2.12. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Uygunluğunun

Yaşar GÖK 2.12. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Uygunluğunun Sağlanması 4734 sayılı Kanun un 5 inci maddesinin son fıkrasında; İlgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ÇED olumlu belgesinin alınmış olması zorunludur. Ancak, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilecek yapım işlerinde ÇED raporu aranmaz. denilmektedir. 2872 sayılı Çevre Kanununun 10 uncu maddesinde ise; Gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler bir Çevresel Etki Değerlendirme Raporu hazırlarlar. Bu raporda çevreye yapılabilecek tüm etkiler göz önündü bulundurularak çevre kirlenmesine sebep olabilecek atık ve artıkların ne şekilde zararsız hale getirilebileceği ve bu hususta alınacak önlemler belirtilir. Çevresel Etki Değerlendirme Raporunun; hangi tip projelerde isteneceği, ihtiva edeceği hususlar ve hangi makamca onaylanacağına dair esaslar yönetmelikle belirlenir. hükmü yer almaktadır. Konuya ilişkin olarak Çevre Bakanlığınca hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ve diğer ilgili mevzuata uygun şekilde ÇED çalışmalarının yapılması ve gerekli hallerde ÇED olumlu belgesinin alınması zorunludur. Ancak yine 4734 sayılı Kanun un 5 inci maddesinde ifade edildiği üzere, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilecek yapım işlerinde ÇED raporu aranmadan ihaleye çıkılabilecektir. 3. SONUÇ Kamu İhale Kanunu hükümleri incelendiğinde, idarenin öncelikli görevinin temel ilkelerle amaçlanan sonucun elde edildiği bir ihale sürecinin gerçekleştirilmesi olduğu anlaşılmakta, ilkelerin ihlali sayılabilecek olguların ortaya çıkması halinde ise, yasal çerçeve içinde gerekli düzeltmelerin yapılması imkanı yoksa ihalenin iptal edilmesi gerekmektedir. İhale sürecinde görev alan ve yetki kullanan kamu görevlilerinin temel ilkelerin gözetilmesi hususunda tartışmasız sorumlulukları bulunmaktadır. Bu sorumluluk, hem Kamu İhale Kanunu hem de diğer ilgili mevzuat hükümleriyle disiplin altına alınmıştır. Kanunun 60 ıncı maddesinde, ihale yetkilisi ve ihale komisyonlarının başkan ve üyeleri ile ihale işlemlerinden sözleşme yapılmasına kadar ihale sürecindeki her aşamada görev alan diğer tüm ilgililerin tazminat ve ceza sorumluluğuna işaret edildikten sonra, maddenin son fıkrasında 5 inci maddede belirtilen ilkelere ve 62 nci maddede belirtilen kurallara aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında da yukarıda belirtilen müeyyideler uygulanır denilmek suretiyle ihale ilkelerine aykırı davranışlara özel bir vurgu yapıldığı görülmektedir. Keza, sebep olunan zararın ödettirilmesi bağlamında 5018 sayılı Kanun un 71 inci maddesinde ve Borçlar Kanununda; ceza sorumluluğuna ilişkin olarak ise, Türk Ceza Kanununda yaptırım hükümleri bulunmaktadır. İhale sürecindeki işlem ve eylemlerin, idare görevlilerince kullanılan takdirin temel ilkelere uygunluğu hususunun başta KİK olmak üzere, diğer tüm denetim, inceleme ve yargı yetkisi kullanan mercilerce de özenle gözetildiğini belirtmek gerekir. Esas itibariyle, zincirleme işlemlerden oluşan ihale sürecinde esasa etkili her türlü aykırılığın, doğrudan veya dolaylı olarak, temel ilkelerle güvence altına alınan amaca zarar vereceği söylenebilecektir. Bu çerçevede örneğin, ilan süre ve kurallarında ortaya çıkan, ihaleye ilgiyi ve katılımı kısıtlayıcı mevzuata aykırılıklar doğrudan saydamlık ve rekabet ilkesini ihlal ederken, bu ilkelerin ihlalinin doğal sonucu olarak idarenin güvenirliği, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkeleri de dolaylı biçimde zedelenecektir. Keza, ihaleye katılımda istenen belgeler ile bu belgelerin taşıması gereken kriterlerin mevzuata aykırı şekilde belirlenmesi, değerlendirmelerin hatalı veya eşit muameleyi ihlal eder biçimde yapılması gibi uygulamalar da benzer sonuçlar doğurabilecektir. Ancak yaptığımız değerlendirmeden ihale sürecindeki önemli önemsiz her türlü aykırılığın ihale ilkelerinin ihlali anlamına geleceği ve ihalenin sürdürülmesini imkansız kılacağı, ayrıca bu tür durumlarda 4734 sayılı Kanun un 60 ıncı maddesindeki yaptırım hükümlerinin mutlaka işletilmesi gerektiği sonucu çıkarılmamalıdır. İhale sürecinin devamı açısından, mevzuata aykırı işlemin esasa etkili olması, bir başka ifadeyle, temel ilkelerle amaçlanan sonuçların sağlanmasını olumsuz etkileyen veya imkansız kılan önem ve ağırlıkta bulunması, Kanunun emredici hükümlerine aykırılık taşıması gibi olguların varlığına bakılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir. 23 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

AB MALİ YARDIMLARININ YÖNETİMİNDE İHALE KURALLARI Muhsin ALTUN Sayıştay Uzman Denetçisi Merkezi Finans ve İhale Birimi Başkanı 1. GİRİŞ VE KISA TARİHÇE Ülkemizin Avrupa Birliği (AB) Konseyi tarafından 1999 yılındaki Helsinki Zirvesi nde Aday Ülke olarak tanınmasıyla birlikte, AB-Türkiye mali işbirliğinin bilinen çerçevesi esaslı şekilde değişmiş ve AB mali yardımları Türkiye nin tam üyeliğe hazırlanması hedefine yönelmiştir. Bu kapsamda 2002 yılında mali işbirliği sürecinin yönetimine ilişkin düzenleyici çerçeveyi sağlayan Merkezi Olmayan Uygulama Sistemi (Decentralised Implementation System- DIS) kurulmuş, sistemin ulusal düzeydeki aktörleri tanımlanmıştır. Keza, AB Komisyonu (Komisyon) ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan 14.02.2002 tarihli Mutabakat Zabtı 1 ile Merkezi Finans ve İhale Birimi (Central Finance and Contracts Unit- CFCU) kurulmuştur. AB Konseyi nin 17.12.2001 tarih ve 2500/2001 sayılı kararı 2 ile Pre-accession Financial Assistance for Turkey 1 20.03.2003 Tarih ve 25054 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 2 Official Journal of the European Communities, L 342/1, 27.12.2001. başlıklı Türkiye ye özgü bir yardım enstrümanı oluşturulmuş; ülkemize yapılan katılım öncesi mali yardımlar 2002-2006 program yıllarında bu yardım enstrümanı altında yürütülmüştür. Bu dönem aday ilkeler itibarıyla farklı yardım enstrümanlarının yürürlükte olduğu bir dönemdir. 