Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2012, Cilt: 14, Sayı: 21, 92-99 ISSN: 1302-0943 EISSN: 1308-5875 SÖKÜ YABAN HAYATI KORUMA ALANI NDA TESPİT EDİLEN BÜYÜK MEMELİ HAYVANLAR Nuri Kaan ÖZKAZANÇ Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi 74100/Bartın ÖZET Bu çalışma araştırma alanında sürek avı ve iz sayım yöntemi uygulanarak yapılmıştır. Toplam büyüklüğü yaklaşık olarak 17.000 ha. olan alanın 4825 ha. lık kısmı taranmıştır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda alanda üç farklı takımdan toplam sekiz büyük memeli hayvan türü tespit edilmiştir. Bu türler: Lagomorpha (bir tür) (Lepus europaeus L. 1458 (Tavşan)), Carnivora (dört tür) (Vulpes vulpes (L. 1758) (Kızıl tilki), Martes foina (L. 1758) (Kaya sansarı), Canis lupus L. 1758 (Kurt), Ursus arctos L. 1758 (Bozayı), Artiodactyla (üç tür) (Sus scrofa L. 1758 (Yaban domuzu), Capreolus capreolus (L. 1758) (Karaca), Cervus elaphus L. 1758 (Kızıl geyik)). Araştırma sonuçlarına göre yaban domuzu (Sus scrofa) alanda en yüksek populasyona sahip olan türdür. Populasyon yoğunluğu en yüksek olan ikinci tür ise karacadır (Capreolus capreolus). Yırtıcı türler arasında tilki (Vulpes vulpes) en yüksek populasyon yoğunluğuna sahiptir. İkinci kaya sansarı (Martes foina) ve üçüncüde kurttur (Canis lupus). Bozaynın (Ursus arctos) poplulasyon yoğunluğu orta seviyede iken kızıl geyik (Cervus elaphus) ve tavşanın (Lepus capensis ) populasyon yoğunlukları oldukça düşüktür. Anahtar Kelimeler: Bartın-Sökü, yaban hayatı koruma alanı, memeli hayvan, populasyon MAMMAL ANIMALS WERE DETERMINATED IN BARTIN-SÖKÜ WILDLIFE PROTECTION AREA ABSTRACT This study was conducted by battue and track counting method in the research area. 4825 ha. of about 17.000 ha. land was investigated. 8 mamal animal species form 3 different orders were indentificated. This species are Lagomorpha (1 species) (Lepus europaeus L. 1758 (European hare)), Carnivora (4 species) (Vulpes vulpes (L. 1758) (Red fox), Martes foina (L. 1758) (Beech marten), Canis lupus L. 1758 (Grey wolf), Ursus arctos L. 1758 (Brown bear)), Artiodactyla (3 species) (Sus scrofa L. 1758 (wild board), Capreolus capreolus (L. 1758) (Roe deer), Cervus elaphus L. (Red deer)),. According to results of study wild boar (Sus scrofa ) has highest population in this area. Roe deer (Capreolus capreolus) has tehe second level population level. Among the predator species red fox (Vulpes vulpes) has highest population level. The second is beech marten (Martes foina) and the thirth is grey wolf (Canis lupus). While the popuklation of brown bear (Ursus arctos) is in medium level, red deer (Cervus elaphus) and European hare (Lepus europaeus) populations are extremelly low. Key Words: Bartın-Sökü, wildlife protection area, mamal animals, population 1. GİRİŞ Omurgalıların (Vertebrata) en yüksek gurubunu kapsayan memeliler (Mamalia) sınıfının üyeleri yavrularını göğüs bezlerinden (mama= göğüs, meme, süt bezi) salgıladıkları süt ile besledikleri için bu adı almışlardır (Hızal, 2008). Memeliler; synapsid kafatası yapıları, üç kemikten (öz, üzengi, çekiç) oluşmuş işitme kemikçikleri, bir kulak zarının (tympanicum) olması, ağız boşluğunu burun boşluğundan ayıran ikinci bir damağın olması, sağ aort yayının tamamen körelmesi, yuvarlak ve çekirdeksiz al yuvarların varlığı, karın ve göğüs boşluğunun kaslı bir diyaframla ayrılması, süt veren bezlerinin bulunması, embriyonik olarak ortaya çıkan Yazışma yapılacak yazar: ozkazancnkaan@hotmail.com Makale metni 20.11.2012 tarihinde dergiye ulaşmış, 08.12.2012 tarihinde basım kararı alınmıştır.
