T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI RADYOLOJĠ YÜZ RADYOGRAFĠLERĠ 725TTT064 Ankara, 2011
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.
ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... iv GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1... 3 1. ORBĠTA P-A RADYOGRAFĠSĠ... 3 1.1. Orbita PA Radyografisinin Amacı... 3 1.2. Orbita PA Radyografisinin Çekim Tekniği... 3 1.2.1. Hastanın Hazırlığı... 3 1.2.2. Kaset Seçimi... 3 1.2.3. Pozisyon Tekniği... 4 1.2.4. Merkezi IĢın... 4 1.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 4 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 6 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 9 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2... 10 2. ORBĠTA LATERAL RADYOGRAFĠSĠ... 10 2.1. Orbita Lateral Radyografisinin Amacı... 10 2.2. Orbita Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği... 10 2.2.1. Hastanın Hazırlığı... 10 2.2.2. Kaset Seçimi... 10 2.2.3. Pozisyon Tekniği... 10 2.2.4. Merkezi IĢın... 11 2.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 11 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 12 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 14 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3... 15 3. FORAMEN OPTĠK RADYOGRAFĠSĠ... 15 3.1. Foramen Optik Radyografisinin Amacı... 15 3.2. Foramen Optik Radyografisinin Çekim Tekniği... 15 3.2.1. Hastanın Hazırlığı... 15 2.2.2. Kaset Seçimi... 15 3.2.3. Pozisyon Tekniği... 15 3.2.4. Merkezi IĢın... 16 3.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 16 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 17 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 19 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4... 20 4. NAZAL LATERAL RADYOGRAFĠSĠ... 20 4.1. Nazal Lateral Radyografisinin Amacı... 20 4.2. Nazal Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği... 20 4.2.1. Hastanın Hazırlığı... 20 4.2.2. Kaset Seçimi... 20 4.2.3. Pozisyon Tekniği... 20 4.2.4. Merkezi IĢın... 21 4.2.5. Teknik faktör ayarları... 21 i
UYGULAMA FAALĠYETĠ... 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 24 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 5... 25 5. MANDĠBULA P-A RADYOGRAFĠSĠ... 25 5.1. Mandibula P-A Radyografisinin Amacı... 25 5.2. Mandibula P-A Radyografisinin Çekim Tekniği... 25 5.2.1. Hastanın Hazırlığı... 25 2.2.2. Kaset Seçimi... 25 5.2.3. Pozisyon Tekniği... 25 5.2.4. Merkezi IĢın... 26 5.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 26 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 29 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6... 30 6. MANDĠBULA LATERAL RADYOGRAFĠSĠ... 30 6.1. Mandibula Lateral Radyografisinin Amacı... 30 6.2. Mandibula Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği... 30 6.2.1. Hastanın Hazırlığı... 30 2.2.2. Kaset Seçimi... 30 6.2.3. Pozisyon Tekniği... 30 6.2.4. Merkezi IĢın... 31 6.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 31 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 32 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 34 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7... 35 7. MANDĠBULA OBLĠK RADYOGRAFĠSĠ... 35 7.1. Mandibula Oblik Radyografisinin Amacı... 35 7.2. Mandibula Oblik Radyografisinin Çekim Tekniği... 35 7.2.1. Hastanın Hazırlığı... 35 7.2.2. Kaset Seçimi... 35 7.2.3. Pozisyon Tekniği... 35 7.2.4. Merkezi IĢın... 36 7.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 36 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 37 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 39 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 8... 40 8. tempora-mandġbular EKLEM RADYOGRAFĠSĠ... 40 8.1. Tempora Mandibular Eklem Radyografisinin Amacı... 40 8.2. Tempora Mandibular Eklem Radyografisinin Çekim Tekniği... 40 8.2.1. Hastanın Hazırlığı... 40 8.2.2. Kaset Seçimi... 40 8.2.3. Pozisyon Tekniği... 40 8.2.4. Merkezi IĢın... 41 8.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 41 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 42 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 44 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 9... 45 ii