2007-2013 arası dönem için, AB Konseyi nin 1085/2006 sayılı Regülasyonu 3 ile bütün aday ve potansiyel aday ülkeler için geçerli yeni bir yardım enstrümanı yürürlüğe konulmuştur. Kısaca IPA (Instrument for Pre-accession Assistance) olarak bilinen Katılım Öncesi Yardım Aracı tam üyeliğe hazırlanma hedefi yanında, üyelik sonrası AB fonlarının (Yapısal Fonlar, Uyum Fonu, Ortak Tarım Politikası gibi) yönetimine yakınlaştırmaya yönelik düzenlemeleri de içermektedir (Çok yıllı operasyonel programlar, bakanlıklar bünyesinde uygulama birimleri kurulması gibi). 3 Official Journal of the European Union, L 210/82, 31.07.2006. 24 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

Muhsin ALTUN Katılım Öncesi Yardım Aracı aşağıdaki bileşenlerden oluşmaktadır: 1. Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma 2. Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği 3. Bölgesel Kalkınma 4. İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi 5. Kırsal Kalkınma Yeni yardım aracının uygulanmasına ilişkin ayrıntılar, Komisyon un 12.07.2007 tarih ve 718/2007 sayılı Uygulama Tüzüğü nde düzenlenmiştir. 4 Buna karşılık, Türkiye nin IPA programlarına katılımını düzenleyen IPA Çerçeve Anlaşması imzalanarak 5824 sayılı Kanunla yürürlüğe konulmuş, 5 ayrıca ülkemizdeki DIS yapılanmasının IPA döneminin öngördüğü yapıyla uyumlu hale getirilmesi amacıyla 2009/18 sayılı Başbakanlık Genelgesi 6 yayımlanmıştır. Genelge ile ulusal düzeydeki aktörlerin rol ve sorumlulukları da yeniden belirlenmiştir. Gerek IPA öncesi dönemde, gerekse IPA döneminde söz konusu mali yardımların programlanması Komisyon ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan finansman anlaşmaları yoluyla tekemmül ettirilmekte; programlar altında yer alan projeler ise ihale, doğrudan hibe, eşleştirme (twinning) ve teklif çağrısı (call for proposal) yöntemlerinden bir veya bir kaçıyla hayata geçirilmektedir. Bu çalışmada, yardımların hayata geçirilmesinde başlıca yöntem olan ihale sürecinin yönetiminde geçerli ilke ve mekanizmaların ana hatlarıyla tanıtılması amaçlanmaktadır. 4 Official Journal of the European Union, L 170/1, 29.06.2007. 5 24.12.2008 Tarih ve 27090 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 6 04.12.2009 Tarih ve 27422 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 2. SÖZLEŞME MAKAMI DIS sistemi AB mali yardımlarının yönetimine ilişkin bazı işlevlerin Komisyon yerine Yararlanıcı Ülke (beneficiary country) tarafından üstlenilmesini öngörmekte olup, bu kapsamda her aday ülkede sözleşme yapma sorumluluğunu yerine getirecek bir CFCU kurulması gerekmektedir. CFCU lar bütün aday ülkelerde aynı adla kurulmakta olup, kuruldukları ülkenin idari yapısına göre Maliye Bakanlığına, Başbakanlığa veya -ülkemizde olduğu gibi- Hazine Müsteşarlığına bağlı olarak faaliyet gösteren, işlevsel özerkliğe sahip yapılardır. Yukarıda değinilen Mutabakat Zabtı 7 ile kurulan, istihdam ve bütçe esasları 5671 sayılı Kanunla 8 belirlenen CFCU, halihazırda ülkemizde Komisyon tarafından akredite edilmiş tek kuruluş olup, IPA nın birinci bileşeni altındaki programlar için Uygulama Birimi (Implementing Agency) olarak faaliyet göstermektedir. CFCU ayrıca IPA nın ikinci bileşeni altındaki programlarda da -gerekli olması halinde- Sözleşme Makamı (Contracting Authority) sıfatıyla hareket etmekte, Ulusal Otorite ile birlikte Türk tarafını temsil etmektedir. IPA Uygulama Tüzüğü gereğince, IPA nın üçüncü bileşeni altında yer alan Çevre, 9 Ulaştırma 10 ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik 11 operasyonel programları ile dördüncü bileşendeki İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi 12 7 30.01.2003 Tarih ve 4802 sayılı Kanunla uygun bulunmuştur. 8 07.06.2007 Tarih ve 26545 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 9 Çevre Operasyonel Programı: http://www.ipa.gov.tr/fbase/cop%202007-2009.pdf 10 Ulaştırma Operasyonel Programı: http://op.ubak.gov.tr/doc/op_turkce.pdf 11 Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı: http://ipa.stb.gov.tr/dosyalar/opturkce.pdf 12 İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı: 25 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

AB Mali Yardımlarının Yönetiminde İhale Kuralları operasyonel programının uygulamasından sorumlu bakanlıklarda da CFCU benzeri yapıların (Operating Structures) oluşturulması gerekmektedir. Bu yapıların henüz tam olarak faaliyete geçmemiş olması nedeniyle, CFCU halihazırda bu bileşenler için de sözleşme makamı olarak hareket etmektedir. Bu durum, IPA kapsamında ülkemize tahsis edilen fonların yönetimi açısından risk oluşturmaktadır. CFCU, Türk idari yapısının bir parçası olarak Sözleşme Makamı sıfatıyla ihaleye çıkma, sözleşme imzalama, izleme, ödeme, muhasebe ve raporlama işlevlerini yerine getirmektedir. Sözleşme Makamı olmak, AB destekli bir projenin ihale dosyasının hazırlanmasından kesin kabul aşamasına kadar süren, hatta belirli durumlarda (izleme, programın kapatılması gibi) bu aşamanın da ötesine geçen bir sürecin yönetiminden sorumlu olmak anlamına gelmektedir. CFCU ayrıca IPA nın birinci bileşeni altındaki programların teknik uygulamasından sorumlu Kıdemli Program Görevlilerinin (Senior Programme Officer) atanması (designation) ve izlenmesi, yıllık programlar kapsamında teklif edilen projelere ilişkin olarak Ulusal Yetkilendirme Görevlisi (Hazine Müsteşarı) ve Ulusal IPA Koordinatörü ne (Avrupa Birliği Genel Sekreteri) görüş bildirme işlevlerini de yerine getirmektedir. 