zafer Toprak, İttihad-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik, 1914-1918, Homer Yayınları. Yahya Tezel, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, 1923-1950, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Paul Kennedy, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, 16. Yüzyıldan Günümüze Ekonomik Değişim ve Askeri Çatışmalar, (Çev. BirtaneKaranakçı), Türkiye İş Bankası yayını. Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1789-1914, Türk Tarih Kurumu yayını. Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınları.
EricHobsbawn, Kısa 20. Yüzyıl, 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, Everest Yayınları. Georges Langlois, 20. Yüzyıl Tarihi, (Çev. Ömer Turan), Nehir Yayınları. Gökçen Alpkaya-Faruk Alpkaya, 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, Tarih Vakfı Yayınları. David Fromkin, Barışa Son Veren Barış, Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı?, 1914-1922, Epsilon Yayınları. Rıdvan Karluk, Avrupa Birliği ve Türkiye, Beta Yayınları. Beril Dedeoğlu, Dünden Bugüne Avrupa Birliği, Boyut Yayınları. Mehmet Uğur, Avrupa Birliği ve Türkiye, Bir Dayanak / İnandırıcılık İkilemi, Agora Yayınları. Erol Manisalı, Dünden Bugüne Kıbrıs, Gündoğan Yayınları. Süleyman Koç, Dünden Bugüne Kıbrıs Sorunu ve Stratejik Yaklaşımlar, IQ Kültür Sanat Yayınları. Hilmi Ziya Ülken, Türkiye de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları. Ahmet Taner Kışlalı, Siyasal Sistemler, İmge Yayınları. Erol Mütercimler, Gelibolu 1915, Alfa Yayınları. Nigel Steel-Peter Hurt, Gelibolu / Yenilginin Destanı, Sabah Kitap. Bilal N. Şimşir, Ermeni Meselesi /1774-2005, Bilgi Yayınevi. Recep Karacakaya, Ermeni Meselesi: Kronoloji ve Kaynakça, Gökkubbe Yayını. Mehmet Perinçek, Rus Devlet Arşivlerinden 100 Belgede Ermeni Meselesi, Doğan Kitap. Ermeni Sorunu: Tarihi Gerçekler ve Bilim Işığında, (Haz. Süleyman Beyoğlu vd.), IQ Kitap. Mim Kemal Öke, Ermeni Sorunu, Yüzyılın Kan Davası, İrfan Yayıncılık. Tarihten Güncelliğe Ermeni Sorunu, (Karma), Kaynak Yayınları JustinMcCarthy, Ölüm ve Sürgün, İnkılap Kitabevi. Sürgün ve Göç, (Edt. Hikmet Özdemir), Türk Tarih Kurumu yayını. Kemal Çiçek, Ermenilerin Zorunlu Göçü, 1915-1917, Türk Tarih Kurumu yayını. Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası, Türk Tarih Kurumu yayını. Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Haz. Erhan Afyoncu), Tatav yayını.
Ders Kitapları Ahmet MUMCU Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara, 1983 Hamza EROĞLU Türk İnkılap Tarihi,Ankara, 1982 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, III Cilt, YÖK yayını. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, II Cilt, (Durmuş Yalçın vd.), Atatürk Araştırma Merkezi yayını. İlk İnkılap Tarihi Ders Notları, (Mahmut Esat Bozkurt, Recep Peker, Yusuf Kemal Tengirşek), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı yayını. Ergün Aybars, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Ercan Kitabevi. İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılâp Tarihi, (Edt. Cemil Öztürk), Pegema Yayıncılık. Tuncer Baykara, Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, Akademi Kitabevi. Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, (Edt. Semih Yalçın vd.), Siyasal Kitabevi. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (Edt. Ayten Sezer), Siyasal Kitabevi. Semih Yalçın, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I / Kaynaklar, Siyasal Kitabevi. Toktamış Ateş, Türk Devrim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi yayını. Suna Kili, Türk Devrim Tarihi, İş Bankası yayını. Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, IV Cilt, Bilgi Yayınevi. Mevlüt Çelebi, Türk İnkılap Tarihi, Mesut ÇAPA-Rahmi ÇİÇEK Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Serander yayınları, 1. baskı Trabzon, 2001 Namık Kemal AZAK, Mustafa TÜRKER, Mehmet KOÇAK, Semra ÖZEN, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Trabzon 2006.
