RADYOLOJİDE KALİTE KONTROL VE KALİBRASYONUN ÖNEMİ ÖĞR. GÖR. GÜRDOĞAN AYDIN İLKE EĞİTİM VE SAĞLIK VAKFI KAPADOKYA MYO TIBBİ GÖRÜNTÜLEME PRG.

Transkript

1 RADYOLOJİDE KALİTE KONTROL VE KALİBRASYONUN ÖNEMİ ÖĞR. GÖR. GÜRDOĞAN AYDIN İLKE EĞİTİM VE SAĞLIK VAKFI KAPADOKYA MYO TIBBİ GÖRÜNTÜLEME PRG.

2 RÖNTGENCİ???

3 RÖNTGENCİ???

4 RÖNTGENCİ???

5 RÖNTGENCİ???

6 R Ö N T G E N C Ġ

7

8 S A P I K

9 RÖNTGENCİ S A P I K

10 RADYOGRAFİK KALİTE Radyografik kalite: Bir radyografide, anatomik ve patolojik yapıların görülebilirlik düzeyi. İncelemek istediğimiz normal ya da patolojik yapıları ne kadar iyi görebiliyorsak radyografik kalite o denli yüksektir.

11 RADYOGRAFİK KAİLTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER SAÇILMA: Grid oranı Grid ayarı HASTA : Kalınlık Yoğunluk Hareket FĠLM-GÖRÜNTÜLEYĠCĠ: Tipi Hızı Rezolüsyonu IĢık salınım özelliği IġIN DEMETĠNĠN GEOMETRĠSĠ: FFM Obje-film mesafesi Obje-fokus mesafesi Objenin duruģu Kolimasyon X- IġIN TÜPÜ VE JENERATÖRÜ: KVp, ma Zaman Odak nokta boyutu Dalga Ģekli BANYO-BASKI: Banyo ısısı Banyo süresi Solüsyon kontrastı Baskı dansitesi

12 RADYOGRAFİK KAİLTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER SAÇILMA: Grid oranı Grid ayarı HASTA : Kalınlık Yoğunluk Hareket FĠLM-GÖRÜNTÜLEYĠCĠ: Tipi Hızı Rezolüsyonu IĢık salınım özelliği IġIN DEMETĠNĠN GEOMETRĠSĠ: FFM Obje-film mesafesi Obje-fokus mesafesi Objenin duruģu Kolimasyon X- IġIN TÜPÜ VE JENERATÖRÜ: KVp, ma Zaman Odak nokta boyutu Dalga Ģekli BANYO-BASKI: Banyo ısısı Banyo süresi Solüsyon kontrastı Baskı dansitesi

13 RADYOLOJİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ

14 KALİTE KONTROL? Sisteme ait parametrelerin tamamının değerlendirilmesi işlemidir. SAÇILMA: Grid oranı Grid ayarı X- IġIN TÜPÜ VE JENERATÖRÜ: KVp, ma Zaman Odak nokta boyutu Dalga Ģekli BANYO-BASKI: Banyo ısısı Banyo süresi Solüsyon kontrastı Baskı dansitesi FĠLM-GÖRÜNTÜLEYĠCĠ: Tipi Hızı Rezolüsyonu IĢık salınım özelliği IġIN DEMETĠNĠN GEOMETRĠSĠ: FFM Obje-film mesafesi Obje-fokus mesafesi Objenin duruģu Kolimasyon

15 KALİTE KONTROL? Hastanelerde kullanılan X-ışını yayan görüntüleme cihazları birer ölçüm cihazları olmadığından bu sistemlere uygulanan işlemler "kalite kontrol" olarak adlandırılmaktadır.

16 KALİTE KONTROL? Kalite kontrolde kullanılan tüm ölçme cihazlarının kalibrasyonunun yapılmış olması gerekir. Kalibrasyon işleminde, kalibre edilen ölçü aletinin hata miktarı, kendisinden daha yüksek doğruluk oranına sahip (en az 10 kat), bir ölçü aleti referans alınarak belirlenir.

