ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ HAYVAN ARAŞTIRMALARI ETİK KURUL YÖNERGESİ AMAÇ Madde 1 - Bu yönergenin amacı, Abant İzzet Baysal Üniversitesinin ilgili birimlerinde bilimsel ve eğitim-öğretim amaçlı hayvan kullanımının etik standartlara uygunluğunu sağlamaktır. Bu amaçla yönerge; bilimsel araştırmalarda, öğrenci ve uzmanlık eğitiminde kullanılacak hayvanların barındırılmaları, üretilmeleri, doğadan izole edilmeleri, nakledilmeleri, deneylerde kullanılmaları ve üzerinde gözlem yapılması ile ilgili etik duyarlılığı yükseltmek ve gelişen koşullara göre yönergeyi güncelleştirmek ile ilgili yükümlülüğü bulunan Hayvan Araştırmaları Etik Kurulu nun (HAYEK) görevlerini ve çalışma yapısını düzenler. KAPSAM Madde 2 Bu yönerge; uygulamalı eğitim programlarının ve/veya araştırma amaçlı tasarlanmış olan araştırma projelerinin bilimsel ve etik standartlara uygunluğunu değerlendirmede, onaylama ve izlemede hayvan haklarını gözetir. Hayvanlar üzerinde araştırma yapmak isteyen araştırmacıların bu alanda eğitimini sağlamak üzere eğitim programları; kurs, seminer, vb. düzenleyerek araştırmacı sorumluluğunun geliştirilmesine katkı sağlar. Yönerge; Abant İzzet Baysal Üniversitesi Hayvan Araştırmaları Etik Kurulunun amaçlarını, görevlerini, üyelerini, işlevlerini ve hayvan araştırmaları etik ilkelerini belirler. DAYANAK Madde 3- Bu yönerge, Çevre ve Orman Bakanlığı 20.06.2006 tarih 26220 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliği, Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlarla Kullanılacak Vertebralı Hayvanların korunması Hakkındaki Avrupa Konvansiyonu (Avrupa Konseyi ETS 123) ve Laboratuvar Hayvanlarının Bakım ve Kullanma Elkitabı (National research Council, A.B.D.), Yaban Hayvanlarının Kullanıldığı Çalışmalarda nesli Tükenmekte
Olan Yabani Hayvan ve Bitkilerin Uluslararası Ticaretine ilişkin sözleşme (CITES), Avrupa Yaban Yaşamı ve Yaşam Ortamlarının Korunması Sözleşmesi (BERN) ve Ek sözleşmelerinde yer alan kural ve ilkelere uygun olarak hazırlanmıştır. TANIMLAR Madde 4 Bu yönergede kullanılan bazı terimlerle kast edilmek istenenlere açıklık getirilir. 1. Deney: Deneysel olmayan hayvancılık, tarımsal ya da klinik veterinerlik uygulamaları dışında kalan ve hayvanların öldürülmesi veya işaretlenmesi için çağdaş kabul edilen, en az acı veren insancıl metodlardan başka, acı, eziyet, rahatsızlık veya kalıcı hasara neden olacak şekilde yetiştirilmiş hayvanların doğurtulmaları da dahil deneysel veya diğer bilimsel amaçlarla kullanılmasını ifade eder. 2. Hayvan: Serbest yaşayan larva biçimleri ve/veya çoğalan larva biçimleri dahil, ancak cenin ya da embriyo biçimleri hariç, insan olmayan herhangi bir omurgalı canlıyı ifade eder. - 1-1. Deney Hayvanı: Deneyde kullanılan ya da kullanılacak olan hayvan anlamına gelir. 2. Üretilen Hayvan: Yetkili bir kurum tarafından izin verilmiş veya onaylanmış tesislerde deneyde kullanılmak üzere yetiştirilen hayvan anlamına gelir. 3. Uygun Anestezi: İyi veterinerlik uygulaması ile etkili, ağrı, acı ve sıkıntı vermeyen bir anestezi yönteminin (lokal veya genel) uygulanması anlamına gelir. 4. İnsancıl Öldürme Yöntemi: Bir hayvanın kendi türüne özgü en az duyusal ve fiziki zarar verilerek öldürülmesi anlamına gelir. 5. Teknisyen: Hayvanların bakımından sorumlu olan kişi kast edilmektedir. 6. Deney hayvanı kullanıcısı: Laboratuvar hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya programların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak, gözlemleyerek katkıda bulunan öğrencileri, araştırmacıları, akademik, sağlık, teknik ve idari personeli anlatır. 7. HAYEV: (Hayvan Evi). Abant İzzet Baysal Üniversitesinde hayvanların deneylerdeki kullanımına yönelik olarak üretildikleri, yetiştirildikleri ve barındıkları yer anlamına gelir.