9. WATERS RADYOGRAFĠSĠ... 45 9.1. Waters Radyografisinin Amacı... 45 9.2. Waters Radyografisinin Çekim Tekniği... 45 9.2.1. Hastanın Hazırlığı... 45 2.2.2. Kaset Seçimi... 45 9.2.3. Pozisyon Tekniği... 45 9.2.4. Merkezi IĢın... 46 9.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 46 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 47 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 49 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 10... 50 10. CALDWELL RADYOGRAFĠSĠ... 50 10.1. Caldwell Radyografisinin Amacı... 50 10.2. Caldwell Radyografisinin Çekim Tekniği... 50 10.2.1. Hastanın Hazırlığı... 50 10.2.2. Kaset Seçimi... 50 10.2.3. Pozisyon Tekniği... 50 10.2.4. Merkezi IĢın... 51 10.2.5. Teknik Faktör Ayarları... 51 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 52 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 54 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 11... 55 11. DĠġ RADYOGRAFĠLERĠ... 55 11.1. DiĢ Radyografileri ve Çekim Amaçları... 55 11.2. DiĢ Radyografilerinin Çekim Tekniği... 58 11.2.1. DiĢ Radyografilerinde Hasta Hazırlığı... 59 11.2.2. Periapikal Radyografilerde Çekim Tekniği... 59 11.2.3. Panoramik radyografide çekim tekniği... 61 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 63 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 66 MODÜL DEĞERLENDĠRME... 67 CEVAP ANAHTARLARI... 68 KAYNAKÇA... 71 iii
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI 725TTT064 Radyoloji Radyoloji Teknisyenliği Yüz Radyografileri Orbita P-A. Radyografisi, Orbita Lateral Radyografisi, Foramen Optik Radyografisi, Nazal Lateral Radyografisi, Mandibula P-A Radyografisi, Mandibula Lateral Radyografisi, Mandibula Oblik Radyografisi, Temporamandibular Eklem Radyografisi, Waters Radyografisi, Caldwell Radyografisi ve DiĢ Radyografileri çekimiyle ilgili bilgilerin verildiği öğrenme materyalidir. SÜRE 46/16 ÖNKOġUL YETERLĠK Yüz Radyografileri çekmek. Genel Amaç Öğrenci, Radyasyon Güvenliği Mevzuatına uygun olarak radyoloji laboratuvarında gerekli araç ve gereç sağlandığında, yüz radyografilerini tekniğine uygun olarak çekebilecektir. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Orbita P-A. radyografisini çekebileceksiniz. 2. Orbita Lateral radyografisini çekebileceksiniz. 3. Foramen Optik radyografisini çekebileceksiniz. 4. Nazal Lateral radyografisini çekebileceksiniz. 5. Mandibula P-A. radyografisini çekebileceksiniz. 6. Mandibula Lateral radyografisini çekebileceksiniz. 7. Mandibula Oblik radyografisini çekebileceksiniz. 8. Temporamandibular Eklem radyografisini çekebileceksiniz. 9. Waters radyografisini çekebileceksiniz. 10. Caldwell radyografisini çekebileceksiniz. 11. DiĢ Radyografileri çekebileceksiniz. iv
EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Donanım: Radyografi cihazı, kaset, film, kurģun önlük, gözlük, boyunluk, dozimetre, vb. araç-gerecin bulunduğu radyasyon güvenlik önlemleri alınmıģ radyoloji laboratuarı Ortam: Derslik, Radyoloji Laboratuvarı Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modülün sonunda size ölçme aracı (test, çoktan seçmeli, doğru-yanlıģ, v.b) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. v
vi
GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Bu modül sonunda, Yüz Radyografilerinin çekimi ile ilgili bilgi ve becerilerini öğreneceksiniz. Bu bilgi ve becerileri öğrenirken radyasyondan korunma önlemlerini alacak ve tekniğine uygun çekim iģlemi gerçekleģtireceksiniz. Daha sonraki aģamalarda alacağınız modüllerle bu modülden edindiğiniz yeterlilikler, sağlık alanında çalıģan radyoloji teknisyenlerinin çekeceği radyografilerde daha güvenilir tanı konulması, tedavi uygulanması, hasta memnuniyetinin sağlanması ve ülkemizdeki öz kaynaklarımızın daha etkin kullanılması açısından çok önemli katkılar sağlayacaktır. 1
2
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Orbita P-A Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Orbita P-A Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 1. ORBĠTA P-A RADYOGRAFĠSĠ 1.1. Orbita PA Radyografisinin Amacı Gözdeki yabancı cisimlerin tespitinde, travmaya bağlı göz etrafındaki kırılan kemiklerin göze batmalarının tespitinde ve orbita duvarlarını görüntülemektir. 1.2. Orbita PA Radyografisinin Çekim Tekniği Orbita P-A Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 1.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta, ismi okunarak radyografi çekimi için inceleme odasına alınır. Çekilecek radyografiyle ilgili bilgi verilir. Hamilelik durumunun söz konusu olup olmadığı araģtırılır ve hamilelik varsa çekim yapılmaz. Radyografi çekilecek bölgede artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçi tarafından çıkarılması söylenir. Radyasyondan koruyucu önlemler alınır. Hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunur. 1.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 3