Belgeseller ve Romanlar Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yayınevi.Turgut Özakman, Diriliş, Çanakkale 1915, Bilgi Yayınevi Hıfzı Topuz, Çamlıca'nın Üç Gülü, Remzi Kitabevi. Hıfzı Topuz, Gazi ve Fikriye, Remzi Kitabevi. Halide Edip Adıvar, Ateşten Gömlek, Özgür Yayınları. Halide Edip Adıvar, Türkün Ateşle İmtihanı, Özgür Yayınları. İlhan Selçuk, Yüzbaşı Selahattin'in Romanı, Cumhuriyet Kitap. Kemal Tahir, Esir Şehrin İnsanları, İthaki Yayınları. Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu, İthaki Yayınları. Kemal Tahir, Hür Şehrin İnsanları, Tekin Yayınevi. Kemal Tahir, Kurt Kanunu, İthaki Yayınları. Kemal Tahir, Yorgun Savaşçı, İthaki Yayınları. Attila İlhan, Allahın Süngüleri: Reis Paşa, Türkiye İş Bankası yayını. Attila İlhan, Gazi Paşa, Türkiye İş Bankası yayını. Attila İlhan, Kurtlar Sofrası, Türkiye İş Bankası yayını. Attila İlhan, O Sarışın Kurt, Türkiye İş Bankası yayını. Teoman Ergül, İşgal, İnkılap Kitabevi. DidoSotiriyu, Benden Selam Söyle Anadolu'ya, Can yayınları.
Mehmet Niyazi, Çanakkale Mahşeri, Ötüken Neşriyat. Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Ötüken Neşriyat. Peyami Safa, Fatih-Harbiye, Ötüken Neşriyat. Tarık Buğra, Küçük Ağa, Ötüken Neşriyat. Tarık Buğra, Firavun İmanı, Ötüken Neşriyat. Sevinç Çokum, Ağustos Başağı, Ötüken Neşriyat. Samim Kocagöz, Kalpaklılar, Dünya Aktüel. Samim Kocagöz, Doludizgin, Dünya Aktüel. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara, İletişim Kitabevi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yaban, İletişim Kitabevi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Sodom ve Gomore, İletişim Kitabevi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vatan Yolunda, İletişim Kitabevi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Panorama, İletişim Kitabevi. Kuruluş, Atatürk, Kurtuluş, Küçük Ağa, Cumhuriyet, Sarı Zeybek, Mustafa, Çanakkale, Nargin,Veda, Gelibolu, Yolun sonu Çankkale gibi belgesel ve sinema filimleri
Ders Notları Çeşitli üniversitelerin Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi bölümlerinin hazırlamış olduğu, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I ve II derslerinin konularını içeren ders notlarına aşağıdan ulaşalabilirsiniz. Bu ders notları dışında yukarıda verilmiş ayrıntılı bibliyografyada yer alan kitaplardan ve Bağlantılar kısmındaki linklerden de faydalanabilirsiniz. Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Lisans İçin Ders Notları Harran Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Ders Notları Mersin Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Ders Notları Sakarya Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Ders Selçuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü Ders Notları Mustafa Büyük Atatürk İlkeleri ve İnk Tarihi Ders Notları http://euatailk.ege.edu.tr/detay.php?sayfaid=104 sitesinden yararlanılmıştır.
İnkılâp ve İlgili Kavramlar
Atatürkçülük Atatürk ün Türkiye Cumhuriyeti ni çağdaş uygarlık seviyesine ulaştırmak amacıyla devlet, toplum hayatını düzenlemek için ortaya koyduğu siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik, eğitim, bilim ve sanat gibi alanlarda gerçekleştirdiği inkılâp ve ilkelerin tümünü benimsemek bu bilinçle yaşamak ve gelecek kuşakları da bu bilinçle yetiştirmek olarak açıklanabilir.
Atatürk ilkeleri: a.temel İlkeler: Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik ve İnkılapçılık olmak üzere toplam altı tanedir. 5 Şubat 1937 de Anayasaya yazılmıştır. b.bütünleyen ilkeler: Milli hakimiyet, Milli birlik ve beraberlik,ülke birlik ve bütünlüğü, Özgürlük ve Bağımsızlık, Yurtta Barış- Dünyada Barış, Akılcılık ve Bilimsellik, Çağdaşlaşma ve İlericilik, İnsan sevgisi ve İnsanlık Ülküsü, Gerçekçilik, Disiplin ve Eğitim gibi sayılabilir.
