Çifteharman, Karakuyu, h. Kapaklıkuyu, Zopzop ve Sarıçiçek Yaylası Özdirenç-Yapay Uçlaşma Etüdü Raporu Bu raporda Nevma Madencilik San. Tic. Ltd. Şti. ye ait Kömür Sahalarında, Haziran Ağustos 2011 tarihlerinde gerçekleştirilen, Kömür varlığına yönelik, Özdirenç ve Yapay Uçlaşma Etüdü çalışmaları yer almaktadır. A R Z M A D E N G A Y R İ M E N K U L D I Ş T İ C A R E T L T D. Ş T İ : A l t ı n ş e h i r M a h. T A v u k ç u y o l u C a d. M e l t e m S o k. N o : 1 4 D : 2 Ü m r a n i y e / İ s t a n b u l T e l : 0 2 1 6 5 2 6 5 2 5 4 0 1. 0 8. 2 0 1 1
İçindekiler 1.GİRİŞ... 2 2.TEORİ... 2 2.1 Yapay Uçlaşma Yöntemi (IP)... 2 2.2 Özdirenç (Rezistivite)... 2 2.2.1 Wenner Dizilimi... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 3.KULLANILAN EKİPMAN... 3 4.ÇALIŞMA ALANI VE ULAŞIM... 3 5.BÖLGENİN GENEL JEOLOJİSİ... 3 6.SONUÇLAR... 5 6.1 VERİLERİN YORUMU... 5 6.1.1 Çifteharman Havzası... 6 6.1.2 Sapak Ölçümleri... 9 6.1.3 Halilbeyli Kömür Ocağı... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.9 6.1.4 Sarıçiçek Ocak Yanı... 9 6.1.5 Zopzop Deresi Ölçümleri... 9 6.1.6 Karakuyu... 9 6.1.7 Kapaklıkuyu... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.9 6.2 Öncü Sondaj Yeri Önerileri... 9
1.GİRİŞ Adana ili Saimbeyli İlçesinde yer alan, Çifteharman, Ayvacık, Karakuyu, Kapaklıkuyu, Zopzop Deresi içi ve Sarıçiçek Yaylası nda NEVMA MADENCİLİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ye ait kömür sahalarında, 29 Haziran 04 Ağustos 2011 tarihlerinde, kömür madeninin varlığına yönelik Wenner diziliminde, Rezistivite-IP çalışması gerçekleştirilmiştir. Sahada mevcut kömür yarmalarından Haziran 2011 tarihinde ön ölçümler gerçekleştirilmiş ve sahanın Wenner ölçümüne uygun olduğuna karar verilmiştir. Yapılan bu sığ ölçümlerin ardından derin araştırmalar için gerekli hazırlık ve anlaşmalar gerçekleştirilmiştir. Sahada yapılan çalışmalarda 3 farklı elektrot açıklığında Wenner Profilleri oluşturulmuş ve farklı derinliklerde ölçümler gerçekleştirilmiştir. Bu ölçümler neticesinde aşağıda detaylarına değinilecek olan bölgelerde alt ve üst kömür tabakalarının olabileceği bölgeler belirlenmiş ve sondaj noktaları önerilmiştir. 2.TEORİ 2.1 Yapay Uçlaşma Yöntemi (IP) IP/Rezistivite yöntemi, bazı kayaçların verilen elektrik akımı kesildikten sonra da bir kondansatör gibi davranıp, akımın bir kısmını belli bir süre saklamaları özeliğine dayanır. Bu özellik mikroskobik olarak şöyle açıklanmaktadır; yere belirli bir zaman aralığında doğru akım verildiğinde, elektrik iletimini sağlayan iyonların akış yönleri metal tanecikleri tarafından kesilecek olursa, iyonlar metal-elektrolit yüzeyinde akış yönüne göre kutuplaşarak yığılırlar. Kutuplaşmanın getirdiği voltaj farkı akımın geçişini önler. Akım kesilince, kalıntı voltajın varlığı devam eder ve iyonlar elektrolite dönmeye başlarlar. İyonların bu hareketi indüksiyon polarizasyonu doğurur. Yere uygulanan akımın kesilmesinden sonra, kalıntı voltajın zamana bağlı olarak karakteristiklerinin incelenmesine, Zaman Ortamında Spektral Yapay Uçlaşma (Time Domain Spectral IP) denilmektedir. Bu yöntem özellikle yüksek özdirençli, düşük elektromanyetik anomaliye sahip metalik