T.C. Başbakanlık Özelleştirme Đdaresi Başkanlığı Türkiye de Özelleştirmeler-ĐMKB Đçin yeni Bir Đvme mi? Mart, 2011
Sunum Đçeriği 1 2 3 Özelleştirmenin Yasal Boyutu Özelleştirmelerin Değerlendirilmesi Özelleştirme Projeleri Elektrik Üretim ve Dağıtım Şirketleri Doğalgaz Dağıtım Otoyollar Limanlar Milli Piyango 1
Türkiye de KĐT lerin özelleştirilmesinde temel mevzuat 4046 sayılı kanundur. Yürütme Organı Özelleştirme Đdaresi Başkanlığı [ÖĐB] Karar Organı Özelleştirme Yüksek Kurulu [ÖYK] Özelleştirme Đdaresi Başkanlığı (ÖĐB), kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu varlık ve hisselerinin özelleştirilmesinden sorumlu bir kurumdur. ÖĐB doğrudan Başbakana bağlı bir kuruluş olup, halihazırda idare ile ilgili yetkileri Başbakan tarafından Maliye Bakanına devredilmiştir. 2
Özelleştirme Yüksek Kurulu, Başbakan ın başkanlığında 4 Bakan dan oluşmaktadır Başkan R. Tayyip ERDOĞAN Başbakan Üye Üye Üye Üye Ali BABACAN Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Cevdet YILMAZ Devlet Bakanı Mehmet ŞĐMŞEK Maliye Bakanı Mehmet Habib SOLUK Ulaştırma Bakanı
Sunum Đçeriği 1 2 3 Özelleştirmenin Yasal Boyutu Özelleştirmelerin Değerlendirilmesi Özelleştirme Projeleri Elektrik Üretim ve Dağıtım Şirketleri Doğalgaz Dağıtım Otoyollar Limanlar Milli Piyango 4
Özelleştirme Portföyündeki Önemli Şirket ve Kuruluşlar Özelleştirme Programındaki Şirketler Özel mevzuatla özelleştirilen şirketler xx Özelleştirme Đdaresi Başkanlığı Payı Banka Şeker Fabrikaları Elektrik Dağıtım 75 100 100 Milli Piyango ve Şans Oyunları (1) Perakende Türk Hava Yolları Denizcilik Đşletmeleri 100 49 100 Tütün,Tütün Mam ve Tuz Đşletmeleri Karadeniz Bakır Đşletmeleri Seramik, Çimento ve Boru (Doğusan) Köprü ve Otoyollar (2) Telekom (3) Hazine Özelleştirme Đdaresi Türkiye deki anahtar kuruluşların özelleştirilmesine öncülük eder. 100 100 56 Elektrik Üretim (2) Petrokimya Doğalgaz Dağıtım 10 80 TCDD Limanları (2) 1 Milli Piyango oyunlarının işletilmesi için lisans verilecek. 2 Özelleştirme hissesi bulunmamaktadır. 3 Özelleştirme çalışmaları 4046 sayılı kanun çerçevesinde yürütülmektedir. 5
2010 Yılı Performans Göstergeleri Gerçekleştirilen ihale sayısı : 103 Đhalesi tamamlanan işlemlerin büyüklüğü : 14.9 milyar $ Sözleşme/Onay aşamasındaki işlemlerin büyüklüğü : 13.6 milyar $ Toplam gelir : 3,08 milyar $ Devredilen şirket/varlık sayısı : 95 gayrimenkul, 2 liman, 6 elektrik dağıtım şirketi, 2 tuzla işletmesi
2010 yılı Önemli Özelleştirme Uygulamaları ŞĐRKET YÖNTEM GELĐR BANDIRMA LĐMANI ĐŞLETME HAKKI DEVRĐ 175.500.000 $ OSMANGAZI EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 485.000.000 $ ÇAMLIBEL EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 258.500.000 $ ULUDAĞ EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 940.000.000 $ ÇORUH EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 227.000.000 $ SAMSUN LĐMANI ĐŞLETME HAKKI DEVRĐ 125.000.000 $ YEŞĐLIRMAK EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 441.500.000 $ FIRAT EL. DAĞITIM BLOK SATIŞ (ĐHD) 230.250.000 $ DĐĞER 191.000.000 $ TOPLAM 3 Milyar $ 7
Özelleştirme gelirlerinin yaklaşık %80 i 2004-2010 yılları arasında elde edilmiştir. 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 29 131 486 244 423 568 412 515 292 1.020 466 38 2.717 120 536 187 8.2228.096 1.283 4.259 6.296 3.083 2.274 8 Toplam Özelleştirme Geliri 41,8 Milyar $ A B D $ m i l 1985-1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 $ 8.2 Milyar % 20 $ 33.6 Milyar % 80
