Transfer Fiyatlandırması. Transfer Fiyatlaması Kurallarının Gümrük Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi 19 Aralık 2006 Ritz Carlton Otel - İstanbul Gürkan Öztürk Gümrük Uzmanı
Transfer Fiyatlaması Neden Önemli? Gümrüklerde Kıymet Tespiti Nasıl Yapılıyor, Hangi Yöntemler Uygulanıyor? Gümrük Mevzuatında İlişkili Kişi Tanımı? Alıcı ile Satıcı Arasında Bir İlişki Olması Durumunda Gümrük İdarelerince İzlenen Yol? Transfer Fiyatlaması ile Gümrük Kıymeti Kavramları Arasındaki Temel Benzerlikler ve Farklar? Transfer Fiyatlamasının Uygulamaya Geçmesiyle Birlikte Ortaya Çıkması Muhtemel Problemler? Transfer Fiyatlaması ile Gümrük Kıymeti Uygulamalarının Uyumlaştırılmasına Yönelik Uluslararası Girişimler? Sonuç
Transfer Fiyatlaması Neden Önemli? Dünya üzerindeki ticaretin %60 ı Çok Uluslu Şirketler (ÇUŞ) tarafından gerçekleştiriliyor. Bunun yarısının da ÇUŞ ların kendi bünyelerindeki işlemlerden kaynaklanıyor. Sonuç itibariyle, günümüzde dünya ticaretinin %30 u transfer fiyatlamasının konusuna giriyor.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler Gümrüklerde Kıymet Tespiti, GATT anlaşmasının VII. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma çerçevesinde yapılmaktadır. Türkiye söz konusu anlaşmayı 1988 yılında kabul etmiş olup anlaşma hükümleri 12.02.1994 ten itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Yürürlükteki 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun gümrük kıymetinin tespitine ilişkin hükümleri anlaşma hükümleri ile uyumludur.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler İthal eşyasının gümrük kıymeti nedir? İthal eşyasının gümrük kıymeti ithal eşyası üzerinden advalorem sisteme göre gümrük vergisinin hesaplanmasına esas teşkil edecek eşya kıymetini ifade etmektedir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler Gümrük kıymeti aşağıda yer alan yöntemlerin sırasıyla uygulanması sonucunda tespit edilir; 1) Satış Bedeli Yöntemi 2) Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi 3) Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi 4) İndirgeme Yöntemi 5) Hesaplanmış Kıymet Yöntemi 6) Son Yöntem
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 1) Satış Bedeli Yöntemi: İthal eşyasının kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli ise Türkiye ye ihraç amacıyla yapılan satışta Gümrük Kanunu uyarınca gerekli düzeltmelerin yapıldığı fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (Satış Bedeli Yöntemi) Gümrük mevzuatında gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken (+) ve gerekmeyen (-) unsurlar belirtilmiştir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (Satış Bedeli Yöntemi) Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken unsurlar, Eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına dahil edilmemiş ancak alıcı tarafından üstlenilen; komisyonlar (satın alma komisyonları hariç), royalti ve lisans ücretleri, giriş liman ya da mahaline kadar yapılan navlun ve sigorta giderleri gibi çeşitli ücret ve giderlerdir. Eşyanın kıymetine gümrük mevzuatında belirtilenler dışında hiç bir ilave yapılmaz.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (Satış Bedeli Yöntemi) Gümrük kıymetine ilave edilmemesi gereken unsurlar, Eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilemeleri koşuluyla; satın alma komisyonları, çoğaltma hakkı için yapılan ödemeler, yazılı bir finansman anlaşması uyarınca yapılan faiz ödemeleri gibi bazı ücret ve giderlerdir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (Satış Bedeli Yöntemi) Royalti ve Lisans Ücretleri; Kıymeti belirlenecek eşya ile ilgili olması ve Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu olarak yapılması durumunda fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (Satış Bedeli Yöntemi) Ancak, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın ithal eşyasının gümrük kıymeti olarak kabul edilebilmesi bazı koşullara bağlıdır. Bu koşullardan en önemlisi alıcı ile satıcı arasında bir ilişki bulunmamasıdır; ilişkinin varlığı durumunda ise, bu ilişkinin eşyanın satış fiyatını etkilemediği ispatlanmalıdır.
