SAME NEDİR? NEWSWEEK Yazısı Bu bahar, cumartesi günü üzerine hiç alışılmadık bir his çöktüğünde kadın kendine ve arkadaşına öğle yemeği hazırlıyordu. 50 yaşınndaki sosyal hizmet görevlisi bundan 2 yıl önce derin bir depresyona girmiş fakat aldığı ilk reçeteli antidepresanın onu uyuşuklaştırması, cinsel açıdan pasifleştirmesi ve duygularına karşı hissizleştirmesinden dolayı ilacı kullanmayı bırakmıştı. Sonra, Mart ayının ortalarında, SAMe adındaki doğal yollardan oluşmuş maddeyi duydu. Bu cumartesi sabah masayı hazırlarken, Same yi sadece bir kaç gündür kullanmaktaydı ve işte o anda saf, su katılmamış bir zevk hissetti. Bu kadın o zamandan beri SAMe kullanıyor ve değişen tek şey ruh hali değil. Bu bahara kadar romatizması için reçeteli (ağır) antienflamatuar ilaç kullanmaktaydı ve yine de dizlerini kıvırmakta zorlanmaktaydı. Şimdi, bu ilaçların hepsini kullanmayı bıraktı ve 20 yıldır kendini ilk defa bu kadar çevik hissediyor. Binlerce hastanın yer aldığı, Avrupa da yapılan düzinelerce çalışmada SAMe romatizma ve başlıca depresyon için uygulanan geleneksel tedaviler kadar iyi bir performans göstermiştir. Araştırmalar SAMe nin aynı zamanda normalde tedaviye kolay cevap vermeyen karaciğer hastalıklarını da dindirdiğini göstermektedir. SAMe nin yüksek dozlarda bile, yan etki oluşturmadığı gözlemlenmiştir. Ayrıca doktorlar 20 yıldır SAMe nin ilaç olarak kabul edildiği 14 ülkede, bu ürünü başarılı bir şekilde hastalara vermişlerdir. SAMe yakın zamana kadar sadace çok az Amerikalı tarafından bilinmektedir çünkü 1970 lerde bir İtalyan firması tarafından farmasotik olarak üretilen SAMe, olanak yetersizliğinden dolayı Amerika da ilaç onaylamasına tabi tutulamamıştır. Ancak bu yıl iki Amerikan vitamin firması (GNC ve Pharmative) SAMe yi ek madde olarak satmak için ithalatına başlamıştır. Ürün hızlı bir şekilde satılmaya başlamış, Pharmative şirketinin Nature Made markası drugstore ve marketlerde satılan 13,000 supleman arasında
25. sıraya yerleşmiş ve ürünün etkisi hala artarak devam etmektedir. Romatizma ya da depresyondan şikayeti olan 50 milyon Amerikalı yı göz önunde bulundurursak,sonuçların şaşırtıcı olduğu söylenebilir. Formel ismi S-adenosylmethionine olan SAMe, (şifali) bitki ya da hormon değildir. Vücudumuzdaki hücreler de dahil olmak üzere bütün yaşayan hücrelerin sürekli olarak ürettiği bir moleküldür. Bu molekülün önemini kavramak için metilleme prosesini anlamak gerekir. Bu, bir molekülün dört atomlu uzantısını (metil grubu) komşu bir moleküle bağışlaması ile oluşan basit bir işlemdir. Bu işlem süresince, hem donör hem de alıcı şekil değiştirir ve bu dönüşümler geniş kapsamlı etkilere sahip olabilir. Metilleme, vücutta saniyede bir milyar kere gerçekleşir ve fetal gelişmeden beyin fonksiyonlarına kadar herşeye etki eder. Expression of genesi düzenler. Hücreleri izole eden yağ zarlarını korur. Ayrıca, çeşitli hormonların ve sinir taşıyıcılarının-neurotransmitter- (serotonin, melatonin, dopamin ve adrenalin) faaliyetlerini düzenlemeye yardımcı olur. Biokimyacı olan Craig Cooney Methyl Magic adlı yeni kitabında Metilleme olmasaydı bildiğimiz üzere yaşam olmazdı gözlemini dile getirmiştir. Dolayısı ile SAMe olmadan bildiğimiz üzere metilleme de olamazdı. Her ne kadar çeşitli moleküller metil gruplarını komşularına geçirebilseler de, SAMe metil donörleri arasındaki en aktif olanıdır. Vücudumuz SAMe yi, proteince zengin yiyeceklerde bulunan bir amino asit olan