ES-1 İç Anadolu 840 MW DGKÇS PROJESİ Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesinin Teknik Olmayan Özeti Temmuz, 2015 ANKARA
ES-2 KISALTMALAR % Yüzde BOTAS Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇSED Uluslararası Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi ÇSEP Çevresel ve Sosyal Eylem Planı ÇSYİP Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Planı ÇŞB T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı DGBH Doğal Gaz Boru Hattı DGKÇS Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali EBRD Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ENH Enerji Nakil Hattı EPDK U.S. EPA Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı GEAS GAMA Enerji A.S. HKT Halkın Katılımı Toplantısı HRSG Atık Isı Kazanı (Heat Recovery Steam Generator) IED Avrupa Birliği Endüstriyel Emisyonlar Direktifi IFC Dünya Bankası Grubu nun Uluslararası Finans Kuruluşu kısmı İç Anadolu Enerji İçanadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Km Kilometre kv Kilovolt m2 Metre kare MW Megawatt PKP Paydaş Katılım Planı SEÖS Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi TEIAS Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TOÖ Teknik Olmayan Özet vs. Ve saire
ES-3 GİRİŞ Arka Plan Bu TOÖ Raporu, İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş tarafından yapımı ve işletilmesi planlanan 840 MWe kurulu güce sahip DGKÇS ile 12.6 km uzunluğunda DGBH ve bununla bağlantılı olarak 58 km uzunluğunda ENH nı içeren projenin çevresel ve sosyal etkilerinin teknik olmayan bilgilerini içeren özet rapordur. i (Proje). Bu Proje hem IFC hem de EBRD tarafından A Kategorisinde sınıflandırılmış olup bu kategorideki projeler için ÇSED ve kamu aydınlatma paketi geliştirilmesi gerekmektedir. İş bu TOÖ, Çevresel ve Sosyal Değerlendirme Raporu (ÇED Raporu), ÇSEP ve Paydaş Katılım Planı (PKP) ile birlikte bu proje için öngörülmüş kamu aydınlatma paketinin bir parçasıdır. ENH için ayrı bir ÇED Raporu hazırlanmış olup söz konusu rapor işbu özet raporun ekinde yer almaktadır. Şirket Ekvator Prensiplerini esas alan bir şikâyet ÇSED sistemi geliştirilmesi için AECOM ile anlaşmıştır.? AECOM ÇSED etüdü kapsamında detaylı bir çevresel durum değerlendirme incelemesi yapmıştır. Bu inceleme kapsamında Projeye ilişkin, genel iklim bilgisi, hava kalitesi, arazi kullanımı, gürültü, jeoloji, flora, fauna, doğal koruma alanları ve sit alanları değerlendirilmiştir. PROJE TANIMI Şirket ve Proje Hakkında Genel Bilgi Gama Holding den ayrı bir kuruluş olarak 2002 yılında kurulan Gama Enerji (GEAŞ) enerji üretim santral projelerini geliştirmekte ve işletmektedir. Şirketin bir tane de su hasadı ve iletim projesi vardır. Gama Enerji nin şu anda üçü HES (Birecik, Lamas, Çakırlar) üçü RES (Sares, Karadağ, ve Gokres) ve Ürdün de bir yeraltı suyu hasadı ve isale projesi (Disi) olmak üzere yedi faal projesi vardır. GAMA Enerji A.Ş. (GAMA) tarafından kurulmuş olan İç AnadoluDoğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş Kırıkkale de doğal gaz kombine çevrim santralinin (DGKÇS) yapılmasından ve işletilmesinden ve bakımından sorumlu olacaktır. Kurulması önerilen santral tipik 2+1 çok şaftlı (2 gaz türbini ve 1 buhar türbini) konfigürasyonuna sahip doğal gazla çalışan bir enerji santrali olacaktır. Proje alanı Türkiye nin İç Anadolu Bölgesi nde Kırıkkale İlinin Hacılar Beldesinde yer almaktadır. Proje sahası sanayi bölgesi içinde yer almakta olup arazinin mülkiyeti GEAŞ a aittir. Proje sahasının güney batısında demontajı bitmiş olan fuel-oil yakıtlı 153 MW kurulu güce sahip Barmek-GAMA Elektrik Santralinin yeri bulunmaktadır. Proje sahasının 500 m güney doğusunda Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi yer almaktadır. Proje sahası en yakın yerleşim olan Hacılar Beldesinin merkezinden yaklaşık 3.2 km uzaklıkta yer almaktadır. proje için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan (EPDK) 49 yıll için Elektrik Enerjisi Üretim Lisansı alınmıştır. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi de (TEİAŞ) ulusal elektrik şebekesine bağlantıyı onaylamıştır. Samsun - Ankara Doğal Gaz Boru Hattına 12.6 km uzunluğunda boru hattı bağlantısı için Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi nden (BOTAŞ) olumlu karar alınmıştır. Santral Ankara Gölbaşı Trafo Merkezine 10 km kala mevcut Keban ENH hattına bağlanacak tek devreli 58 km uzunluğunda 380 kv lik havai enerji iletim hatlarıyla ulusal elektrik iletim hattına bağlanacaktır. Santralin 420 MW kapasiteli Üretim Lisansı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 16 Mart 2011 tarihinde 49 yıl süreli olarak verilmiş olup 2060 yılına kadar geçerlidir. 8 Nisan 2011 tarihinde kapasite artırım talebi ile EPDK ya başvuru yapılmış ve EPDK kapasitenin 840 MW a yükseltilmesini 31 Mayıs 2012 tarihinde onaylamıştır. 15 Haziran 2012 tarihinde 840 MW DGKÇS için ÇED raporu hazırlanmış ve ÇŞB ye teslim edilmiştir. ÇED raporu inceleme komitesi tarafından nihai
