SULTAN B R NC ABDÜLHAMiD HAN Hazırlayan: Özcan F. KOÇOĞLU Çizen: Yüksel AKMAN
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD HAN Doğum tarihi: 1725 (Hicri 1137) Babası: Sultan Üçu ncu Ahmed Han Annesi: Rabia Şermi Sultan Saltanatı: 1774-1789 (Hicri 1187-1203) Vefat tarihi: 1789 (1203) Kabri: stanbul da Eminönu nde Sultan Birinci Abdu lhamid Tu rbesi ndedir. Çocuklar : Mustafa, Mahmud, Abdullah, Mehmed, Ahmed, Abdu laziz, Abdurrahman, Melek Han m, Esma Sultan, Hatice Sultan, Alemşah, Saliha, Zekiye, Hibetullah, Rabia Sultan. Çamlıca Basım Yayın / 157 SULTAN B R NC ABDÜLHAMİD HAN Hazırlayan: Özcan F. KOÇOĞLU Çizen: Yüksel AKMAN Genel Yayın Yönetmeni: Ömer Faruk YILMAZ Editör: Osman DOĞAN - Selman SOYDEMİR Sanat Yönetmeni: Osman TURHAN Tashih: Faruk ÇINAR - Muhammet YILDIZ Grafik Tasarım: Seyit BOR Kapak Tasarımı: Sedat YAZILITAŞ 1.Baskı: İstanbul 2014 ISBN: 978-605-5101-75-6 Baskı ve Cilt: Fazilet Neşriyat ve Tic. A.Ş. Bağlar Mah. Mimar Sinan Cad. No: 52 Güneşli - Bağcılar / İST. Tel: 0212 657 88 00 (pbx) Sertifika No: 16384 İnciliçavu Sok. No: 27 Kat: 1 Sultanahmet - İST. Tel-Faks: (0212) 512 41 01 www.camlicabasim.com - bilgi@camlicabasim.com T.C. Kültür Bakanlığı Yayıncılık Sertifika No: 15732 Bu eserin bütün yayın hakları Çamlıca Basım Yayın ve Tic. A.Ş. ye aittir. İzinsiz yayınlanamaz.
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD HAN, YİRMİ YEDİN Cİ OSMANLI PADİŞAHI VE DOKSAN BİRİNCİ İSLAM HALİFESİDİR. SULTAN ÜÇÜNCÜ AHMED HAN IN OĞLU OLUP, 20 MART 1725 TARİHİNDE RABİA ŞERMİ SUL- TAN DAN TOPKAPI SARAYI NDA DÜNYAYA GELDİ. SULTAN ABDÜLHAMİD HAN, KÜÇÜK YAŞTAN İTİBAREN, ZA MANIN BÜ YÜK ÂLİMLERİNDEN İLİM TAHSİL ETTİ. İBADETLERİNE ÇOK EHEMMİ YET VERİR, KUR AN-I KERİM İ ELİNDEN DÜŞÜRMEZDİ. ALLAH RIZA SINA VE KUL HAKKINA SON DERECE RİAYET EDERDİ. TARİH OKU MAYA MERAKLI OLUP UZMANLIK DERECESİNDE TARİH BİLİRDİ. 3
AKILLI, ZEKİ, İLERİ GÖRÜŞLÜ, GAYRETLİ BİR ŞEH ZADE OLAN VE İYİ BİR EĞİTİM GÖREN ABDÜLHAMİD, AĞABEYİ SULTAN ÜÇÜNCÜ MUSTAFA HAN IN 21 OCAK 1774 TARİHİNDE VEFATIYLA KIRK DOKUZ YAŞINDA OSMANLI TAHTINA OTURDU. OSMANLI DEVLETİ NE ESKİ GÜ CÜNÜ KAZANDIRMAK GAYRETİYLE DO LUYDU, FAKAT OSMANLI DEVLETİ NİN EN ZOR DEV RİNDE SUL TAN OLMUŞTU. TAHTA GEÇER GEÇMEZ, CÜLUS BAHŞİŞİ (PADİŞAH DEĞİŞİKLİĞİNDE ASKERLERE VERİLMESİ ADET OLAN BAHŞİŞ) İSTENDİĞİNİ DUYUNCA KAŞLARINI ÇATIP SERTLEŞTİ. HAZİNEDE PARA YOKTUR! BUNDAN BÖYLE CÜLUS BAHŞİŞİ VERİLMEYE. ASKER EVLATLARIMIZA FERMANIMIZ DUYURULA! 4
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD HAN DEVRİNDE OSMANLI DEVLETİ NİN SINIRLARI 62
