BAĞIŞ GRUPLARI Bağışçılığa Katılım ve Kollektif Etki TÜRKİYE DE BAĞIŞÇILIĞI ALTYAPISINI GELİŞTİRME PROJESİ KAPSAMINDA DESTEĞİ İLE
Bağışçılığa Katılım ve Kollektif Etki S.Sevda Kılıçalp Iaconantonio TÜSEV Program Direktörü Haziran 2012 Bu ay C.S. Mott Vakfı nın daveti üzerine The Funding Network un (TFN) 10. Yıldönümü kapsamındaki bağış etkinliğine katıldık. Birkaç saat içerisinde beş sosyal değişim projesinin her biri için ortalama 10.000 pound toplandı. Alışık olduğumuz kaynak geliştirme etkinliklerinden farkını anlamak için bu gecenin öncesindeki çalışmaları ve ağın işleyişini bu yazımızda ele aldık. Temel insani ihtiyaçların giderilmesinde gözlerin hükümetlerden daha çok bireysel ve kurumsal bağışçılara çevirildiği bir zamanda yaşıyoruz. Sosyal ve ekonomik eşitsizliği kamçılama, adaletsiz bir şekilde kaynak dağıtımını teşvik etme, vatandaşlar arasında asimetrik ilişkiler yaratma, elit kontrolünü güçlendirme gibi bağışçılığın demokratik olmayan yanlarının çok daha iyi gözden geçirilip bağışçılığın rolünün sosyal değişime ve herkes için yaşam kalitesinin iyileştirilmesine katkı verecek şekilde tanımlanması ve reforme edilmesinin gerekliliği üzerine günümüzde çok daha fazla konuşuyoruz. Bu tartışma içinde önerilen demokratik formlardan bir tanesi de bağış grubu. Giving circle olarak bilinmekte olan bağışçılar grupları Türkiye de işleyebilir mi? Bu bağışçılığa demokratik katılım imkanı yaratır mı? Grup üyelerinin diğer kişilerin ihtiyaçları ve sorunlarıyla kendilerini özleştirmelerine yardımcı olur mu? Daha fazla kişinin ve normalde kaynaklara erişimi kısıtlı olan grupların desteklenmesini sağlar mı? Bu sorulara yanıt aramadan önce bağış grubunun ne olduğuna bakmakta fayda var. Bağış grupları toplumsal çalışmaları desteklemek için kaynaklarını birleştiren ve daha sonra bu kaynaklarların nasıl kullanılacağına birlikte karar veren bireylerin oluşturduğu inisiyatif anlamına geliyor. Bunun da ötesinde gruplar, düzenli toplantılar ve etkinlikler düzenleyerek üyelerinin toplumsal konular hakkında farkındalık kazanmalarına ve gönüllü çalışmalara katılımlarına imkan veriyor. 1 Bağış gruplarının ABD ve Avrupa ülkelerinde yaygın göstermesinin nedenlerinden biri şu: geleneksel bağışçılıktan modern bağışçılığa geçildiği son yüzyılda büyük bağışçı kurumların etkisiyle sektörel çizgiler etrafında bölünmüş, bağışçıların hibe alıcılarından uzaklaştığı ve aşırı profesyonelleşmenin olduğu bir alan ortaya çıktı. Yeni filantropi hareketinde ise bireylerin kılavuzluğu öne çıkartılıyor, farklı paydaşlar ve sektörler arasında işbirliği
önemseniyor, hibe alıcısı yerel kuruluşlarla ortaklıklar geliştiriliyor, geleneksel yöntemler yerine pratik ve yenilikçi bağış ve gönüllülük yöntemleri kullanılıyor, tabandan gelen ve girişimci çözüm önerilerine odaklanılıyor. Bu dönüşüm ortamı içinde bağış grupları, bireylerin toplumsal sorunların çözümünde daha aktif rol oynama ve sonuç temelli çalışmalara sosyal yatırım yapma isteklerinden doğuyor. Bağış grupları var oldukları yerlerde farklı yapı ve kimlikler kazanabiliyorlar. Kimi zaman küçük bir arkadaş veya meslaktaş grubu şeklini alabiliyorken, bazen çok daha geniş bir ağa yayılabiliyor ve hatta kurumsal bir yapı altında resmileşebiliyorlar. Bunlardan bazılarında her ay toplanıp üyeler toplanıp 50 dolar gibi küçük katkılar vererek fon oluşturuyor ve bu fonu birlikte belirledikleri küçük sivil toplum kuruluşlarına bağışlıyorken daha geniş kapsamlı olan ağlarda giriş ücreti ve bağış miktarları artabiliyor. Dünyadaki sayısız bağışçı grupları arasından burada sizlerle bir örnek paylaşmak istiyorum: Londra da kurulmuş olan The Funding Network (TFN). Bu ay C.S. Mott Vakfı nın daveti üzerine TFN in 10. Yıldönümü kapsamındaki bağış etkinliğine katıldık. Birkaç saat içerisinde beş sosyal değişim projesinin her biri için ortalama 10.000 pound toplandı. Alışık olduğumuz kaynak geliştirme etkinliklerinden farkını anlamak için bu gecenin öncesindeki çalışmalara ve ağın işleyişine bir göz atmak gerekiyor. Bundan 10 yıl önce dört arkadaş biraraya gelerek bugün 111 etkinlik organize etmiş, 4.000 bağışçının katkısı ile 590 projeyi desteklemek için 4 milyon pound değerinde fon toplamış olan herkese açık bir bağış