Atatürk İlke ve İnkılapları nın Özellikleri: -Atatürk İlke ve İnkılaplarının temelini oluşturan bütün bu ilkeler Milliyetçilik ve Medeniyetçilik ana ilkelerinden kaynaklanmışlardır. -Milli bünyeye uygundur. -Türk milletinin ihtiyaçlarından doğmuştur. -Taklitçi değildir -Amaç milletimizi en gelişmiş en çağdaş toplumların seviyesine çıkartmaktır. -İnkılabın ideolojisi Türk milliyetçiliği fikridir. -Milletimizi kendi benliğinden ve köklerinden uzaklaştırmamıştır. Aksine Milli dil ve Milli tarih ve çalışmaları ile daha da yaklaştırmıştır. -Bu ilkeler belli bir kalıba sokulmaya veya dondurulmaya tabi tutulmadan hayat gerçeğinden alınmış ve zamanın gereklerine göre inkılapçı bir anlayışla kendi yönlerinde geliştirilmesi gereken prensiplerdir.
DEVLET VE UNSURLARI Devlet: Bir milletin bir arada yaşama arzusu ile sınırları belirli bir toprak parçasında teşkilatlanması sonucu ortaya çıkan hukuki varlığıdır. 1.İnsan: Millet, Halk aynı vatanda yaşayan bir birine ortak dil,kültür, tarih, inanç ve ortak gelecek gibi bağlarla bağlı olan insan topluluğu. 2.Toprak,ülke, vatan. 3.Siyasi Teşkilat: Hükümet,yönetme kabiliyeti.otorite
Egemenliğin kaynağına göre devletler: Monarşik,Tek kişi egemenliğine dayanır. İspanya Oligarşik,Egemenliğin bir sınıfın elinde olduğu, Teokratik, Egemenliğin dine dayandığı Demeokratik,Egemenliğin Halka dayandığı.
Osmanlı Devlet Arması
Devlet Şekilleri Üniter (Tekli) Devlet: Siyasi otoritenin tek bir merkezde toplanarak tek bir anayasa ile otoritenin sağlandığı devlet Örnek: Danimarka, Fransa. Karma (Birleşik) Devlet: Birden fazla devletin kendi aralarında yaptıkları bir anlaşma ila birleşmeleriyle oluşan devlet yapısıdır. Federasyon: coğrafi sebeplerle ayrılmış birden fazla devletin kendi iradeleri ile bir araya gelmeleri, iç işlerinde serbest dış işlerinde ise birleşerek kurdukları en üst organizasyona bağlı kalmalarıdır. Günümüzde en bilinen örneği ABD dir. Konfederasyon: Bağımsız devletler tarafından, egemenliklerini muhafaza etmek şartıyla, ortak ve sınırlı menfaatlerini sağlamak maksadıyla, bir antlaşma ile kurulan devletler topluluğudur. Konfederasyonda, devletler ancak belli ve sınırlı maksatlarla birleşmişlerdir. Federasyondan farklı olarak Konfederasyonu oluşturan devletler iç ve dış işlerinde bağımsız hareket etme özgürlüğüne sahiptir. Eski İsviçre örnektir.
İnkılâp/Devrim/Revolution Arapça Kalb kökünden gelen İnkılâp sözcüğün anlamı bir halden başka bir hale dönüşme, biçim değiştirme anlamına gelmektedir. Bir toplumun yönetim biçimini, sosyal ve siyasal kurumlarını ve yönetici elitini değiştirerek yerine yenisini getirmek toplumsal kurumlara biçim vermek amacıyla yapılan köklü değişikliklerdir. Burada amaç zorla değiştirmektir.
Atatürk ün inkılap/devrim hakkındaki görüşleri Atatürk, 4 Haziran 1933 tarihinde yaptığı bir konuşmada İnkılâp mevcut müesseseleri zorla değiştirmek demektir. Türk Milletini son asırlarda geri bırakmış olan müesseseleri yıkarak yerine milletin en medeni icaplara göre ilerlemesini temin edecek yeni müesseseler koymuş olmaktır. diye tanımlamıştır. Bu anlamıyla inkılâbı ihtilal, reform, darbe, evrim vb. kavramlarla karıştırmadan kavram kargaşasına götürmemek gerekir. Çünkü İnkılâp ilerleme, hak ve adalet düşüncesinden kaynaklanır.
Darbe: Devletin emri altındaki resmi kuvvetlerden birinin ani olarak anayasal olmayan yollarla mevcut hükümeti devirmesi ve iktidara el koymasıdır. Çoğunlukla tanımı gereği şiddet içerir. Geniş hâlk kitlelerinin desteği olmadan yapılması ve köklü bir değişim hareketi olmaması sebebiyle devrim sayılmaz. Islahat ile yöndeştir. Yalnız bir fark vardır. Islahatı sistem içindeki hükümet gerçekleştirirken, darbe hükümete karşı yapılır. Mevcut yönetim işbaşından zorla uzaklaştırılır.