3. ÖN KONTROL UYGULAMASI Yürürlükteki DIS sistemi, belirli ihale adımlarının (ihale ilanının yayınlanması, değerlendirmenin sonuçlandırılması, ihale komisyonu teşkili, sözleşme imzalanması gibi) Komisyon un ön kontrolüne (ex-ante control) tabi tutulmasını gerektirir. Ön kontroller Komisyon adına AB Türkiye Delegasyonu (Delegasyon) tarafından yürütülür. Ön kontrol yetkisi CFCU ile Delegasyon arasında hiyerarşik bir ilişki olmayıp, ihalenin kim(ler) üzerinde bırakılacağı veya sözleşme imzalama konularında nihai sorumluluk sözleşme makamına aittir. Ön onayın verilmiş olması sözleşme makamının sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Ön kontrole tabi işler, CFCU nun akreditasyonuna ilişkin 29.10.2008 tarihli Komisyon kararı ekinde, ihale ve hibe türleri itibarıyla listelenmiştir. Delegasyon tarafından CFCU nun teklif ettiği dokümanlar üzerinde yürütülen ön kontroller, önem derecesine göre aşağıdaki dört temel alana odaklanır: 1. Yasallık ve Düzenlilik (Legality and Regularity): Ön kontrole tabi iş yürürlükteki yasal ve prosedürel kurallara uygun olmalıdır. 2. Uygunluk (Compliance): Ön kontrole tabi iş proghttp://www.ikg.gov.tr/documents/ikgop.pdf ram/projenin amacına uygun olmalıdır. 3. İyi Mali Yönetim (Sound Financial Management): Ön kontrole tabi iş verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkelerine uygun olmalıdır. 4. Kalite (Quality): Ön kontrole tabi iş, üzerinde değerlendirme yapmaya imkan verecek bir form ve içerikte olmalıdır. Ön kontrol faaliyeti, CFCU tarafından teklif edilen bir dokümanın onaylanması (approval), reddedilmesi (rejection) veya belirli bir açıklama talebine bağlı olarakaskıya alınması (suspension) şeklinde tezahür eder. DIS sisteminin ileri bir aşaması olan Genişletilmiş DIS (Extended DIS, EDIS) sistemi, ihale ve hibelere ilişkin iş ve işlemler açısından Komisyon un ön kontrolünün olmadığı bir aşamayı temsil etmektedir. Komisyon bu aşamada sözleşme makamının iş ve işlemleri üzerinde ex-post kontrollerle yetinir. IPA Uygulama Tüzüğü nün 18. maddesi bütün IPA programlarının Komisyon un ön kontrolü olmaksızın yönetilmesini öngörmekte ise de ülkemiz açısından bu aşamaya geçilmesi, ihale dokümanlarının kalitesindeki iyileşme düzeyi ile yakından ilgilidir. Herhangi bir ön kontrol alanındaki rejection oranının Komisyon tarafından kabul edilebilir (acceptable) bir düzeye indiğinin kabulüyle birlikte, o alanda EDIS e geçiş mümkün olabilir. Yararlanıcı (beneficiary) kuruluşlar tarafından ya da -onlar adına- çoğunlukla AB kökenli uzmanlarca hazırlanarak CFCU na sunulan teknik dokümanların (İş Tanımları, Teknik Şartnameler) kalitesi konusunda 2002 yılından bu yana sınırlı bir ilerleme kaydedildiğinden, IPA nın ilk dört bileşeni için EDIS e geçiş kısa dönemde mümkün görülmemektedir. IPA nın beşinci bileşenini oluşturan Kırsal Kalkınma bileşeni altındaki programların ise Komisyon un ön kontrolü olmaksızın yönetilmesi bir zorunluluktur. 5648 sayılı Kanun la kurulan Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, bu program kapsamında başvuru 26 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

Muhsin ALTUN çağrılarına çıkılması, proje seçimi, sözleşme, ödeme ve raporlama işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. Bu bileşene ilişkin AB akreditasyonunun 2010 yılı sonuna kadar alınması beklenmektedir. 4. EŞ FİNANSMAN KURALI AB destekli programların tamamında yararlanıcı ülkenin de belirli bir oranda finansman sağlaması istenir. Eş finansman zorunluluğu, yararlanıcı ülkenin projeleri sahiplenmesi açısından önemlidir. AB dış yardımlarının finansmanında geçerli iki tür eş finansman yöntemi bulunmaktadır: Müşterek Eş Finansman (Joint Co-financing): Proje maliyetinin AB ve yararlanıcı ülke tarafından birlikte karşılanmasıdır. Her iki taraf finansman anlaşmaları ile belirlenen oranlarda eş finansman tutarını merkezi bir hazine birimine (ülkemizde Hazine Müsteşarlığı bünyesindeki Ulusal Fon Direktörlüğü) aktarır. Aktarılan tutarlar, Merkez Bankasında bu amaçla açılan proje hesaplarında birleştirilir ve sözleşme makamı tarafından bu hesaplardan hak sahiplerine ödeme yapılır. Çoğunlukla zannedilenin aksine, ülkemizin bütçesinden Komisyon a bir kaynak aktarılması söz konusu değildir. IPA programlarında müşterek eş finansman yöntemi geçerli olup, birinci bileşendeki ihale türleri itibarıyla uygulanan eş finansman oranları aşağıda gösterilmiştir: IPA nın dördüncü bileşenini oluşturan İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı için eş finansman oranı AB için %85, Türkiye için %15 olarak belirlenmiş olup; üçüncü bileşendeki operasyonel programlar için de bu oranların geçerli kılınmasına ilişkin değişiklik çalışmaları tamamlanma aşamasındadır Paralel Eş Finansman (Paralel Co-financing): Sınırlı bir uygulama alanına sahip olan bu finansman yönteminde, program/proje fiziksel açıdan anlamlı parçalara bölünür. Taraflar kendi paylarına düşen parçayı kendi mevzuatlarına göre ihale edip finansmanını da yine kendi bütçelerinden karşılarlar. Paralel eş finansman IPA programları için geçerli bir finansman yöntemi değildir. AB destekli programlarda eş finansman ve bütçeleme işlemleri EUR cinsinden yapılmakta olup, ödeme ve muhasebe işlemleri de EUR cinsinden yürütülür. YARDIM YÖNTEMİ AB KATKISI ULUSAL KATKI Doğrudan Hibe 95% 5% Eşleştirme 95% 5% Hizmet (Kurumsal Kapasite) 90% 10% Hizmet (Yatırımla İlişkili) 75% 25% Mal Alımı 75% 25% Yapım İşi 75% 25% Teklif Çağrısı 75% 25% Doğrudan hibelerde, hibe yararlanıcısı kuruluştan özel katkı (private contribution) istenmesi halinde, AB katkısı ve ulusal katkı, özel katkı tutarı düşülen bütçe üzerinden hesaplanır. Eş finansman tutarının hesabında, ekipman alımını (düzenleyici altyapı veya Ekonomik ve Sosyal Uyumla ilgili) ve yatırımı destekleyen teknik yardımla (örneğin fizibilite çalışması / kontrollük / teknik şartnameler) ilgili harcamalar yatırımla ilişkili olarak değerlendirilir. 