17 Kalite kontrol testleri sırasında tüp ve jeneratöre ait tüm testlerin yanı sıra mekanik testler de gerçekleştirilmelidir. KALİTE KONTROL?

18 KALİTE KONTROLUN AMACI İyonlaştırıcı radyasyonların zararlı etkilerine karşı hastaların ve çalışanların riskini en düşük seviyede tutmak Hasta ve çalışan en az doza maruz kalarak en iyi görüntüyü elde etmek. Hasta ve çalışan güvenliğini tehlikeye atmayacak cihazlarla çalışılmasını sağlamak. Radyasyon güvenlik ve eğitim programının oluşturulmasında temel alınacak noktaları belirlemek. Eğitimler süresince de hastanenin hangi konularda bilgilendirilmesi gerektiğini belirlemek.

19 KALİTE KONTROLUN AMACI Görüntü kalitesini arttırmak. Tekrar çalışmaları azaltılarak hasta ve çalışanların daha az ışınlanması sağlamak. Tekrar çalışmalarının azalması ile görüntüleme hizmetlerindeki maliyeti azaltmak. Bakım-onarım çalışmalarının kontrolü ve doğruluğu konusunda da temel unsur olmak.

20 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ RADYOGRAFİK X-IŞINI SİSTEMLERİ TESTLERİ: Işınlamanın Tekrarlanabilme ve Doğrusallığı Testi Tüp Çıkışı ve Kararlılığı Testi Filtrasyon ve Yarı Değer Kalınlığı Testi Işınlama Zamanının Ölçülmesi kvp Testi X-Işını Alanı Uygunluk ve Diklik testi Odak Nokta Boyu ve Ayırma Gücü Ölçümleri Sızıntı Radyasyon Ölçümü Testi Otomatik Işınlama Kontrolü Grid Ayar Ölçümü

21 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ KARANLIK ODA TESTLERİ: Güçlendirici Ekran ve Kast Testleri Film Banyo işlemi Karanlık Oda Testleri

22 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ Işınlamanın Tekrarlanabilme ve Doğrusallığı Testi Amaç: Aynı mesafe ve kvp değerinde aynı mas değerini veren farklı ma ve Işınlama süresi kombinasyonlarında ışınlamaların karşılaştırılarak, tekrarlanma doğruluğunun iyon odası ile ölçülmesi. mas ma sn X1 (mgy) X2 (mgy) X3 (mgy) X Ort , , , tekrarlana bilirlilik , Genel Kriter: Tekrarlanabilirlik +%5, Doğrusallık +%10sınırları içerisinde olmalı. doğrusallık

23 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ Tüp Çıkışı ve Kararlılığı Testi Amaç: Bir X-ışını sisteminin çıkışının kararlılığı ve ışınlama şartları ile değişimini belirlemek. Tüp Çıkışı Karalılığını belirlemek için aynı ışınlama faktörlerinde (80 kvp, 200mA, 0,2sn) art arda 10 kez ışınlama yapılır. Her şutlamada okunan doz değeri kaydedilir. 10 şutlamanın ortalaması alınır. Ortalamadan sapma değeri bulunur. Genel Kabul: Sapma değeri +%10 u geçmemelidir. Tüp çıkışının kvp, ma ve ışınlama zamanına bağlı olarak değişimi de ayrı ayrı ölçülmelidir.

24 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ Filitrasyon ve Yarı Değer Kalınlığı Testi Amaç: Belirli bir kvp de yarı değer kalınlığını ölçerek toplam filtrasyonu belirlemek. Kabul sınırları: 80kVp ve 100 cm odak-dedektör mesafesinde toplam HVL filitrasyon değeri 2,5 3,5 mm Al aralığında olmalıdır.