cevherlerde, saçılmış (disseminated) bakır, kurşunçinko, altın cevherlerinde ve pirit, kalkopirit, manyetit, kil, grafit aramalarında başarı ile kullanılır. Kayaçlar içerisindeki metalik mineral parçacıklarının dağılımı IP anomalileri kaynağıdır. Polarize olabilen sülfürlü minerallerin konsantrasyon artışı şarjabilite değerlerini arttırır. Diğer bir deyişle, mineralizasyon direk şarjabilite değerleri ile ilişkilidir. Gerçek şarjabilite; (M") akım kesildikten sonraki voltajın, akım verildiği sürede ölçülen voltaja oranıdır ve mvolt/volt olarak tanımlanır. 0-1000 mv/v değerleri arasında değişir.
3.KULLANILAN EKİPMAN Çalışmalar 48 elektrotlu Rezistivite/IP cihazı ile gerçekleştirilmiştir. Cihazın LCD ekranı ve sahada pratik kullanımı ile alınan değerlerin ölçüm esnasında görülebilmesine olanak vermesi ile arazide kaliteli ölçüler alınabilmektedir. Profiller ± 3 metre hassasiyetle konum belirleme özelliğine sahip 2 adet Garmin GPS Map62s el tipi GPS ile noktalanmıştır. Her elektrot noktası için konumlar noktalanmış ve Google Earth üzerinden rahatça izlenebilecek şekilde arşivlenmiştir. Arazi ulaşımı 4x4 pick-up ile sağlanmıştır. Güç kaynağı olarak 60 Amper, 12V Luk akümülatör kullanılmıştır. Ayrıca arazide kablo, elektroların çakılması ve arazide çalışanların ihtiyaç duyacağı temel ekipmanlar ve yedekler de kullanılmıştır. Verilerin son yorumu için Res2dinv yazılımı kullanılmıştır. 4.ÇALIŞMA ALANI VE ULAŞIM Çalışma alanları ulaşım açısından farklılıklar göstermektedir. Yollar kısmen asfalt ve stabilize toprak yollardan oluşmakla birlikte, bazı noktalara ulaşım yaya olarak gerçekleştirilmek zorunda kalmıştır. Çifteharman, Ayvacık, Halilbeyli, Karakuyu ve Kapaklıkuyu ölçümlerine, Göller bölgesine kadar asfalt, sonrasında toprak yollardan ulaşılmaktadır. Arapgedi, Zopzop dere içi, Sarıçiçek Yaylası na toprak yollardan ulaşım sağlanırken kimi kesimlerde bozuk yol şartları ulaşımı güçleştirmektedir. Sarıçiçek Yaylası profili yapılan bölgeye ulaşım toprak yoldan belli bir bölgeye kadar gerçekleştirilebilmekte, devamı yaya olarak sağlanmaktadır. 5.BÖLGENİN GENEL JEOLOJİSİ Doğu Torosların batı kesimi, başlıca tortul, metamorfik ve manto kökenli olmak üzere üç büyük kaya grubundan oluşmuştur. Bu kaya gruplan yapısal konumlan ve özellikleri bakımından dört ana topluluk oluştururlar. Göksu fayının doğusunda Göksun metamorfitleri, GD sunda Andırın karmaşığı, Göksu fayının batısında Toros otokton istifi ve bu otoktonu B-KB dan çevreleyen allokton ofiyolitli Kireçlikyayla karmaşığı bu dört kaya topluluğu oluşturur. Toros otokton istifi ve Göksun metamorfitleri düzenli bir stratigrafik istif sunarlar. Kireçlikyayla karmaşığı ile Andırın karmaşığının düzenli bir stratigrafi istifi yoktur. Bu iki karmaşık birbirinden bağımsız olup, büyük boyutta, değişik yaş ve özellikte Mezozoik kireçtaşları ile serpantinleşmiş bazik ve ultrabazik kaya kütlelerinden oluşmuşlardır. Toros otoktonu Kambriyenden Kuvaterner e kadar, genellikle kalın düzenli bir stratigrafik istif oluşturur ve fosilli olarak tüm sistemleri içerir. Otokton istif, kırıntılı, çoğunlukla karbonatlı platform çökellerinden meydana gelmiştir. Tabaka yapılan çok düzgün ve belirgindir.