5. MENŞE KURALI AB destekli projeler kapsamında tedarik edilecek her türlü malın Komisyon tarafından uygun (eligible) olarak belirlenen ülkelerden birinde veya bir kaçında üretilmiş olması zorunludur. Menşe Kuralı (Rule of Origin) olarak bilinen bu uygulama, esas itibarıyla sağlanan AB desteğinin hibe niteliğinde oluşunun bir sonucudur. IPA programları açısından uygun menşe ülkeleri, AB karşısındaki statüleriyle birlikte aşağıda sıralanmıştır: 13 Üye ülkeler: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Kıbrıs (Rum Yönetimi), Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, Birleşik Krallık. IPA programının yararlanıcısı ülkeler: Hırvatistan, Makedonya, Türkiye, Arnavutluk, Bosna Hersek, Karadağ, Sırbistan, Kosova. 13 AB programları itibarıyla uygun menşe ülkelerinin güncel listesine http://ec.europa.eu/europeaid/work/procedures/implementation/eligibility/documents/a2_eligibilityprogrammes200 2013_en.doc adresinden ulaşılabilir. 27 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

AB Mali Yardımlarının Yönetiminde İhale Kuralları ENPI (European Neighbourhood and Partnership Instrument) programının yararlanıcısı ülkeler: Cezayir, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Mısır, Gürcistan, İsrail, Ürdün, Lübnan, Libya, Moldova, Fas, Filistin Yönetimi, Rusya Federasyonu, Suriye, Tunus, Ukrayna. EEA (European Economic Area) ülkeleri: İzlanda, Lichtenstein, Norveç. Ürünlerin menşeinin teklifte gösterilmesi zorunlu olup, yukarıdaki ülkeler dışında bir yerde üretilen malların teklif edilmesi mümkün değildir. Bununla birlikte, ihale konusu ürünlerden herhangi birinin bu ülkelerden hiç birinde üretilmediğinin piyasa araştırması (market research) sonucunda ortaya çıkması halinde, CFCU nun talebi üzerine Komisyon tarafından o ürün için ve o ihaleye münhasır bir menşe muafiyeti (derogation) tanınması mümkündür. Genel geçer bir muafiyet söz konusu değildir. Eğer varsa, hangi ürünler için derogation verildiği ihale ilanında (Procurement Notice) gösterilir. Malın menşe ülkesinin teklifte beyanı zorunlu olmakla birlikte, ihale aşamasında ayrıca bir kanıt aranmaz. İhale konusu malın geçici kabulü sırasında, yüklenicinin diğer belgelerle birlikte Menşe Şahadetnamesi nin (Certificate of Origin) orijinal nüshasını da CFCU na sunması gerekir. Aksi takdirde, diğer bütün şartlar yerine getirilmiş olsa bile sözleşme ve kanunlardan kaynaklanan diğer yaptırımlar saklı kalmak kaydıyla- o malın geçici kabulü yapılmaz ve bedeli ödenmez. Menşe belgesi, uluslararası formuna uygun olarak, malın üretildiği yerdeki ticaret ve/veya sanayi odasınca düzenlenir. CE belgesi, ATR Dolaşım Belgesi gibi belgeler, üretici tarafından düzenlenmiş deklarasyonlar vs. menşe belgesi olarak kabul edilmez. Türkiye de üretilen ürünler için, menşe belgesi yerine malın üretildiği yerdeki ticaret ve/veya sanayi odasınca düzenlenen Yerli Malı Belgesi sunulur. Şüpheli durumlarda, CFCU menşein tespitine ilişkin ilave belge ve açıklamalar isteme, araştırma yapma yetkisine sahiptir. Hizmet alım ihaleleri kapsamında teklif edilen uzman personel için herhangi bir tabiyet (nationality) şartı yoktur. Bununla birlikte ihalelere katılan gerçek veya tüzel kişilerin yukarıda sayılan ülkelerden birinde yerleşik/ vatandaş olması zorunludur. 6. İHALE DİLİ Aday ülkeler açısından, AB mali yardımlarının yönetiminde geçerli olan dil İngilizcedir. İhale Ön İlanı ndan ihale dosyasına, değerlendirme raporundan sözleşmeye kadar bütün belgeler İngilizce dilinde hazırlanır ve yayınlanır. Uluslararası Açık İhale (International Open Tender) usulüne tabi ihalelerde Ön İlan ve İhale İlanı AB nin 23 resmi dilinde de yayınlanır. Dolayısıyla teklifler de İngilizce olarak sunulur. PRAG ın 2.3.3 maddesi uyarınca, ihale üzerinde bırakılan istekliler sözleşme için gerekli belgeleri (documentary proof) diğer AB resmi dillerinden birinde sunabilirler ise de İngilizce bir tercümeyi de eklemeleri gerekmektedir. Keza, sözleşme tatbikatı sırasında CFCU ile yüklenici, yararlanıcı ve Delegasyon arasında cereyan eden yazışma ve raporlamalar da İngilizce dilinde yapılır. 7. İHALE MEVZUATI AB ile imzalanan finansman anlaşmaları, desteklenmesi uygun görülen programlarla bunlara tahsis edilen bütçe rakamlarını gösterir. Her bir program altında yer alan projelerin hayata geçirilmesi ise aşağıdaki yöntemlerden en az birinin kullanılmasıyla mümkündür: - Mal alımı (supply) - Hizmet alımı (service) - Yapım işi (works) - Eşleştirme (twinning) - Doğrudan hibe (direct grant) - Teklif çağrısı (call for proposal) Bu yöntemlerden hangisinin uygulanacağı Proje Fişi (Project Fiche) olarak adlandırılan temel program dokümanından anlaşılır. Proje Fişleri finansman anlaşmalarının bir parçası olmamakla birlikte, finansman sağlanmasına ilişkin Komisyon kararının (financing decision) ekidir. Dolayısıyla herhangi bir projenin yapısında, içerdiği faaliyetlerde, bütçesinde vs. esaslı değişiklikler yapılması, ancak Proje Fişinde değişiklik yapılmasıyla mümkün olabilir. Yukarıdaki yöntemlerin uygulanmasına ilişkin usul 28 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