2010 yılı sonuna kadar tamamlanan özelleştirme uygulamalarının %40 ı yabancı yatırımcı tarafından gerçekleştirilmiştir. Yabancı Yatırımcı ~14 Milyar ABD$ Yabancı Yatırımcı 38% Yerli Yatırımcı ~27,8 Milyar ABD$ Yerli, Yatırımcı 62%
Özelleştirme uygulamalarının yaklaşık %50 si blok satış yoluyla gerçekleştirilmiştir. Özelleştirme Yöntemleri (%) ĐMKB'de Satış; 3% Bedelli Devir; 2% Halka Arz; 17% Blok Hisse Satışı;50% Tesis Varlık; 28% 10
Özelleştirme Fonundan Hazine Müsteşarlığına Yapılan Aktarımlar ÖĐB HAZĐNE 1985-2010 37,4 Milyar TL [ 29,9 Milyar $]
ÖĐB nin uygulamaları çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ödüllendirilmiştir. Dünya Bankası: Turkiye, en iyi uluslararası özelleştirme uygulamalarını gerçekleştirmiştir. ÖĐB genel kabul gören rekabet kurallarıyla uyumlu, şeffaf bir özelleştirme süreci izlemektedir. ÖĐB nin uyguladığı ihale sistemi, şeffaf, rekabetçidir, ihale şartları uygun ve yerindedir. ÖĐB nin uygulamalarında finansal danışman kullanması, açık, şefaf ve rekabetçi bir özelleştirme sürecinin oluşmasında önemli etkendir. ÖĐB nin incelenen tüm 20 uygulamada profesyonellik ve iyi yönetim gösterdiği belirlenmiştir. 2004-2008 yılları arasında OECD ülkeleri arasında Türkiye toplam Özelleştirme Uygulamalarında ilk 10 listesinde 5.sırada yer almıştır. Dünya Bankası, CEPDL Raporu KAYNAK: OECD; World Bank
Özelleştirme Đdaresi önemli özelleştirme uygulamaları ile çeşitli ödüller almıştır. TÜRK TELEKOM BLOK SATIŞI ÖDÜLÜ-2005 ACQUISITIONS MONTHLY EMERGING MARKET DEAL OF 2005 HALKBANK HALKA ARZ ÖDÜLÜ - 2007 EAST CAPITAL INVESTMENT FUND BEST IPO AWARD TÜRK TELEKOM HALKA ARZ ÖDÜLÜ - 2008 EMEAFINANCE BEST PRIVATISATION IN CENTRAL AND EASTERN EUROPE -2008
Sunum Đçeriği 1 2 3 Özelleştirmenin Yasal Boyutu Özelleştirmelerin Değerlendirilmesi Özelleştirme Projeleri Elektrik Üretim ve Dağıtım Şirketleri Doğalgaz Dağıtım Otoyollar Limanlar Milli Piyango 14
Özelleştirme Đdaresi portföyünün önemli bir kısmını altyapı projeleri oluşturmaktadır Tedas- Elektrik Dağıtım Şirketi Şeker Fabrikaları Enerji Üretim Santralleri Otoyollar & Boğaziçi Köprüsü Milli Piyango Salıpazarı Limanı Đzmir ve Derince Limanı Halkbank Türk Telekom THY Türk Hava Yolları
Elektrik Dağıtım Bölgeleri Özelleştirmeleri Devam Ediyor Dağıtım Bölgeleri Özelleştirilenler Onay Bekliyenler Đptal edilen Varlıklar Özelleştirme Yöntemi 9 8 1 Başkent Sakarya Meram Osmangazi Çamlıbel Uludağ Çoruh Yeşilırmak Fırat Van Gölü Boğaziçi Dicle Gediz Trakya Akdeniz Toroslar Đstanbul Anadolu Yakası Aras Toplam Elektrik Dağıtım Bölgeleri TEDAS bünyesinde yer almaktadır. Dağıtım Bölgelerinde özelleştirme, dağıtım lisansını elinde bulunduran şirketlerin %100 oranındaki hisselerinin blok satışı yoluyla gerçekleştirilmektedir. Tarifeler kayıp/kaçak zararları ve işletme maliyeti dikkate alınarak belirlenmiştir. Gelecekte yapılacak şebeke yatırımları tarifelerin içine dahil edilmek suretiyle, dağıtım sirketine zaman içerisinde geri kazandırılacaktır. 18 Zamanlama 9 bölgenin özelleştirme işlemi tamamlanarak, yeni sahiplerine devir yapılmıştır. 8 bölgenin ihaleleri tamamlanmış olup, devir işlemi yapılacaktır. 1 bölgenin ihalesi (Aras) Mahkeme tarafından iptal edilmiştir. 16