N.K.ÖZKAZANÇ Bartın Orman Fakültesi Dergisi kıl örtüsünün varlığı, testislerin vücut dışında bulunan testis keseleri (scrotum) içinde bulunması, yumurtalarının küçük ve kabuksuz olması ile diğer omurgalı hayvanlardan ayrılır (Demirsoy, 1992). Memeliler dünya üzerinde kara, deniz ve havadaki farklı habitatlarda yaşamlarını sürdürürler. Bu yaşam alanlarında herbivor (otçul), karnivor (etçil) ve omnivor (etçil-otçul) olarak besin rejimlerini geliştirmişlerdir. Memelilerin çoğu geceleri faaliyet göstermektedir (Çanakçıoğlu, 1987; Hızal, 2008). Memeliler yavaş hareketli oldukları ve yeryüzü coğrafyasına bağımlı olarak yaşadıkları için dünya üzerindeki yayılışları oldukça belirgin ve izlenebilir tarzdadır. Günümüzde yaşayan memeliler 3 alt sınıf, 26 takım, 136 familya, 1229 cins, 5416 tür ve yaklaşık olarak 15000 den fazla alt türle temsil edilmektedir. Ayrıca dünya üzerinde yaşamış ancak şu anda soyu tükenmiş iki alt sınıfın varlığı da bilinmektedir (Demirsoy, 1992; Wilson and Reeder 2005). Türkiye gerek coğrafi yapısı ve konumu gerekse de taşıdığı habitat özellikleri itibarı ile farklı türdeki memeli hayvanları barındırabilecek bir özelliğe sahiptir. Ancak şu ana kadar yapılan çalışmalar ile Türkiye deki memeli hayvanların tür sayısı hakkında kesin bir kanıt elde edilememiştir. Türkiye deki memeli hayvanların tür sayısını Çanakçıoğlu ve Mol (1996) 8 takım, 30 familya, 104 tür olarak belirtmişlerdir. Bora (2001) ise bu türleri 9 takıma altında toplanmış 160 tür olarak göstermektedir. Ancak son yapılan sistematik çalışmalar doğrultursunda Türkiye de 169 memeli hayvan türünün olduğu ve bunların 128 inin belgelendiği görülmektedir (html1). Bu çalışma Bartın ili Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda bulunan büyük memeli hayvanlar ve bu hayvanların yoğunluklarının tespit edilmesi amacı ile yapılmıştır. Bu doğrultuda alanda yapılan arazi çalışmaların ile memeli hayvanların canlı bireyleri, iz ve kalıntıları aranmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda alandaki memeli hayvanlar tespit edilmiştir. Tespit edilen memeli hayvanlar eldeki mevcut literatür ile Türkiye dağılışları karşılaştırılarak desteklenmiş ve çalışma sonuçlandırılmıştır. 2. MATERYAL METOT 2.1 Materyal Çalışmanın ana materyalini Sökü Yaban Hayatı Korunma Alanı ile bu alan içinde yaşayan memeli hayvanlar, bu memeli hayvanların, ayak izleri, dışkıları, trofeleri, kıl kalıntıları, beslenme ve barınma izleri oluşturmaktadır. 2.2 Metot Çalışmanın metot kısmı arazi çalışmaları ile bulguların elde edilmesi ve bu bulguların büro çalışmaları ile değerlendirilmesi şeklinde yürütülmüştür. Arazi çalışmaları başlamadan önce alanda ön etüt çalışmaları yapılarak toplam alanın % 20-25 lik kısmına tekabül eden ve tüm alanı örnekleyecek olan orman bölmeleri tespit edilmiştir. Alanı örnekleyecek nitelikte olan bu orman bölmelerinin arazi yapısına bağlı olarak o bölmede uygulanacak olan araştırma yöntemleri seçilmiştir. Buna göre sık ve kapalılığı yüksek olan orman bölmelerinde sürek av yöntemi, sıklığı ve kapalılığı daha düşük olan orman bölmelerinde ise memeli yaban hayvanlarının izlerinin belirlenmesi yöntemi uygulanmıştır. Sürek av yöntemi ile memeli yaban hayvanlarının canlı olarak görülerek tespit edilmesi amaçlanmıştır. Sürek