Muhsin ALTUN ve esaslar, kısaca PRAG olarak bilinen Practical Guide to Contract Procedures for EC External Actions başlıklı dokümanda gösterilmiştir. 14 CFCU nun kuruluşuna ilişkin Mutabakat Zabtı nda (madde 10), IPA Çerçeve Anlaşması nda (madde 23.4) ve finansman anlaşmalarında (madde 4.2) yer alan, The Contracting Authorities shall also use the procedural guidelines and standard templates and models facilitating the application of the above rules provided for in the Practical Guide to contract procedures for EC external actions ( Practical Guide ) as published on the EuropeAid website at the date of the initiation of the procurement or grant award procedure. Şeklindeki standart hüküm gereğince, uygulamanın PRAG kurallarına göre yürütülmesi zorunludur. Sözleşme makamı için adeta bir Bible konumunda olan PRAG, ihale sürecine hakim olan ilke ve kuralları, her bir ihale usulü için geçerli uygulama adımlarını ihale/sözleşme türleri itibarıyla gösteren bir uygulama yönetmeliği şeklinde tasarlanmış olup, uygulama sırasında kullanılacak doküman şablonlarını da (templates) ihtiva eder. PRAG dokümanı ve ekli şablonlar sözleşme makamı açısından bağlayıcı niteliktedir. PRAG a aykırı uygulamalar ihalenin iptali ve/veya AB finansmanının geri çekilmesiyle sonuçlanabilir. HİZMET MAL YAPIM 200,000 Uluslararası Mahdut İhale 150,000 Uluslararası Açık İhale 5,000,000 1. Uluslararası Açık İhale 2. Uluslararası Mahdut İhale Ulusal mevzuatımız açısından, PRAG kuralları kapsamında yürütülen ihale ve sözleşmeler 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 3/c maddesinde yer alan, Uluslararası anlaşmalar gereğince sağlanan dış finansman ile yaptırılacak olan ve finansman anlaşmasında farklı ihale usul ve esaslarının uygulanacağı belirtilen mal veya hizmet alımları ile yapım işleri şeklindeki istisna hükmü kapsamındadır. Bununla birlikte, yine aynı maddenin son fıkrasının delaletiyle 4734 sayılı Kanun un ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri CFCU tarafından yürütülen ihalelerde de geçerlidir. Buna göre, 4734 veya 4735 sayılı Kanunlara veya diğer bir Türk mevzuatına göre ihalelere katılmaktan yasaklananlar, CFCU tarafından açılan ihalelere de katılamazlar. İhale üzerinde bırakılan isteklinin yasaklı olup olmadığı, diğer Türk makamları için mutad olduğu üzere Kamu İhale Kurumunun İnternet adresindeki yasaklılar listesinden kontrol edilir. Keza yasaklamayı gerektiren bir ihlalin tespiti halinde, isteklinin/yüklenicinin 4734/4735 sayılı Kanunlara göre yasaklanması da mümkündür. Nitekim bu kapsamda CFCU nun talebi üzerine bugüne kadar 4 yerli firma için yasaklama kararı verilmiştir. AB tarafından yasaklı firmaların yer aldığı Erken Uyarı Sistemi ne (Early Warning System) 15 CFCU nun erişim yetkisi bulunmadığından, bu kapsamdaki kontroller PRAG ın 2.9.1 maddesi uyarınca Delegasyon tarafından yapılır. 8. İHALE USULLERİ CFCU tarafından yürütülen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde, aşağıdaki ihale usullerinden biri uygulanır: - Uluslararası Açık İhale (International Open Tender) - Yerel Açık İhale (Local Open Tender) - Uluslararası Mahdut İhale (International Restricted Tender) < 200,000 > 10,000 arası 1. Çerçeve Sözleşme 2. Rekabetçi Pazarlık < 150.000 60,000 arası Yerel Açık İhale < 5.000.000 300,000 arası Yerel Açık İhale < 60.000 > 10,000 arası Rekabetçi Pazarlık < 300.000 > 10,000 arası Rekabetçi Pazarlık - Rekabetçi Pazarlık (Competitive Negotiation) - Doğrudan Temin (Single Tender) Bu usullerden hangisinin uygulanacağı, ihale konusu işin yaklaşık maliyeti (estimated cost, budget breakdown) esas alınarak belirlenir. Bu belirleme PRAG ın 2.4.1 maddesindeki ihale eşik değerlerine (procurement thresholds) göre yapılır. Uluslararası açık ihale usulünde, ihale ilanlarının AB Resmi Gazetesi 16 ile EuropeAid web sitesinde 17 23 resmi dilde yayınlanması zorunlu olup, aynı zamanda CFCU 15 EWS hakkında ayrıntılı bilgi için: http://ec.europa.eu/budget/library/ sound_fin_mgt/ews_ced_faq_en.pdf 16 http://ted.europa.eu/ted/main/homepage.do 10,000 Doğrudan Temin 10,000 Doğrudan Temin 10,000 Doğrudan Temin 14 PRAG: http://ec.europa.eu/europeaid/work/procedures/implementation/practical_guide/index_en.htm 17 http://ec.europa.eu/europeaid/work/procedures/implementation/ index_en.htm 29 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

AB Mali Yardımlarının Yönetiminde İhale Kuralları web sitesinde 18 de İngilizce olarak yayınlanır. Yayın tarihi ile son teklif verme tarihi (deadline for submission of tenders) arasında asgari 60 gün (yapım işlerinde 90 gün) bulunmalıdır. Uluslararası açık ihale usulüne tabi işler için, ihale ilanı yayınlanmadan en geç bir ay önce AB Resmi Gazetesi ile EuropeAid web sitesinde ayrıca bir Ön İlan (Forecast Notice) yayınlanması gerekmektedir. Ön İlan, ihale konusu işin genel bir tanımı ile yılın hangi çeyreğinde ihale edilmesinin planlandığına dair potansiyel isteklilere bilgi vermeyi amaçlayan kısa bir ilandır. Ön ilan yayınlanmış olması, sözleşme makamı açısından bağlayıcı olmayıp, mutlaka ihaleye çıkılacağı anlamına gelmez. Yerel açık ihale usulünde, ihaleler ulusal düzeydeki yayın araçlarıyla (Resmi Gazete, CFCU web sitesi, günlük gazeteler gibi) duyurulur. Yayın tarihi ile son teklif verme tarihi arasında asgari 30 gün (yapım işlerinde 60 