T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI TÜRKİYE DE ENDÜSTRİYEL ATIKSU YÖNETİMİ VE PLANLAMASI Burhan Fuat ÇANKAYA Çevre ve Orman Uzman Yardımcısı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı Su Kaynakları Şube Müdürlüğü Alman Su Ortaklığı Günü 17.03.2011 Ankara 1 TÜRKİYE DE ATIKSU MEVZUATI ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Kuruluş Kanunu (4856 2003) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004) ÇEVRE KANUNU (2872-1983) (5491-2006) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (2006) Tebliğler ve Genelgeler Tebliğ Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği Numune Alma ve Analiz Metotları Tebliği Teknik Usuller Tebliği İdari Usuller Tebliği İş Termin Planı Genelgesi Proje Onay Genelgesi Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (2005) İçme ve Kullanma Suyu Elde Edilen ve Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (2005) 2
ATIK SU POLİTİKAMIZ Deşarj Yeniden kullanım Dezenfeksiyon Arıtma Minimizasyon Önleme Üretici sorumluluğu ÇEVRE KANUNU Madde 11- İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü (Sorumlu yönetimler) Atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; Organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi yönetimi, Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, Küçük sanayi sitelerinde kooperatif başkanlıkları, Mevcut yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise tesis işletmecileri, sorumludurlar.
SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı) Yönetmeliğin amacı, Ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi bir biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere gerekli olan hukuki ve teknik esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik, Su ortamlarının kalite sınıflandırmaları ve kullanım amaçlarını, Su kalitesinin korunmasına ilişkin planlama esasları ve yasaklarını, Atıksuların boşaltım ilkelerini ve boşaltım izni esaslarını, Atıksu altyapı tesisleri ile ilgili esasları ve su kirliliğinin önlenmesi amacıyla yapılacak izleme ve denetleme usul ve esaslarını kapsar. 5 SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı) Deşarj İzni ve Derin Deşarj İzni : SKKY 37 nci maddesi gereği deşarj izin belgesi ve 42 nci maddesi gereği derin deniz deşarj izni alınmalıdır. İzin belgesi 5 yılda bir yenilenmelidir. Endüstriyel nitelikli atıksuların alıcı ortama deşarjı için idareden 1 Nisan 2010 tarihinden itibaren çevre izni alınması mecburidir. Bağlantı Kalite Kontrol İzin Belgesi: SKKY 44 üncü Madde gereği verilmesi gerekir. Proje Onayı: Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun un 9 uncu ve SKKY nin 53 üncü maddesi ile..kurulacak arıtım sistemlerinin projeleri onaylatılması gerekmektedir. Ön Arıtma Tesisleri: Atıksu altyapı tesisleri yönetimleri tarafından uygun görülmeyen endüstriler; bu Yönetmelikte tanımı yapılmış olan bir ön arıtma sistemini kurmak ve işletmek yükümlülüğündedirler. 6
DEŞARJ STANDARTLARI Sanayi tesisleri için SKKY (Tablo 5-25) sektör tablolarında belirtilen deşarj standartları geçerlidir. TABLO 19: KARIŞIK ENDÜSTRİYEL ATIK SULARIN ALICI ORTAMA DEŞARJ STANDARTLARI PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) (mg/l) 400 300 ASKIDA KATI MADDE (AKM) (mg/l) 200 100 YAĞ VE GRES (mg/l) 20 10 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 2 1 TOPLAM KROM (mg/l) 2 1 KROM (Cr +6 ) (mg/l) 0.5 0.5 KURŞUN (Pb) (mg/l) 2 1 TOPLAM SİYANÜR (CN ) (mg/l) 1 0.5 KADMİYUM (Cd) (mg/l) 0.1 - DEMİR (Fe) (mg/l) 10 - FLORÜR (F ) (mg/l) 15 - BAKIR (Cu) (mg/l) 3 - ÇİNKO (Zn) (mg/l) 5 - CİVA (Hg) (mg/l) - 0.05 SÜLFAT (SO 4 ) (mg/l) 1500 1500 TOPLAM KJELDAHL-AZOTU (mg/l) 20 15 BALIK BİYODENEYİ (ZSF) - 10 10 ph - 6-9 6-9 7 TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) (26.11.2005 tarihli ve 26005 sayılı) (76/464/EEC) Tehlikeli Maddeler Direktifi ve kardeş direktiflerinin Türk Mevzuatına uyumlaştırılması maksadıyla yapılan çalışmalar neticesinde; Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (TMSKKY) hazırlanmış olup, 26 Kasım 2005 tarihli ve 26005 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı: Su ve çevresinde tehlikeli maddelerden kaynaklanan kirliliğin tespiti, önlenmesi ve kademeli olarak azaltılması dır. TMSKKY nin en önemli bileşenleri şunlardır: Envanter çalışması İzleme ağının kurulması Çevresel Kalite Standartlarının oluşturulması Kirlilik azaltma programları 8
TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) Yönetmelik; Yüzeysel sularda, haliç sularında, karasularında kirliliğe neden olan tehlikeli maddelerin belirlenmesi, Kirlilik azaltma programlarının oluşturulması, Kirliliğin önlenmesi ve izlenmesi, Suya deşarj edilen tehlikeli maddelerin envanterinin yapılması, Deşarj standartları ve kalite kriterlerinin belirlenmesi ile ilgili teknik ve idari esasları kapsamaktadır. 9 TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) 10
TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) 11 TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) 82/176/EEC : Cıva (Klor alkali elektroliz endüstrileri için) 83/513/EEC : Kadmiyum 84/156/EEC : Cıva (diğer sektörler için) 84/491/EEC : Hekzaklorosiklohekzan 86/280/EEC : Tehlikeli Maddelerin Deşarjı: - Karbon tetraklorit - DDT - Pentaklorofenol - Aldrin, Dieldrin, Endrin ve İsodrin (88/347/EEC ile değişik) - Hekzaklorobenzen - Hekzaklorobutadin - Kloroform (90/415/EEC ile değişik) - 1,2-dikloroetan (EDC) - Trikloroetilen (TRI) - Perkloroetilen (PER) - Triklorobenzenler ve 1,2,4-TCB 12
TEHLİKELİ MADDELERİN SU VE ÇEVRESİNDE NEDEN OLDUĞU KİRLİLİĞİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (TMSKKY) 13 SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (SKKY) NİN REVİZYONU Bileşen 1: Günün gelişen ve değişen şartları ve AB Mevzuat uyum çalışmaları dikkate alınarak, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre revize edilecektir. Bileşen 2: Revizyonu tamamlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinin Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce taslak olarak hazırlanan Havza Koruma Yönetmeliği ile uyumlaştırılacaktır. Bileşen 3: Gerek revize edilen Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği gerekse de Havza Koruma Yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra uygulanması safhasında Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğüne teknik destek sağlanacaktır. 14
SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (SKKY) NİN REVİZYONU 2011 yılının sonuna kadar tamamlanması planlanan SKKY revizyonu kapsamında Yönetmelik ekinde yer alan sektör tablolarına eklenecek olan tehlikeli madde grupları : Aromatik Hidrokarbonlar Halojenli Hidrokarbonlar Halojenli Aromatik Hidrokarbonlar Yarı Metaller/Metaller ve Bileşikleri Organik Bileşikler İnorganik Bileşikler Poliaromatik Bileşikler Pestisitler Fenoller 15 PLANLAMALAR Mevcut durumda Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği Liste I deki maddelerin uygulanması Üye Ülkelerde olduğu gibi hem deşarj standartları hem de alıcı ortam kalite kriterleri bazındadır. Ülkemizde Liste II deki maddelerin uygulanması için bu maddelerin Çevresel Kalite Standartlarının belirli olması gerekmektedir. Bu bağlamda, Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinin uygulanmasına ilişkin Ulusal Proje ye bu yıl içerisinde başlanılması planlanmaktadır. 16
ÇKS PLANLAMALAR- SANAYİ DEŞARJLARI HEDEF : Yüzeysel ve yer altı sularında ÇKS standartlarına ulaşılması Numune Alma Noktası ÇKS Numune Alma Noktası ÇKS Suda Tehlikeli Maddeler Yönetmeliğinin tam olarak uygulanması ile deşarjlar alıcı ortam standartlarına (Çevresel Kalite Standartlarına(ÇKS)) dayalı olarak verilecektir. Numune Alma Noktası Numune Alma Noktası ÇKS Numune Alma Noktası AAT 17 TEHLİKELİ MADDELER YÖNETMELİĞİ PROJESİ Gerçekleştirilmesi planlanan proje aşamaları Tehlikeli Madde Envanterinin Oluşturulması Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Deşarj Standartlarının belirlenmesi Tehlikeli Maddeler Bilgi Sisteminin Oluşturulması ve Çevresel Bilgiye Erişim Sistemine Entegrasyon 18
TEHLİKELİ MADDELER DİREKTİFİNİN UYGULAMA PLANI Türkiyede Su Sektörünün Kapasitesinin Güçlendirilmesi isimli eşleştirme projesi kapsamında 76/464/EEC (2006/11/EC) sayılı Tehlikeli Maddeler Direktifinin konsey direktifinin Taslak Uygulama Planı hazırlanmıştır. Bu uygulama planında 2008/105/EC sayılı Çevresel Kalite Standardı Direktifin de verilen öncelikli maddeler dışındaki spesifik maddeler için Çevresel Kalite Standartlarının yine 2015 yılına kadar belirlenmesi öngörülmüştür. 19 SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ Su Çerçeve Direktifi, 2015 yılına kadar ya da haklı bir gerekçe göstermeleri halinde en geç 2027 yılına kadar üye ülkelerin tüm su kütleleri için iyi su statüsüne ulaşma hedefini önlerine koymalarını gerektirmektedir. İyi su statüsü hem iyi ekolojik statü hem de iyi kimyasal statü anlamına gelmektedir. AB tarafından 6. ÇEP(Çevre Eylem Planı) devam etmekte olup, su kaynaklarını korumaya hedefini geliştirmektedir. 20
BASKILAR VE ETKİLER Ekoloji Kimya Su Durumu Hidro-morfoloji 21 22
76/464/EEC (2006/11/EC) sayılı konsey direktifinin uygulama safhaları Uygulama safhaları 1. Türkiye Havzalarındaki ilgili Tehlikeli Maddelerin Tanımlanması (envanterin yapılması) 2. İzleme /Örnekleme Programı(Ulusal İzleme Ağının Oluşturulması) 3. Lisanslandırma ve Yaptırım (Etkili Bir Denetim Ve Yaptırım Mekanizmasının Kurulması) 4. Alıcı Ortamlarda Liste 2 deki maddeler için Çevresel Kalite Standartlarının oluşturulması 5. Liste 2 deki Maddeler için Kirlilik Azaltma Programlarının Oluşturulması Uygulama İçin Son Tarih 2012 2015 2014 2015 2020 6. Raporlama ve İzleme Üyelikle Birlikte 23 TEŞEKK EKKÜRLER Burhan Fuat ÇANKAYA Çevre ve Orman Uzman Yardımcısı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı Su Kaynakları Şube Müdürlüğü bfcankaya@cob.gov.tr