Morfolojik ve jeolojik yapılar uyumluluk gösterir. Bölge aşın derecede tektonize olup, KD-GB doğrultulu ve uzunluktan 50-100 km arasında değişen sayısız itki fayları gözlenir. Elde edilen veriler, bu bölgenin KB-GD doğrultulu bir sıkışma tektoniğinin etkisinde kaldığını göstermektedir. Göksun metamorfitlerinde alttan üste doğru azalan bir metamorfizma gözlenir. Alt kesimler şist ve mermer merceklerinden oluşur, fosil kapsamaz. Üst kesimler az metamorfik kireçtaşı tabakalarından meydana gelmiş olup, çok kıt olarak Jura-Kretase fosilleri kapsar. Kireçlikyayla karmaşığı bölgeye Mestrihtiyende yerleşmiştir. Andırın karmaşığı olasılı olarak Eosenden sonradır, özellikle Üst Miyosen ve Pliyosen çökelleri tüm değişik kaya topluluklarını açısal diskordansla örter.
6.SONUÇLAR 6.1 VERİLERİN YORUMU Kömür Sahasında 2 adet yarmada ve Çifteharman da 10 adet ön veri değerlendirme ölçümü gerçekleştirilmiştir. Ön çalışmanın ardından derinlikleri 86m ile 260 m, uzunluğu 500m ile 1500 m arasında değişen, 30 adet Wenner diziliminde ölçüm gerçekleştirilmiştir. Bu ölçümler ışığında sahadaki kömür madeninin olası yerleri, dalımları ve yönelimi konusunda bilgiler toplanmış ve kömür madeninin yoğun olduğu bölgeler belirlenmiştir. Sahada gerçekleştirilen ölçümler toplu olarak değerlendirildiğinde detayları aşağıda verilecek olan üst ve alt kömür tabakası olmak üzere 2 tabakanın hakim varlığı gözlenmiştir. Yapılan kimi ölçümlerde kömür tabakasına rastlanmazken, bazı bölgelerde bu genel karakteristik yapıdan farklı tablolar ortaya çıkmıştır. Yapılan ölçümlerde üst kömür tabakasının düşük öz dirençlere (1-50 ohm.m) sahip olduğu, alt kömür tabakasının masif ve kalın olduğu tahmin edilerek kısmen daha yüksek öz dirençlere (60-120 ohm.m) sahip olduğu öngörülmüştür. Yapılan ölçümlerde olası kömür tabakalarının yoğunlaştığı alanlar belirlenmiş olup; kömür kalınlığı, kalitesi, kalorisi ve nem oranı gibi değerler önerilen sondajlar gerçekleştirildiğinde netlik kazanacaktır. Yapılan çalışmaların Bölgelere göre yorumları aşağıdaki gibidir.