Elektrik üretim sektöründeki mevcut kapasitenin 16 GW nın özelleştirme işlemine kısa sürede başlanacaktır. EÜAŞ-Toplam Kapasite 23,976 MW 12.525 3,677 151 16.353 Varlıklar Termik Hidro Akarsu Toplam Özelleştirme Yöntemi Tesis Sayısı 18 27 53 98 Santrallerin özelleştirme işlemi için büyüklükleri 356 MW ile 2.795 MW aralığında değişen çeşitli portföyler olusturulacaktır. Portföylerin 3 ü termal, 4 ü hidro elektrik ve 2 si termal ve hidro elektrik santrallerin karışımından oluşacaktır. 4 termal santral Hamitabat, Seyitömer, Soma ve Kangal bireysel olarak özelleştirilecektir. Hamitabat ın ihale süreci Mart ayı içerisinde başlatılmıştır. Zamanlama 19 gruba ayrılan 52 adet akarsu santrali için 613 teklifin alındığı 2010 yılı içerisindeki ihale sonucunda 440 milyon $ gelir elde edilmiştir. Kalan varlıklar 2011 yılından başlayarak gruplar halinde özelleştirilecektir. 17
Şeker Fabrikalarını bünyesinde barındıran Türkşeker aşama aşama özelleştiriliyor Varlıklar Türkşeker Türkiye pazar payının %57 sine sahiptir. Yıllık toplam seker uretim kapasitesi: 2 milyon tondur. Yıllık toplam etil alkol üretim kapasitesi: 58 milyon litredir Şeker pancarı için yıllık toplam tohum üretim kapasitesi : 3000 tondur. Ödenmiş sermaye (2008) : 1,333 milyon $ Satış (2009): 1,305 milyon $ Net kar (2009): 38 milyon $ Calışanların sayısı: 2,865. Özelleştirme Yöntemi ÖĐB tarafından Şirketin 25 fabrika/tesisi 6 bölgesel paket halinde özelleştirilecektir. Zamanlama Türkşeker in 2 iştirakinde yer alan çoğunluk hisseleri satılmıştır. Portföy B de yer alan Fabrikalar (Elaziğ, Malatya, Erzincan ve Elbistan Şeker Fabrikaları) mahkeme tarafından iptal edilmiştir. Portföy C (Kastamonu, Kirsehir, Turhal, Yozgat, Çorum ve Çarşamba) fabrikalarının ihalesi mahkeme kararı ile iptal edilmiştir. 18
Boğaziçi köprüsü dahil Türkiye nin tüm karayolları ağının 2011 yılında özelleştirilmesi planlanmaktadır. Toplam otoyol uzunluğu: 2.036 km. Özellestirilecek otoyollar: Varlıklar 1.Ankara- Edirne 2.Pozanti-Tarsus- Mersin 3.Tarsus-Adana-Gaziantep 4.Toprakkale-Iskenderun 5.Izmir-Cesme 6.Izmir-Aydin 7.Gaziantep- Şanlıurfa 8.2 Boğaziçi Köprüsü Gelirler [2009]: 402 milyon $ Araç Sayısı (2009) : 315 milyon Özelleştirme Yöntemi 25 yıl süreli işletme Hakkı Devri Zamanlama 6011 sayılı Kanunla gerekli yasal düzenlemeler yapılmıştır. Đlgili ÖYK Kararı çerçevesinde otoyollar ve köprüler tek bir paket halinde özelleştirilecektir. 19
Otoyol Ağına Genel Bir Bakış Otoyollar, bağlantı yolları ve devlet kara yollarının yapım, bakım, onarım, yönetim ve planlama sorumluluğu Karayolları Genel Müdürlüğüne aittir (KGM). Otoyollar ve köprüler için trafiğe çıkan toplam araç sayısı günlük 800.000 nin üzerindedir. Ocak 2010 itibariyle toplam 905 araç istasyonu mevcuttur. 555 tanesinde otomatik ödeme sistemi vardır. Otoyollar üzerinde konumlanmış 80 e yakın hizmet istasyonu vardır. 20 Şebek (km)* Otoyollar 2.036 Devlet Karayolları 31.271 Bağlantı Yolları 30.948 Toplam 64.255
Derince ve Đzmir Limanlarının Đhaleleri Tekrar Yapılacak Izmir ve Derince Limanlarının daha önce yapılan ihaleleri 2010 yılında iptal edilmiştir. Türkiye nin en büyük konteyner Limanı olan Đzmir de hazırlık çalışmaları tamamlanır tamamlanmaz ihale tekrar açılacaktır. Izmir Limanı kruvaziyer ve konteyner limanı olarak ikiye bölünerek her iki limanın ayrı ayrı özelleştirilmesi planlanmaktadır.