rapor olarak kabul edilmiş ve ÇED Olumlu kararı ÇŞB tarafından 19.03.2013 tarihinde verilmiştir. DGKÇS inşaatı 2014 başında başlatılmış olup Ağustos 2016 da Ticari Faaliyete Başlaması tahmin edilmektedir. ES-4 Önerilen Projenin Genel Görünümü Doğal gaz kombine çevrim santralleri gaz türbinlerini ve buhar türbinlerini kombine bir şekilde kullanan son derece verimli bir enerji üretim teknolojisidir. Bu tasarımda elektrik üretmek için gaz türbinleri kullanılmakta ve daha sonra ortaya çıkan atık ısı buhar oluşturmak için tutulmaktadır. Elde edilen buhar ile buhar türbini çalışmakta ve sistem enerji üretimi yakıtta herhangi bir artış olmaksızın önemli oranda artmaktadır. Bu teknoloji genel olarak doğal gaz ile çalışmaktadır. Projenin detayları aşağıda sunulmuştur. Kurulu kapasite : Santral Tipi : 864MWm / 840MWe Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali Ünite konfigürasyonları: 209FB-MS Çoklu şaft konfigürasyonu. 2 gaz türbini ve 1 buhar türbini. Gaz Türbinleri: (2x288) MWm / (2x280) MWe (PG9371FB.03)Buhar Türbini: (1x288) MWm / (1x280) Mwe (D-11) Garantili verim: Garantili çıkış: Yıllık üretim miktarı : Tahmini yapım süresi Saha koşullarında %58,21 LHH Saha koşullarında 810 MW 6,3 TWh (tahmini) 32 ay Tahmini bitiş tarihi : Ağustos 2016 Yakıt tipi : İletim hatları: Doğal gaz boru hatları: Saha koşulları: Yalnız Doğal gaz Gölbaşı/Ankara ya 1272 MCM 380 kv 58 km ENH 48 Samsun-Ankara Doğal Gaz Boru Hattına hottap bağlantısı. Santralde : 12,6 km 16 X52 boru hattı 15 C, 0,9231 bar, %60 NN Yeni yatırım hem Türk mevzuatına hem de Avrupa Birliği nin IED Direktifine tam uyum içinde olacaktır. Yeni ünite SEÖS ve DryLowNOx yakma sistemi ile donatılmış olacak ve bu sistem NO X emisyonlarını düşük tutacaktır.
ES-5 Bu sürecin şematik gösterimi Şekil 2-1 de verilmiştir. Şekil 0-1 DGKÇS süreci şeması Proje geliştirilmesinde ana safhalar şunlardır: Tasarım ve tasarım onayı Zemin hazırlama işleri ve enerji santrali için uygun temel yapılarının oluşturulması; Ağır teçhizatın sahaya taşınması; Enerji santralinin ve bağlantılı su arıtma tesisi, şalt tesisi, ısı geri kazanımlı buhar jeneratörü (HRSG) ek binalar gibi diğer ilgili yapıların inşası; Gerekli alt yapının kurulması; Yüksek basınçlı gaz boru hattının yapılması; Yüksek gerilimli iletim hatlarının yapılması ve Santralin testlerinin yapılması ve devreye alınması Havai İletim Hattı: Proje kapsamında 58 km uzunluğunda bir enerji nakil hattı yapılacaktır. proje için EPDK dan 49 yıllığına Elektrik Enerjisi Üretim Lisansı alınmıştır. TEİAŞ da ulusal elektrik iletim hattına bağlantıyı onaylamıştır. Nakil hattının lokasyonu aşağıda gösterilmiştir:
ES-6 Santral Ankara Gölbaşı Trafo Merkezindeki mevcut Keban ENH hattına bağlanacak tek devreli 58 km uzunluğunda 380 kv lik havai enerji iletim hatlarıyla ulusal elektrik iletim hattına bağlanacaktır. Enerji iletim hattının detaylı tasarımı TEİAŞ tarafından 12.05.2014 tarihinde onaylanmıştır. Enerji iletim hattının nihai ÇED i Çevre Bakanlığı tarafından onaylanmıştır. Kamulaştırma dosyalarının hazırlıkları tamamlanmıştır. Sözleşme Üstlenici Firma ilke 07.03.2014 tarihinde imzalanmıştır. ;ENH nin tahmini enerjileme tarihi 2015 yılı, Mayıs ayı başı olarak planlanmıştır. ÇED nüshası? ÇSED bilgi paylaşım paketi içinde sunulmuştur. Doğal Gaz Boru Hattı: Samsun - Ankara Doğal Gaz Boru Hattına 12.6 km uzunluğunda boru hattı bağlantısı için Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi nden (BOTAŞ) olumlu karar alınmıştır. DGBH için istimlak ve inşaat faaliyetleri başlamış olup inşaatın 25.07.2015 tarihine kadar tamamlanması planlanmaktadır Proje Alternatifleri ÇSED etüdü kapsamında proje alternatifleri de değerlendirilmektedir. Söz konusu alternatif hiçbir şey yapılmaması ve alanda yer alan ve zaten kısmen yıkılmış tesisin korunması seçeneğidir. ÇSED söz konusu alanın uygun bir saha olduğu, zira sahada dizel ile çalışan (hem gürültülü hem de yüksek seviyelerde NOx salınımı yapan Wartstila dizel motorlarını kullanan) eski bir enerji santralinin yer aldığı, dolayısıyla aslında eski teknolojinin