İsyan: Bir devlet içinde genellikle siyasi sosyo-ekonomik sorunların mevcut otoritenin kontrolünden çıktığı dönemlerde, iç ve dış unsurların destekleriyle belirli örgütler tarafından çıkartılan ancak devlet güçleri karşısında başarısız olan ayaklanmalardır. İhtilal: Bir devlet düzeninin siyasal,sosyal, ekonomik ideolojik yapısının, yasal olmayan bir şekilde zorla yıkılması sürecine ihtilal denir. Bu kavram devrimin aksiyon aşaması olarak da görülebilir. Fransız ve Rus İhtilali gibi örnekler verilebilir.
Tekamül- Evrim-Evolution: Eski dilde Tekamül (olgunlaşma) günümüz Türkçesinde evrim olarak karşımıza çıkan kavram şu anlama gelmektedir. Siyasal ve sosyal sistem herhangi ani ve zoraki bir müdahale olmadan doğal akışı içinde kendiliğinden gelişmelidir. Doğru ve doğal olan budur.
Islahat:YenidenYapılanma/Reform 1. Siyasal sistemin özüne dokunmadan, siyasal sistemin yaşamasını sağlamaya yönelik sistem içi yeniden biçimlendirmelere ıslahat denir 2. Devrimle karıştırılmamalıdır. Devrimin karşıtıdır. Çünkü yapılmasının sebebi sistemin yaşatılmasıdır. 3. Islahatı o gün için devleti yönetenler gerçekleştirir. Yani sistemin yönetim kademesinden gelen yapılandırmalardır.
Mutlakiyet: Egemenliğin kayıtsız şartsız bir kişinin elinde olduğu yetkilerin kısıtlanmadığı yönetim şeklidir. Monarşi: (Monark=kral,çar, imparator, padişah vs.) Kişi yönetimi egemenliğin bir kişinin elinde olduğu yönetim biçimidir. Başta Kral, Padişah, Han, İmparator, Çar vb. unvan taşıyan ve yetkileri sınırsız kişiler bulunur. Oligarşi: Grup ve zümre yönetimi. Geniş halk kitlelerinin belirli bir sınıfın egemenliğinde denetiminde olmasıdır. Zengin, soylu, din adamları sınıfları veya sosyal statü askeri güç sahibi olanların egemenliği gibi.
Aristokrasi: Soylu (asil)lar sınıfının egemen olduğu yönetim biçimidir. Teokrasi: Din esaslarına bağlı devlet yönetimi. Din adamları sınıfının yönetimde egemen olduğu rejim şeklidir. Vatikan örnek olarak verilebilir. Totaliterizm: Dikta yönetimi. Hitler Almanyası, Musolini İtalyası, Franko İspanyası gibi.
Meşrutiyet:Taçlı demokrasi = Hükümdar + Anayasa + Meclis yönetimi. Padişah, kral vs. unvanlı yöneticilerin yetkilerinin anayasa tarafından sınırlandırılarak halkın seçim yolu ile yönetime katıldığı rejim şeklidir. Günümüzde İngiltere, İsveç, Norveç, Danimarka, Hollanda, Japonya, İspanya, Lüksemburg ve Belçika gibi ülkeleri örnek olarak verebiliriz. Osmanlılar için Mutlak Monarşi - Teokratik Monarşi - Meşruti Monarşi denilebilir.
Cumhuriyet: Halkın devlet başkanını doğrudan veya temsilcileri vasıtasıyla belirli bir dönem için seçtiği yönetim şeklidir. Ülkemizde 18 yaşından gün almış her vatandaşımız seçmen olarak seçimlere katılma hakkına sahiptir. Seçilebilme yaşı 25tir. Cumhurbaşkanı seçilebilmek için 40 yaşından gün almış olmak ve üniversite mezunu olmak gerekir. Ülkemizde bir kişi yedi yıllığına ve yalnız bir kez cumhurbaşkanı seçilebilir. Anarşi: Yönetim kargaşasıdır ülkede egemenliğin kimin elinde olduğunun belli olmadığı karışıklık ve karmaşa durumudur. Emperyalizm: Sömürgecilik veya yayılmacı siyaset anlamındadır. Bir devletin başka millet veya devletler üzerinde ekonomik, siyasi, sosyo-kültürel ve askeri alanda egemenlik kurmasıdır.