metioninden yapar ve onu devamlı olarak geri dönüştürür. SAMe molekülü metil grubunu kaybettiği anda homosistein oluşturmak için bozulur (break down). Eğer homosistein hücrenin içinde toplanırsa son derece toksik olur. Fakat, birkac B vitaminin (B6, B12, ve folik asit) yardımıyla vücudumuz homosisteini çok önemli bir antioxidant olan glutathionine e çevirir ya da metionine geri metiller. SAMe ve homosistein aynı molekülün iki gerekli versiyonudurlar: biri iyi huylu, diğeri tehlikeli. Hücrelerimiz yeterli bir sekilde B vitaminlerini depoladığı zaman metillemenin faal ilerleme hızı homosistein seviyelerini düşük tutar. Fakat bu vitaminler bizde eksik olduğu zaman homosistein hızlı bir şekilde oluşur ve SAMe nin üretimini erteleyerek sayısız sağlık
problemlerine neden olabilir. Yüksek homosistein, kalp krizine ve felce neden olan başlıca bir risk faktörüdür. Hamilelik sırasında, spina bifida ve başka doğum kusurları riskini artırır. Ayrıca bir çok araştırma SAMe yi depresyon içinde kapsar. Extra SAMe almak insanın ruh halini tam olarak nasıl iyileştirir? Araştırmacılar birtakim olasılıklar tanımlamıştır. Normal beyin fonksiyonu hücreler arası kimyasal taşıyıcıların geçitini gerektirir. SAMe, serotonin ve dopamin gibi mod-destekleyici (mood-boosting) taşıyıcıların etkisini artırabilir; ve bunu da ya kırılımlarını (breakdown) düzene sokarak ya da asılı durdukları reseptör moleküllerin üretimini hızlandırarak yaparlar. SAMe aynı zamanda mevcut olan reseptörleri daha da duyarlı yapar. Bu moleküller sanki yüzücüler havuzdaki suyun üzerinde yürürlermiş gibi beyin hücrelerinin dış çeperlerinde yüzerler. Eğer çeperler kalınlaşır ya da glutinoz olursa, yaş bağlı veya diğer sebeplerden dolayı reseptörler hareket etme ve kimyasal sinyalere yanıt vermek için değişme yeteneğini kaybederler. SAMe fosfolipid denilen yağları metilleyerek çeperleri akışkan, reseptörleri de hareketli (akışkan) tutar. Araştırmacılar, SAMe nin depresyon tedavisindeki etki mekanizması ile ilgili 1970 den beri yaklaşık 1400 hastanın yer aldığı 40 tan fazla klinik çalışma yayınladılar. Bu araştırmaların FDA standatlarına göre küçük olmasına rağmen sonuçlar önemli ölçüde istikrarlı olduğu gözlemlenmiştir. 1994 yılında Roma daki Cattolica Sacro Cuore Üniversitesi nde psikiyatrist olan Giorgio Bressa, düzinelerce kontrollü çalışmada sonuçlara ulaşmış ve Depresif sendromlara yapılan müdavilerde SAMe nin etkinliği kullanılan plasebolardan daha üstün ya da kullanılan standart antidepresanlarla kıyaslanabilir bulgusuna varmıştır. SAMe mod-destekleyici (artırıcı) doğal maddeler arasında ilk değildir. Küçük çapta araştırmalara göre St. John s Wort düşük seviyedeki melankoliyi rahatlatabilir bulunmuş fakat SAMe çok daha fazla ciddi hastalıklara karşı test edilmiştir. Küçük çapta yapılan birkaç USA araştırmalardan birinde California Üniversitesindeki araştırmacılardan Irvine, 17 şiddetli depresyon hastasına 4 hafta boyunca günde 1600 mg