yeni teknoloji ile ikamesinin söz konusu olduğu sonucuna varmıştır. Bu alanlar aynı zamanda yakında bulunan büyük bir rafineriyi de içermektedir. Saha büyük yerleşim yerlerinden uzakta yer almakta ve Samsun-Ankara Doğal Gaz İletim Boru Hattı bağlantı noktasına yakın bir yerde yer almaktadır. Doğal gaz kombine çevrim santrali teknolojisi fuel oil ve kömürle çalışan termal enerji üretim santral alternatiflerinin ekonomik ve teknik şartları ile yakıt gereksinimi incelendikten sonra seçilmiştir. Ayrıca, önerilen santralde kullanılacak su soğutma sistemi için su kaynağının mevcut olmadığı tespit edildikten sonra, hava soğutma sistemi seçilmiştir. Proje Ortamı ve Lokasyonu Proje Lokasyonu:
ES-7 Proje sahası Türkiye nin iç kısmında yer alan Kırıkkale İlinin Hacılar Beldesinde yer almaktadır. Proje sahası en yakın yerleşim olan Hacılar Beldesinin merkezinden yaklaşık 3.2 km uzaklıkta yer almaktadır. Proje sahası sanayi bölgesi içinde yer almakta olup arazinin mülkiyeti GAMA ya aittir. Proje sahasının güney batısında devreye alımdan çıkarılmış olan fuel-oil yakıtlı 153 MW kurulu güce sahip Barmek-GAMA Elektrik Santralinin yeri bulunmaktadır. Proje sahasının 500 m güney doğusunda Tüpraş Orta Anadolu Rafinerisi yer almaktadır. Proje sahasının panoramik fotoğrafı Şekil 2-2 de verilmiştir. Proje sahasının uydu görüntüleri Şekil 2-1, Şekil 2-3 ve Şekil 2-4 te görülebilir Şekil 2.1: Proje Sahasının Haritada Lokasyonu Proje sahasının lokasyonu ve ortamı ile devam eden inşaat çalışmaları hakkında daha detaylı bilgi Ek te verilmiştir Çevresel ve Sosyal Etkilerin Özeti AECOM tarafından Projenin çevresel ve sosyal etki değerlendirme çalışması sonucunda ortaya çıkan kilit bulguların özeti aşağıda verilmiştir: Hava Kalitesi Proje sahası yakınındaki mevcut hava kalitesi ortam hava kalitesi izleme etütlerinden elde edilmiştir. Ortamdaki SO2 ve PM10 konsantrasyonları Ağustos 2003 ve Ocak 2004 arasında gerçekleştirilen pasif örneklem çalışmalarından alınmıştır. Ayrıca, Proje alanı etrafındaki ortam NO2 ve NO konsantrasyonları 2 ay boyunca (Haziran Ağustos 2010) pasif örnekleme çalışması ile 13 noktada ölçülmüştür. İzleme sonuçlarına göre, ortamdaki NO2, NO, NOx, SO2 ve PM10 seviyelerinin tümü Türkiye de geçerli limitlerin ve IFC/DB limitlerinin altındadır. projenin hava kalitesi etkileri U.S. EPA tarafından geliştirilen ve Dünya Bankası tarafından hava kalitesi değerlendirmesi için tavsiye edilen son teknoloji ürünü bir hava dağılım modeli kullanılarak tahmin edilmektedir. İnşaat çalışmaları esnasında salınan partikül konsantrasyonlarının ve işletme
esnasında HRSG (atık ısı kazanı) bacasından çıkan gazların hesaplanması için AERMOD kullanılmıştır. ES-8 Proje alanında rüzgarın dağıtım etkisi dikkate alındığında, önerilen projenin inşaat çalışmaları ve iletme esnasında yerel hava kalitesini olumsuz yönde etkilemeyeceği sonucuna varılmıştır. İnşaat esnasında ortaya çıkan toz miktarını azaltmak için hafifletme tedbirleri alınacaktır ve bu şekilde inşaat çalışmaları esnasında ortaya çıkan tozun yerel hava kalitesi üzerinde olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir. Modelleme analizlerine göre, proje alanındaki hava kirletici konsantrasyonları Türkiye de geçerli olan ortam hava kalitesi standartlarına ve IFC/DB kılavuz ilkeleri konsantrasyonlarına uyum sağlayacaktır. Tahmin edilen ortam konsantrasyonları limitlerin çok altındadır. Bu nedenle, santralden çıkacak emisyonlar arka plan hava kalitesine çok ufak bir katkı sağlayacaktır. Santralin işletim safhası esnasında, Şirket söz konusu standartlara uyumun sağlanması için çevresel etkileri doğrulayacak gerekli yasal izleme çalışmalarını yerine getirecektir. Mevcut En İyi Teknikler (MEİT) Santral mevcut en iyi teknikler kullanılarak tasarlanacak ve işletilecektir. Santral Türk çevre standartları ile IED ve MEİT standartlarına tamamen uyumlu olacaktır. En son teknoloji ürünü GE türbinlerini kullanılması yoluyla, santral net %58.21 oranında verimliliğe ulaşacaktır. Santral üretilen her bir kwh başına 0.35kgs veya 0.76 lbs CO2 emisyonu üretecektir. Bu seviyenin MEİT standartlarına uygun olduğu görülmektedir. Dry Low NOx Sistemi Santralde kuru düşük NOx üreten dry low NOx sistemi (DLN 2.6+) kullanılacaktır. Bu sistem gaz ile çalıştığında emisyonları minimize edecek şekilde tasarlanmış tek aşamalı çok modlu bir sistemdir. DLN kullanımı NOx emisyonlarının 50 mg/nm3 altında kalmasını sağlayacaktır. Aşağıdaki şema DLN sisteminin ana bileşenlerinin düzenini göstermektedir.