8. Hayvan Araştırmalar Etik Kurulu: 26220 sayılı Yönetmelikte söz edilen Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu anlamına gelir. 9. Kurum: Abant İzzet Baysal Üniversitesi anlamına gelir. DENEY HAYVANLARININ KULLANIM AMAÇLARI Madde 5- Deney hayvanları; a) İnsanlar, hayvanlar, bitkilerdeki hastalık, sağlıksızlık veya diğer anormallikleri veya bunların etkilerinden kaçınılması, önlenmesi, teşhisi, tedavisi ve söz konusu canlılardaki davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi veya değiştirilmesi amacıyla; ilaçların, aşıların, gıdaların veya diğer madde ve ürünlerin geliştirme, imalat, kalite, etkinlik ve güvenlik testlerinin yapılması, b) İnsan ve hayvan fizyolojik mekanizmalarının belirlenmesi, düzenlenmesi veya değiştirilmesi, c) Doğal çevrenin insan veya hayvanların sağlık ya da refahının korunması, d) Eğitim, öğretim, e) Adli soruşturma, f) İnsan ve hayvan davranışsal özelliklerin değerlendirilmesi, tespiti, düzenlenmesi ya da değiştirilmesi, g) Bilimsel araştırmalar için kullanılabilir. ETİK KURULUN OLUŞUMU: ÜYELERİ, SEÇİMİ Madde 6- Hayvan Araştırmaları Etik Kurulu ilgili birimlerin dekan / müdürlerinin önereceği aşağıdaki özellikleri taşıyan kişiler arasından Rektör tarafından atanır: a) Hayvan deneyleri konusunda en az bir yıl deneyimli, kurum içinde deney hayvanı yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu bir veteriner hekim, b) Kurum içinde deney hayvanları ile çalışma yapan birimlerden birer temsilci, c) Deney hayvanları ile çalışmayan ve kurum ile çıkar ilişkisi olmayan TC vatandaşı sivil bir üye, d) Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan sivil toplum kuruluşuna kayıtlı TC vatandaşı bir üye.