Gümrük Mevzuatında İlişkili Kişi Tanımı ve Alıcı ile Satıcı Arasında Bir İlişki Olması Durumunda Gümrüklerin İzlediği Yol Kurumlar Vergisinde İlişkili Kişi Tanımı Kurumların kendi ortakları, Kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumlar. Ortakların eşleri, ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları da ilişkili kişi sayılır. Kazancın elde edildiği ülke vergi sisteminin, Türk vergi sisteminin yarattığı vergilendirme kapasitesi ile aynı düzeyde bir vergilendirme imkânı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişimi hususunun göz önünde bulundurulması suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen ülkelerde veya bölgelerde bulunan kişilerle yapılmış tüm işlemler, ilişkili kişilerle yapılmış sayılır. Gümrük Kanunu nda İlişkili Kişi Tanımı Birbirlerinin memuru veya idarecileri olmaları, Birbirlerinin yasal ortakları olmaları, İşçi ve işveren ilişkisi içinde bulunmaları, Her iki firmanın oy hakkı veren hisse senedi veya sermaye paylarının en az %5 i doğrudan veya dolaylı olarak aynı kişilere ait veya bu kişilerin kontrolü altında veya elinde bulunması, Birinin diğerini dolaylı veya dolaysız olarak kontrol etmesi, Her ikisinin de doğrudan veya dolaylı olarak bir üçüncü kişi tarafından kontrol edilmesi, Her ikisinin birlikte, bir üçüncü kişiyi doğrudan veya dolaylı olarak kontrol etmesi, Aynı ailenin üyeleri olmaları.
Gümrük Mevzuatında İlişkili Kişi Tanımı ve Alıcı ile Satıcı Arasında Bir İlişki Olması Durumunda Gümrüklerin İzlediği Yol Gümrük kıymetinin tespiti açısından önemli evraklardan biri de İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu dur (KBF). Gümrük Yönetmeliği uyarınca ihracat, transit ve antrepo rejimleri dışındaki bütün gümrük rejimlerine ilişkin gümrük beyannamelerinin ekine KBF nin eklenmesi zorunludur.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 2) Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi; İthal eşyasının kıymetinin satış bedeli yöntemine göre belirlenemediği durumlarda; gümrük kıymeti Türkiye ye, aynı veya yakın bir tarihte ihraç amacıyla satılan aynı eşyanın satış bedeli yöntemine göre tespit edilir. Aynı Eşya; fiziksel özellik, kalite ve tanındığı özellikleri dahil olmak üzere her hususta aynı olan ve aynı ülkede üretilmiş eşyayı ifade etmektedir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 3) Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi; İthal eşyasının kıymetinin satış bedeli yöntemine ve aynı eşyanın satış bedeline göre belirlenemediği durumlarda; gümrük kıymeti Türkiye ye, aynı veya yakın bir tarihte ihraç amacıyla satılan benzer eşyanın satış bedeli yöntemine göre tespit edilir. Benzer Eşya; her hususta aynı olmamakla birlikte aynı işlevi görmelerini ve ticari olarak birbirlerini ikame edebilmelerini mümkün kılan, benzer özellik ve benzer unsurları bulunan ve aynı ülkede üretilmiş olan eşyayı ifade eder.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 4) İndirgeme Yöntemi; Kıymeti belirlenecek eşya ya da aynı veya benzer eşya, Türkiye de ithal edildiği hal ve durumda satılmışsa, bu yönteme göre ithal eşyasının gümrük kıymetinin belirlenmesinde, bu eşyanın ya da aynı veya benzer eşyanın ithalatçı tarafından yurt içinde müstakil kişilere aynı veya yakın bir tarihte yapılan en büyük miktardaki satışına ait birim fiyat esas alınır.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 5) Hesaplanmış Kıymet Yöntemi; Hesaplanmış kıymet aşağıdaki unsurların toplamından oluşur; a) İthal eşyasının üretiminde kullanılan malzeme ve yapılan imalat veya diğer imal işlemlerinin bedel veya kıymetleri, b) Türkiye ye ihraç edilmek üzere ihraç ülkesindeki üreticiler tarafından üretilen, kıymeti belirlenecek eşya ile aynı sınıf veya cins eşyanın satışında mutat olan kar ve genel giderlere eşit bir tutar, c) İthal eşyasının giriş liman ve mahalline kadar nakliyesi ile ilgili olarak yapılan yükleme, boşaltma, elleçleme giderleri ile nakliye ve sigorta giderleri.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler 6) Son Yöntem; İlk 5 yönteme göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti; Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII nci maddesinin ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin Anlaşmanın, esaslarına ve genel hükümlerine uygun yöntemlerle ve Türkiye de mevcut veriler esas alınarak belirlenir.