ES-9 Hava Soğutmalı Yoğuşturucu Su kullanımını düşük tutmak için, santralde hava soğutmalı yoğuşturucu kullanılacaktır. Hava soğutma teknolojisi çıkarılan buharın yoğuşturulması için çok sıralı fanlardan yararlanacaktır. Buhar, buhar türbininden ısı eşanjörünün üst tarafına kanalize edilecektir. Elektrikli fanlar kullanılarak ısı eşanjörlerinin üstünden hava üflenecektir. Yoğuşan buhar eşanjörler içinden akıp yoğuşturucu altında toplanacak ve kombine çevrim santralinde buhar üretmek için tekrar kullanılabilecektir. Hava soğutma teknolojisinin kullanılması santraldeki su tüketiminin önemli ölçüde azaltılmasını sağlayacaktır.
ES- 10 Emisyonların izlenmesi için, santral SEÖS ve su izleme sistemi ile donatılacaktır. Gürültü Mevcut arka plan gürültü seviyeleri ÇSED etüdü kapsamında, en yakın gürültüye duyarlı alıcıda (NSR-1) günde 24 saat olmak üzere iki gün boyunca sürekli ölçülmüştür. Sonuçlara göre, proje alanının yakın çevresinde gürültü çıkaran herhangi bir faaliyet olmadığı için proje sahasının ve civar alanın ses seviyeleri gündüz ve gece saatlerinde sabit ve benzerdir. Gürültü etki değerlendirmesi kapsamında gürültüye duyarlı alıcılar kullanılarak üç konutta gürültü seviyeleri hesaplanmıştır. Gürültü seviyeleri ölçülen arka plan seviyeleri ilave edilerek hem inşaat hem de işletme etapları için ölçülmüştür. Önerilen proje tüm hassas alıcılarda Türkiye de geçerli düzenleyici gürültü limitlerine uyum sağlayacaktır. Böyle olmakla birlikte, en yakın hassas alıcıdaki gündüz ve gece kümülatif gürültü seviyeleri IFC/DB Kılavuz İlkeleri gürültü seviyelerini aşabilir. Bu olası etkilerin giderilmesi için, Şirket gürültünün daha da azaltılması için inşaat süreci bittikten sonra bir eylem planı geliştirecektir. Bu rapor ilk işletimden sonraki 2 yıl içinde hazırlanacak ve her bir alıcıda gürültü seviyelerinin IFC standartlarına uyum sağlaması için kullanılabilecek tüm makul yöntemleri değerlendirecektir. Jeoloji ve Sismoloji Literatür incelemelerine ve gözlemlere göre, proje sahasının yakın çevresinde yer alan litolojik yapılar farklılaşmamış Orta Miyosen Pliyosen kıta sedimanları ve Orta Anadolu Granodiyoritler (granit, granodiyorit ve monzonit) ve Kuaterner Alüviyumdur. Buna ek olarak, sahanın lokal jeolojik özelliklerini değerlendirmek için ön jeoteknik incelemesi yapılmış ve Proje sahası içinde yer alan toprağın ve kayaların teknik özelliklerini tespit etmek için jeoteknik laboratuar testleri gerçekleştirilmiştir. Proje sahası Acil Durum Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan deprem risk haritasına göre, birinci derece deprem bölgesinde yer almaktadır.