- 2 - Hayvan deneyleri yerel etik kurulunda görev alacak en az bir üyenin in vivo hayvan deneylerinde en az bir yıl deneyimli ve doktora/tıpta uzmanlık derecesine sahip olması gereklidir. Yerel etik kurullarda tıp veya veteriner hekim etiği uzmanlarının bulunması tercih edilir. Yerel etik kurullara kurum dışından üyeler de atanabilir. Hayvan deneyleri yerel etik kurulları gerektiğinde başka alanların uzmanlarından görüş alabilir ve/veya toplantılara davet edebilir. ÜYELERİN GÖREV SÜRELERİ Madde 7 - Yerel etik kurul başkanı, başkan yardımcısı ve üyeleri rektör tarafından 4 yıl süre ile atanır. Görev süresi biten üye yeniden atanabilir. Bir takvim yılı içerisinde izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyeliğin herhangi bir nedenle (ölüm, emeklilik gibi) sona ermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı yöntem ile kalan süreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yeni bir üye seçilir. ETİK KURULUN ÇALIŞMA BİÇİMİ, TOPLANTILAR Madde 8- HAYEK, başkanın gündemli çağrısı üzerine ayda en az bir kere salt çoğunlukla toplanır. Kararlar katılanların oy çoğunluğu ile alınır. Eşitlik halinde başkanın oyu iki oy sayılır. Konuyla ilgili başvuru sayısı arttığında başkan üyeleri olağanüstü toplantıya çağırabilir. Etik Kurul başkanı toplantıyı yürütür. Bundan başka kurul üyelerinden her hangi birinin endişe edilen bir konuyu tartışmak istemesi halinde toplantı talep edebilir. Toplantılar halka açık değildir. KURULUN GÖREV, YETKİ ve SORUMLULUKLARI Madde 9 Hayvan Araştırmaları Etik Kurulu 1. maddede belirtilen amaçlara ulaşmak için aşağıda belirtilen görev, yetki ve sorumlulukları üstlenir. a) Bilimsel amaçlarla hayvanların deneysel araştırmalar için kullanılmasını öngören araştırma projelerinin yüksek bilimsel ve etik standartlara, hayvan haklarına uygunluğunu belirlemek, uygunsa onaylamak, izlemek, b) Yeni ve yerleşmemiş tanı ve tedavi yönteminin uygunluğunu aynı dayanakları kullanarak incelemek, uygunsa onaylamak ve izlemek, c) Onay almış olsa bile etik ilke ve kurallara aykırı çalışmanın yürütülmesi halinde gerekçeli olarak çalışmayı durdurmak,
d) Yürütülen çalışmaların 6 aylık raporlarını değerlendirmek, e) Eğitim gereci olarak hayvanların kullanılmasının (laboratuvar pratikleri) etik gerekliliğini aramak, f) Cerrahi dallar için asistan eğitiminde uygulanan beceri geliştirme çalışmalarında etik standartların ve hayvan haklarının gözetilmesini sağlamak, g) Hayvanlar üzerinde araştırma yapanların/ yapmak isteyen araştırmacıların etik duyarlılığını yükseltmek ve akredite etmek amacıyla konferanslar ve kurslar düzenlemek, h) Deney hayvanlarının kurum içinde yetiştirme ve barınma koşullarının uygunluğunu kontrol etmek, i) Araştırma ve araştırmada kullanılan hayvan özelliklerine ilişkin istatistik tutmak. j) Her yıl ilgili fakültelerin Akademik Kurullarında Hayvan Araştırmaları Etik Kurulunun yıl içi etkinlikleri hakkında rapor sunmak. k) Yabani hayvanların doğal ortamlarında gözlemlerini ve işaretlenmelerini kapsayan saha çalışmalarının ekolojik dengeyi, flora ve fauna zenginliğini gözetecek şekilde ve incelenecek türün özelliklerini bozmadan, varlığını tehlikeye sokmadan yapılmasını sağlamak. -3- l) Bilimdeki gelişmelere bağlı olarak değişiklikler yaparak yönergeyi güncelleştirmek. m) Lisans/Yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımı ile ilgili alınmış olan eğitimlerin sertifika programına eşdeğer olup olmadığına karar vermek. ETİK KURUL ÇALIŞMALARI Madde 10- HAYEK çalışmalarında göz önünde bulunduracağı hususlar şunlardır: a) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm uygulamaların yerel etik kurul tarafından onaylanmış olması zorunludur. b) Yerel etik kurul tarafından yapılan düzenlemelere uygun olarak alınmış bir genel veya özel durum olmadıkça deneylerde kullanılacak; Fare Sıçan Tavşan : Mus musculus, : Rattus norvegicus, : Oryctolagus cuniculus,