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler Gümrük Kıymetinin Tespiti Satış Bedeli Yöntemi Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi İndirgeme Yöntemi Transfer Fiyatlaması Karşılaştırılabilir Fiyat Yeniden Satış Hesaplanmış Kıymet Yöntemi Maliyet Artı
Gümrüklerde Kıymet Tespiti ve Uygulanan Yöntemler (İhracat) Gümrük Kanunu nda ihraç eşyasının gümrük kıymetinin ne şekilde belirleneceğine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Gümrük idarelerince, ihraç eşyasının kıymetinin olması gerekenden çok yüksek ya da çok düşük olduğunun düşünüldüğü durumlarda hangi yöntem izlenmektedir?
Transfer Fiyatlandırması Uygulamaları ile Gümrük Kıymeti Tespindeki Temel Farklar Transfer Fiyatlaması Doğrudan vergileri hedeflemektedir. Vergi idaresi ithal edilecek eşyanın olduğundan yüksek beyan edilmemesi için çaba göstermektedir. Gümrük Kıymeti Dolaylı vergileri hedeflemektedir. Gümrük idaresi, ithal edilecek eşyanın kıymetinin olduğundan düşük beyan edilmemesi için çaba göstermektedir. Transfer fiyatlaması çerçevesinde uygulanan yöntemlerle bir fiyat (kıymet) aralığı belirlenmektedir. Transfer fiyatlamasına ilişkin yöntemlerin uygulama sırasında mevzuat tarafından belirlenmiş bir sıralama yoktur. Transfer fiyatı ise ticari işe girişildiğinde belirlenmektedir. Bu tür düzeltmeler ancak emsal bedele ulaşmak için gerekirse yapılacaktır. Gümrük vergilerinin hesaplanmasına temel oluşturulacak bir kıymete (fiyata) ulaşılmaktadır. Kıymet belirleme yöntemlerinin hangi sıra ile uygulanacağı belirlenmiştir. Gümrük kıymeti eşyanın ithalatı sırasında belirlenmektedir. Fiilen ödenen veya ödenecek fiyatta yapılacak düzeltmeler Gümrük Yönetmeliğinde önceden belirlenmiş durumdadır.
Transfer Fiyatlamasının Uygulamaya Geçmesiyle Birlikte Ortaya Çıkması Muhtemel Problemler Dönem sonunda, Yıl boyunca yapılan ithalatlarda beyan edilen transfer fiyatlarının yüksek olduğu görülür ve düzeltmeye gidilirse, yüksek fiyatlara göre ödenen gümrük vergisi, KDV, ÖTV nin geri alınması mümkün mü? Yıl boyunca yapılan ithalatlarda beyan edilen transfer fiyatlarının düşük olduğu görülür ve düzeltmeye gidilirse, aradaki fark için gümrük vergisi, KDV, ÖTV için ceza ödenecek mi? Yıl boyunca yapılan ihracatlarda kullanılan transfer fiyatının yüksek olduğunun tespit edilmesi ve transfer fiyatının düşürülmesi durumunda, ihracat beyannamelerinde değişiklik yapmak mümkün olacak mı? Herhangi bir ceza ile karşılaşılacak mı? Firmaların Maliye Bakanlığı ile yaptıkları Ön Fiyat Anlaşmaları Gümrük Müsteşarlığı tarafından kabul edilecek mi?
Transfer Fiyatlaması Uygulamaları ile Gümrük Kıymeti Uygulamalarının Uyumlaştırılmasına Yönelik Olarak Uluslararası Alandaki Girişimler 3-4 Mayıs 2006 tarihleri arasında DGÖ/OECD tarafından ortak olarak düzenlenen Transfer Fiyatlaması ve Gümrük Kıymeti konulu konferans. Gümrük kıymetinin tespitine ilişkin yöntemlerle transfer fiyatlaması yöntemleri uyumlaştırılmalı mı?
Sonuç Transfer fiyatlandırması yapılırken; Gümrük kıymetinin tespitine ilişkin yöntemler ve bunların hiyerarşik bir sıra ile uygulandığı göz önünde bulundurulmalı Transfer fiyatlandırması kuralları çerçevesinde tespit edilen fiyatı oluşturan unsurlardan hangilerinin fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edileceği, hangilerinin dahil edilmeyeceği tespit edilmeli, Bu tespitler çerçevesinde oluşturulacak gümrük kıymetinin aynı veya benzer eşyanın gümrük kıymetine uygunluğu test edilmeye çalışılmalıdır. Fiyatı belirlenen eşyanın gümrük ve dış ticaret mevzuatından kaynaklanan bir referans fiyat ya da gözetim uygulamasına tabi olup olmadığı dikkate alınmalıdır.
Gürkan Öztürk Gümrük Uzmanı Tel : +90 (312) 295 47 01 Faks : +90 (312) 295 47 47 E-mail : gozturk@deloitte.com www.deloitte.com.tr www.verginet.net
Deloitte Turkey Member of Deloitte Touche Tohmatsu