1.2.3. Pozisyon Tekniği Hasta prone (yüz üstü) pozisyondadır. BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde konur. Eller her iki yanda baģ hizasında masanın üzerine konur. Orbitomeatal çizgi, filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon verilir. Median sagittal plan filme dik olmalıdır. Kaset, üst kenarı vertex i içine alacak Ģekilde yerleģtirilir (Bkz. Resim:1/1). 1.2.4. Merkezi IĢın Resim 1.1: Orbita P-A radyografisi pozisyonu Merkezi ıģın, 30 kranio-kaudal açı ile interorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 1.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 65 100 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Çekilen bu radyografideki görüntü, film baskı iģleminden sonra meydana gelir. Görüntünün oluģturulmasıyla ilgili kazanımlar 10. sınıf Film Banyo ve Baskı Tekniği Dersi, Radyolojide Banyo ve Baskı Modülünde verilecektir (Bkz. Resim:1/2). 4
Resim 1.2: Orbita P-A radyogramı 5
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Orbita P-A Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hastanın baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını söyleyiniz. Radyografi iģleminden önce hasta baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. 6
Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Radyografi alınırken kaseti istenin bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. Seçtiğiniz kasetin ıģınlanmamıģ olduğundan emin olunuz. Kaseti, bucky tepsisine enine yerleģtiririniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Elleri her iki yanda, baģ hizasında masa üzerine koydururunuz. BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde pozisyon veriniz. Orbitomeatal çizgi filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon veriniz. Tüpü, hastayı masaya olmadan önce orta hat çizgisine ayarlayıp sabitleģtiriniz. Hastaya, radyografi için uygun pozisyon veriniz. 7
Film Fokus Mesafesini (FFM) 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģın 30 kranio-kaudal açı ile interorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize ediniz. Diyafram ayarı yapınız. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Verilen açının doğruluğundan emin olunuz. Merkezi ıģını doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Doz ayarı yapınız. Hastanın vücut yapısına göre uygun doz veriniz. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu veriniz. 8
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Orbita A.P. Radyografisinde FFM kaç cm olmalıdır? A) 100 cm B) 115 cm C) 120 cm D) 150 cm 2. Orbita A.P. Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Orbitomeatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. B) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. C) Orbitomeatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde alın hizasına santralize edilir. D) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde göz hizasına santralize edilir. 3. Orbita A.P. Radyografisinde, tüpe kaç derece açı verilir? A) 20 kranio-kaudal açı verilir. B) 20 kaudo-kranial açı verilir. C) 30 kaudo-kranial açı verilir. D) 30 kranio-kaudal açı verilir. 4. AĢağıdakilerden hangisi Orbita A.P. Radyografisinin pozisyon tekniklerinden değildir? A) Orbitomeatal çizgi filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon verilir. B) BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde ayarlanır. C) Median sagittal plan filme paralel olmalıdır. D) Orbitomeatal çizgi filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon verilir. 5. Orbita A.P. Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 18x24 cm B) 24x30 cm C) 30x40 cm D) 35x35 cm DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 9
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Orbita Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Orbita Lateral Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 2. ORBĠTA LATERAL RADYOGRAFĠSĠ 2.1. Orbita Lateral Radyografisinin Amacı Gözdeki yabancı cisim ve cismin derinliğinin tespiti, travmaya bağlı göz etrafındaki kırılan kemiklerin göze batmalarının tespit edilmesidir. 2.2. Orbita Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği Orbita Lateral Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 2.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita P-A Radyografisi) gibidir. 2.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 2.2.3. Pozisyon Tekniği Hasta, prone pozisyondadır. Gözün kornea tabakalarının birbirini örtmemesi için baģ lateral ve hafif yukarı çevrilerek masanın orta hattına gelecek Ģekilde konur. Radyografi çekilecek taraftaki kol gövdeye paralel olacak Ģekilde aģağıya uzatılır. KarĢı taraftaki kol ise destek olacak Ģekilde bükülerek el masanın üzerine konur. Median sagittal plan, film planına paraleldir. Kaset, üst kenarı vertex i içine alacak Ģekilde yerleģtirilir (Bkz. Resim:2/1). 10