Kobay Golden Köpek Kedi Bıldırcın : Cavia porcellus, hamster: Mesocricetus auratus, : Canis familiaris, : Felis catus, : Coturnix caturnix, İnsan dışındaki primat türlerinin kayıtlı yasal deney hayvanı üreticisi ve tedarikçilerinden alınmış olması şartı aranır. Kedi, köpek gibi evcil türlerin sokakta başıboş olanları deneylerde kullanılamaz. c) Bu yönergenin 4 üncü maddesinde tanımlanan hayvanlar, yasal bir tedarik kuruluşundan alınmaları veya deneysel amaçlar için üretilmiş olmaları koşulu ile deney hayvanı olarak kullanılabilir. ç) Yerel etik kurul: 1) Ulusal mevzuat ve uluslar arası sözleşmeler çerçevesinde nesli tehlike altında olan ve korunan türler ile CITES Sözleşmesinin Ek-1 Listesindeki türlerin; araştırmanın amacının söz konusu türlerin korunması veya hayati biomedikal amaçlar için istisnai biçimde tek uygun türler olduğunun ispatlanması durumunda kullanılmasına izin verir. 2) Doğadan alınmış yaban hayvanı üzerinde yapılacak deney; ancak diğer hayvanların deneyin amacı bakımından yeterli olmaması halinde onaylanır. 3) Deney hayvanı olarak kullanılan hayvanların hangi üretici ya da tedarik kuruluşundan olduğu tespit edilir ve kayıt altına alınarak veri tabanına aktarılır. ÇALIŞMA İLKELERİ Madde 11- HAYEK aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda çalışır: a) Etiğin yaşama saygı ilkesi her türlü hayvan türü için geçerli kabul edildiğinden, bilimsel araştırmalarda kullanılması zorunlu olan deney hayvanlarına kötü uygulamalardan kaçınmak. b) Deney hayvanlarının bu yönergenin 4 üncü maddesindeki belirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak. c) Ağır acı, stres veya buna denk eziyet veren deneylerde bir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını sağlamak. ç) Eğitim için sunum amacıyla kongre, konferans ve seminerlerde ağrılı deneylerin yapılmamasını sağlamak.
d) Hayvanlara mümkün olduğunca az acı çektirerek ve en az strese sokarak bilimsel açıdan güvenilir veri elde edilmesini sağlamak. e) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına, türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel koşulların teminini sağlamak. - 4- f) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygun koşullarda deney hayvanı bakımını sağlamak. g) Canlı hayvanlarda yapılacak deneysel çalışmaların veteriner hekim tarafından veya ehil kişilerin denetiminde yapılmasını sağlamak. ğ) Araştırıcılar tarafından deneysel hedef noktalarının belirlenmesini sağlamak. h) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliği kanıtlanmış alternatif yöntemler varsa hayvan deneylerini etik olarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar edilmesinin önlenmesini sağlamak. ı) Deney için en uygun hayvan ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel sonucu verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak. i) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerin uygun bir anestezi yöntemi uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak. j) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda deneyin yapılmasını engellemek. k) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için; anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici araçlarla tedavi edilmesi, bu mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesi ve deney hayvanının araştırma sürecinde veya sonunda yaşamına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını sağlamak, şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal yaşamını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile kamu sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının en uygun yöntemle acı duymayacak şekilde yaşamlarına veteriner hekimin kararından sonra son verilmesini sağlamak ve hayvan hayatta bırakılacaksa sağlığının yeniden kazandırılmasında geçen süre boyunca uygun bakımını sağlamak, hayvanın yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu veteriner hekim gözetiminde olmasını sağlamak. l) Deneyin insan veya hayvanların hayati ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli önem taşımadığı kanaatine varıldığında, hayvanın uzun süreli ağır acı yaşayacağı veya yaşayabileceği bir deneye tabi tutulmasının önlenmesini sağlamak. m) Araştırmada kullanılan ve yaşamlarını sürdüren deney hayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam koşullarının teminini sağlamak.
n) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacak deneylerin yerel etik kurul tarafından etik ilkeler çerçevesinde uygun görülmesinden sonra yapılmasını sağlamak. EĞİTİM Deney hayvanı ile uğraşacak personelin eğitimi Madde 12- Deney hayvanı ile uğraşacak personelin eğitiminde uyulması gerekli hususlar aşağıda belirtilmiştir: a) Deney hayvanı ile uğraşan ve/veya uğraşacak araştırıcıların eğitilmesi için eğitim programlarının düzenlenmesi, laboratuvar hayvanları kullanım sertifika programlarının açılması, düzenlenmesi ve yürütülmesinden hayvan deneyleri yerel etik kurulları sorumludur. Bu programda başarılı olanlara ilgili yerel etik kurul tarafından deney hayvanı kullanım sertifikası verilir. b) Deney hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya bu programların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak ve gözlemleyerek katkıda bulunan öğrenciler, araştırmacılar, akademik, sağlık, teknik ve idari personel deney hayvanı kullanıcısı olarak kabul edilir. c) Deney hayvanı kullanıcıları, sertifika almadan bu hayvanlar üzerinde deney, eğitim, test amacıyla işlem yapamaz ve çalışma mekanlarında bu hayvanları barındıramazlar. - 5 - d) Yerel etik kurul; deney hayvanı üretilmesi ve yetiştirilmesi ile sorumlu personelin asgari olarak bilgilendirilmesi ve uyulması gereken usul ve esasları içeren bir meslek içi eğitim programı hazırlar ve belirli aralıklarda uygulanmasını denetler. Eğitim programları yetkili kişiler tarafından yürütülür. Kurum içindeki yetkili kişiler yerel etik kurullarca belirlenir. e) Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının onayına sunulan çalışmalarda, deney hayvanı kullanan kişinin kullanım sertifikası olmaması halinde yerel etik kurullarınca çalışmalarına onay verilmez. f) Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halinde araştırma yürütücüsü olarak başka kişilerle ortak çalışma yapmak amacıyla hayvan deneyleri etik kuruluna başvurabilir. Kendisinin katıldığı ancak doğrudan deney hayvanlarıyla işlem yapmayan araştırmacılar, sertifikalı deney hayvanı kullanıcılarının yardımıyla deneylerini sürdürebilirler. g) Deney hayvanları kullanım sertifikası programlarında aşağıdaki konular bulunmak zorundadır: 1) Deney hayvanları morfolojisi (anatomi ve histoloji) 2) Deney hayvanları fizyolojisi
3) Hayvan deneyleri etiği ve alternatif deney yöntemleri 4) Deney hayvanları kullanım teknikleri (teorik + pratik). Tutuş teknikleri Enjeksiyon teknikleri Kan alma teknikleri Anestezi-ötenazi teknikleri 5) Hayvan deneyleri laboratuarları kuruluş ve işletmesi. 6) Temel laboratuar güvenliği. 7) Hayvan refahı ve davranış özellikleri. 8) Deney hayvanları üretimi. 9) Deney hayvanları biyokimyası. h) Gerektiğinde sertifika programlarına özel yöntemlerin öğretildiği ek konular eklenebilir. i) Deney hayvanları kullanım sertifika programlarında derslerin %80 ine devam etmek zorunludur.sertifika programları asgari 80 saat olup, zorunlu konuların işlenmesinden sonra, geri kalan zaman laboratuar stajı, rotasyon gibi başka eğitim faaliyetleriyle tamamlanabilir. j) Kursiyerlerin başarılı sayılabilmesi için kurs sonunda yapılacak sınavda başarılı olması gereklidir. k) Sertifika programının yürütülmesinden yerel etik kurul belirler. l) Düzenlenen deney hayvanları kullanım sertifika programlarına kayıt yaptırarak devam ve başarı koşullarını yerine getiren kursiyerlere Deney hayvanları Kullanım Sertifikası verilir. Deney hayvanları kullanım sertifikası, ilgili yerel etik kurul başkanı ve rektör tarafından imzalanır. m) Bakanlık yönetmeliği hükümleri haricinde başka kurumlardan alınmış olan deney hayvanları kullanım sertifikalarının eşdeğerliliklerine Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu karar verir. n) Lisans/yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımı ile ilgili alınmış olan eğitimlerin sertifika programına eşdeğerliliğine yerel etik kurul karar verir.