Hidrojeoloji ve Hidroloji ES- 11 Proje sahası Orta Anadolu Kızılırmak Havzasını içinde barındıran Kırıkkale İlinde yer almaktadır. Akifer özelliklere sahip formasyonlar alüviyum ve kum, çakıl, kum taşı ve Neyosen çakıl kayaçları gibi sedimanter ünitelerdir. Kızılırmak Nehrinde ve Kapulukaya Barajı Kızılırmak Nehrinde yer alan ve proje sahasının civarında bulunan ana yüzey suyu akıntıları proje sahasına yaklaşık 2.5 km mesafededir ve Proje sahasının doğusunda kuzey-güney istikametinde akmaktadır. Bu baraj gölü proje sahasına yaklaşık 7 km mesafededir. Bu su akıntılarının her ikisi de kullanılabilir. Önerilen santral inşaatı ve işletmesi nedeniyle bunun etkilenmesi söz konusu değildir. Kullanılacak su dağılımı (kışın yaklaşık 40-45 m3/s ve yazın yaklaşık 90-92 m3/s) mevcut su miktarı ve debi üzerinde önemli veya kayda değer bir etki yaratmayacaktır. İç Anadolu Enerji su kullanımını azaltmak için kuru soğutma sistemleri kullanacaktır. Kuru soğutma sistemlerinin kullanılmasının AB IED ve ilgili BED Notlarının yanı sıra IFC Kılavuzlarına göre MEİT standartlarına uyumlu olduğu görülmektedir. Santralin etkisinin takip edilmesi için, İç Anadolu Enerji su kullanımını izleyecek ve konunun detaylarını ilgili mevzuata göre gerekmesi halinde yerel makamlarla paylaşacaktır. Flora ve Fauna Project sahası karasal özelliklere sahiptir. Bu özelliklere bağlı olarak, proje alanında genellikle kısa ömürlü, otsu bitki dağılımı gözlenmektedir. Proje alanında orman alanları ya çok nadirdir ya da hiç kalmamıştır. ÇSED İncelemesi kapsamında, Proje sahasında ve civarında bitki dağılımı incelemeleri yapılmıştır. Bu incelemelere göre, proje sahasında iki endemik bitki türü bulunmuştur. Ancak bu iki endemik türün yaygın bir dağılım göstermekle birlikte lokal olmadıkları tespit edilmiştir. Bu türlerle ilgili koruma statüsü IUCN örgütüne göre Az Tehdit Altında (LC) sınıfında kategorize edilmektedir. Bu nedenle ÇSED içinde herhangi bir koruma tedbiri önerilmemektedir. Buna ek olarak, koruma altında, soyu tükenmiş veya tehlike altında statüsü kapsamında kategorize edilmiş herhangi bir tür kaydı yoktur. Sucul yaşamı ve karasal fauna özelliklerini tanımlamak için, saha incelemeleri ve literatür taramaları yapılmıştır. Bu inceleme sonucuna göre, önerilen proje sahasında ve civarında bulunması en yüksek ihtimal dâhilinde olan 2 amfibi, 6 sürüngen, 32 kuş ve 8 memeli tür tespit edilmiştir. Proje sahasında ve yakın çevresinde bulunma olasılığı tespit edilen tüm amfibi türlerinin IUCN Kırmızı Listesine göre Az Tehdit Altında (LC) olduğu görülmektedir. Fauna türleri içinde, Nannospalax nehringi (kör fare) DD yani yetersiz veri kategorisinde Testudo graeca ibera (adi tosbağa) ise IUCN Kırmızı Listesine göre VU (mutlak koruma altında) kategorisinde değerlendirilmektedir. Ancak, Testudo graeca ibera (adi tosbağa) Türkiye de son derece yaygın görülmektedir. Proje sahası başlıca göç güzergâhları üzerinde yer almamaktadır. Ayrıca, herhangi bir endemik, yok olmuş, tehdit altında veya koruma altında bulunan fauna türü mevcut değildir. Biyolojik çeşitliliğin zayıf olmasının ana nedenleri bu koşullardır. Bu nedenle, önerilen santral projesinin olumsuz etkilerinin çok kısıtlı olması beklenmektedir. İç Anadolu Enerji söz konusu etkileri izleyecek ve bu etkilerin doğrulanması için santral devreye alındıktan sonra 2 yıl içinde bir değerlendirme yapılacaktır. Gerekmesi halinde, İç Anadolu Enerji biyolojik çeşitliliğin artırılması için çalışmalar yürütecek ve santralin işletilmesinden kaynaklanan etkilerin sınırlandırılması ve/veya telafi edilmesi için çaba sarf edecektir. Toprak Kalitesi ve Asitleşme Proje sahasından alınan toprak petrol bazlı kirlilik ve ağı metaller açısından analiz edilmiştir. Analiz
ES- 12 sonuçları Proje sahasında ağır metallerden kaynaklanan petrol bazlı kontaminasyon ve toprak kontaminasyonu olmadığını tespit etmiştir. Projede Toprak Kirliliği Kontrol Yönetmeliğine uyum sağlanacak olup kirleticilerin çevreye saçılmasını engellemek için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarında toprak veya yer altı suyu üzerinde olumsuz etki oluşması beklenmemektedir. Ayrıca, santralin toprak üzerindeki etkilerini değerlendirmek için, tesisten çıkan NOx emisyonlarının yıllık kuru ve ıslık çökelti değerleri AERMOD kullanılarak hesaplanmaktadır. Toplam çökelti kuru ve ıslak çökelti değerlerinin toplanması ile bulunmaktadır. Toprağın asit tamponlama kapasitesi Proje sahasından alınan toprak örneklerinin analiz edilmesi yoluyla