25 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ Işınlama Zamanının Ölçülmesi Seçilen ışınlama zamanı ile ölçülen ışınlama zamanının Elektronik X-Işını Zaman Ölçeri ile test edilmesi. 80 kvp sabit ma değerinde, farklı ışınlama sürelerinde ölçümler alınır. Her değer 3 kez tekrarlanarak ortalaması alınır. Doğruluk= (tort. - ti )/ti ti= jeneratörden seçilen zaman değeri. Kabul sınırları: Sapma değeri 10 msn den büyük ışınlama zamanı için +%5, 10msn den küçük ışınlama zamanı için +%10 içerisinde olmalıdır.

26 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL kvp Testi TESTLERİ Amaç: kvp değerinin tekrarlanabilirliğinin elektronik kvp ölçer ile ölçülmesi. 40mAs ve 200mA de farklı kvp değerleri için 3 kez tekrar eden ölçümler alınır. Ayarlanan kvp ile Ölçülen ortalama kvp değerleri farkı kaydedilir. Kabul Sınırları: Ölçülen kvp nin, ayarlanan kvp den sapma miktarı maksimim +%10 olmalıdır.

27 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ X-Işını Alanı Uygunluk ve Diklik testi Amaç: X-Işını ve kolimatör ışık alanlarının birbiri ile uyumu ile merkezi ışının masaya dikliğinin ölçülmesi. Kabul Sınırları: Her bir kenardaki ışık alanının X-Işını alanından sapması, odak film mesafesinin %3 ünden küçük olmalıdır. Demet dikliği: X-Işını demetinin merkezi ekseni ile film düzlemi arasındaki açı 90 derece olmalıdır. Sapma bu açıdan maksimum 1,5 derece olmalıdır.

28 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ Sızıntı Radyasyon Ölçümü Testi Amaç: Maksimum ışınlama şartlarında kolimatör tamamen kapalıyken tüpün etrafında sızıntı radyasyon olup olmadığını, varsa şiddetini ölçmek. Kolimatör tamamen kapalıyken, tüpün etrafına birkaç kaset tutturulur. Maksimum kvp ve yüksek ma değerinde birkaç şutlama yapılır. Filmler banyo edilerek kaçak olup olmadığına bakılır. Kaçak varsa olan tarafın 1 m uzağına iyon odası konularak doz hızı ölçülür. Kabul Sınırları: sızıntı radyasyon değeri 1mGy/saat değerini geçmemelidir.

29 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL TESTLERİ KARANLIK ODA TESTLERİ: Güçlendirici Ekran ve Kast Testleri Ekran-film temas testi Ekran hızlarının homojenitesi Film Banyo işlemi Banyo ısısı - süresi Banyo konsantrasyonu Karanlık Oda Testleri Karanlık oda ışık kaçağı testi

30 RADYOGRAFİDE KALİTE KONTROL KARANLIK ODA TESTLERİ: Densitometri Sensitometri TESTLERİ

31 KURŞUN ÖNLÜK KONTROLÜ KURġUN ÖNLÜK KIRILMA KONTROLÜ KULLANIM SIKLIĞINA GÖRE EN AZ ALTI AYDA BĠR

32 KURŞUN ÖNLÜK KONTROLÜ KURġUN ÖNLÜK GEÇĠRGENLĠK KONTROLÜ ALIRKEN DĠKKAT!!! KKD YÖNETMELĠĞĠNE UYGUNLUK

33 SONUÇ Yapılan her test ve kalibrasyon, tetkikin en az hata ile yapılmasını, optimum görüntü kalitesini ve minimum hasta dozunun elde edilmesini sağlar.

34 KAYNAKLAR Prof.Dr Doğan BOR, Doç Dr. Turan OLĞAR, Ankara Nükleer Bilimler Enstitüsü, Radyasyon Güvenliği Kursu Ders Notları, Ankara Prof.Dr Tamer KAYA, Temel Radyoloji Tekniği, Nobel. TAEK, Tanısal Radyolojide Radyasyondan Korunma Kurs Kitabı, Ankara Ahmet Kumaş, Film Banyo ve Baskı Teknikleri, Ankara,

35 TEŞEKKÜRLER