av yöntemi uygulanacak olan orman bölmelerinde memeli hayvanların muhtemel kaçış noktalarına alanı çevreleyecek şekilde 50-100 m ara ile gözlemciler yerleştirilmiştir. Alan içine eğitimli av köpekleri ile giren sürek ekipleri memeli hayvanları ürküterek gözlemcilerin önüne doğru sürmüşlerdir. Alandan kaçan memeli hayvanlar gözlemcilerin önünden geçerken kayda alınmıştır. Böylece hem memeli hayvan türleri tespit edilmiş hem de tespit edilen memeli hayvan türünün birey sayısı belirlenmiştir. İz sayım yönteminde ise 2-3 kişilik gruplar oluşturulmuştur. Her bir grup memeli hayvanların izlerini iyi tanıyan 1 deneyimli avcı ya da uzman ile 1 2 adet kayıt tutan gözlemcinden oluşturulmuştur. Bu amaçla oluşturulan gözlem grupları memeli yaban hayvanlarının ayak izlerini, dışkılarını, trofe, kıl kalıntılılarını, beslenme ve barınma izlerini belirlemişlerdir. İz sayım yönteminde tereddütlere sebep olmaması açısından 93
SÖKÜ YABAN HAYATI KORUMA ALANI NDA TESPİT EDİLEN BÜYÜK MEMELİ HAYVANLAR gözlemci gruplarının bulduğu izler Huş (1963), onanmıştır. Halfpenny (1986) ile karşılaştırılarak izlerin doğrulukları Gerek sürek av yöntemi gerekse de iz sayım yöntemi ile elde edilen bulgular günlük kayıt defterlerine işlenerek karşılaştırılmış ve sonuçta alandaki memeli yaban hayvanlarının tespiti ve alandaki dağılışları belirlenmiştir. 3. ALANIN TANITIMI Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı ilk olarak 1978 yılında tescil edilmiştir. Yaban Hayatı Koruma Alanı olarak ayrılan bu sahada özellikle koruma altına alınan flora ya ada faunaya ait bir tür bulunmamakla birlikte yaban hayatı zenginliği açısından alanın tamamı koruma altına alınmıştır (Anonim, 2006). 3.1 Alanın Konumu ve Coğrafi Yapısı Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı; Bartın Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Kumluca, Ardıç, Sökü Orman İşletme Şeflikleri, Ulus Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Ovacuma Orman İşletme Şefliği ve Karabük Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Safranbolu Orman İşletme Şefliği ni Sarıçiçek yaylasını içine alan 17.000 ha. lık bir alanı kapsamaktadır. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nın Doğusu: Gülistanoğlu Mahallesi nden başlayarak yolu takiben Karaveli Mahallesi ne giden asfalt yol; Güneyi: Karaveli Mahallesi nden itibaren Örüklü Dere den Kızlarkayası Tepesi ne oradan da Zincirlikuyu Tepesi ne kadar; Batısı: Zincirlikuyu Tepesi nden başlayarak Karakaya Tepesi nden sonra Ören Mahallesi ne kadar Uzundere deresi; Kuzeyi: Ören Mahallesi nden başlayıp Alaoğlu Mahallesi, Kulaksız Mahallesi, Cüce Mahallesini takiben Ortaköy Mahallesi ne giden köy yolları ve oradan Gülistanoğlu Mahallesi ne kadar asfalt yol ile çevrilidir (Anonim, 2002). Alan genel itibarı ile meyilli ve çok meyilli yamaç arazilerden oluşmaktadır. Ancak alan içinde Gezen Yaylası, Fındık Düzü, Katır Ovası, Jandarma Mezarlığı gibi küçük yaylalar ve düzlükler de bulunmaktadır. Alan kireç taşı, yer yer granit ve enderitten oluşan bir topraktan yapısına sahiptir (Atalay, 2002). 