DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI DEDBT01944 Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg Mümkün olduğunca normal bir yaşam www.lilly-pharma.de www.lilly-diabetes.de
Diabetes mellitus nedir? DIABETES MELLITUS yaşam boyunca devam eden bir hastalıktır. Almanya da en az 6 milyon insan diyabet hastasıdır, buna hasta olduğunu bilmeyen 2-5 milyon kişi daha ilave edilebilir. EN BASİT KELİMELERLE, KANINIZDA OLMASI GEREKENDEN FAZLA ŞEKER (GLİKOZ, YÜKSEK KAN ŞEKERİ) VAR İSE, DİYABET HASTASISINIZDIR. Glikoz, organizma için önemli bir enerji kaynağıdır. Bizim için o kadar önemlidir ki, çoğu kısmı aldığımız besinlerden oluşsa da, ihtiyaç halinde vücudumuz onu kendiliğinden üretebilir. Diyabet durumunda kan damarları, suyu ve besin maddelerini (şeker) hedefe (bitkiler vs.) taşıyamayan, taşan bir nehre benzetilebilir. Bunun nedeni tarla girişlerinin kapalı olmasıdır; tıpkı diyabette de glikozun, insülinin eksik etkisi nedeni ile hücrelere ulaşamaması gibi.
Diabetes mellitus nedir? KAN ŞEKERİ PANKREAS TARAFINDAN ÜRETİLEN İNSÜLİN HORMONU İLE DENGELENİR. İnsülin; glikozu kas hücreleri, karaciğer ve yağ dokusuna iletebilmektedir. Eğer insülin miktarı yeterli seviyenin altında ise kanda glikoz seviyesi artar ve diyabet oluşur. İlaçlar ve en önemlisi doğru yaşam stili kanı temizler, metabolizmanın doğru çalışmasını sağlar ve organlarda oluşabilecek kalıcı hasarları önler. Nehirden gelen besin maddeleri olmadan tarlalardaki bitkiler büyüyemez; ancak su ve besin maddeleri yeniden onlara ulaştığı takdirde iyileşebilirler. Aynısı bizim organizmamız için de geçerlidir. Kan şekeri değeri yükseldiği takdirde acı çeker, ancak doğru tedavi ile iyileştirilebilir.
Diyabet türleri TİP-1 DİYABET T1 pankreastaki insülin üreten hücrelerin (beta hücreler) zarar görmesi sonucunda oluşur. Bunun sonucunda insülin eksikliği doğar, böylece kan şekeri yeterince işlenemez. Bu diyabet türü, kan şekerinin en uygun değere getirilebilmesi için daima insülin enjeksiyonları ile tedavi edilir. TİP-2 DİYABET T2 durumunda kombine bir sorun söz konusudur: İnsülin doğru şekilde etki edemediği gibi (insülin direnci), pankreas da yeterince insülin üretmez. Bu diyabet türü ilk adımda dengeli beslenme, spor ve kilo kaybı yöntemleri ile tedavi edilir. Tedavinin ileriki süreçlerinde ilaç ve gerekirse insülin verilmesi öngörülür. Ancak daha farklı diyabet türleri de vardır: HAMİLELİK DİYABETİ (hamilelik sırasında ortaya çıkar) Daha az sıklıkta rastlanan türler: GENETİK DİYABET İLAÇLAR NEDENİ İLE OLUŞAN DİYABET (örneğin kortizon tedavisi süresince) PANKREASIN BAZI DURUMLARDA HASTALANMASI SONUCUNDA OLUŞAN DİYABET
Diyabet nasıl fark edilir? Diyabetin belirtileri glikoz fazlalığı (yükselen kan şekeri) sonucunda ortaya çıkar. Diyabet hastalarının genel şikayetleri: SIKLIKLA İDRARA ÇIKMA YORGUNLUK AŞIRI SUSAMA KİLO KAYBI AZALAN GÖRME YETİSİ Özellikle tip-1 diyabet hastalarında bu şikayetler aniden ortaya çıkar. Buna karşılık tip-2 diyabet hastalarında bu şikayetler ya ortaya çıkmaz ya da çok zayıftır ve hastalık çoğunlukla gizli bir şekilde yıllar boyunca fark edilmeden süregelir. Tip-2 diyabet genelde bir kan tahlili sonucunda tesadüfen fark edilir.
Tip-2 diyabette risk faktörleri Bazı etkenler tip-2 diyabetin ortaya çıkmasını teşvik eder: AŞIRI KİLO HAREKET EKSİKLİĞİ YAŞLILIK SOY AĞACI Tip-2 diyabetin ailede ortaya çıkması HİPERTANSİYON GEBELİK Eğer diyabet gebelik esnasında ortaya çıkmışsa Başka bir deyişle tip-2 diyabet dış etkenlerden kaynaklanabileceği gibi (yanlış beslenme, hareket eksikliği) organizmadan da kaynaklanabilir (genetik yatkınlık). Alışkanlıkların zamanında değiştirilmesi ile tip-2 diyabet birçok kişide engellenebilir veya geciktirilebilir.