6.1.1 Çifteharman Havzası K Şekil- Çifteharman profillerine genel bakış Çifteharman 1 ve Çifteharman 2 ölçümleri 33 m elektrot aralığında ve 1500 m uzunluğunda gerçekleştirilmiştir. Bu ölçümlerin penetrasyon derinliği 260 m olup havza tabanının tespitine yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Bu ölçümler sonucunda havza tabanının yaklaşık 120 metre derinlikte bulunduğu tespit edilmiş ve daha sonraki ölçümler bu bilgi ışığında elektrot aralıkları 15-20 m
arasında değişen profiller şeklinde gerçekleştirilmiş ve daha yüzeyden daha detaylı bilgi almak hedeflenmiştir. Çifteharman 1 ve Çifteharman 2 ölçümlerinde, üst kömür ve alt kömür tabakaları 0-25m / 60-120 m arasında gözlemlenmiştir. Çifteharman 1 ölçümlerinin koordinat bayrak numaraları 024-026, Çifteharman 2 ölçümünün koordinat bayrak numaraları 213-215dir. ( Profillerin koordinatları dosyaya ek. KMZ formatında Google Earth dosyası olarak sunulmuştur. ) Çifteharman 3 ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 25-48 ve 217-240 dır. Üst Kömür 15-20 m, Alt Kömür 60-80 m derinlikler arasında kalan zonlardadır. Çifteharman 4 ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 241-288 dir. Üst Kömür 15-25 m, Alt Kömür 60-80 m derinlikler arasında kalan zonlardadır. Çifteharman 120711-1 ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 420-467 dır. Üst Kömür 15-20 m derinliklerde devam ederken, profilin yatayda 195-260 metreleri arasında yaklaşık 45 derecelik lokal bir dalım gerçekleştirmektedir.
Çifteharman 120711-2 (ARAPGEDİ) ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 468-516 dır. Üst Kömür 10-00 m, Alt Kömür 100-120 m derinlikler arasında kalan zonlardadır. Çifteharman Arapgedi ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 518-564 tür. Üst Kömür 10-40 m, Alt Kömür 100-120 m derinlikler arasında kalan zonlardadır. Çifteharman Davutoğlu Recep ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 565-612 dir. Üst Kömür 10-20 m, Alt Kömür 120 m den derinde kalan zonlardadır. Çifteharman KK ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 615-664 tür. Üst Kömür 17-25 m, Alt Kömür 100-120 m derinlikler arasında kalan zonlardadır.
6.1.2 Sapak Ölçümleri K Şekil-Sapak Profillerine Genel Bakış Sapak 1 ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 029-051/322-346 dır. Üst kömür 10-30 mt derinlikler arasında kalan zondadır. Alt Kömür ölçülmemiştir. Sapak 2 ölçümü 15 metre elektrot aralığında ve 750 metre uzunluğunda gerçekleştirilmiş, Koordinat bayrak numaraları 322-370 dir. Üst Kömür 10-15 m, Alt Kömür 40-60 m derinlikler arasında kalan zonlardadır. 6.2 Öncü Sondaj Yeri Önerileri Projenin devamlılığı için sondaj yerlerine ait koordinatlar ve derinlikler aşağıdaki gibidir.
Sondaj Lokasyaonu, Derinlik 200 mt 1. Sondaj lokasyonu Çifteharman 3 ölçümün 24. Elektrotuna denk gelen (239 nolu bayrak) 4181979 UTM koordinatında, Dikey olarak 200 mt derinliğindedir. Bu derinlik öneri olmakla birlikte havza taban kayacına ulaşıldığında sondaja son verilebilir. Sondaj en az 150 mt derinliğinde gerçekleştirilmelidir. Sondaj Lokasyaonu, Derinlik 150 mt 2. Sondaj lokasyonu Çifteharman KK ölçümünün 25. Elektrotuna denk gelen (640 nolu bayrak) 37 S 4182151 UTM koordinatında, Dikey olarak 150 mt derinliğindedir. Alt kömür tabakasından çıkıldığında sondaja son verilebilir. Sondaj Lokasyaonu, Derinlik 150 mt 3. Sondaj lokasyonu Çifteharman 120711-2(Arapgedi) ölçümünün 27. Elektrotuna denk gelen (495 nolu bayrak)4181342 UTM koordinatında, Dikey olarak 150 mt derinliğindedir. Alt kömür tabakasından çıkıldığında sondaja son verilebilir. Sondaj Lokasyaonu, Derinlik 150 mt