3.2 Alanın Vejetasyon Yapısı Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı geniş ölçüde ormanlık bir alandır. Alanın hakim ağaç türü kayın (Fagus orientalis) olmasına karşın göknarlarda (Abies bornmülleriana) alanda kayınlar kadar fazla yer tutmaktadır (Mayer ve Aksoy 1998). Saf kayın meşcerelerinin yanında kayınlar; karaçam (Pinus nigra), sarıçam (P. sylvestris), meşe (Quercus spp.), kestane (Castanea sativa), ıhlamur (Tilia argenta) ile karışık olarak da bulunmaktadır. Göknar sadece sarıçiçek mevkiinde saf olarak bulunurken diğer alanlarda kayınlar ile karışık olarak bulunmaktadır. Bunu dışında alanın vejetasyon örtüsünü oluşturan diğer bitkiler şunlardır: Gürgen (Carpinus betulus), akçaağaç (Acer sp.), orman gülü (Rhododendron sp.), kuşburnu (Rosa sp.), böğürtlen (Rubus sp.), fındık (Corylus sp.), çilek (Fragaria vesca), üvez (Sorbus aucacarpa), sumak (Rususs sp.). 3.3 Alanın İklim Özellikleri Alan Karadeniz iklim özelliklerini göstermektedir. Alandaki nem oranı genellikle ortalamaların üstünde bulunmaktadır ve yüksek rakımlı kesimlerde kar yağışı çok yoğun olmaktadır. Kışın kar kalınlığı bu noktalarda 2 m. ye kadar çıkmaktadır. 4. BULGULAR Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda memeli hayvanları tespit etmek için yapılan arazi çalışmaları 13 Kasım 19 Aralık 2002 tarihleri arasında 9 farklı günde 20 farklı gözlem ile gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmaları sırasında yapılan 20 farklı gözlemin tarih, yer, mevkii, bölme, ekip sayısı ve yöntem ile ilgili bilgileri tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda Yapılan Gözlemler Tablosu. 94
N.K.ÖZKAZANÇ Bartın Orman Fakültesi Dergisi Tarih Yer Mevkii Bölme Ekip Sayısı Yöntem 13.11.2002 Ardıç OİŞ * Gezen Yaylası 5, 19, 20, 21 20 sayım ekibi 13.11.2002 Ardıç OİŞ Fındıcak Düzü 40, 121 10 sürekçi, 14.11.2002 Kumluca OİŞ Kızıllar Köyü 69 10 sürekçi 14.11.2002 Kumluca OİŞ Kızılar Köyü Mezarlığı 72 10 sürekçi 16.11.2002 Sökü OİŞ Şehabettin Mah. 39, 40 10 sürekçi 16.11.2002 Sökü OİŞ Şehabettin Mah. 41 10 sürekçi 16.11.2002 Ardıç OİŞ Ardıç Düzü 34 15 sürekçi 17.11.2002 Ardıç OİŞ Jandarma 15 20 sayım ekibi Mezarlığı 17.11.2002 Safranbolu OİŞ Sarı Çiçek 14, 15, 16, 17, 18, 32, 35, 38 10 sürekçi 20.11.2002 Ardıç OİŞ Gezen Yaylası, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 20 sayım ekibi Çelikbaş Düzü, Ardıç Düzü 13, 14, 16, 26, 28, 29, 30 16.12.2002 Ardıç OİŞ Ezen Yaylası 5, 6, 18, 19, 20, 21, 20 sayım ekibi 23, 24, 40, 41, 121 17.12.2002 Safranbolu Sarı Çiçek 12, 14, 15, 16, 17, 5 sayım ekibi OİŞ 18, 35, 41, 42 17.12.2002 Ardıç OİŞ Sarı Çiçek- 31, 32, 34, 35 5 sayım ekibi Ardıç Düzü 17.12.2002 Ardıç OİŞ Jandarma 1, 15, 16, 36, 37 5 sayım ekibi Mezarlığı Ardıç Düzü 17.12.2002 Ardıç OİŞ Katır Ovası 9, 10 5 sayım ekibi 18.12.2002 Sökü OİŞ Şehabetin Mah. 41 10 sürekçi 18.12.2002 Sökü OİŞ Şehabettin Mah. 61, 62 10 sürekçi 18.12.2002 Sökü OİŞ Şehabettin Mah. 60 10 sürekçi 19.12.2002 Kumluca OİŞ Kızıllar Köyü 80 10 sürekçi 19.12.2002 Kumluca OİŞ Kızıllar Köyü Mezarlığı * OİŞ: Orman İşletme Şefliği 72, 34, 35 10 sürekçi Yapılan arazi çalışmaları sonucunda 3 takımdan 8 farklı memeli yaban hayvanı türü tespit edilmiştir. Tespit edilen bu yaban hayvanlarının sınıflandırılması Çanakçıoğlu ve Mol (1996), Huş (1963), Wilson ve Reeder (2005) dan yararlanılarak yapılmıştır. Alanda yapılan 20 gözlem sonucunda elde edilen veriler tablo 2 de verilmiştir. 95