Neden üst düzey bir diyabet kontrolü önemlidir? Diyabet hastalarında kan şekerinin sürekli olarak aşırı yüksek seyretmesi kalıcı hasarlara neden olabilir. Kalp, böbrekler, özellikle ayaklardaki sinirler, beynin ve bacakların kan dolaşımı ve gözler bu durumda hasar görebilir. Diyabet tedavisinde kan şekerinin en iyi seviyede ayarlanması gereklidir. Ayrıca kalp, böbrekler, kan damarları ve gözleri etkileyen diğer tüm risk faktörlerinin de tedavi edilmesi gerekir. Kan şekeri tedavisinin yanı sıra kan basıncı ve kolesterol değerlerinin de en uygun seviyede tutulması önemlidir. Sigaranın bırakılması büyük önem taşır. Doktorunuz bu konuda size yardımcı olacaktır. Kişinin kendine dikkat etmesi diyabet nedeni ile oluşan şikayetleri azaltabilir. Aynı zamanda örneğin kalp, gözler ve ayakların da düzenli aralıklarla muayene edilmesi önemlidir.
Diyabetin uygun şekilde kontrol altına alındığını nasıl öğrenebilirim? Diyabet durumunu, doğrudan kan şekerini ölçerek kontrol edebilirsiniz. Bir başka olanak da üç aylık kan şekeri değerinin belirlenmesidir, HbA 1c (glikolize hemoglobin). HbA 1c geçmiş 2-3 ay içerisindeki ortalama kan değerini gösterir ve doktorunuz tarafından kan tahliliniz neticesinde belirlenir. Güncel kan şekeri de ölçülebilir. Bunun için KAN ŞEKERİ ÖLÇÜM CİHAZI yardımı ile parmak ucundan alınan bir damla kandan kan şekeri değeri ölçülür. Ölçüm evde de yapılabilir ve tedaviyi yönlendirmeye yardımcı olabilir. Doktorunuz, evde yapılacak kan şekeri ölçümünün gerekli olup olmadığı ve nasıl yapılacağı konusunda size bilgi verecektir.
Birkaç rakam......diyabet tanısına dair. Diyabet hastası olmayanlarda kan şekeri aç karnına 126 mg/dl (7 mmol/l) altında ve HbA 1C de %5,7 altında olmalıdır. Eğer kan şekeri aç karnına en az iki defa 126 mg/dl ölçülmüşse, ya da glikolize hemoglobin %6,5 üzerinde ise diyabet söz konusudur. AÇ KARNA KAN ŞEKERİ mg/dl 126 mg/dl (7 mmol/l) Değerler uyuyorsa diyabet söz konusudur mg/dl 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) Bozulmuş glikoz toleransı için başka kontroller gereklidir 70-100 mg/dl (3,9-5,6 mmol/l) Normal kan şekeri mg/dl mg/dl < 70 mg/dl (3,9 mmol/l) Hipoglisemi: Özellikle yaşlı diyabet hastalarında çok düşük kan şekeri zararlı olabilir. TOK KARNA KAN ŞEKERİ Kan şekeri değeri, gündelik bir ölçümde 200 mg/dl (11,1 mmol/l) üzerinde ise bu yine diyabete işarettir. Tekrarlayan yüksek kan değeri ölçüldüğünde (aç karnına veya anlık kontrolde) veya HbA 1c %6,5 değeri ile kombine olması halinde diyabet tanısı konur. Federal Tabipler Odası (BÄK), Sigorta Doktorları Birliği (KBV), Bilimsel Tıp Dernekleri Birliği (AWMF). Tip-2 diyabet tedavisi için ulusal yönetim kılavuzu uzun versiyon, 1. baskı. Versiyon 1. 2013.
Birkaç rakam......diyabet kontrolüne dair. GLİKOLİZE HEMOGLOBİN (HbA 1C ) Diyabet kontrolü en güvenilir olarak HbA 1c değeri ile sağlanır. İyi kontrol edilen bir diyabet için hedef değerler: %6,5-7,5 (48-59 mmol/mol) Kişisel hedef değer aşağıdaki verilere bağlıdır: - Diyabet süresi - Hastanın yaşı - Eş tanılar - Tedavi türü Lütfen hedef değerleriniz için diyabet ekibinizle görüşün. Glikolize hemoglobin değeri (HbA 1C ) iki şekilde ifade edilebilir: % olarak veya mmol/mol olarak (aşağıda bir karşılaştırma tablosu mevcuttur). % 4,0 5,0 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 9,0 10,0 mmol/mol 20 31 42 48 53 59 64 75 86 Diyabet hastalarında genel olarak tavsiye edilen kan şekeri değerleri: Aç karnına kan şekeri 100 ile 125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) arasında; öğünden 2 saat sonraki kan şekeri 140 ile 199 mg/dl arasında (7,8-11,0 mmol/l). Federal Tabipler Odası (BÄK), Sigorta Doktorları Birliği (KBV), Bilimsel Tıp Dernekleri Birliği (AWMF). Tip-2 diyabet tedavisi için ulusal yönetim kılavuzu uzun versiyon, 1. baskı. Versiyon 1. 2013.