PLASTĐKLERE UYGULANAN TESTLER Eski dönemlere kıyasla günümüzde, müşteriler ve nihai kullanıcılar kullandıkları ürünler ve bu ürünlerin sağlaması gereken standartlar hakkında daha çok bilgi sahibiler. Gereksiz olarak düşünülen birçok kalite kontrol yöntemi bile bugün büyük önem kazanmıştır. Bu nedenlerle üreticiler, gelişen teknolojiyle birlikte üretilen ürünlerinin karşılaması gereken standartları, ürünlerin özellikleri ve kısıtlamaları, sağlığa ve çevreye olan etkileri hakkında bilgi sağlamakla yükümlüler. Bu sorumluluğun bilinciyle hareket eden Eurotec, güncel teknolojiye sahip Ar-Ge ve Kalite Kontrol laboratuarında tüm hammaddelerinin girdi kontrollerinde, ürünlerinin proses ve nihai ürün kontrollerinde kullandığı otomatik veya yarı otomatik ekipmanlar vasıtasıyla güvenilir ve tekrarlanabilir sonuçlar elde edebilmektedir. Eurotec Mühendislik Plastikleri 2004 yılında Avrupa Serbest Bölgesi Çorlu da mühendislik plastikleri üretme amacıyla kurulmuş ve Tecomid NA PA6.6 Tecomid NB PA6 Tecomid NC PA6.6/6 Tecodur PB PBT Tecopet PT PET Tecotec PC PC Kompaundlarını geliştirip üretmekte ve testlerini gerçekleştirmektedir. 1/6
Mekanik Özellikler Nihai uygulamalarda en önemli özelliklerden biri olan mekanik özellikler malzeme seçiminden tasarımına kadar tüm aşamalarda büyük önem taşımaktadır. Bu özelliklerin tespiti için laboratuarımızda uygulanan yöntemler şöyledir: Çekme Testi : Malzemenin yük altında davranımının incelendiği bu standardın tespiti için laboratuarımızda bulunan ekstensiyometreli çekme cihazında ISO 527 normlarınca basılmış olan çekme çubukları iki kıskaç ile sıkıştırılarak belirli ve sabit hızlarda çekilmekte ve ürünün davranımı hakkında bilgi verebilecek olan çekme mukavemeti, akma dayanımı, kopmadaki uzama ve çekme modülü gibi değerler elde edilebilmektedir. Bu değerlerin anlamlarına kısaca örnek vermek gerekirse yüksek oranda dolgulu-takviyeli ürünlerde çekme mukavemeti yüksek ancak kopmadaki uzama değeri düşük çıkacaktır, bu da malzemenin güçlü fakat kırılgan olduğu anlamına gelmektedir. Bu durumun tersine, düşük çekme mukavemetli fakat yüksek uzama değerine sahip ürünler (örn:dolgusuz-takviyesiz elastomerler) yumuşak ve zayıf malzemeler olarak nitelendirilmektedir Darbe Testi: Malzemenin enerjiyi emme özelliğini gösteren bu testte kullanılan Izod darbe testi cihazımıza, ISO 179 normunda kalıplanmış ve yine aynı normda üzerine çentik açılmış darbe çubukları yerleştirilir. Çubukların çentikli alanına dik gelecek şekilde belirli bir yükseklikten bir sarkaç düşürülür ve çubuğa çarpması sağlanır. Çubuğun kırıldığı enerji raporlanarak ürünün birim alanının dayanabileceği en yüksek enerji miktarı belirlenmiş olur. Durağan bir parça üzerine belirli bir yükseklikten serbest bırakılan belirli bir ağırlıktaki topun malzemeyi kırma veya çatlatma enerjisini tespit edebileceğimiz bir düşen top deney ekipmanımız ile malzemelerin yüzey sertliğinin ölçüldüğü Shore durometre cihazı da laboratuarımızda mevcuttur. 2/6