SÖKÜ YABAN HAYATI KORUMA ALANI NDA TESPİT EDİLEN BÜYÜK MEMELİ HAYVANLAR Tablo 2. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda Yapılan Gözlem Sonuçları Tablosu. Takım Familya Türler Gözlenen Canlı Birey Sayısı Belirlenen İz Sayısı Lagomorpha Leporidae Tavşan (Lepus europaeus) 1 10 Kurt 2 31 (Canis lupus) Canidae Kızıl Tilki 3 169 (Vulpes vulpes) Carnivora Kaya Sansarı Mustellidae 3 122 (Martes foina) Ursidae Boz Ayı (Ursus arctos) 1 51 Karaca 10 217 (Capreolus capreolus) Cervidae Kızıl Geyik Artiodactyla - 5 (Cervus elaphus) Suidae Yaban Domuzu (Sus scrofa) 14 574 Alan içinde en az olarak gözlenen tür olan tavşanın 1 adet canlı bireyi ve 10 adet izi (ayak) belirlenmiştir. Bu izlerin hepside Gezen yaylası ve yakın çevresindeki çalılık ve dikenlik alanlarda tespit edilmiştir. Araştırma alanı içinde 2 adet canlı birey ve 31 adet ayak izi ile tespit edilen kurt alanda dağınık bir yayılış göstermektedir. Kurda ait izler orman içleri ile orman içi açıklıklarda ve taban vadilerde gözlenmiştir. Araştırma alanı içinde tespit edilen memeli hayvan içinde kurt en nadir rastlana 2. türdür. Yapılan arazi çalışmaları sırasında tilkiye ait olan 166 ayak izine rastlanmasına rağmen sadece 3 adet canlı birey alanda gözlenmiştir. Tilkilere ait izler alanda genellikle çalı formundaki diri örtünün bulunduğu kesimlerde ve alanın geneline dağılmış olarak tespit edilmiştir. Tilki nadiren yüksek rakımlı bölgelerde gözlenirken yerleşim yerlerine yakın kesimlerde daha sık olarak gözlenmiştir. Yapılan gözlemler sonucunda kaya sansarının alanda 3 adet canlı bireyi gözlenirken, 122 adet farklı izi (ayak, dışkı) tespit edilmiştir. Araştırma alanı içinde kaya sansarı, tilki ile benzer bir dağılım göstermektedir. Araştırma alanında gözlem yapılan tüm bölgelerde toplam 51 adet ayı izine (ayak, dışkı) rastlamış olmasına rağmen sadece Sarıçiçek mevkiinde bir adet canlı birey gözlemlenmiştir. 10 adet canlı bireyi ile 207 adet farklı tipte izi tespit edilen (dışkı, ayak izi) karacalar ise orman içindeki açkılıklarda ve hafif eyimli yamaçlarda daha yoğun olarak gözlenmiştir. Karacalar daha çok Sarı Çiçek ve ona komşu olan Ardıç mevkiinde daha yoğun olarak görülmüştür. Ancak iklime bağlı olarak karacanın güney yamaçlar doğrultusunda göç ettikleri dikkati çekmektedir. Kızıl geyiğin alan içindeki 5 adet ayak izi sık orman içlerindeki açıklık alanlarda tespit edilmiştir. Bu türün tespit edildiği alanları Yenice Orman İşletmesi sınırlarına çok yakın yerlerde olması bu türün göç amaçlı olarak bu alan geldiği izlenimini vermektedir. Araştırma alanı içinde hemen her yerde tespit edilen yaban domuzunun 14 canlı bireyi ve 574 farklı izi (ayak, dışkı, beslenme, eşinme) kayıt edilmiştir. Alanda türün vadi tabanlarında, sık diri örtü içinde ve yol kenarı açıklıklarında daha fazla faaliyette olduğu görülmüştür. Bununla birlikte türün yoğun olar görüldü alanlar kısmen düşük rakımlı ve yerleşim yerlerine yakın olan orman alanlarıdır (Şekil1). 96