Resim 2.1: Orbita lateral radyografisi pozisyonu 2.2.4. Merkezi IĢın Merkezi ıģın, infraorbital çizgi ile dıģ kulak yolu arasında çizilen çizginin ortasına dik olarak santralize edilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 2.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 65 100 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:2/2). Resim 2.2: Orbita lateral radyogramı 11
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Orbita Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine enine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 12
Hastayı, masaya prone pozisyonunda yatırınız. Hastanın baģını lateral ve hafif yukarı çevirerek masanın orta hattına gelecek Ģekilde koydurunuz. FFM yi 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģın, infraorbital çizgi ile dıģ kulak yolu arasında çizilen çizginin ortasına dik olarak santralize ediniz. Diyafram ayarı yapınız. Doz ayarı yapınız. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Tüpü, hastayı masaya almadan önce orta hat çizgisine ayarlayıp sabitleģtiriniz. Hastaya, radyografi için uygun pozisyon veriniz. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Merkezi ıģını, doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını, sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Hastanın vücut yapısına göre, uygun doz veriniz. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya Rahat nefes al komutu veriniz. 13
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Orbita Lateral Radyografisinde, FFM kaç cm olmalıdır? A) 150 cm B) 120 cm C) 115 cm D) 100 cm 2. Orbita Lateral Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Ġnfraorbital çizgi ile dıģ kulak yolu arasında çizilen çizginin ortasına dik olarak santralize edilir. B) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. C) Orbitameatal çizgi ile dıģ kulak yolu arasında çizilen çizginin ortasına dik olarak santralize edilir. D) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde göz hizasına santralize edilir. 3. AĢağıdakilerden hangisi Orbita Lateral Radyografisinin pozisyon tekniklerindendir? A) Orbitomeatal çizgi filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon verilir. B) BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde ayarlanır. C) BaĢ lateral ve hafif yukarı çevrilerek masanın orta hattına gelecek Ģekilde konur D) Orbitomeatal çizgi, filme dik olacak Ģekilde baģa pozisyon verilir. 4. Orbita Lateral Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 18x24 cm B) 24x30 cm C) 30x40 cm D) 35x35 cm AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 5. ( ) Orbita Lateral Radyografisinde, gözün kornea tabakalarının birbirini örtmemesi için baģ lateral ve hafif yukarı çevrilerek masanın orta hattına gelecek Ģekilde konur. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 14
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 AMAÇ Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Foramen Optik Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Foramen Optik Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 3. FORAMEN OPTĠK RADYOGRAFĠSĠ 3.1. Foramen Optik Radyografisinin Amacı Orbitanın alt lateral kadranını, optik foramendeki geniģleme ve kemik yapı değiģiklerini görmektir. 3.2. Foramen Optik Radyografisinin Çekim Tekniği Foramen Optik Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 3.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita A.P. radyografisi) gibidir. 2.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 3.2.3. Pozisyon Tekniği Hasta pron pozisyondadır. Median sagittal plan masa ile 50-55 açı yapacak Ģekilde baģa açı verilir. Eller her iki yanda, baģ hizasında masa üzerine konur. Radyografide sağ taraf isteniyorsa sağ, sol taraf isteniyorsa sol göz çukuru masaya tam bakacak Ģekilde zigomatik kemik, nazal kemik ve çene masaya temas ettirilir. Orbitomeatal çizgi, ıģının merkez ekseniyle 35 açı yapacak Ģekilde hastaya pozisyon verilir. Kaset, göz çukurunu ortalamalıdır (Bkz. Resim:5/1). 15
3.2.4. Merkezi IĢın Resim 5.1: Foramen optik radyografisinin pozisyonu Merkezi ıģın, incelenecek taraftaki göz çukurundan dik geçecek Ģekilde santralize edilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 3.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 72 100 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:3/2). Resim 5.2: Foramen optik radyogramı 16
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Foramen Optik Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine enine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin, inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 17