tespit edilmektedir. Sonuç olarak, önerilen santral nedeniyle oluşacak asit çökeltilerinin toprağın ph değeri üzerinde büyük anlamlı bir etki oluşturmayacaktır. Bu nedenle, bölgedeki bitkiler Projeden kaynaklanabilecek olası asit çökelmesinden etkilenmeyecektir. Doğa Koruma ve Sit Alanları Proje sahasında ve civarında herhangi bir milli park, doğa koruma alanı, doğal anıt, yaban hayat koruma alanı, yaban hayat ıslah alanı veya kilit öneme sahip biyolojik çeşitlilik alanı yer almamaktadır. Ayrıca, proje sahasının yakın çevresinde bilinen veya kayıt altına alınmış herhangi bir arkeolojik, tarihi ve kültürel varlık bulunmamaktadır. Şirket var olabilecek kültürel miras sahaları üzerinde oluşabilecek olası negatif etkileri azaltmak için Arkeolojik Rastlantısal Buluntu prosedürü uygulayacaktır. Biyolojik Kaynaklar Proje alanı içinde herhangi bir koruma alanı, milli park, sulak alan, doğal anıt, doğal koruma alanları, yaban hayat koruma alanları, biyojenetik koruma alanları, biyosfer koruma alanları, doğal/kültürel koruma alanları veya anıtları, özel koruma alanları, turistik alanlar veya merkezler, kanun ile mera alanı olarak korunan alan bulunmamaktadır. Su Temini ve Atık Su İnşaat aşamasında, işçilerin/çalışanların içme suyu, beton kür suyu ve toz oluşumunu önlemek için su püskürteci ihtiyacı ortaya çıkacaktır. İnşaat işleri aşamasında tahmini su tüketim miktarının yaklaşık 600 m3/gün civarında olması beklenmektedir. İçme suyu ihtiyacı Hacılar Beldesine su temin eden mevcut boru hattından karşılanacaktır. İnşaat işleri esnasında çalışanların su ihtiyacı 135 m3/gün olacaktır. İnşaat esnasında oluşacak evsel atık suların tamamlanması halinde Hacılar Belediyesi kanalizasyon şebekesine boşaltılması planlanmaktadır. Kanalizasyon şebekesinin tamamlanmaması halinde, inşaat işleri esnasında oluşacak atık su sızdırmaz tanklarda toplanacak ve Belediyeye ait vidanjörlerle taşınacaktır. İşletme aşamasında, su kullanımı: atık ısı kazanı blöf rejenerasyonu ve demineralizasyon sistemi, türbin yıkama ve çalışanların su kullanımı ile sınırlı olacaktır. Önerilen santralde hava soğutmalı yoğuşturma sistemi olacak, bu nedenle de işlemlerden kaynaklanan su ihtiyacı asgari düzeyde olacaktır. Çalışanların su tüketiminin 9.6 m3/gün olması beklenmektedir. Santralin su gereksinimi yaklaşık olarak kışın 40.5 m3/h, yazın ise 90 m3/h olacaktır. İşletim aşamasında ortaya çıkacak atık su, kanalizasyon sisteminin tamamlanması halinde, arıtma işleminden geçirildikten sonra, Hacılar Belediyesinin kanalizasyon şebekesine boşaltılacaktır. Santralin atık su arıtma sistemi olacak ve bu sistem kimyasallarla kirlenmiş su, TSS (toplam askıdaki katı maddeler), TDS (toplam çözünmüş maddeler) ve evsel atık su arıtımı yapabilecektir.
ES- 13 Önerilen proje Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğine ve IFC/DB Kılavuz İlkelerine uyum sağlayacak olup atık su boşaltımı veya su temini açısından yerel çevre üzerinde olumsuz herhangi bir etki yaratmayacaktır. Tehlikeli ve Tehlikeli Olmayan Atıklar Projenin inşaat aşamasında tehlikeli atıklar ve atık yağ ortaya çıkacaktır. Tehlikeli atıklar geçirimsiz konteynerlerde toplanacak ve lisanslı taşıyıcılar tarafından lisanslı bertaraf tesislerine tahliye edilecektir. Sahada ortaya çıkacak atık yağlar lisanslı işleme ve bertaraf tesislerinin nitelikli personeli tarafından toplanacaktır. Bu atıkların proje sahasından tahliyesi Atık Yağ Kontrol Yönetmeliğine uygun bir şekilde yapılacaktır. Atık piller ve aküler ayrıca toplanacak ve pil dağıtımı ve satışı ile iştigal eden işletmeler tarafından tespit edilecek toplama noktalarına bırakılacak veyahut Atık Pillerin ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak Belediyelerce gerekli işlemler yapılacaktır. İşletim aşamasında, santral değişik türde tehlikeli atıklar üretecektir. Bu atıklar kanunlarla belirtilen şartlara uygun olarak yangın önleme sistemleri ile donatılmış belirli depolama alanlarında depolanacak, ayrıca toprak ve yer altı suyunun kirlenmesini engellemek için gerekli tedbirler alınacaktır. Tehlikeli atıklar Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak ÇŞB sertifikalı bertaraf şirketleri tarafından taşınacak ve bertaraf edilecektir. Atık yağlar sızdırmaz depolama tanklarında depolanacak ve Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğine uygun bir şekilde akreditasyonlu bir laboratuar tarafından analiz edilecektir. Tehlikeli atık olduğu tespit edilen atık yağlar Tehlikeli Atıkların Yönetimi Yönetmeliğine uygun