N.K.ÖZKAZANÇ Bartın Orman Fakültesi Dergisi b e a c f d g Şekil 1. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanında tespit edilen büyük memelilere ait bazı iz ve kalıntılar a) Karaca boynuzu b) Karaca ayak izi c) Yaban domuzu ayak izi d) Yaban domuzu alt çenesi e) Kurt ayak izi f) Bozayı ayak izi g) Kaya sansarı dışkısı 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda yapılan memeli hayvan gözlemleri sonucunda tespit edilen 3 takıma ait 8 memeli hayvandan yaban domuzları (Sus scrofa) alanda populasyon yoğunlu ve dağılımı en geniş olan tür olarak görülmektedir. Çalışmanın yapıldığı dönemindeki kış şartlarının (yoğun kar örtüsü) etkisi ile, yaban domuzlarının besin ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilecekleri alçak rakımlı bölgelere günlük ve mevsimlik göçler yaptıkları belirlenmiştir. Alandaki populasyon yoğunluğu 2. derecede yüksek olan karaca (Capreolus capreolus) yaban domuzu ile benzer bir dağılış gösterse de yaban domuzu kadar düşük rakımlara inmemektedir. Araştırma alanındaki diğer bir artiodactyla türü olan geyik (Cervus elaphus) sadece çalışma alanının güney sınırı oluşturan Sarıçiçek bölgesinde tespit edilmiştir. Bu da geyiğin çalışma alanına komşu olan ve daha yoğun olarak bulunan Yenice Orman İşletmesi nden geldiği kanaatini doğurmaktadır. Yapılan arazi çalışmaları sonucun 4 farklı yırtıcı memeli hayvanın çalışma alnında bulunduğu belirlenmiştir. Bu türler yoğunluk sırasına göre kızıl tilki (Vulpes vulpes), kaya sansarı (Martes foina), bozayı (Ursus arctos) ve kurt (Canis lupus) olarak gözlenmiştir. Ancak ayıların günlük yaşamlarında çok geniş alanları gezdikleri dikkate aldığında sayılan bazı izlerin ayını ayıya ait olma ihtimali çok yüksektir. Nitekim 51 farklı ayı izine karşı 1 canlı bireyin görülmesi bu sanıyı desteklemektedir. 97
SÖKÜ YABAN HAYATI KORUMA ALANI NDA TESPİT EDİLEN BÜYÜK MEMELİ HAYVANLAR Araştırma alanı vejetasyon ve coğrafi yapısı ile tavşanlar için uygun habitatları kapsamasına rağmen alanda tavşanın canlı bireyi ve izleri çok az olarak bulunmuştur. Bunun nedeni incelendiğinde 2 farklı sebep ortaya çıkmaktadır. Bunlar: 1) Alanda tavşan üzerinde yoğun bir av baskısının olması, 2) Eski zamanlarda kürk ticareti için yapılan kurt, sansar ve tilki avının zamanla terk edilmesi ile tavşanın doğal predatörlerinin alanda yoğunlaşması ve tavşan üstünde baskı oluşturması. Sökü Yaban Hayatı Koruma Sahsında yapılan arazi çalışmaları sonucunda elde edilen bulgular, Sözen (2008) ile karşılaştırıldığında, tespit edilen büyük memeli hayvanların araştırma alanına komşu olan Zonguldak ilinde de bulunduğu görülmektedir. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda tespit edilen memeli hayvanların alan içinde orman meşcere tiplerine bağlı olarak farklı bir yoğunlukta dağılım gösterdikleri de görülmektedir. Alandaki memeli hayvanları meşcere tiplerine göre dağılımı tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda Meşcere Tiplerine Göre Memeli Yaban Hayvanların Dağılımı. Meşcere Tipleri Karaca Kızıl Yaban Kurt Kızıl Kaya Boz Tavşan Geyik Domuzu Tilki Sansarı Ayı Kayın hakim E F A D D E E F Kayın hakim, değişik yapraklı, göknar, çam karışık F F B C C F E F Kayın, göknar eşit ağırlıklı B E A C B B D E Göknar hakim, kayın, çam, değişik yapraklı B F C E D C C E Göknar hakim A F D E D C E F Yol kenarı yerleşim yerleri yakını F F B E D C E F A: Çok yoğun, B: Yoğun, C: Orta, D: Az, E: Çok az, F: Hiç yok Tablo 3 den de anlaşılacağı üzere yaban domuzları kayın ve yapraklı ağaçların oluşturduğu meşcerelerde daha yoğun olarak bulunmaktadır. Karaca, saf göknar