Hastayı masada prone pozisyonunda olmasını sağlayınız. Median sagittal plan masa ile 55 acı yapacak Ģekilde baģa açı veriniz. Foramen Optik radyografisinde istenen tarafın göz çukurunu masaya tam bakacak Ģekilde zigomatik kemik, Nazal kemik ve çene masaya temas ettirerek ayarlayınız. Tüpü, hastayı masaya almadan önce orta hat çizgisine ayarlayıp sabitleģtiriniz. Hastaya, radyografi için uygun pozisyon veriniz. Orbitomeatal çizgi, ıģının merkez ekseniyle 35 açı yapacak Ģekilde hastaya pozisyon veriniz. FFM yi 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģın, incelenecek taraftaki göz çukurundan dik geçecek Ģekilde santralize ediniz. Diyafram ayarı yapınız. Doz ayarı yapınız. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Merkezi ıģını doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Hastanın vücut yapısına göre uygun doz veriniz. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya, rahat nefes al komutu veriniz. 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Foramen Optik Radyografisinde FFM kaç cm olmalıdır? A) 100 cm B) 115 cm C) 120 cm D) 150 cm 2. Foramen Optik Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. B) Ġncelenecek taraftaki göz çukurundan dik geçecek Ģekilde santralize edilir. C) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde alın hizasına santralize edilir. D) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde göz hizasına santralize edilir. 3. Foramen Optik Radyografisinde tüpe kaç derece açı verilir? A) 20 kranio-kaudal açı verilir. B) 25 kaudo-kranial açı verilir. C) Tüpe açı verilmez. D) 35 kranio-kaudal açı verilir. 4. AĢağıdakilerden hangisi, Foramen Optik Radyografisinin pozisyon tekniklerinden değildir? A) Foramen optik radyografisinde, median sagittal plan masa ile 55 acı yapacak Ģekilde baģa açı verilir. B) BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde ayarlanır. C) Foramen optik radyografisinde istenen tarafın göz çukuru masaya tam bakacak Ģekilde zigomatik kemik, nazal kemik ve çene masaya temas ettirilerek hastaya pozisyon verilir D) Orbitomeatal çizgi, ıģının merkez ekseniyle 35 açı yapacak Ģekilde hastaya pozisyon verilir. 5. Foramen Optik Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 18x24 cm B) 24x30 cm C) 30x40 cm D) 35x35 cm DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 19
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4 AMAÇ Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Nazal Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Nazal lateral Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 4. NAZAL LATERAL RADYOGRAFĠSĠ 4.1. Nazal Lateral Radyografisinin Amacı Travmayı bağlı Nazal kemik kırıklarında, estetik cerrahilerde müdahale öncesi kıkırdak yapının konumu ve özellikle çocuklarda burna kaçan yabancı cismin yerinin tespit edilmesidir. 4.2. Nazal Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği Nazal lateral Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 4.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita A-P Radyografisi) gibidir. 4.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 4.2.3. Pozisyon Tekniği Radyografi, genellikle prone pozisyonda çekilir. Ġncelenecek taraf (sağ veya sol) masaya temas edecek Ģekilde baģ, tam yan pozisyona getirilir. Aynı tarafta kol, vücuda paralel olarak aģağıya uzatılır. KarĢı taraf kol ise destek olacak Ģekilde bükülerek el masanın üzerine konur. Kaset, dıģ kenarı burun ucunu 5 cm geçecek Ģekilde ayarlanır (Bkz. Resim:4/1). 20
Resim 4.1: Nazal lateral radyografisinin pozisyonu 4.2.4. Merkezi IĢın IĢın, dik olarak Nazal kemiğin ve kasetin tam ortasına gelecek Ģekilde santralize edilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 4.2.5. Teknik faktör ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Hayır 45 12 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:4/2). Resim 4.2: Nazal lateral radyogramı 21
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Nazal Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine enine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin, inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 22
Hastayı masaya prone pozisyonunda yatırınız. Hastanın baģını çekilecek taraf orta hatta dik olacak Ģekilde yan (lateral) çeviriniz. Hastaya radyografi için uygun pozisyon veriniz. Ġncelenecek tarafı kaset ile temas ettiriniz. FFM yi 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģını, dik olarak Nazal kemiğin ve kasetin tam ortasına gelecek Ģekilde santralize edilir. Diyafram ayarı yapınız. Doz ayarı yapınız. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Merkezi ıģını doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Hastanın vücut yapısına göre uygun doz veriniz. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu veriniz. 23