Isıl Özellikler Malzemenin belirli sıcaklıklara gösterdiği tepkilerin tespiti olarak laboratuarımızda otomatik cihazlarla kontrol edilen şu testler yapılmaktadır: Diferansiyel Taramalı Kalorimetri, DSC: ISO 11357 normuna göre çalışan bir DSC ekipmanında boş bulunan bir referans hazne ile üründen numune bulunduran bir hazneye eşit miktarlarda kontrollü ısıtma uygulanır ve iki haznenin birbirine kıyasla ısıyı emme miktarları ölçülerek malzemenin camsı geçiş sıcaklığı (T g ), erime sıcaklığı (T m ) ve kristalizasyon sıcaklığı (T c ) tespit edilir. Her polimere karakteristik olan bu değerler malzemenin işleme ve baskı sırasında şekillendirilebileceği sıcaklığın ve nihai üründe en yüksek kullanım sıcaklığının belirlenmesini sağlamaktadır. Yük Altında Eğilme Sıcaklığı, HDT: ISO 75 standardına uygun olarak çalışan bir HDT ekipmanında sıcaklığın her yere eşit dağılmasını sağlayacak olan bir yağ banyosuna yerleştirilen çubuklar sabit bir hızla ısıtılır. Malzemenin belirli yükler altında (0.45 MPa ya da 1.8 MPa) 0.34 mm eğildiği sıcaklık değeri tespit edilerek raporlanır. Raporlanan bu değer, ürünün kullanım sıcaklığına ışık tutmaktadır. Özellikle otomotiv endüstrisinde ürünün nispeten yüksek sıcaklıklara dayanması gereken uygulamalarda önem arz eden bir test yöntemidir. Vikat Yumuşama Sıcaklığı: HDT testine benzer şekilde gerçekleştirilen bu testte, test numunelerine 50 N kuvvet uygulanır ve numunelerin yaklaşık 0.34 mm eğilmeye ulaştığı sıcaklık raporlanır. Bulara ek olarak elektrik sektöründe sıklıkla kullanılan bilya bastırma deney cihazı ile de malzemelerin sıcaklık ve yük altında sergileyeceği dayanım tespit edilmektedir. 3/6
Yanmazlık Özellikleri Plastikler yanıcı malzemelerdir. Potansiyel bir yangın anında yangının çoğalmasının engellenmesi için işleme sırasında plastiklere alev geciktiricilik özelliği katılmakta ve malzemelerin bu özelliği Eurotec laboratuvarlarında test edilmektedir: Yanma Sınıfı: Plastik sanayinde geçerli olan bir test yöntemi olan UL94 standardına göre yapılan yanmazlık testlerinde malzeme, belirli açılarda ve belirli boyutlardaki bir alev kaynağına yine standartça belirlenmiş sürelerde temas ettirilir. Malzemede oluşan alevin sönme süreleri, alevin malzemeyi damlatarak başka bir yanıcı kaynağa alevi sıçratma veya sıçratmama kabiliyeti test edilerek ölçülür. SINIFLANDIRMA V0 V1 V2 Her yakmadan sonra kendini söndürme zamanı 10 sn 30 sn 30 sn 10 uygulama sonrası toplam zaman 50 sn 250 sn 250 sn Parçanın tamamen yanması HAYIR HAYIR HAYIR Pamuğun damlayan parçalar ile alev alması HAYIR HAYIR EVET Kızgın Tel Testi: Elektrik/elektronik endüstrisinin en önemli testlerinden biri olan kızgın tel testi, (IEC 60695) düz bir yüzeydeki malzemenin yüksek sıcaklıklara gelecek şekilde bir elektrik akımı geçirilerek 30 sn. süreyle 1N kuvvetle kızgın bir tele temas ettirilmesidir. Bu temas esnasında ve sonrasında malzemenin alevlenmesi, oluşan alevin sönebilmesi veya başka yanıcı kaynaklara alevi yayması gibi etkenler raporlanarak malzemenin performansı belirlenir. 4/6