bir şekilde lisanslı şirketler tarafından taşınacak ve bertaraf edilecektir. Atık piller ve akümülatörler Atık Pillerin ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğine uygun bir şekilde toplanacak, geçici olarak depolanacak, taşınacak ve gerekli işlemler yapılacaktır. Tehlikeli atıklar ve atık yağlar için üç yıllık atık yönetim planı ve atık bildirim & taşıma formları hazırlanacak ve teslim edilecektir. Önerilen projenin inşaat işleri be işletim aşamalarında ortaya çıkan tehlikeli atıkların ve atık yağların elleçlenmesi, depolanması, taşınması ve bertarafı yerel çevre üzerinde herhangi bir olumsuz etki oluşturmayacaktır. İnşaat işleri ve işletme safhasında tehlikeli olmayan atıklar da ortaya çıkacaktır. Geri dönüştürülebilir atıklar diğer atıklardan ayrılacak ve olası geri dönüşüm işlemi için sahada geçici olarak depolanacaktır. Geri dönüştürülebilir atıklar için sağlam, geçirimsiz, yağmur geçirmez ve işaretli depolama alanı belirlenecek ve bu atıklar belirlenen yerde diğer atıklardan ayrı bir şekilde saklanacaktır. Teknik olarak kabul edilebilir hafriyat toprağı daha ziyade peyzaj amaçlı işler için tekrar kullanılacaktır. Bunun dışında kalan toprak hafriyat atıkları Hacılar Belediyesi tarafından onaylanmış sahalara taşınacaktır. Bu işlem esnasında gerekli izinler alınacaktır. Geri dönüştürülemeyecek ve tehlikeli olmayan katı atıklar toplandıktan sonra kapalı torbalar içinde saklanacak ve uygun bir şekilde bertaraf edilecektir. Önerilen proje sahasında revir yapılması planlanmadığından, yıllık tıbbi atık miktarının önemsiz oranlarda olması beklenmektedir. Bu atıklar Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun bir şekilde yönetilecektir. Sosyo-Ekonomik Etkiler Önerilen projenin sosyo-ekonomik etkileri olası gelir artışı, istihdam, nüfus hareketleri, göç ve sağlık ile ilgili konular açısından değerlendirilmiştir. İnşaat işi için yaklaşık 900 kişiye ihtiyaç duyulması ve bunların çoğunun mümkün olduğunca yerel iş gücü içinden istihdam edilmesi beklenmektedir. Genel itibariyle sanayi bölgesi niteliğindeki bu alana yakın bir takım büyük beldelerin ve yerleşimlerin olması nedeniyle, iş gücü mensupları ve inşaat yüklenicileri çevre alanlarda bu amaç için kullanılacak konaklama mekânlarında barındırılacaktır.
İnşaat kampı kurulması gerekli olmayacaktır. ES- 14 Gerekli malzemelerin ve hizmetlerin mevcut yerel imkânlar kullanılarak karşılanması planlanmaktadır. Bu durumun yerel ekonomiye olumlu katkı sağlaması beklenmektedir. İşletme aşamasında santralde 60 kişinin çalışması söz konusu olacağından, bu aşamadaki istihdam etkisiyle ortaya çıkacak gelir artışı önemsiz oranda gerçekleşecektir. İnşaat aşamasında çalıştırılacak vasıfsız işçilerin yerel halktan alınmasına gayret edileceği ve santralim işletme aşamasında 60 kişinin çalışacağı düşünüldüğünde, önemli bir nüfus hareketi veya göç dalgasının olmayacağı görülmektedir. Proje alanı proje sahibinin arazisi üzerinde yer aldığından, projeden doğrudan etkilenen bir topluluk söz konusu değildir. Önerilen santral ile bağlantılı olarak hiçbir fiziki yeniden iskân olmayacaktır. Projenin sosyo-ekonomik etkileri ufak çaplı ve dolaylıdır. İşe alım sürecinde inşaat işçilerinin bölgeden özellikle de projeden etkilenen topluluklar içinden temin edilmesi yaklaşımı benimsenirse, inşaat işleri ve işletme aşamalarında ortaya çıkacak istihdam imkânı proje bölgesinde olumlu anlamda sosyoekonomik etki sağlayacaktır. Halkla İstişare ve Kamu Aydınlatma Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun olarak, halkı Proje hakkında bilgilendirmek ve halkın görüş ve önerilerini almak için 24 Nisan 2010 ve 23 Ocak 2012 tarihlerinde Proje sahasına en yakın yerleşim olan Hacılar Beldesi nde halkın katılımı toplantısı yapılmıştır. Toplantı duyurusu yerel ve ulusal gazetelerde ayrıca belde de yapılmıştır. Toplantıya Hacılar Beldesi sakinleri ve kamu kurumlarından temsilciler katılmıştır. Projenin özellikleri, çevresel ve sosyal etkileri ile alınacak hafifletme tedbirlerini içeren bir sunum yapılmıştır. Daha sonra halkın görüşleri alınmış ve sorularına cevap verilmiştir. Toplantı katılımcıları daha ziyade Projede ortaya çıkacak iş fırsatları ve çevresel etkiler hakkında sorular sormuştur. İstişare faaliyetleri Projenin inşaat işleri ve işletme aşamalarında da devam edecek ve önerilen proje için bir şikâyet mekanizması tesis edilecektir. Proje için IFC ve EBRD şartlarına uygun bir PKP (Paydaş Katılım Planı) hazırlanmıştır. İç Anadolu Enerji halka istişare faaliyetlerine devam edecektir ve santralin inşaatı ve sonrasında işletilmesi süresince hem halkla hem de yetkili makamlarla irtibat kurmak üzere bir irtibat görevlisi tayin etmiştir. Çalışma Sağlığı ve Güvenliği ÇSED etüdü kapsamında çalışma ve halk sağlığı ve güvenliği alanlarındaki meseleler de değerlendirilmiştir. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon, ısı, gürültü, kapalı mekânlar, elektrik tehlikesi, yangın ve patlama riskleri, kimyasal riskler, kaçış yolları, kamu erişimi, trafik güvenliği ve hastalıkların önlenmesi gibi konular çalışma ve halk sağlığı ve güvenliği kapsamında ele alınmıştır. Önerilen projenin inşaat ve işletme aşamalarında, bu meselelerle bağlantılı tüm tedbirler Türkiye de geçerli Sağlık ve Güvenlik kanunları ve yönetmelikleri ile IFC/DB Kılavuz İlkelerine uygun olarak alınacaktır. Sağlık ve güvenlik planlarının düzgün bir şekilde uygulanması ve yönetmeliklerle ortaya koyulmuş gerekli tedbirlerin alınması ile olası kaza risklerinin ortadan kaldırılması beklenmektedir. ÇSG Yönetim Planı Çevresel ve Sosyal Eylem Planı ÇSED etüdü kapsamında önerilen proje ile ilgili olarak, projenin etkilerini, etkilerin boyutunu, hafifletme tedbirlerini, sorumlu tarafları, izleme yöntemlerini, sıklıklarını ve maliyetlerini ele alan bir Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı hazırlanmıştır. Şirket ÇSG yönetim sistemleri uygulayacak olup, ISO 14001 ve OHSAS 18001 sertifikalarının alınması da bu kapsamda yer almaktadır Santralin devreye alınmasını takip eden 2 yıl içinde,
ES- 15 operasyonları tam bir incelemeye tabi tutmak üzere bir devreye alma denetimi gerçekleştirilecektir. Türk mevzuatına ve IFC ile EBRD nin performans standartlarına ve performans gereksinimlerine uyum sağlamak için, gerektiğinde bir düzeltici eylem planı geliştirilecek ve yerel topluluk, düzenleyiciler, mukrizler ve yatırımcılarla bu konuda anlaşmaya varılacaktır. İnşaat işleri esnasında karşılanması gereken detaylı gereksinimlerin ve uygun bir yönetim sisteminin kurulması dışında, GAMA santralin işletme aşamasında çevresel faktörlerin izlenmesine dair bir plan hazırlayacaktır. Süreç parametrelerini tespit etmek için, yakıtın ve ortamın özellikleri, havaya salınan kirletici emisyonlar, atık yönetimi, soğutma ve işlem amaçlarıyla kullanılan yüzey suyu tüketimi ve gürültü emisyonlarını içeren bir izleme sistemleri kurulacaktır. Hava emisyonları ile ilgili olarak SEÖS azot dioksitlerin ve karbon monoksitlerin izlemesini yapacaktır. İç Anadolu Enerji devreye alma denetimi kapsamında gürültü değerlendirmesi de yapacak ve santralin devreye girmesinden itibaren 4 yıl içinde çevresel gürültü ile ilgili IFC Kılavuz İlkelerine uyum sağlamak amacıyla gerekiyorsa ek tedbirler alacaktır. Sonuç ÇSED etüdü sonuçlarına göre önerilen İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Enerji Santralinin yapılması, işletilmesi ve devreden çıkarılması ile bağlantılı olası çevresel ve sosyal etkilerin boyutu genelde kayda değer değildir. Proje ilgili tüm Türk kanunlarına, Ekvator Prensipleri gereksinimlerine, IFC Kılavuz İlkelerine, ayrıca IFC ve EBRD nin ilgili Performans Standartlarına ve Performans Gereksinimlerine tam olarak uyum sağlayacaktır. Tek istisna en yakın hassas alıcı noktasında gürültü seviyesinin aşılmasıdır. Gama piyasada ticari olarak bulunan teknolojileri kullanarak gürültü etkisini mümkün olduğunca sınırlandırmak için gerekli tedbirleri alacaktır. Ek bilgi ve şikâyet prosedürü İlk sayfada açıklandığı üzere, İç Anadolu Enerji 2015 Temmuz ortasından itibaren 60 gün boyunca ŞSED paketi ile ilgili yorumları kabul edecektir. İç Anadolu Enerji ayrıca Mart ayının sonu itibariyle, yazılı yorumların iletilmesi ve gerekli fikirlerin alınması için yapılacak bir ya da birden fazla toplantının yeri, tarihi ve saati hakkında gerekli duyuruları yapacaktır. Bu esnada, Proje ile ilgili tüm şikâyetler, yorumlar ve bilgi talepleri aşağıdaki adrese iletilmelidir: Şirket Adı Şirket İrtibat Kişisi Posta Adresi İçanadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.S. Sn. Doruk Tuncer, SGÇ Yöneticisi Sağlık Mah. Abdi İpekçi Cad. No:45 Hacılar Kasabası/Kırıkkale-Türkiye Telefon Numarası Direkt hat: +(90) 318 297 43 97 Fax Numarası Resepsiyon: +(90) 318 297 43 98 Email Şirket web sitesi dtuncer@gamaenergy.com www.gama.com.tr/en/energy
ES- 16 Ek Şekil 2.2: Proje Sahasının Panoramik Resmi Şekil 2.3: Proje Sahasının Uydu Görüntüsü
Şekil 2.4 14 Şubat itibariyle DGKÇS İnşaatının durumunu gösteren resim ES- 17