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Nazal Lateral Radyografisinde FFM kaç cm olmalıdır? A) 100 cm B) 115 cm C) 120 cm D) 150 cm 2. Nazal Lateral Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde buruna santralize edilir. B) Dik olarak Nazal kemiğin ve kasetin tam ortasına gelecek Ģekilde santralize edilir. C) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde alın hizasına santralize edilir. D) Ġnterorbital çizginin ortasından geçecek Ģekilde buruna santralize edilir. 3. AĢağıdakilerden hangisi, Nazal Lateral Radyografisinin pozisyon tekniklerinden değildir? A) Hastayı masaya pron pozisyonunda yatırmak. B) Hastanın baģını çekilecek taraf orta hatta dik olacak Ģekilde yan (lateral) çevirmek. C) BaĢ öne eğilerek alın ve burun masanın orta hattına gelecek Ģekilde ayarlamak. D) Ġncelenecek tarafı kaset ile temas ettirmek. 4. Nazal Lateral Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 35x35 cm B) 30x40 cm C) 24x30 cm D) 18x24 cm 5. AĢağıdakilerden hangisi nazal radyografinin çekim amaçlarından değildir? A) Oksipital kemik kırıklarını tespit etmek B) Nazal kemik kırıklarını tespit etmek C) Estetik cerrahilerde müdahale öncesi kıkırdak yapının konumunu görmek D) Özellikle çocuklarda burna kaçan yabancı cismin yerinin tespit etmek. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 24
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 5 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 5 Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Mandibula P-A Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Mandibula P-A Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 5. MANDĠBULA P-A RADYOGRAFĠSĠ 5.1. Mandibula P-A Radyografisinin Amacı Mandibula kondilleri, travmaya bağlı mandibula çıkık ve kırıkları, alt çenedeki diģlerin Ģekil bozukluklarının tespitinde ve çocuklarda genetik hastalıklara bağlı çene yapılarının tespitidir. 5.2. Mandibula P-A Radyografisinin Çekim Tekniği Mandibula P.A Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 5.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita P-A radyografisi) gibidir. 2.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 5.2.3. Pozisyon Tekniği Radyografi prone pozisyonda çekilir. Tüm vücut ve kafa masanın orta hattına gelecek Ģekilde ayarlanır. Eller baģın her iki yanında destek olacak Ģekilde masa üzerindedir. Alın ve burun masaya temas ettirilerek hastaya pozisyon verilir. Kasetin orta çizgisi, dudak hizasına gelecek Ģekilde ayarlanır (Bkz. Resim:5/1). 25
5.2.4. Merkezi IĢın Resim 5.1: Mandibula P-A radyografisinin pozisyonu Merkezi ıģın, dudak hizasından geçecek Ģekilde kasetin ortasına dik olarak santralize edilir. Mandibulanın kondiler çıkıntıları gösterilecekse tüpe 20-25 kaudo-kranial açı verilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 5.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 65 80 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:5/2). Resim 5.2: Mandibula P.A. radyogramı 26
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Mandibula P-A Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine enine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin, inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 27
Hastayı masaya pron pozisyonunda yatırınız. Hastanın elleri baģın her iki yanında destek olacak Ģekilde masa üzerine koydurunuz. Hastayı, alın ve burun masaya temas ettirilerek hastaya pozisyon veriniz. FFM yi 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģını dudak hizasından geçecek Ģekilde kasetin ortasına dik olarak santralize ediniz. Diyafram ayarı yapınız. Doz ayarı yapınız. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Tüpü, hastayı masaya olmadan önce orta hat çizgisine ayarlayıp sabitleģtiriniz. Hastaya radyografi için uygun pozisyon veriniz. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Merkezi ıģını doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Hastanın vücut yapısına göre uygun doz veriniz. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu veriniz. 28