Akışanlık Akışkanlık, ürünün işlenmesinde ve kalıplanmasında kritik bir öneme sahip olan, bu nedenle de kontrolü oldukça önemli parametrelerden biridir. Akışkanlık indeksi olan MFI (ISO 1133) testi laboratuarımızdaki yarı-otomatik bir ekipmanda yapılmaktadır. Bu testte, malzeme sıcaklık ile eritilerek üzerine belirli bir yük uygulanır ve bu yük altında kılcal bir borudan 10 dak. içerisinde ne kadar malzemenin aktığı belirlenir. Akışkanlığa karşı direnci gösteren viskozite (ISO 307) ölçümlerinde malzeme %96 lık sülfürik asitte çözdürülüp santrifüjle çözünen faz ayrılır ve laboratuarımızdaki tam otomatik bir cihazda belirlenmiş bir hacimdeki akışkanlığı tespit edilerek viskozite değeri hesaplanır. Diğer Özellikler Kolay işlenebilmeleri ve ağırlıkça hafif olmaları gibi metallere kıyasla birçok avantajı olan plastiklerin en önemli dezavantajlarından biri iletkenlik özelliklerinin olmamasıdır. Bu nedenle, uygulamaya ve talebe göre Eurotec te plastiklere iletkenlik özelliği katılabilmekte ve elde edilen bu özellik laboratuarımızda test edilmektedir. Plastikler, farklı ortam koşullarında yaşlanarak mekanik ve fiziksel özeliklerinde azalmalar yaşayabilirler. Örneğin, UV ışığı veya ısı ile yapılarında zamanla bozunmalar gerçekleşebilir. Bu gibi etkilerin azaltılması için Eurotec te ilgili ortam koşuluna dayanım özelliği katılabilmektedir. Bu özelliklerin tespiti doğal ortamda şartlandırma, sıcak yağda veya suda şartlandırma gibi yaşlandırma testleri ile laboratuarımızda yapılmaktadır. Özellikle Eurotec girdilerinin kontrollerinde yoğunlukla kullanılan bir ekstrakt deney düzeneği, girdi olarak kullanılacak polimerlerin safsızlık oranını tayin ederek ürünlerinde yüksek safsızlık nedeniyle oluşabilecek işleme ve kalıplama zorluklarının bertaraf edilmesini sağlamaktadır. 5/6
Ürünlerin yoğunluğu ve dolgu/takviye oranı kompaundlarda gerçekleştirilen yapı hakkında bilgi vermektedir. Yoğunluk ölçer bir terazi (ISO 1183) yardımıyla oda sıcaklığında belirlenen yoğunluk değerinin yanında bir kül fırınında ISO 3451 standardınca ürünün içerdiği dolgu/takviye oranı da belirlenir. Malzemenin içerdiği dolgu/takviye oranı mekanik özellikler başta olmak üzere tüm özelliklerini etkiler. Görselliğin ön planda olduğu günümüzde plastik ürünlerin de görselliğe hitap etmesi için ürünlerimiz çeşitli renklerde boyanmakta ve ürünlerin tekrarlanabilir renklerde kalmasını sağlamak amacıyla spektrofotometrik ölçümlerle testleri yapılmaktadır. Bu testlerin dışında, nem almaya meğilli olan ve nem nedeniyle de fiziksel-mekanik özelliklerin azalmasına neden olan koşullardan ürünlerimizi korumak amacıyla tüm ürünlerimizin prosesinde nem değerleri ölçülerek (ISO 62) kontrol altında tutulmakta ve ürünlerimiz nem geçirmeyen aluminyum torbalarda ambalajlanarak proses esnasında kontrol altında tutulan nem değerleri sevkiyat ve depolama sırasında da korunmaya çalışılmaktadır. Yukarıda anlatılan tüm analiz ve testlerle elde edilen verilerin güvenilirliğinin ve tekrarlanabilirliğinin, ancak ve ancak ilgili standartların belirlediği koşullara ve şartlara sadık kalındığında anlamlı olduğu unutulmamalıdır. Eurotec, enjeksiyon kalıplama yapan müşterilerinin karşılaşabileceği durumları öngörebilme amacıyla laboratuarında bir enjeksiyon cihazı bulundurmaktadır. Gerçekleştirilen tüm analiz ve testler için ilgili standartlarca belirlenmiş ürün numunelerini veya çubuklarını ilgili ISO normlarındaki kalıplarda basmakta, bu sayede yukarıda bahsedilen testleri gerçekleştirmektedir. 6/6