- 6 - BAŞVURU Madde 13- Hayvan Araştırmaları Etik Kuruluna başvurular yazılı başvuru formunu (Form A) kullanarak yapılır. Üniversite içi başvuruların, tez çalışmalarında Yürütücü sıfatıyla Danışman Öğretim Üyesi tarafından, diğer araştırma projelerinde ise Öğretim Üyesi statüsündeki Araştırma Yürütücüsü tarafından yapılması gereklidir. Abant İzzet Baysal Üniversitesi dışından yapılacak başvurularda da başvuru, araştırmanın yürütücüsü tarafından yapılır. Ancak dışarıdan yapılacak başvurularda ve AİBÜ personeli olmayanların, üniversitede yapacakları çalışmalar için gerekli iznin alınacağına dair bir niyet mektubunu başvuru belgesine eklemeleri gerekir. Başvuru formları bildirilmiş olan Hayvan Araştırmaları Etik Kurul sekreterliğine teslim edilir. Çalışması onaylanmış her bir araştırmacı (proje yürütücüsü), 6 aylık çalışma raporunu, araştırmanın sonunda da kısa çalışma özetini etik kurula bildirir. Hayvan Araştırmaları Etik Kurulu karşısında çalışmada ismi bulunan tüm araştırıcıların etik yükümlülükleri eşittir. ARAŞTIRMA PROTOKOLÜ Madde 14- Deney hayvanları ile yapılan araştırmalarla ilgili olarak hazırlanan araştırma protokolünde aşağıdaki bilgiler yer almalı ve başvuru formu (Form A) iki nüsha olarak doldurulmalıdır. a. Araştırmanın adı, b. Araştırıcıların unvanları, adresleri ve imzaları (HAYEK gerektiğinde araştırmacıların yeterliliklerine ilişkin bilgi talep edebilir), c. Varsa destekleyen kuruluşun adı, adresi ve yetkililerin imzaları, d. Araştırmanın amacı, önemi, (İnsan ve hayvan sağlığına katkıları ile toplum ve bilim için yararları açıklanmalıdır.) e. Araştırmayla ilgili olarak daha önce yayınlanmış bilgiler/yayınlar, f. Projenin /pratik uygulamaların yapılacağı yerden yapılabileceğine dair izin yazısı, g. Gereç ve yöntem, hayvanlarda kullanılacak yöntemlerin ve her türlü cerrahi ya da kimyasal girişimin ayrıntılı açıklamaları ve yöntem tercih gerekçesi, h. Kullanılacak deney hayvanlarının gerekçeli olarak türleri, soyu, cinsiyetleri, sayıları ve hayvanların üretildiği kaynak, i. Anestezi yöntemi, eğer uygulanacaksa analjezi yöntemi, j. Eğer gerekliyse ötenazi yöntemi, k. Araştırmanın tahmini başlangıç ve bitim tarihleri, l. Ölçüm ve değerlendirme yöntemleri, m. Araştırmaya son verme ölçütleri, (ağrı ve rahatsızlık) n. Kullanılacak değerlendirme ve istatistik yöntemleri, o. Araştırmaya dayanak oluşturan kaynaklar,
p. AİBÜ HAYEK tarafından hazırlanmış "Hayvanların Araştırma ve Eğitim Amaçlı Kullanılmasında Uyulması İstenilen Etik Kurallar ve İlkeler" metninin araştırmaya katılan tüm araştırmacılar tarafından imzalanmış kopyası (Form B). DEĞERLENDİRME VE KARAR Madde 15 Hayvan Araştırmaları Etik Kurulu usulüne uygun olarak yapılan her bir başvuruyu 9. maddede belirtilen ilkelere dayanarak inceler ve en geç bir ay içinde görüş bildirir. Araştırmanın her