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Mandibula P-A Radyografisinde FFM kaç cm olmalıdır? A) 100 cm B) 115 cm C) 120 cm D) 150 cm 2. Mandibula P-A Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde vertex craniye santralize edilir. B) Ġncelenecek taraftaki göz çukurundan dik geçecek Ģekilde santralize edilir. C) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde alın hizasına santralize edilir. D) Dudaklardan geçecek Ģekilde dik olarak kasetin ortasına santralize edilir. 3. Mandibula P-A Radyografisinde, mandibulanın kondiler çıkıntılarını göstermek için tüpe kaç derece açı verilir? A) 15-20 kranio-kaudal açı verilir. B) 25-30 kaudo-kranial açı verilir. C) 20-25 kaudo-kranial açı verilir. D) 35-40 kranio-kaudal açı verilir. 4. AĢağıdakilerden hangisi, Mandibula P-A Radyografisinin pozisyon tekniklerinden değildir? A) Tüm vücut ve kafa masanın orta hattına ayarlanır. B) Mandibula P-A radyografisinde median sagittal plan masa ile 55 acı yapacak Ģekilde baģa açı verilir. C) Eller baģın her iki yanında destek olacak Ģekilde masa üzerindedir. D) Alın ve burun masaya temas ettirilerek hastaya pozisyon verilir. 5. Mandibula P-A Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 18x24 cm B) 24x30 cm C) 30x40 cm D) 35x35 cm DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 29
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 6 AMAÇ Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Mandibula Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Mandibula Lateral Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 6. MANDĠBULA LATERAL RADYOGRAFĠSĠ 6.1. Mandibula Lateral Radyografisinin Amacı Travmaya bağlı mandibula çıkık ve kırıklarında, eklem kilitlenmesi, eklem kısıtlılığı ve gerekli görüldüğünde, adli tıpta 25 yaģ üstü vakalarda yaģ tayini tespitinde kullanılır. 6.2. Mandibula Lateral Radyografisinin Çekim Tekniği Mandibula Lateral Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 6.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita A-P Radyografisi) gibidir. 2.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset, bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 6.2.3. Pozisyon Tekniği Hasta masaya pron yatırılır. Ġncelenecek taraf (sağ veya sol) masaya temas edecek Ģekilde baģ, tam yan pozisyona getirilir. Kafa ve her iki mandibular ramusların süperpoze olmasını önlemek için masaya doğru hafif eğdirilir. Kafanın orta hattı filme paralel ve interorbital çizgi filme dik olacak Ģekilde hastaya pozisyon verilir. Kaset, alt kenarı çenenin 3 cm altına gelecek Ģekilde ayarlanır (Bkz. Resim:6/1). 30
6.2.4. Merkezi IĢın Resim 6.2: Mandibula lateral radyografisi pozisyonu Merkezi ıģın, dik olarak Angulus Mandibula (alt çene köģesi) üzerine ve kasetin ortasına santralize edilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 6.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 60 60 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:6/2). Resim 6.2: Mandibula lateral radyogramı 31
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Mandibula Lateral Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine dikine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin, inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 32
Ġncelenecek taraf (sağ veya sol) masaya temas edecek Ģekilde baģ tam yan pozisyona getiriniz. Kafa ve her iki mandibular ramusların süperpoze olmasını önlemek için masaya doğru hafif eğdiriniz. Kafanın orta hattı filme paralel ve interorbital çizgi filme dik olacak Ģekilde hastaya pozisyon veriniz. FFM yi 100 cm olacak Ģekilde ayarlayınız. Merkezi ıģını, dik olarak angulus mandibula üzerine ve kasetin ortasına santralize ediniz. Diyafram ayarı yapınız. Doz ayarı yapınız. Radyografi alınırken hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu veriniz. Exposure düğmesine basınız. Tüpü, hastayı masaya olmadan önce orta hat çizgisine ayarlayıp sabitleģtiriniz. Hastaya radyografi için uygun pozisyon veriniz. Radyografik uygulamalarda kaliteli görüntü elde etmek için standart FFM değerleri kullanınız. Merkezi ıģını doğru bölgeye santralize ettiğinizden emin olunuz. Diyafram ayarını sadece ıģınlama bölgesiyle sınırlı tutunuz. Hastanın vücut yapısına göre uygun doz veriniz. Komutu veremeden önce hastayı, yapacağı eylem konusunda bilgilendiriniz. Exposure yaparken kurģunlu paravan arkasında durunuz. Exposure yapmadan önce hastanın konumunu son bir kez daha gözleyiniz. Exposure iģleminin iki aģamada geçekleģtiğini unutmayınız. Exposure iģleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu veriniz. 33