SULTAN BİRİNCİ ABDÜLHAMİD HAN DEVRİ KRONOLOJİSİ 21 Ocak 1774: Birinci Abdülhamid Han Osmanlı tahtına çıktı. Bu sırada Rusya ile harp devâm ediyordu. 21 Temmuz 1774: Rus tarafının da imza etmesiyle Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Küçük Kaynarca Anlaşması yapıldı. Osmanlı Devleti, 6 yıldan beri Rusya ile harp halindeydi. Bu harp, netice itibarıyla Osmanlı nın asırlardan beri devlete karşı kaybettiği harbi teşkil ediyordu. Kaynarca nın en ağır hükmü, Osmanlı Devleti ni Karadeniz e tam hakimiyet tesisinden mahrum eden Kırım Hanlığı nın istiklâli maddesiydi. Aslında Kırım, Rusya nın eline düştü. Muahedeyi, birkaç ay önce tahta çıkmış bulunan Birinci Abdülhamid tasdik etti. Ağabeyi Üçüncü Mustafa, Rus harbinin verdiği kahırdan vefât etmişti. 29 Nisan 1775: Tersane ambarlarında bir odada Hendese Odası nın kurulması. 1776: Hendese odasına nizam verilmesi. 2 Mayıs 1776: Doğuda huzursuzluk çıkaran İran a harp ilan edildi. 1777: Darendeli Mehmed Paşa sadrazam oldu. İran a karşı Sine zaferi kazanıldı. 1778: Kalafat Mehmed Paşa sadrazam oldu. 21 Mart 1779: Aynalıkavak Tenkihnâmesi (Anlaşması) ile Küçük Kaynarca Anlaşması biraz yumuşatıldı. 1780: Mehmed Esad Yesari nin ta lik hattında Osmanlı üslubunu buluşu. 1781: Hendese Odası nın Mühendishane olarak isimlendirilmesi. 1781: İzzet Mehmed Paşa sadrazam oldu. 63
1782: İstanbul da büyük yangınlar çıktı. Halil Hamid Paşa sadrazam oldu. 1783: Kırım tamamen Rusya topraklarına katıldı. 1784: Avusturyalılara Karadeniz de seyrü sefer hakkı verilmesi. 1784: Fransız Lafitte-Clave ve Monnier in Tersane deki mühendishânede istihkam dersleri vermeleri. 8 Ocak 1784: Osmanlı Devleti nin Rusya nın Kırım ı ilhakını bir sened ile resmen tanıması. 20 Temmuz 1785: Sultan İkinci Mahmûd Han doğdu. 1786: Koca Yusuf Paşa sadrazam oldu. 1787-1788: İstanbul da bulunan Fransız uzmanların ve subayların tamamen ülkelerine dönmeleri 13 Ağustos 1787: Kırım ın Rusya topraklarına katılması üzerine, Osmanlı Devleti anlaşmayı bozan Rusya ya karşı harp ilan etti. 9 Şubat 1788: Avusturya da Osmanlılara harp ilan etti. Avusturyalılara karşı Şebeş Zaferi kazanıldı. Avusturya İmparatoru İkinci Jozef canını güçlükle kurtararak kaçtı. Düşmandan 80 top, bol cephâneden başka elli bin esir ve yüzlerce hayvan ganimet alındı. 30 kuruşa dana, 2-3 kuruşa koyun satıldı. Böylece Avusturya ordusunun Rus ordusu ile birleşmesi önlendi. 17 Aralık 1788: Büyük bir fâcia yaşandı. Büyük bir kuvvetle yedi aydır muhasara etmekte oldukları Özi Kalesi içine giren Rus ordusu kadın-çocuk genç-ihtiyar demeden 25 bin kişiyi katletti. 1789: Kıymetli maden işlenmesinin yasaklanması ve neticesiz dış borçlanma teşebbüsü. 6/7 Nisan 1789: Özi fâciası haberini alan Sultan Birinci Abdülhamîd Han üzüntüden vefât etti. Bahçekapı daki türbesine defnedildi. Yerine Üçüncü Selim Han pâdişâh oldu. 64