gün) bulunmalıdır. İhalenin uluslararası veya yerel olma vasfı katılımla ilgili bir sınırlama olmayıp, ihale ilanının yayınlanma düzeyi ve sürelerle ilgilidir. Her iki ihale usulü de -yukarıda değinilen tabiyet şartını taşıyan- bütün yerli ve yabancı isteklilere açıktır. Uluslararası mahdut ihale usulü, 4734 sayılı Kanun daki Belli İstekliler Arasında İhale usulüne karşılık gelmekte olup, Yaklaşık maliyeti 200.000 EUR ve üzerindeki hizmet alımlarında uygulanır. Bu usulde önce ön değerlendirmeye dayalı bir kısa liste (shortlist) oluşturulması gerekir. Kısa liste azami 8, asgari 4 başvuru sahibini içerecek şekilde oluşturulur. Başarılı başvuru sayısının 4 ten az olduğu durumlarda ihaleye devam edilmesi, ancak Komisyon un ön onayı ile mümkün olabilir. Kısa liste, başvuru mektubu (Expression of Interest) ekinde sunulan referanslarla ekonomik ve mali yeterliğe ilişkin bilgiler değerlendirilmek suretiyle yapılır. PRAG ın 3.3.2 maddesi uyarınca, 8 den fazla başvuru sahibinin uygun bulunduğu durumlarda, ihale ilanında duyurulan ilave kriterler (additional criteria) uygulanmak suretiyle uygun başvuru sayısı 8 e indirilir. Re-examination olarak bilinen bu yöntemde, çoğunlukla başvurular ya referans sayısına göre ya da referanslarının parasal tutarları toplamına göre sıralanır ve ilk 8 başvuru sahibi (applicant) kısa listeye dahil edilir. Yaklaşık maliyeti 200.000 EUR un altındaki hizmet alımlarında öncelikle Çerçeve Sözleşme (Framework Contract- FWC) usulünün uygulanması zorunludur. Ancak FWC usulünün imkansız olduğu veya sonuçsuz kaldığı durumlarda Rekabetçi Pazarlık yöntemine geçilebilir. 18 http://www.cfcu.gov.tr FWC standart bir ihale usulü olmayıp, büyük ölçüde PRAG kurallarının dışında düzenlenmiştir. Bu usulde, öncelikle hizmet alımının Komisyon tarafından belirlenen 12 sektörden hangisine girdiği belirlenir. O sektörde faaliyet gösteren ve yine Komisyon tarafından önceden seçilmiş konsorsiyumlardan asgari dördüne (azami yedi), rotasyon esasına göre İş Tanımı (Terms of Reference) ve Servis Talebi (Request for Services) gönderilir. Konsorsiyum lideri olan firmanın 14 gün içinde teklifini göndermesi gerekir. Teklifler, normal ihalelerden farklı olarak faks ya da e-posta yoluyla da gönderilebilir. FWC usulüne tabi sektörlerin listesi ve tanımları ile konsorsiyumların sektörler itibarıyla dağılımını gösteren listelere http://ec.europa.eu/europeaid/work/ framework-contract/beneficiaries-2009/index_en.htm adresinden ulaşılabilir. Teknik şartname hazırlanması, fizibilite çalışması, ihtiyaç analizi, eğitim verilmesi gibi uygulama süresi 2 yılı geçmeyen teknik yardım işleri için başvurulan FWC usulünde, en uzun uzman çalışma süresi 260 iş gününü geçemez. FWC usulünün uygulanmasına ilişkin usul ve esasların güncel sürümü olan Framework Contract Beneficiaries 2009-2011 başlıklı rehbere de yine yukarıdaki adresten ulaşılabilir. Açık ihale usulünde, PRAG ın 2.4.13 maddesinde sayılan nedenlerden biriyle ihalenin iptali halinde sözleşme makamı yeniden ihaleye çıkabileceği gibi, ilk ihaleye katılan isteklilerden bir veya daha fazlasını davet etmek suretiyle pazarlık usulüne de başvurabilir. Bunun için ilk ihaledeki şartlarda esaslı bir değişiklik yapılmamış olması, ilk ihalenin rekabeti engelleyici bir usulsüzlük (irregularity) dolayısıyla iptal edilmemiş olması gerekir. Hizmet alımlarında orijinal sözleşme tutarının %50 sini geçmeyen ilave bir işin veya asıl işi tamamlayıcı mahiyette bir hizmet ihtiyacının zuhur ettiği hallerde de pazarlık usulüne başvurulabilir. Keza, mal alımlarında diğer ihale usulleri için öngörülen sürelerden önce teslimatın yapılmış olmasını gerektiren ve sözleşme makamı 30 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

Muhsin ALTUN tarafından öngörülemeyen acil bir durumun ortaya çıktığı durumlarda pazarlık usulünün uygulanması mümkündür. Mal alımlarında ilave teslimatın teknik nedenlerle ilk yükleniciden yapılması gerektiği durumlarda da ilk yüklenici ile pazarlık yapılabilir. Yapım işlerinde de -4735 sayılı Kanun daki keşif artışı uygulamasına benzer şekilde- asıl işten teknik veya ekonomik olarak ayrılması mümkün olmayan, bununla birlikte işin tamamlanması için de gerekli görülen ilave işler için, asıl sözleşme tutarının %50 sini aşmamak kaydıyla mevcut yüklenici ile pazarlık yapılmasına imkan tanınmıştır. Yukarıdaki bütün durumlarda pazarlık usulünün kullanılabilmesi Komisyon un ön onayı ile mümkündür. Hizmet alım ihalelerinde teknik teklifler %80, fiyat teklifi %20 oranında belirleyici olduğundan, işin yaklaşık maliyeti ihale ilanında gösterilir. Mal alımlarında ve yapım işlerinde ise -4734 sayılı Kanun uygulamasında olduğu gibi- yaklaşık maliyet ilan edilmez. Dolayısıyla bütün tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olması gibi bir ihtimal ancak mal alımı ve yapım işlerinde söz konusudur. Yaklaşık maliyeti 10.000 EUR ve altındaki işlerde Doğrudan Temin (Single Tender) usulü uygulanır. Bu usulde, sözleşme makamının potansiyel istekliler arasında rekabet yaratmak gibi bir zorunluluğu bulunmadığından; ilan yapmaksızın, ihale komisyonu oluşturmaksızın, sözleşme makamı tarafından uygun görülen bir kişi/firma ile sözleşme imzalanır. Rekabetçi olma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, bilhassa mal tedarikinin söz konusu olduğu durumlarda en az üç istekliden fiyat teklifi alınarak piyasa araştırması yapılır ki bu uygulama yukarıda değinilen İyi Mali Yönetim ilkesinin bir gereğidir. CFCU tarafından teklif çağrısı yoluyla hibe sağlanan projelerin hibe yararlanıcıları tarafından uygulanması