VERİLERİ ÖZET TABLOLAR KULLANARAK ÖZETLEME Excel de veriler genellikle Grafikler, Histogramlar, Özet Tablolar (Pivot tables) ve Tanımlayıcı İstatistikler gibi bazı araçlar kullanılarak özetlenebilmektedir. Excel çalışma sayfalarının en büyük sınırlaması çalışma sayfalarında bulunan verilerin düzeninin kolayca değiştirilememesi olması nedeniyle Özet tablolar; sıralanabilen, filtrelenebilen, verilerin düzenleri kolayca değiştirilebilen ve bu sayede verileri değişik açılardan inceleme imkânı veren en önemli Excel araçlarından biri olarak görülmektedir. Özet tablolar; karmaşık verileri düzenlemeyi, özetlemeyi ve ayrıntılara ulaşmayı kolaylaştırmaktadır. ÖZET TABLO (PİVOT TABLE) OLUŞTURMA Özet tablolar, verileri düzenlemek için çalışma sayfalarının sütun başlıklarını Alanlar (Fields) olarak kullanmaktadır. Özet tablo oluşturulmadan önce, her sütun değişik bir veri setini ifade edecek şekilde Şekil 11 de görülen çalışma sayfası sütunlarında bulunan; Ürün adı, Firma Adı, Ülke, Satış ve Maliyet verileri örneğinde görüldüğü gibi çalışma sayfasının düzenlenmesi gerekmektedir. Çalışma sayfası çoklu sütunları değişik veri grupları içerecek şekilde düzenlendikten sonra özet tablo oluşturmak için aşağıdaki adımlar izlenir: Şekil 19: Veri seti (İltir, 2018). 1. Özet tabloda görüntülenmek istenen sütunları sütun etiketleri dahil olmak üzere seçin. 2. Ekle (Insert)-Tablolar(Tables)-Özet tablo(pivot table) 1
Şekil 20: Özet Tablo oluşturma. Şekil 21: Pivot Table Alanları. 2
Şekil 21 de görülen Pivot Table Alanları listesindeki alanlardan bir veya birkaçını seçin. Not: Alan listesinden yeni alanlar seçildikçe Excel özet tablodaki verilerin görünümünü değiştirmektedir. Alanlara, satırlar, sütunlar eklendikçe özet tablodaki veriler artarak güncellenmektedir. ÖZET TABLODA VERİ FİLTRELEME Özet tablolarda veri filtrelemek için aşağıdaki adımları izleyin: 1. Filtrelemek istenen özet tabloyu seçin. 2. Pivot table alanları (Pivot tables fields) Pivot table Araçları (Pivot table Tools) Çözümle (Analyze) Filtreler (Filters) Dilimleyici Ekle (Add as Slicer). Dilimleyici ekle iletişim kutusu seçilebilecek tüm alanları içerecek şekilde ekrana gelir. 3. Dilimleyici ekle iletişim kutusundan ULKE gibi bir alan adını seçin. Şekil 22: Türkiye için geçerli olan maliyet değerleridir. ÖZET TABLODA İSTATİSTİKSEL HESAPLAMALAR YAPMA Özet tablo sadece verileri gösteren ve esnek bir şekilde veri görünümlerini değiştirmeyi sağlayan bir araç olmayıp aynı zamanda Toplam (Sum), Say (Count), En büyük (Max), En küçük (Min), Ortalama (Average), değişken, varyans gibi tanımlayıcı istatistik hesaplamaların da yapılabileceği bir araçtır. 1. Özet tablo seçilir. 2. Pivot Table Alanları listesi ekrana gelir. 3. Listede hesaplanması istenen alana tıklayın. 4. Açılan menüden Σ etiketlerine taşıyı seçin. 5. Σ değerler bölümündeki aşağı yönlü ok ile yapacağınız hesaplamanın tipini belirleyin. 6. Değer Alanı Ayarları (Value Field Settings) iletişim kutusundan MALİYET alanı için Ortalama, Toplam ve En Büyük hesaplamalarını seçin. 3
Şekil 23: Değer Alanı Ayarları. Toplam, Ortalama ve en büyük değerlere sahip alanları içeren özet tablo raporu ekrana gelir. Özet Tabloda Hesaplanmış Alanlar (Calculated Field) Özet tablolarda; Toplam, Say, En Büyük, En küçük, Ortalama, Çarpım, Sayıları Say, Değişken, Standart Sapma, ve Varyans gibi varsayılan hesaplamaların dışında özet tablo alanları kullanılarak Hesaplanmış Alan eklenmesi ile çeşitli hesaplamalar yapılabilmektedir. Örneğin, iki alanın çarpılması ya da oranlanması gibi hesaplamalar yapılabilmektedir. Hesaplanmış Alan yapılan hesaplamalar tüm özet tablo verileri için uygulanmakta ve istenildiğinde çeşitli filtrelemeler yapılabilmektedir. Özet tabloya Hesaplanmış Alan eklemek için: 1. Özet tablo seçilir. 2. Pivot Table Alanları listesi ekrana gelir. 3. Excel komut sekmelerinden Çözümle Hesaplamalar Alanlar, Öğeler ve Kümeler tıklanır. 4. Menüden Hesaplanmış Alan seçilir. 5. Hesaplanmış Alan Ekle penceresinde hesaplanmak istenen =MALIYET/SATIS formülü ve MALIYET/SATIS% alan adını girin. 4
Şekil 24: Hesaplanmış alan ekle. Şekil 25: Hesaplanmış Alan Sütunu. 5
ÖZETVERİAL (GETPIVOTDATA) FONKSİYONU İLE ÖZET TABLODAN VERİ ALMA Özet tabloya yeni alanlar ve yeni veriler eklendiğinde hesaplamaların kaybolmasını engellemek için ÖZETVERİAL fonksiyonu kullanılmaktadır. = ÖZETVERİAL(Veri_alanı;Pivot_table;Alan1;Öğe1) Boş bir hücre seçildikten sonra eşit işareti girildikten sonra özet tablodan alınmak istenen hücreye tıklatıldığında Excel otomatik olarak ÖZETVERİAL fonksiyonunu oluşturmaktadır. Örneğin; Şekil 21 de B ürünü için maliyetlerin satışlara oranı = ÖZETVERİAL( MALIYET/SATIS %, $A$3, URUN ADI, B ) ifadesi ile getirilebilmektedir. Şekil 27: Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri Penceresi ve ÖZETVERİAL fonksiyonu. Kaynakça İltir, Cenk (2018). Excel ile İstatistiksel Veri Analizi. Seçkin Yayıncılık, Ankara. 6