olmak üzere SAMe ya da iyi bilinen bir antidepresan olan desipramine vermiştir. SAMe alanların %62 si, desipramine alan %50 hastadan daha iyi bir cevap verdiği gözlemlenmiştir. Henüz SAMe nin reçeteli bir antidepresandan daha dikkat çeken bir şekilde etkili olduğu bulunamasa da açıkca daha az toksik olduğu bilinmektedir. Prozac dan daha önce gelen ilaçlar, yüksek dozlarda ya da başka ilaçlarla birlikte alındığında ölümcül olabilmektedir. Prozac, Zoloft ve Paxil gibi yeni antidepresanlar daha az tehlikeli ancak baş ağrısı, ishal, gerginlik, uykusuzluk ve cinsel yetersizliğe gibi pek çok bilinen yan etkileri vardır. Peki ya SAMe? Araştırmalara göre, diğer antidepresanlar gibi bipolar rahatsızlıkları olan hastalarda manik atağı tetikleyebilir. Bunun haricinde en ciddi yan etkisi ise hafif mide bulantısıdır. USA de yapılan geniş araştırmalar bu bulguları dogrulayana kadar sadece birkaç Amerikalı doktor SAMe yi şiddetli depresyonda olan insanlara önerecektir. Harvard Üniversitesi nin psikiyatristi: Kanıt umut verici görünüyor fakat kesin değil. Bazı Avrupa ülkelerinin bizden daha değişik pazarlama standartları var demiştir. UCLA biokimyacısı Steven Clarke da bu endişeyi tekrar etmiş ve ülkenin tüketicilerin kobay faresi olduğu geniş ve kontrolsüz deneylere giriştiğini belirtmiştir. Asıl endişe, depresyon hastalarının diğer tedavileri SAMe kullanmak için bırakacak olmaları ve intiharla sonuclanmasıdır. Colombia Üniversitesi psikiyatrisi Richard Brown, Baylor Üniversitesi ndeki neuropharmacologist Teodoro Bottiglieri ile birlikte yazdığı Depresyonu Şimdi Durdurun adlı yeni kitabında bu tehlikeye karşı uyarıda bulunmuştur. Buna rağmen, yakın yıllarda Brown nun kendisi birkaç yüz hastayı SAMe ile tedavi etmişitir. Bu uygulamada bazı hastaları sadece SAMe uygularken bazılarında da SAMe yi başka ilaçlarla kombine etmiş ve hiç bir kötü deneyim bildirmemiştir. Kesin bir şekilde bugüne kadar yazdığım en iyi antidepresan. Sadece yararlarını gördüm demiştir. Eğer dünya daha iyi bir antidepresana ihtiyaç duyuyorsa daha iyi bir romatizma ilacına da ihtiyaç duyabilir. Kronik eklem ağrısı olan 40 milyon Amerikalı nın yaklaşıks üçte biri aspirin ve ibuprofen gibi ilaçlar
kullanmaktadır. Artrit gücündeki dozların (bunlara NSAID ya da nonsteroidal anti-inflammotory deniliyor) mideyi tahrip edici yan etkileri olmaktadır. Yılda yaklaşık 103.000 Amerikalı NSAID lerin neden olduğu uyarılmış ülserden dolayı hastahaneye kaldırılıyor ve bunlardan 16.500 ü hayatını kaybediyor. NSAID ler sindirim borusunu tahrip etmese de, insanların eklem problemelerini daha da kötüleştirebildiği bildirilmektedir. Bunun nedeni olarak kollajen ve proteoglikanlar gibi etkili bir tampon olan kıkırdağı yapan dokuların üretimini yavaşlatması olduğu söylenmektedir. SAMe alternatif sunabilir mi? 22.000 den fazla hastanın yer aldığı bir dizi klinik testler sonucunda araştırmacılar SAMe yi ağrı ve iltihap için kullanılan farmasotikal tedaviler kadar etkili bulmuşlardır. NSAID lerin aksine, SAMe nin sindirim borusunu tahrip ettiğine dair hiçbir belirti gösterilmemiştir. Üstelik kıkırdak yıkımını tetiklemek yerine onu restore edebildiği bildirilmiştir. Şöyleki hatırlayacağınız üzere SAMe metil grubunu verdikten sonra aslında bu (kıkırdak yıkımının restore edilmesi) gerçekleşmektedir. SAMe, glutathione (antioksidan) oluşturmak için kırılmış (broken down) olan ya da SAMe nin ön maddesi metiyonini oluşturmak için tekrardan metillenen homosisteine dönüşür. Şans eseri glutatyon üreten reaksiyonlar ayrıca eklem koruyan proteoglikan üretimine yardımcı olan sülfat grubu denilen molekülleri de açığa çıkartmaktadırlar. Bu hastalar için ne anlama gelir? Popüler savunma grubu olan Arthritis Foundation nın medikal uzmanları yakın bir zamanda SAMe nin ağrı kestiği hakkında tatmin olduklarını, yalnız eklem sağlığına katkıda bulunduğuna dair tatmin olmadıklarını belirtmişlerdir. SAMe nin kıkırdak onarabildiğini gösteren kanıt kuşkusuz bir başlangıç olmasıdır. Alman araştırmacıların 21 hastaya üç ay boyunca SAMe ya da plasebo verdiklerinde (ellerindeki kıkırdağı monitor etmek için MRI scan kullanıldı) SAMe kullananlar ölçülebilir derecede gelişme göstermiştir. Bu olay Inge Kracke yi şaşırtmamıştır. 48 yaşındaki bu aktif kadının 1996 da araba kazasında sol dizi ezilmiş ve onu aksak bırakmıştır. Landau Üniversitesi nden Dr. Peter Billigmann, ona SAMe ile kıkırdak tamamlayıcı olan hyaluronik asit enjeksiyonlarını kombine ettiği bir dozaj uygulamıştır (3 ay boyunca günde 1200mg). Kıkırdak hasarları normalde iyileşmez ama bir yıl sonra
Kracke nin dizi X-ray lerde daha iyi görünmüştür. Şimdi bu kadın haftada 3 gün golf oynamaktadır. SAMe nin başka yararları da görülebilmektedir. Araştırmalarcılar SAMe nin siroz, hepatit ve cholestasis (tıkalı safra kanalları) hastalarının karaciğer fonksiyonunu normalize etmeye yardımcı olduğunu bildirmektedirler. SAMe nin aynı zamanda belli başlı ilaçların neden olduğu karaciğer hasarından da koruduğu ya da tersine döndürdüğü (reverse) bulunmuştur. Hastalar bu suplemanı duydukca, bütün bu hastalıklara ya da diğer hastalıkları tedavi etmeyi denemeye başlamaktadır. Fakat bu insanların çoğu ya SAMe den gösteremeyeceği mucizeler bekledikleri için ya da SAMe yi yanlış dozda ve formda kullandıklari için hayal kırıklığına uğrayacaktır. İlk zorluk SAMe yi almaktır. St. Louis deki Washington Üniversitesi nden Dr. Paul Packman in belirttiğine göre Bazı firmalar çok güvenilir imalatcılar ama bazıları değildir. Bazen kutunun üstündeki etiketten içindeki bileşen maddelerin ne kadar aktif olduğunu bilmemiz mümkün değildir. Farmasutikal derecede SAMe iki formda sunulur. Birisi tosylate diye adlandırılır diğeri ise daha yeni ve daha sabit bir form olan butanedisulfonatedir. Yeni butanedisulfonate versiyonunu yalnızca Nature Made ve GNC satmaktadır. Fakat birkaç USA retailerlari da güvenilir tosylate ürünleri ithal etmektedir. SAMe başlıca barsak tarafından emildiği için SAMe nin en iyi kullanım şekli mide intaktini geçen enteric coated tabletleridir. Ürünlerin maliyetleri 400 mg lik bir doz için $2.5 ila (Nature Made) $18.56 kadar civarındadır (SAMe sülfat denilen kaplamasız Natrol ürün). Farzedelim ki siz full-guc SAMe aldınız. Artık ikinci zorluk bunu tam etki edecek sekilde kullanmaktır. Uzmanlar SAMe yi günde iki kere aç karna almayı önermektedirler. Ancak her insan farklı doza ihtiyaç duyabilir. Bu yüzden, araştırmalara göre romatizma için günde 400mg, depresyon için kullanılan dozunda 1600mg a kadar olması uygun görülmektedir. Klinisyenler, ruh hali bozukluğu olanlara genelde 400mg ile başlayıp gerekirse dozu küçük miktarlarda artırıyorlar.
Bildiğimiz üzere metilleme bizim için hayati önem taşıyan bir olay. Modern Batı diyeti (protein açısından zengin, folik asit üreten bitkiler açısından fakir) bu hayati önem taşıyan işlemi geçiktiren bir tarzdır. Kaliforniya, Duarte deki City of Hope National Medical Center da görev yapan biostatikci Paul Frankel: SAMe belli başlı hastalıklarda ilaçla tedavi gibi etki eder fakat, çoğu insan için problem homosisteinin zor metillenmesidir demiştir. Başka bir deyişle bir çoğumuz kötü ruh hali, kötü eklemler ve zayıf kalp gibi sorunlara karşı B vitamini alımını artırarak savaşabiliriz. Bu bize mucizevi bir ilaçtan daha az heyecanlı görünebilir. Yalnız, şansınız varsa sizi SAMe ye ihtiyaç duymaktan koruyabilir.