sırasında da PRAG kuralları geçerlidir. Hibe yararlanıcıları projelerini uygularken ihaleye çıkmaları gerektiğinde, PRAG kurallarına uygun olarak hazırlanmış ve CFCU tarafından onaylanmış satın alma rehberlerini (Procurement Manual) kullanmak zorundadır. İkincil ihale (secondary procurement) olarak adlandırılan bu ihaleler CFCU nun ön kontrolüne tabidir. Bu kontrolün niteliği ve hangi ihale usullerini hangi düzeyde kapsayacağı, hibe programının özelliğine göre CFCU tarafından belirlenir. Örneğin, uluslararası açık ihale usulü ile ihale edilen işlerde, ihale sonucu her halükarda CFCU nun ön onayına tabidir. PRAG kuralları ihale süreci boyunca geçerli olduğu gibi sözleşme tatbikatı sırasında da geçerlidir. Bununla birlikte IPA kapsamındaki finansman anlaşmaları uyarınca, yapım işlerinde ihale süreci PRAG kurallarına tabi olduğu halde, uygulama FIDIC (International Federation of Consulting Engineers) sözleşme şartlarına göre yürütülür. 9. İHALE/ÖN DEĞERLENDİRME KOMİSYONU İhale ilanının yayınlanmasını müteakip bir ihale komisyonu (Evaluation Committee) oluşturulur. İhale komisyonları CFCU tarafından atanan 5 (yapım işlerinde 7) kişiden oluşur. Bunlardan ikisi Başkan (chairperson) ve Sekreter sıfatıyla CFCU uzmanları arasından atanırken, üçü (yapım işlerinde beş) yararlanıcı kuruluş (beneficiary) tarafından önerilen kişilerden atanır. Yararlanıcı kuruluştan atananlar aynı zamanda ihale komisyonunun oy hakkına sahip üyeleridir (voting members). CFCU tarafından teşkil edilen ihale komisyonunun kompozisyonu da Delegasyon un ön kontrolüne tabidir. PRAG ın 2.8.1 maddesi uyarınca, alındığı tarihten sonraki 5 işgünü içinde Delegasyon tarafından reddedilmeyen komisyon teklifi onaylanmış sayılır. Başkan ve Sekreter değerlendirme sırasında oy kullanmaz, teknik değerlendirme yapmaz. PRAG ın 2.8.3 maddesi uyarınca, komisyon başkanı değerlendirme sürecinin PRAG kurallarına uygun olarak yürütülmesini koordine ederek tarafsızlık ve şeffaflığın sağlanmasından; sekreter ise değerlendirme raporunun hazırlanması dahil olmak üzere değerlendirme sürecindeki yazışmaların yürütülmesi, komisyon toplantılarının kaydedilmesi, deklarasyonların imzalatılması gibi idari işlerden sorumludur. İhale komisyonunun oy hakkına sahip üyeleri, kararlarından dolayı müşterek sorumluluğa (collective responsibility) sahiptirler. Değerlendirme sürecinde uyulması gereken kurallarla izlenmesi gereken usuller CFCU tarafından hazırlanan matbu rehberlerde gösterilmiştir. Bu rehberler ihale açılışı sırasında komisyon üyelerine dağıtılır. Komisyon üyeleri değerlendirmelerini tarafsızlık ve gizlilik ilkelerine uygun olarak yürütmek zorundadır. Bu amaçla ihale açılışında her bir üyeye (gözlemciler dahil) Declaration of Impartiality and Confidentiality başlıklı 31 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

AB Mali Yardımlarının Yönetiminde İhale Kuralları bir beyanname imzalatılır. Keza, isteklilerden herhangi biriyle potansiyel bir çıkar çatışması (conflict of interest) içinde olan üyenin bunu beyan ederek komisyondan çekilmesi gerekir. Komisyon başkanı, beyan edilmeyen bir durumun Türk Ceza Kanununun yalan beyanı düzenleyen 206. maddesi kapsamında değerlendirildiğini açılış sırasında üyelere hatırlatır ve bu husus Değerlendirme Raporu na da dercedilir. İhale komisyonlarında ayrıca CFCU ve Delegasyon tarafından atanan gözlemciler de (Observer) bulunur. PRAG ın 2.2 maddesi uyarınca, Delegasyon dan gözlemci davet edilmesi zorunludur. Oy hakkına sahip üyelerde ihale konusu işte uzmanlık ve İngilizce yeterlik yanında, aralarında hiyerarşik ilişki bulunmaması ve tercihan ayrı dairelerde çalışıyor olmak şartları aranır. İstisnai durumlarda yararlanıcı kuruluş dışından oy hakkına sahip üyeler atanabileceği gibi, bağımsız dış uzman da istihdam edilebilir. Üyelerin kimliği gizli tutulur. İhale komisyonu değerlendirmesini teklif geçerlik süresi (tender validity period) olan 90 gün dolmadan tamamlamalıdır ki sözleşme de aynı süre içinde imzalanabilsin. Bu sürenin isteklilerden yazılı teyit almak kaydıyla 40 gün daha uzatılması mümkündür. Uzatmayı kabul etmeyen isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılır; geçici teminatı ise iade edilir. Hizmet alım ihalelerinde ön yeterlik esası geçerli olduğundan, başvuruları değerlendirerek kısa liste oluşturmak üzere önce bir Ön Yeterlik Komisyonu (Shortlist Panel) oluşturulur. Kısa listenin kesinleşip yayınlanmasının (Shortlist Notice) ardından, yeterli bulunan firmalara şartname (Terms of Reference) gönderilerek 50 gün içerisinde tekliflerini (teknik+mali) sunmaları istenir. Sunulan teklifleri değerlendirmek üzere ikinci bir komisyon teşkil edilir. Bu komisyonun üyelerinin Ön Yeterlik Komisyonu üyeleri ile aynı olması zorunlu değildir. 10. İHALENİN İPTALİ PRAG ın 2.4.13 maddesi uyarınca, aşağıdaki durumlardan birinin vuku bulması halinde ihale iptal edilir: - Teknik veya mali açıdan hiçbir teklifin layık hadde (worthwhile) bulunmaması veya hiç teklif alınmamış olması nedeniyle ihalenin başarısız olması, - Projeye ilişkin ekonomik veya teknik verilerin büyük ölçüde değişmiş olması, - Sözleşmenin normal olarak uygulanmasını imkansız kılan mücbir sebep veya istisnai durumların ortaya çıkması, - Teknik açıdan uygun bulunan bütün tekliflerin bütçe kaynağını aşması, - Bilhassa adil rekabeti önleyici usulsüzlüklerin (irregularities) meydana gelmesi, İhalenin iptal edilmesi halinde, durum iptal nedenleriyle birlikte bütün isteklilere bildirildiği gibi, ayrıca bir İptal İlanı (Cancellation Notice) yayınlanır. Eğer ihale Açılış Oturumu ndan (Opening Session) önce iptal edilmiş ise kapalı (sealed) vaziyetteki teklif mektupları açılmaksızın isteklilere iade edilir. İhalenin değerlendirme sırasında veya sonrasında iptal edildiği durumlarda teklifler iade edilmez. 