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. Mandibula Lateral Radyografisinde FFM kaç cm olmalıdır? A) 120 cm B) 135 cm C) 100 cm D) 150 cm 2. Mandibula Lateral Radyografisinde merkezi ıģın, hangi bölgeye santralize edilir? A) Dik olarak angulus mandibula üzerine ve kasetin ortasına santralize edilir. B) Ġncelenecek taraftaki göz çukurundan dik geçecek Ģekilde santralize edilir. C) Orbitameatal çizginin ortasından geçecek Ģekilde alın hizasına santralize edilir. D) Dudak hızasından geçecek Ģekilde kasetin ortasına dik olarak santralize edilir. 3. Mandibula Lateral Radyografisinde, omuzun çeneye süper pozisyonu önlemek için tüpe kaç derece açı verilir? A) 15-20 kranio-kaudal açı verilir. B) Tüpe açı verilmez. C) 20-25 kaudo-kranial açı verilir. D) 35-40 kranio-kaudal açı verilir. 4. AĢağıdakilerden hangisi, Mandibula Lateral Radyografisinin pozisyon tekniklerinden değildir? A) Tüm vücut ve kafa masanın orta hattına ayarlanır. B) BaĢ ve her iki mandibular, ramusların süperpoze olmasını önlemek için masaya doğru hafif eğdirilir. C) Eller, baģın her iki yanında destek olacak Ģekilde masa üzerindedir. D) Alın ve burun masaya temas ettirilerek hastaya pozisyon verilir. 5. Mandibula Lateral Radyografisinde hangi ebatta kaset kullanılır? A) 18x24 cm B) 24x30 cm C) 30x40 cm D) 35x35 cm DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 34
ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 7 AMAÇ Bu faaliyet sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle Mandibula Oblik Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ARAġTIRMA Mandibula Oblik Radyografisini çeģitli kaynaklardan araģtırınız. Rapor haline getirerek sınıf ortamında tartıģınız. 7. MANDĠBULA OBLĠK RADYOGRAFĠSĠ 7.1. Mandibula Oblik Radyografisinin Amacı Kaput mandibula dâhil olmak üzere tüm ramus mandibula ve travmaya bağlı mandibula çıkık ve kırıkların tespitinde kullanılır. 7.2. Mandibula Oblik Radyografisinin Çekim Tekniği Mandibula Oblik Radyografisinde aģağıdaki çekim teknikleri uygulanır. 7.2.1. Hastanın Hazırlığı Hasta hazırlığı, birinci öğrenme faaliyetindeki (Orbita A-P Radyografisi) gibidir. 7.2.2. Kaset Seçimi Hasta hazırlanırken radyografi için kullanılacak 18x24 cm ebadındaki kaset bucky tepsisine (tablasına) enine yerleģtirilir. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģareti konur. Dijital röntgen cihazları ile yapılan radyografi çekimlerinde görüntü, detektörler vasıtasıyla direkt ekranda oluģtuğu için kaset kullanılmaz. 7.2.3. Pozisyon Tekniği Radyografi genellikle prone pozisyonda çekilir. Göğüs altına yastık koyularak desteklenir. Ġncelenecek taraftaki (sağ veya sol) Ģakak masaya temas edecek Ģekilde baģ tam yan pozisyona getirilir. BaĢ, her iki mandibular ramusların süperpoze olmasını önlemek için masaya doğru hafif eğdirilir. Mandibula dıģ yüzü filme paralel olacak Ģekilde döndürülür. Kaset, alt ucu çenenin 3 cm altına gelecek Ģekilde ayarlanır (Bkz. Resim:7/1). 35
Resim 7.1: Mandibula oblik radyografisi pozisyonu 7.2.4. Merkezi IĢın Merkezi ıģın, filme yakın olan mandibular ramuse santralize edilir. Tüpe, omuzun çeneye süper pozisyonu olmayacak Ģekilde yaklaģık 15-20 kadar kaudo-kranial açı verilir. Diyafram, incelenecek bölgeyi içine alacak Ģekilde sınırlandırılır. 7.2.5. Teknik Faktör Ayarları Film Ebatları (cm) Bucky Kv Ortalama Değer mas Ortalama Değer FFM (cm) 18x24 Evet 60 60 100 Exposure yapmadan önce hastanın konumu son bir kez daha gözlenir. Hastaya, Nefesini tut ve hareket etme komutu verilerek exposure iģlemi yapılır. ĠĢleminden hemen sonra hastaya, Rahat nefes al komutu verilerek radyografi iģlemi sonlandırılır. Film, banyo ve baskı iģlemlerinden sonra aģağıdaki radyografi elde edilir (Bkz. Resim:7/2). Resim 7.2: Mandibula oblik radyogramı 36
UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını tamamladığınızda Mandibula Oblik Radyografisini tekniğine uygun olarak çekebileceksiniz. ĠĢlem Basamakları Radyasyondan korunma önlemlerini alınız. Radyografi bölgesinde artefakt yaratacak nesnelerin çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi için 18x24 cm ebadında kaset seçiniz. Kaseti, bucky tepsisine dikine yerleģtiririniz. Kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Öneriler Mutlaka dozimetre takınız. ÇalıĢma esnasında kurģunlu önlük giyiniz. Hastaların, radyografi öncesi hazırlıklarını yapabilmeleri için hasta hazırlık kabinlerini kullanmalarını söyleyiniz. Hasta baģında artefakt oluģturabilecek nesnelerin hasta veya refakatçisi tarafından çıkarılmasını sağlayınız. Radyografi iģleminden önce hastanın baģında görüntüyü etkileyecek herhangi bir nesne kalmadığından emin olunuz. Ġncelenecek bölgenin kaset dıģında kalmamasına dikkat ediniz. Çekilecek tarafa göre kasetin sağ tarafına R veya sol tarafına L iģaret koyunuz. Radyografi alınırken kaseti istenen bölgeyi kapsayacak Ģekilde yerleģtiriniz. ĠĢaretin, inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. Bucky kullanılması gereken radyografilerde, kumanda masası üzerindeki bucky düğmesini kullanarak bucky sistemini devreye sokmayı unutmayınız. Bucky tablasına yerleģtirilen kaseti sabitleģtiriniz. ĠĢaretin inceleme bölgesinin dıģında kalmasına dikkat ediniz. 37