alanları ile kayın göknar eşit ağırlıklı meşcerelerde bulunmaktadır. Kızıl tilki ve kaya sansarı alanda kayın, göknar eşit ağırlıklı karışık meşcereleri tercih ederken, bozayı göknar ve göknar ağırlıklı karışık meşcereleri, kurt ise kayın göknar ağırlıklı meşcerelerde daha çok bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucunda Sökü Yaban Hayatı Koruma Alanı nda tespit edilen 8 farklı memeli hayvan türünün alandaki dağılım ve miktarlarının bu alandaki taşıma kapasitesinin altında olduğu görülmektedir. Alan içinde ve yakın çevresinde yoğun bir av baskısının olduğu düşünüldüğünde buradaki memeli hayvan türlerinin populasyonlarının zamanla daha da azalması muhtemel görülmektedir. Dünya üzerindeki doğal varlıkların ve bu varlıklar içinde yer alan yaban hayvanlarının korunması ve sürdürülebilirlikleri ancak onların yaşam alanlarının korunması ve toplumun bu konuya olan hassasiyetinin artırılması ile mümkün olacaktır. Bu amaçla yaban hayvanlarının korunması için; toplumların eğitilmesi, belirgin bir kamuoyunun oluşturulması, korunan alanlarda yerel halk ağırlıklı koruma yapılması yaban hayatının devamlılığı için vazgeçilmez bir gerçektir. 98
N.K.ÖZKAZANÇ Bartın Orman Fakültesi Dergisi KAYNAKLAR Anonim (2002) 2002-2003 Merkez Av Komisyonu Kararları Anonim (2006) Zonguldak, Bartın, Karabük Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu. Jeo-Tek&UTTA Ltd. İş Ortaklığı, Ankara. Atalay, İ. (2002) Türkiye nin Ekolojik Bölgeleri. Orman Bakanlığı Yayınları. No:163 Meta Basımevi, Bornova, İzmir. Bora, M.E. (2001) Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı. T.C. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü. Eğitim Yayınları No: 1 ISBN: 975-8273-32-9 Ankara. Çanakçıoğlu, H. (1987) Orman Zoolojisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İ.Ü. Yayın No: 3440, O.F. Yayın No: 383, İstanbul. Çanakçıoğlu, H., Mol, T. (1996) Yaban Hayvanları Bilgisi. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3948, Fakülte Yayın No: 440 ISBN: 975-404-424-4 İstanbul. Demirsoy, A. (1992) Yaşamın Temel Kuralları Omurgalılar/Amniyota (Sürüngenler, Kuşlar, Memeliler) Cilt III Kısım II ISBN 975-7746-02-9 Ankara. Halfbenny, L. (1986) A Field Guide to Mammal Tracking in North America. ISBN 0-933472-98-6. Johnson Printing Company. Hızal, E. (2008) Kapıdağ Yarımadası Memeli (Mammalia) Faunası. Bartın Orman Fakültesi Dergisi. Cilt: 10, Sayı: 14, S.: 22-32 Bartın. Huş, S. (1963) Av Hayvanları Bilgisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İ.Ü. Yayın No: 1036, O.F. Yayın No: 91 Kutulmuş Matbaası, İstanbul. Mayer, H., Aksoy, H. (1998) Türkiye Ormanları; Wölder der Türkei. T.C. Orman Bakanlığı, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Orman Bakanlığı Yayın No: 038, Müdürlük Yayın No: 2 ISBN: 075-7829-56-0 Bolu. Sözen, M. (2008) Zonguldak İli Biyoçeşitliliği. Artiodactyla: Çift Toynaklılar. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Zonguldak İl Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü. Bakanlık yayın No: 362, S.: 543-546 ISBN: 978-605-393-033-4 Ankara. Wilson, D.E., Reeder, D-A.M (2005) Mammal Species of World. A Taxonomic and Geographic Reference. 3nd Edition. Smitsonian Istitut,on Pres, ISBN: 0-8018-8221-4 Washington. Html 1 http://www.tramem.org 99