11. İHALENİN VERİLMESİ Değerlendirme süreci sonunda hazırlanan rapor (Evaluation Report/Shortlist Report) Başkan, Sekreter ve oy hakkına sahip üyeler tarafından imzalanarak sözleşme makamının (Birim Başkanı) onayına sunulur. Değerlendirme raporu sözleşme makamına tavsiye (recommendation) mahiyetinde olup, rapor sonucuna behemehal uyulması zorunlu değildir. PRAG kuralları (örn. madde 3.3.10.5) uyarınca, sözleşme makamı ihale komisyonu kararına iştirak edip etmediğini belirtmek suretiyle raporu imzalar ve ön kontrol için Delegasyon a gönderir. Sonucuna iştirak edilmeyen raporların ihale komisyonuna geri gönderilmesi veya salt bu nedenle ihalenin iptali söz konusu değildir. Böyle durumlarda, sözleşme makamı kendi gerekçesini açıklayarak ihalenin hangi istekli üzerinde bırakılması gerektiğine karar verir; kendi kararını da ihale komisyonunun raporu ile birlikte Delegasyon a gönderir. Değerlendirme raporunun sözleşme makamının görüşüyle birlikte ön kontrol için Delegasyon a gönderilmesi, aynı zamanda ihalenin kimin üzerinde bırakılması gerektiğine ilişkin CFCU dan vaki olan bir tekliftir (proposal for award of the contract). Delegasyon un ön onayı üzerine, PRAG ın 2.9.1 maddesi uyarınca, sözleşme makamı başarılı bulunan istekliye teklifinin kabul edildiğini bir mektupla (Notification Letter) bildirir. Bu 32 EKİM - KASIM - ARALIK 2010

Muhsin ALTUN bildirimin tebellüğ edilmesiyle başarılı isteklinin teklif geçerlik süresi kendiliğinden 60 gün daha uzatılmış olur. İstekliden ayrıca ihale sırasında sunduğu beyan ve taahhütlerini 15 gün içerisinde teyit etmesi de istenir. Sözleşme makamı üç nüsha sözleşme hazırlayıp imzalayarak Delegasyon a gönderir. Sözleşmenin Delegasyon tarafından onaylanması Endorsement olarak adlandırılmakta olup, Delegasyon u sözleşmenin tarafı haline getirmez; sözleşme tarafları CFCU ve yüklenicidir. Geçmişte ülkemizdeki Sayıştay tescili uygulamasını çağrıştıran Endorsement, sözleşmenin AB tarafından finanse edileceği anlamına gelmekte olup, bütün sözleşmeler Delegasyon tarafından Endorsed for financing by the European Union kaydıyla imzalanır. Dolayısıyla AB finansmanının herhangi bir nedenle geri çekildiği durumlarda da sözleşme taraflar açısından geçerli olmaya devam eder. AB finansmanının geri çekilmesi, sözleşmenin yalnızca ulusal katkı ile yürütülmesi veya projedeki ilerleme durumuna göre- feshedilmesi ile sonuçlanabilir. Endorsement aşamasını müteakip, sözleşme makamı tarafından gönderilen üç nüsha sözleşmenin 30 gün içerisinde istekli tarafından imzalanması ve iki nüshasının geri gönderilmesi gerekir. Geri gönderilen sözleşmelerin bir nüshası sözleşme makamında kalırken, bir nüshası Delegasyon a gönderilir. Yerleşik bir uygulama olarak, CFCU sözleşmenin bir suretini de teknik uygulamadan sorumlu yararlanıcı kuruluşa gönderir. Uluslararası açık ihale usulünde, PRAG ın 2.9.3 maddesi uyarınca, sözleşmenin bütün taraflarca imzalanmasını müteakip CFCU tarafından bir İhale Sonuç İlanı (Award Notice) hazırlanır; AB Resmi Gazetesinde ve EuropeAid web sitesinde yayınlanmak üzere Delegasyon a gönderilir. Keza, sözleşmenin imzalanmasından itibaren 15 gün içinde, teklifi başarısız bulunan isteklilere ihale sonucunu ve tekliflerinin elenme gerekçelerini bildiren bir mektup (Regret letter) gönderilir. Sözleşme tatbikatı sırasında, CFCU Başkanı aynı zamanda Proje Yöneticisi sıfatıyla hareket eder. Proje Yöneticisi, sözleşme kapsamındaki onay ve izinlerle bildirimlerin yapılması, ceza ve yaptırımların uygulanması gibi yetkileri kullanır. Yapım işlerinde bu yetkilerin bir kısmı işveren vekili sıfatıyla CFCU tarafından seçilen Müşavir (FIDIC esaslı sözleşmelerde Mühendis ) eliyle kullanılmaktadır. Her bir yapım işi için bir de müşavirlik (supervision) hizmet alımı yapılması zorunludur. CFCU tarafından başlatılan ihalelerin sözleşmeye bağlanması, çoğunlukla zamana karşı bir yarış şeklinde geçer. Finansman anlaşmalarında projelerin sözleşmeye bağlanması için belirli süreler öngörülmüş olup, ihalenin en geç bu sürenin son gününde (contracting deadline) sözleşmeye bağlanmış olması gerekir. Aksi takdirde, proje için ayrılan bütçe artık kullanılamayacağı gibi, yeniden ihaleye de çıkılamaz. Örneğin, bu süre IPA nın birinci bileşeni altındaki projelerde finansman anlaşmasının imzalandığı tarihten itibaren 2 yıldır. Dolayısıyla ihale sürecinin olabildiğince erken başlatılması, son günde sözleşme imzalamanın (last minute contracting) yol açabileceği sorunların aşılmasında ve yeniden ihaleye çıkılmasını (re-launch) gerektiren durumların yönetilmesinde önemli bir zaman avantajı sağlar. 12. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME AB yardımlarının kullanımı, bir başka deyişle ülkemizin tam üyeliğe hazırlanması, son tahlilde yüzlerce projenin ihale/sözleşme yoluyla hayata geçirilmesine bağlıdır. CFCU, adının da çağrıştırdığı üzere bu amaçla kurulan sistemin merkezinde yer almaktadır. İhale/sözleşme sürecinin yukarıda genel bir tanıtımı yapılankendine özgü işleyişi, ülkemizin yardımları hazmetme kapasitesinin CFCU nun iş yapma kapasitesi ile birlikte değerlendirilmesini gerektirir niteliktedir. Bu açıdan bakıldığında, CFCU daki deneyim ve bilgi birikiminin muhafazası, mümkün olduğu ölçüde diğer kurumlara yaygınlaştırılması AB entegrasyon sürecinin başarısı için de önem taşımaktadır. 33 EKİM - KASIM - ARALIK 2010