grubu kurdular. Amaçları bilgilendirici, odaklı, sosyal bir grup ortamında başkalarıyla kollektif olarak bağış yaparak bireysel bağışçılıklarının etkisini arttırmaktı. Kurulduğu günden bu yana TFN bağışçılara ve bağışçı olmak isteyenlere açık bağış etkinlikleri düzenliyor. Bu etkinliklerin hepsinde aynı format takip ediliyor. Bir projenin bu etkinlikte sunulabilmesi için bir TFN üyesi tarafından önceden önerilmesi gerekiyor. Etkinlik sırasında üye bu projeyi neden desteklediğini açıklıyor ve en az 250 pound olmak üzere projeye ne kadar bağış yapacağını açıklıyor. Daha sonra en fazla beş STK (belli bir gelirin altında kalan ve fon kaynaklarına ulaşımı sınırlı olan) gerçekleştirmek istedikleri 5.000 pound bütçeli bir sosyal değişim projesini 6 dakika içerisinde sunuyor, sonraki 6 dakika içinde konukların sorularına yanıt veriyor. Sunumlardan sonra proje sahipleri salondan ayrılıyor ve konuklar bağış oturumuna davet ediliyor. Bu etkinliklerde kimsenin bağış yapması zorunlu değil. Bağış yapmazsa kimse kendisini rahatsız hissetmiyor. Buna rağmen projeler genellikle, eşleştirme bağışlarının da etkisiyle, 5.000 poundluk fon hedeflerini aşıyorlar. Bazen biri çıkıp bundan sonraki bağışların her birinin iki katını vereceğini söylediğinde çok az kişi kendini 100, 200 veya 500 pound 2
vermekten alıkoyabiliyor. Ne kadar verdiğinizden bağımsız olarak bir grubun parçası olarak vermek ve toplam katkılarla ortak hedefe ulaşmak son derece motive edici olabiliyor. Etkinlikler ayrıca konuklara aktivistler ve diğer bağışçılarla tanışma, proje sahipleri ile doğrudan ilişki kurma ve çalışmalarını daha iyi anlama imkanı da sağlıyor. Diğer yandan diğer bağışçılarla bağışçılık deneyimi hakkında konuşma ve birbirinden farklı şeyler öğrenme fırsatı buluyorlar. Proje seçimi için TFN üyelerinden kurulu bir komite oluşturulduğunu ve burada projelerin TFN in sosyal değişim kritleri ile eğitim, sağlık, suçu önleme, barış tesisi, çevresel sürdürebilirlik, içerilme, ekonomik kalkınma ve insan hakları gibi öncelikli alanlarla uyuşmasına dikkat edildiğini de belirtmek lazım. Fonlanan STK lar belli bir süre içinde fonun etkisi hakkında rapor sunuyor ve bu raporlar bağışçılara iletildiği gibi internet üzerinde yayınlanıyor, toplantılarda paylaşılıyor. TFN in etkisi sadece etkinlik sırasında toplanan ve STKlara aktarılan fonlarla bitmiyor. Yapılan değerlendirme çalışmasına göre fonlandırılan projelerin %62 sinde TFN in katkısı diğer kaynaklardan fon almayı kolaylaştırmış. TFN üyelerinin %51 i TFN aracılığı ile tanıştıkları STK ları ve projeleri desteklemeye devam ediyor. TFN üyelerinin %66 si TFN e katılımlarından sonra STK lara daha fazla bağış yapıyor. Dünyanın bir kısmı talep eksenli bağışçılıktan arz eksenli bağışçılığa geçiyor, kurumlar yerine kişilerin ve toplulukların kılavuzluğunu ön plana çıkartıyor. Bir yandan yeni filantropi hareketini destekleyebilecek araçlar ve modeller geliştiriliyor. Türkiye bu geçiş sürecini yaşamamış, çok az sayıda hibe veren kuruluşun ve hibe yönetim uzmanın olduğu, bağışçılığın halen enformal ağlar üzerinden geliştiği bir ülke olarak bağış gruplarının yeşermesi ve sonuç alınması için çok daha uygun bir ortam sağlıyor. Bağış grupları Türkiye de STKlara kaynak arttırmanı kolaylaştırabilir, bağışçılığın sadece gelir düzeyi çok yüksek bir kesimle sınırlı kalmamasını ve çok çeşitli gruplara açılmasını sağlayabilir; toplumsal konular ve sosyal değişim projeleri hakkında bağışçıların farkındalığını arttırabilir; bireylerin sadece mali katkı yapmalarının ötesinde STKlarla gönüllülük, danışmanlık ve diğer ilişki biçimleri kurmalarını sağlayabilir. Üstelik TFN bu deneyimin dünyada yaygınlaşması için ilgili oluşumlara teknik destek sağlıyor. Siz de bağış gruplarıyla ilgileniyorsanız Türkiye'de benzer bir oluşumu canlandırmak üzere görüş alışverişinde bulunmak için önümüzdeki günlerde düzenlenecek danışma toplantısı için kulağınız açık olsun. 3
Konu hakkında sorularınız için: Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV) Adres: Bankalar Cad. Minerva Han No:2 Kat:5 34420 Karaköy/İstanbul Tel : 212.243.83.07 Faks : 212.243.83.05 Web : www.tusev.org.tr İrtibat: S.Sevda Kılıçalp Iaconantonio Email : sevda@tusev.org.tr 4
5