Liberalizm: Sözlük anlamı olarak özgürlük, serbestlik anlamındadır. Sosyal, siyasal ve ekonomik alanda serbestliği savunan sistemdir. Serbest piyasa ekonomisini savunur. Rekabeti ve kaliteyi ön plana çıkartmayı hedefler. Kapitalizm: Kapital; ana para, mal, sermaye anlamındadır. Kapitalist sistemde temel amaç kârdır. Özel teşebbüs önemlidir. Gelir dağılımında dengesizlikler görülür.
Faşizm:Devleti kutsayan Devlete karşı hiçbir şey olmaz. Devletin dışında hiçbir şey olmaz. diyen italya da Mussolini ile zirveye çıkan baskıcı totaliter sosyal ve ekonomik sistemdir. Komünizm: Toplumsal örgütlenme üzerine bir kuram olup; özel mülkiyet ve din gibi değerleri ret ederek toplumdaki huzursuzluğun kaynağı olarak gördüğü tüm mal mülk servet, gibi değerlerin ortaklığını savunan sosyal ve ekonomik bir sistemdir.sadece üretim araçlarının ortaklığına dayanan sosyalizmden ayrılır. Sosyalizm: Teşebbüslerin devlet tarafından gerçekleştirildiği kâr etme amacı taşımayan sosyal ve ekonomik sistemdir. Özel teşebbüs ve mülkiyet hakkı tamamen veya kısmen kısıtlanmış durumdadır. Gelir dağılımında denge sağlamak temel amaçtır.
Meritokrasi : Yöneticilerin bilgi ve liyakatlerine göre seçilmesi esasına dayanır. Kayırılma yoktur, herkes bilgisi oranında yükselir. Otokrasi : Monarşinin bir çeşitidir. Aralarındaki fark Otokraside devlet başkanlığı miras yoluyla geçmemiş kişi kendi mücadelesi ile almıştır. Plütokrasi : İktidarın maddi açıdan güçlü kimselerin elinde olduğu yönetim şeklidir.
Cumhurbaşkanlığı forsu ve 16 yıldız BUYUK HUN İMPARATORLUĞU BATI HUN İMPARATORLUĞU AVRUPA HUN İMPARATORLUĞU AK HUN İMPARATORLUĞU GÖKTÜRK İMPARATORLUĞU AVAR İMPARATORLUĞU HAZAR İMPARATORLUĞU UYGUR DEVLETİ KARAHANLILAR GAZNELİLER BÜYÜK SELÇUKLU İMPARATORLUĞU HARZEMŞAHLAR ALTINORDU DEVLETİ BÜYÜT TİMUR İMPARATORLUĞU BABÜR İMPARATORLUĞU OSMANLI İMPARATORLUĞU
Cumhurbaşkanlığı arması altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir..
Cumhurbaşkanlığı forsu ile armasının ilk ne zaman kullanıldığına dair en eski belge Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin son günlerinde, Eylül 1922'de İzmir'de çekilen fotoğrafıdır. 22 Ekim 1925 te Sancak Talimatnamesiyle fors resmen yürürlüğe konmuştur. Talimat- nameye göre hilâl ve yıldız bayrakta olduğu gibi kullanılıyor, güneşten çıkan ışınlar ise 20 adetken 18 Şubat 1978'de yapılan düzenleme ile ışın sayısı 16'ya düşürülmüştür. Şimdiki Cumhurbaşkanlığı forsu da 16 yıldızlıdır.
I. Hafta Değerlendirme Soruları 1. Atatürk, Türk milletini son yüzyıllarda geri bırakmış olan kurumları yıkarak, yerlerine milletin en yüksek uygar gereklere göre ilerlemesini sağlayacak yeni kurumlar koymuş olmaktır demekle hangi kavramı tanımlamıştır? a) Çağdaşlaşma b) İnkılâp c) Tekâmül d) Batılılaşma e) Islahat
2. Türk İnkılâbının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? a) Mevcut yönetime başkaldırmak b) Ekonomiyi geliştirmek c) Eskimiş kurumları iyileştirmek d) Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak e) Geleneksel kurumları korumak
3. Bir ülkede egemenliğin aynı aileden gelen kral kraliçe veya padişah gibi unvanlı kimselerin elinde olduğu ancak bu kişilerin yetkilerinin anayasa ve meclis tarafından kısıtlanarak halkın da yönetime katıldığı yönetim biçimi hangisidir? a)cumhuriyet b)mutlakiyet c)oligarşi d)meşrutiyet e)plütokrasi
4.Atatürk ün Cumhurbaşkanlığı forsunda Güneş olarak sembolize ettirdiği Türk Devleti aşağıdakilerden hangisidir? a)göktürk İmp. b)türkiye Cumhuriyeti c) Asya Hun İmp. d)osmanlı İmp. e)büyük Selçuklu İmp.