Türkiye nin en önemli kruvaziyer Limanı Salıpazarı YĐD/ Đşletme Hakkı Devri modeli ile özelleştirilecektir. Varlıklar Türkiye nin en büyük kruvaziyer limanı Toplam proje alanı 100,000 m 2 Özelleştirme Yöntemi Đşletme Hakkı Devri Yap Đşlet Devret modelleri ile özelleştirilecektir. Đşletme hakkı süresi 49 yıla kadar olacaktır. Đhaleye çıkarılacak alan bir kruvaziyer liman terminali, 5 yıldızlı bir otel, alışveriş merkezleri ve gümrüksüz satış mağazalarının yer alacağı bir konsept ile geliştirilecektir. Zamanlama 2011 yılı içerisinde özelleştirme sürecinin başlatılması planlanmaktadır. 22
Milli Piyango ihalesi 2010 yılı içinde yeniden yapılacak. Varlıklar Pazar Payı : %30 Brüt Satış (2009) : 1,300 milyon $ Net Kar (2009) : 189 milyon $ Đşçi Sayısı (02/2010) : 562 Özelleştirme Metodu 2009 yılında 10 yıl süreyle işletme hakkının verilmesi için ihaleye çıkılmış, tekliflerin düşük olması nedeniyle ihale iptal edilmiştir. Bakanlar Kurulu tarafından lisans verilmesi veya hizmet alımı yöntemlerinden birisinin uygulanması konusunda karar verilecektir. Zamanlama Bakanlar Kurulu tarafından stratejinin belirlenmesini takiben 2011 yılında özelleştirme süreci başlatılabilecektir. 23
Türkiye Halk Bankası nın %25 i halka arz yoluyla 2007 yılında özelleştirildi. Varlıklar Özelleştirme Payı [2009]: ~%75 Toplam Varlıklar [12/2009]: ~ 39.1 milyar $ Net Kar [09/2009] : ~1.1 milyar $ Çalışan Sayısı : ~12,600 KOBĐ kredilerinde öncü banka 659 şubesi ile Türkiye nin en genişşube ağı Özelleştirme Yöntemi Halka arz/ Blok Satış Zamanlama %25 i halka arz yoluyla özelleştirildi. Kalan pay için strateji henüz belirlenmedi. 24
Türk Telekom un (Avrupa nın 5. ve dünyanın 13. en büyük sabit telefon operatorü) büyük bölümü özelleştirildi Varlıklar Türk Telekom Hissedarları: Hazine : ~%32 Halka Açık :~ %13 OGER Telekom : ~%55 Sabit Hat :16,5 milyon Mobil (AVEA) : 6,2 milyon ADSL (TTnet) :11,8 milyon Özelleştirme Yöntemi Halka arz/blok Satış Zamanlama %55 hissesi 2005 yılında blok satış yoluyla 6,550 milyon dolara satıldı. %15 hissesi birinci halka arzla 2008 yılında 1,911 milyon dolara satıldı. Kalan pay için strateji henüz belirlenmedi. 25
Türkiye nin Ulusal Hava Yolu şirketi,thy nin çoğunluk hissesi özelleştirildi. Varlıklar Özelleştirme Đdaresi % 49.12 hisseye sahiptir. Toplam Satış [2009] : 4,690 milyon $ Đşletme Karı [09/2009] : 483 milyon $ Net Profit [2009] : 374 milyon $ Çalışan Sayısı [12/2009] : 12,750 Uçak Sayısı [07/2010] : 142 Alan sayısı [07/2010] : 165 ( 38 yerli, 127 uluslararası) Yolcular [2009] : 25,1 million Özelleştirme Yöntemi Halka arz/blok Satış Zamanlama % 23 hissesi 2004 yılında halka arz yoluyla satıldı. %28.75 hissesi 2006 yılında halka arz yoluyla satıldı. Özelleştirme stratejisinin oluşturulması için ÖĐB 2011 yılı içerisinde danışman tutmuştur. 26
Özelleştirilebilecek Kurumlar PTT BOTAŞ TĐGEM ÇAYKUR KABLO TV TPAO 27
TEŞEKK EKKÜR R EDERĐM T.C.BAŞBAKANLIK ÖZELLEŞTĐRME ĐDARESĐ BAŞKANLIĞI www.oib.gov.tr