türlü yasal ve mali sorumluluğu araştırmayı yapan kişi, kurum ya da kuruluşa aittir. - 7 - Madde 16 Her bir başvuru gerektiğinde ön rapor almak için sevk edilir. Raporlar toplandıktan sonra Hayvan Araştırmaları Etik Kurulunda tartışmaya açıldıktan sonra oylanır. Kararlar oy çokluğu ile alınır. Kesin karar etik kurul üyelerince imzalanır. Karara katılmayan üye/üyeler karşı oy gerekçesini belirterek imzalar. Madde 17 Hayvan Araştırmaları Etik Kuruldan onay almadan başlatılan çalışmalar için sonradan onay belgesi düzenlenemez. Etik Kurul onayı almış çalışmada önemli değişiklikler (hayvan sayısı, ağrı, acı ve huzursuzluk veren uygulamaların dahil edilmesi gibi) söz konusu olduğunda araştırma tekrar Hayvan Araştırmaları Etik Kurulunun değerlendirmesine ve onayına sunulur. Hayvan Araştırmaları Etik Kurul üyelerinden her hangi birinin araştırma projesinin değerlendirilmesi halinde üye oylamaya katılamaz. Madde 18 Etik Kurul tarafından projenin etik ilkelere uygun tasarlanmış olduğu kararına varılması halinde çalışmanın yürütülmesinin uygun olduğu şeklindeki karar araştırmacıya yazılı olarak bildirilir. Araştırma projesinde düzeltilmesi gereken noktalar bulunduğu görüşüne varılırsa düzeltilmesi gerekir kararı araştırmacılara kurulun önerileriyle birlikte yazılı olarak bildirilir. Projelendirilmiş olan çalışmanın yürütülmesi etik ilkelere aykırı ise uygun değildir kararı gerekçeli olarak proje yürütücüsüne yazılı olarak bildirilir. Madde 19- Hayvan Araştırmaları Etik Kurul kararları gizli olup, başvuru sahiplerinden başkasına bilgi verilemez.
Madde 20- Bu yönergenin yürürlüğe girdiği tarihten bir yıl sonrası itibarı ile deney hayvanları kullanılarak yapılan her türlü ulusal ve uluslar arası yayımlanacak bilimsel etkinlikte yerel etik kurulu onayı alınmıştır veya yerel etik kurul ilkelerine uyulmuştur ifadesi yer alır. BAŞVURU SAHİBİNİN SORUMLULUKLARI Madde 21- Her bir araştırmacı Araştırma Projesini teslim ettiği andan itibaren; a) Başvuru formlarında verdikleri tüm bilgilerin doğru olduğu, b) Etik Kurul onayı olmadan proje ile ilgili deneylere başlamayacakları, c) Deneylerini başvuru formunda belirtildiği şekilde yürütecekleri ve sonlandıracakları, d) Etik kurulun çalışmalarını izlemek istemesi durumunda laboratuvarlarını ve çalışma düzenlerini, bilgilerini etik kurul üyelerine açacakları, e) Araştırmanın bitiminde HAYEK e yazılı olarak bilgi verecekleri, f) Araştırma ile ilgili belgeleri HAYEK in talebi halinde verecekleri ve bunları beş yıl süreyle saklayacakları konusunda söz vermiş kabul edilmektedir. YÜRÜRLÜLÜK Madde 22- Bu yönerge, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Senatosu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girer. YÜRÜTME Madde 23- Bu yönerge hükümleri Abant İzzet Baysal Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür.