T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MUHASEBE VE FINANSMAN SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.0.200 tarih ve 29 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1...3 1. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ...3 1.1. Gider Kayıtları...4 1.2. KDV Hesaplamaları...7 1.3. Gider Kayıtları Uygulaması...8 1.4. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi...12 UYGULAMA FAALİYETİ...13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...14 ÖĞRENME FAALİYETİ-2...15 2. GELİR KAYITLARI...15 2.1. Katma Değer Vergisi ( KDV ) Hesaplamaları...17 2.2. Gelir Kayıtları Uygulaması...17 2.3. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi...20 2.4. Serbest Meslek Defterinde Amortisman Kayıtları...20 UYGULAMA FAALİYETİ...21 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...22 ÖĞRENME FAALİYETİ-3...23 3. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ KAYITLARI...23 3.1. Serbest Meslek Kazanç Makbuzunun Düzenlenmesi...23 3.1.1. Serbest Meslek Makbuzlarında Bulunması Gereken Özellikler...23 3.1.2. Anlaşmalı Matbaaların Duyurulması...24 3.1.3. Belgelerin Temini, Kullanımı, Basım ve Dağıtımı...24 3.1.4. Yasak Belge Kullanmanın Cezası...24 3.2. Serbest Meslek Makbuzu Uygulaması...24 UYGULAMA FAALİYETİ...30 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...31 ÖĞRENME FAALİYETİ-4...32 4. SERBEST MESLEK KAZANÇ BİLDİRİMİ...32 4.1. Bildirimin Amacı...32 4.2. Bildirimin Zamanı...33 4.2.1. Serbest Meslek Kazancı Belirlenirken İndirilecek Giderler...33 4.3. Serbest Meslek Kazancının Beyanı...33 4.4.Uygulama...33 4.5. Serbest Meslek Kazancı Vergisinin Ödenmesi...34 4.5.1. Serbest Meslek Kazanç Defteri Tutan Mükelleflere İlişkin Bildirim Bölümünün Doldurulması...35 4.5.2. Onay Bilgileri Bölümünün Doldurulması...35 4.5.3. Bildirimi Belirlenen Sürelerde Vermeyenler, Eksik veya Yanıltıcı Olarak Düzenleyenler Hakkında Uygulanacak Cezalar...35 UYGULAMA FAALİYETİ...38 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...39 MODÜL DEĞERLENDİRME...40 CEVAP ANAHTARLARI...44 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...49 i

KAYNAKÇA...50 ii

KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Ön koşulu yoktur. 344MV0019 Muhasebe ve Finansman Alan Ortak Serbest Meslek Kazanç Defteri Serbest meslek erbabının tutmak zorunda olduğu Serbest Meslek Kazanç Defteri nin tutulmasıyla ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir. YETERLİK MODÜLÜN AMACI Serbest Meslek Kazanç Defteri tutmak Genel Amaç VUK a göre Serbest Meslek Kazanç Defteri ni tutabileceksiniz. Amaçlar 1. Gider sayfasına giderleri yazabileceksiniz. 2. Gelir sayfasına gelirleri yazabileceksiniz. 3. Serbest Meslek Kazanç Defteri ni bütün olarak tutabileceksiniz. 4. Serbest meslek kazanç özetini çıkarabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bilgisayar, yazıcı, kâğıt, form belgeler, işletme defteri, CD, bilgisayar masası, hesap makinesi Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz. Ayrıca modül sonunda öğretmeninizin size vereceği uygulamalarla kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirebileceksiniz. iii

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenciler, Gelir Vergisi Kanunu na göre kazançlar üç grupta toplanır. Bunlar; ticari kazançlar, zirai kazançlar ve serbest meslek kazançlarıdır. Bu kazançlar, kazancı elde eden kişiler düşünülerek gruplandırılmıştır. İçerik olarak amaçları benzemektedir. Serbest meslek kazancı, adından da anlaşılacağı üzere serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen kazançtır. Serbest meslek faaliyeti, sermayeden çok, şahsi çalışmaya, ilmî veya mesleki bilgiye dayanan, ticari nitelikte olmayan ve bir işverene bağlı olmadan yapılan faaliyetlerdir. Serbest meslek kazancını diğer kazançlardan ayıran fark, sermayeden çok kişisel çaba, mesleki bilgi ve beceri gerektirmesidir. Örneğin doktorların, eczacıların, hukuk bürolarının kazançları, ticari kazanç olarak kabul edilmemektedir. Bu modülde serbest meslek erbabının tutmak zorunda olduğu Serbest Meslek Kazanç Defteri ni öğreneceksiniz. Bu defterin gider ve gelir sayfalarına neler kaydedilir? KDV hesaplamaları nasıl yapılır? Serbest Meslek Makbuzu nun nasıl düzenlendiği, Serbest Meslek Kazanç Bildirimi nin nasıl verileceği konusu işlenecektir. Başarılar dileriz. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-1 BBu faaliyetimizde; gider sayfasına giderleri yazabileceksiniz. ARAŞTIRMA Özel bir muayenehaneye giderek işlemlerini hangi deftere kaydettiklerini sorunuz. İnternet aracılığı ile serbest meslek kazanç defteri hakkında bilgi toplayınız. İnternetten elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. 1. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ Serbest meslek erbabı serbest meslek kazanç defteri tutar. Bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek kazancı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tutulan serbest meslek kazanç defteri üzerinden tespit edilir. Kollektif, adi komandit ve adi şirketler de serbest meslek kazançlarını serbest meslek kazanç defterine göre tespit ederler. Ancak, bu şirketlerin bilanço esasına göre tuttukları defterler ile noterler ve noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve borsa acentelerinin tuttukları resmi defterlerin de serbest meslek kazanç defteri yerine geçeceği Vergi Usul Kanunu nun 210 ve 212 nci maddelerinde hükme bağlanmıştır. 3

Resim 1.1: Doktorlar, eczacılar, avukatlar, diş doktorları ve mali müşavirler gibi şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işleri yapanlar Serbest Meslek Kazanç Defteri tutmak zorundadırlar. Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar, tek taraflı (basit) kayıt yöntemine göre yapılır. 1.1. Gider Kayıtları Hangi tür harcamaların serbest meslek kazanç defterine gider yazılacağı (GVK- Md.8) de belirtilmiştir. Serbest Meslek Kazanç defterinin gider sayfasına her türlü gider kayıtları, peşin ya da veresiye yapılmasına bakılmaksızın günlük yapılır. Gider Kavramı Kanunda serbest meslek kazancının elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin bir tanımı yapılmamış olmakla birlikte, serbest meslek faaliyeti ile doğrudan ilgili ve faaliyetin yürütülmesi ve kazancın doğması için zorunlu olan giderleri bu kapsamda değerlendirmek gerekmektedir. Bu kapsamda kira, aydınlatma, ısıtma, telefon, kırtasiye, işle ilgili şehir içi ulaşım, posta, işle ilgili bina, demirbaş, taşıt alımı dolayısıyla alınan borçlara ödenen faizler, bina ya da demirbaş onarım giderleri, yapılan işin hacmi ile orantılı temsil ve ağırlama giderleri, serbest meslek kazancı belirlenirken gider olarak dikkate alınabilir. İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar ise amortismanın yarısını gider yazabilirler. 4

Serbest Meslek Kazanç Defterinin Gider Sayfası Serbest meslek erbabı kazanç elde etmek ve işinin devamını sağlayabilmek için bir takım harcamalar yapmak durumundadır. İşte bu yaptığı harcamaları kazanç defterinin gider sayfasında gösterir. Serbest meslek kazanç defterinin sol tarafı gider sayfasıdır. Sayfalar numaralıdır. Defter işe başlandığında notere tasdik ettirilir. Karşılıklı sayfaların numaraları aynıdır. Defterin sağ tarafı gelir sayfasıdır. 1 numaralı gider sayfasının kaşısındaki sayfa da 1 numaralı gelir sayfasıdır. Gider sayfasında aşağıdaki bilgilir yer alır ( Şekil 1.1 ): GİDER SAYFASI Sayfa numarası (gelir sayfası numarası ile aynıdır.) Kayıt sıra numarasının yazıldığı sütun Kayıt tarihi yazılır. Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar günü gününe yazılır. İki sütundan oluşur; alınan fatura veya vesikanın, tarihi ve numarası yazılır. Giderlerin çeşitleri yazılır. Giderin tutarı YTL olarak yazılır. İndirilecek KDV tutarı yazılır. Toplam satırıdır. Gider tutarları ve indirilecek KDV tutarı toplamı yazılır. Not: Gider sayfasının ilk satırına nakli yekûn ya da önceki yıldan devreden yekûn(toplam) yazılır. 5

[1] 1 GİDER SERBESTMESLEK Sıra No[2] KAYIT TARİHİ ALINAN FATURA VEYA VESİKANIN [4] [3] TARİHİ NU. SI Giderlerin Çeşidi [5] Nakli Yekün Giderin Tutarı (YTL) İndirilecek KDV [7] [] YTL Kr [8] TOPLAM Şekil 1.1: Serbest Meslek Kazanç Defteri gider sayfası

1.2. KDV Hesaplamaları Serbest meslek ile uğraşanlar da hemen her türlü harcamalarında KDV öderler; malın teslimi veya fatura veya benzeri bir belgenin düzenlenmesi Katma Değer Vergisinin ortaya çıkmasına sebep olur. Hangisi önce yapılmışsa vergiyi doğuran olaya o esas alınır. Serbest Meslek erbabı kendilerine yapılan teslim ve hizmetler için KDV öderler ki bu KDV ye İndirilecek KDV denir. Resim 1.1: Serbest meslek erbabı düzenlediği belgede KDV hesaplamasını yapmak durumundadır. KDV= Mal veya Hizmet Bedeli x KDV Oranı Örnek: 80 YTL lik malın KDV oranı %18 ise, (KDV Hariç) KDV=80x0.18= 14,4YTL dir. KDV Dâhil Fiyat= Mal ve Hizmet Bedeli x (1+KDV Oranı) Örneğimizdeki malın KDV dâhil fiyatı=80 x (1+0.18)=94,4 YTL dir. KDV Dâhil fiyattan KDV hariç fiyatın bulunması; KDV Dâhil Fiyat/(1+KDV Oranı ) Örneğimiz için KDV dâhil fiyattan hariç fiyatı hesaplarsak; Resim 1.2: İndirilecek KDV Hesaplaması KDV Hariç Fiyat(Mal Bedeli)=94,4/(1+0.18)=80 YTL dir. Özetlersek, sadece KDV tutarını hesaplamak için, mal ve hizmet bedeli ile KDV oranını (%1, %8, %18 Çarparız.) KDV Dâhil fiyatı bulmak için mal ve hizmet bedeli ile ( 1+KDV oranı) 1,01 1,08 1,18 le çarparız. 7

KDV Dâhil fiyattan mal ve hizmet bedelini hesaplamak için, KDV dâhil fiyatı (1+KDV Oranı) 1,01 1,18-1,18 böleriz. 1.3. Gider Kayıtları Uygulaması GİDER Serbest meslek kazançlarının tespitinde hasılattan indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanunu nun 8 inci maddesinde bentler halinde açıklanmıştır. Söz konusu madde 5035 sayılı Kanun la 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilmek suretiyle gider kabul edilen ödemeler aşağıdaki gibidir. 1.Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler (İkametgâhları-nın bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmımnı iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.) 2.Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27 nci maddede yazılı giyim giderleri 3.Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri(seyahat maksadının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak şartıyla) 4.Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dâhil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar (amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde aynı Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanacak zararlar dâhil) 5.Kiralanan veya envantere dâhil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri.alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller 7.Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri 8.Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar 8

9.Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklâm vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar 10.Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar. Her türlü para cezaları ve vergi cezalan ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez. Serbest Meslek Kazanç defterinin sol tarafı gider sayfasıdır. Bu sayfa yedi sütundan oluşur. Bunlar Şekil 1.1 de gösterildiği gibi; sıra numarası, kayıt tarihi, alınan fatura veya vesikanın tarihi, numarası, gider çeşidi, giderin tutarı, inririlecek KDV dir. Şimdi buraya kadar öğrendiklerimizi bir örnek ile pekiştirelim. Örnek: Avukat Ahmet ASLANPINAR 15.08.200 tarihinde işe başlamıştır. Faaliyete ilişkin bilgiler şöyledir. 1) 31.08.200 tarihinde Eylül ayı iş yeri kirası 500 YTL ödenmiştir. 2) 01.09.200 tarihinde Demirel Kırtasiyeden 123 numaralı fatura ile 120 YTL lik kırtasiye malzemesi alınmıştır. (%18 KDV hariç ) 3) 18.09.200 tarihinde, 897 numaralı fatura ile TELEKOM a KDV dâhil 17.700 YTL telefon parası ödenmiştir. 4) 20.09.200 tarihinde büroda kullanılmak üzere PAK TEMİZLİK ten 12 numaralı fatura ile 95 YTL lik temizlik malzemesi satın alınmıştır. (%18 KDV hariç) 5) 25.09.200 tarihinde büroda kullanılmak üzere çay-kahve seti KEYFİM ZÜCCACİYE den 20 numaralı fatura ile 200 YTL ye satın alınmıştır.(%18 KDV hariç) ) 2.09.200 tarihinde Hukuk dergisi yıllık abone ücreti olan 150 YTL 159 numaralı fatura ile ödenmiştir. (% 18 KDV hariç) 7) 30.09.200 tarihinde personele brüt ücret 400 YTL ye göre ücret bordrosu yapılmış ve hesaplanan net ücret personele ödenmiştir. SSK işveren primi 78 YTL dir, iş yeri tehlike sınıfı 1 dir. İŞLEMLERİN YAPILMASI 1. İş yeri kirası gelir vergisi stopajı ve fon payı kesilir. Ancak kazanç defterine bürüt olarak 500 YTL Giderin Tutarı sütununa yazılır. Giderlerin Çeşitleri sütununa Kira gideri yazılır. 2. Giderlerin Çeşitleri sütununa Demirel Kırtasiye yazılır, alınan kırtasiye malzemesinin KDV hesaplaması şöyledir. 120*0,18=21,0. Giderin tutarı sütununa 120 YTL yazılır. İndirilecek KDV sütununa 21,0 YTL yazılır. 3. Giderlerin Çeşitleri sütununa TELEKOM yazılır, KDV hesaplaması dâhil olduğu için şöyle yapılır KDV Hariç Fiyat(Mal Bedeli) =17.700/(1+0.18)=15.00 YTL mal 9

bedeli olarak Giderin tutarı sütununa yazılır. 17.700 15.00=2,7 YTL İndirilecek KDV sütununa yazılır. 4. Giderlerin Çeşitleri sütununa PAK TEMİZLİK yazılır. Giderin Tutarı sütununa 95 YTL yazılır. KDV hesaplaması 95*0,18=17,1 YTL dir. İndirilecek KDV sütununa 17,1 YTL yazılır. 5. Giderlerin Çeşitleri sütununa KEYFİM ZÜCCACİYE yazılır. Giderin Tutarı sütununa 200 YTL yazılır. KDV hesaplaması 200*0,18=3 YTL dir. İndirilecek KDV sütununa 3 YTL yazılır.. Giderlerin Çeşitleri sütununa Mesleki Dergi yazılır. Giderin Tutarı sütununa 150 YTL yazılır. KDV hesaplaması 150*0,18=27 YTL dir. İndirilecek KDV sütununa 27 YTL yazılır. 7. İki kayıtta yapılır, Personel Ücreti bir kayıtta, SSK İşveren Payı bir kayıtta işlenir. Giderlerin Çeşitleri sütununa personel ücreti yazılır, Giderin Tutarı sütununa 400 YTL yazılır. Giderlerin Çeşitleri sütununa SSK işveren payı yazılır, Giderin tutarı sütununa 78 YTL yazılır. Not: Kayıt tarihi ve belge tarihi aynıdır. Gider sayfası sonunda toplamlar alınır. 10

AVUKAT AHMET ASLANPINAR IN SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ 1. GİDER Sıra No 1 2 3 4 5 7 8 ALINAN FATURA KAYIT VEYA VESİKANIN TARİHİ TARİHİ NU.SI 31.08.200 01.09.200 18.09.200 20.09.200 25.09.200 2.09.200 30.09.200 30.09.200 31.08.200 01.09.200 18.09.200 20.09.200 25.09.200 2.09.200 30.09.200 30.09.200 Giderlerin Çeşidi Nakli Yekün Giderin Tutarı (YTL) İndirilecek KDV YTL ----- İşyeri Kirası 500 ----- 123 Demirel Kırtasiye 120 21 0 897 TELEKOM 15 2 7 12 PAK TEMİZLİK 95 17 1 20 159 KEYFİM ZÜCCAC. MESLEKİ DERGİ Personel Ücreti 400 SSK İşveren Payı 78 200 3 150 27 Kr TOPLAM 1558 103 8 Şekil 1.1: Serbest Meslek Kazanç Defteri gider sayfası 11

1.4. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi Serbest Meslek Kazanç defterinde, kayıtlarda rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesabına doğrusu yazılmak suretiyle yapılır. Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunmaz bir hâle getirmek yasaktır. Boş satır bırakılamayacağı ve sayfaların yok edilemeyeceği (VUK. md. 218 de) belirtilmiştir. Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. Boş kalan satırlar (kayıt bulunmayanlar) mürekkepli kalemle çizilmek suretiyle, sonradan kayıt yapma imkânını ortadan kaldırmak üzere doldurulmuş sayılır. Ciltli defterlerde, sıra numarasını izleyen sayfalar ciltten koparılamaz.. Resim 1.3: Yanlış kayıtlar mürekkepli kalemle tek çizgi ile sonradan kayıt yapma imkânı ortadan kaldırılmak üzere doldurulmuş sayılır. 12

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Kazanç Defteri gider sayfası ve kayıtları ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki uygulamaları dikkatli bir şekilde yapınız. İşlem Basamakları Öneriler (İşlemin Yapılmasına İlişkin Öneriler) Serbest meslek kazanç defterini, kareli harita Serbest meslek kazanç defterini metot defterinin karşılıklı iki sayfasını elde veya bilgisayar ortamında kullanarak, ya da bilgisayarda tablo çiziniz. Yedi sütun oluşturunuz. Sütunlara sıra nu, kayıt tarihi, belge programlarını kullanarak çizebilirsiniz. Gider bölümü için faaliyetimizdeki Şekil 1,1 den faydalanarak yedi sütun oluşturabilirsiniz. tarih ve nu, gider çeşidi, tutar ve Şekil 1.1 den faydalanabilirsiniz. indirilecek KDV yazınız. Faaliyetimizde KDV hesaplamalarından KDV dâhil ve KDV hariç faydalanarak elinizde bulunan alışveriş hesaplamalarını formüllerden fişlerindeki meblağların KDV dâhil ve hariç faydalanarak yapınız. hesaplamalarını yapabilirisiniz. Tarih sırasına göre işlemleri Tarih sırasına göre hazırladığınız gider kaydediniz. sayfasına işlemleri kaydedebilirsiniz. Yanlış kayıtların üzerini tek çizgi Yanlış kayıtları VUK un 217 ve 218. ile düzeltiniz. maddesine göre düzeltebilirsiniz.(kesinlikle silinti, kazıntı yapmayınız. Boş satır bırakmayınız ve sayfa koparmayınız.) 13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. Serbest Meslek Kazanç Defteri ni kimler tutar? A) Bakkallar, manavlar B) Kırtasiyeciler, zücaciyeciler C) Avukatlar, doktorlar D) İşportacılar, pazarcılar 2. Kimler serbest meslek sahibidir? A) Şahsi mesai yapanlar B) İlmi veya mesleki bilgiye dayanan iş yapanlar C) İhtisasa dayanan ticari mahiyette olmayan iş yapanlar D) Hepsi 3. Serbest Meslek Kazanç Defteri nin gider kayıtları ne zaman yapılmalıdır? A) Peşin alışlar aynı gün yapılır, veresiye alışlar 10 gün sonra yapılır. B) Peşin alışlar aynı gün yapılır, veresiye alışlar ödendiği gün yapılır. C) Her türlü gider kayıtları, peşin ya da veresiye olduğuna bakılmaksızın aynı gün yapılır. D) Her türlü gider kayıtları aynı gün yapılır ancak amortisman gideri yıl sonunda yapılır. 4. Aşağıdakilerden hangisi serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilen giderlerdir? A) Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesinde ödenen genel giderler B) Mesleği icra edenin ailesinin seyahat giderleri C) Mesleği icra edenin ev kirası D) Hepsi DEĞERLENDİRME Ölçme değerlendirme sorularını cevapladıktan sonra modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz. Eksikleriniz varsa faaliyete dönerek tamamlayınız. 14

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 Lİ AMAÇ B Bu faaliyetimizde; gelir sayfasına hasılatlar yazabileceksiniz. ARAŞTIRMA Özel bir muayenehaneye giderek işlemlerini hangi deftere kaydettiklerini sorunuz. İnternet aracılığı ile serbest meslek kazanç defteri hakkında bilgi toplayınız. İnternetten elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. Gelir Kavramı 2. GELİR KAYITLARI Serbest Meslek Kazanç Defteri nde gelir kavramı; serbest meslek faaliyeti vasıtası ile elde edilen gelirleri (hasılatları) konu alır. Serbest meslek sahibi yaptığı işin karşılığında kazanç elde eder. Sağladğı bu kazanç, serbest meslek sahibinin geliridir. Serbest Meslek Kazanç Defteri nin sağ tarafı gelir sayfasını oluşturur. Serbest meslek sahibi yaptığı işin getirisi olan gelirini defterin sağ tarafına kaydeder. Gelir sayfasında aşağıdaki bilgiler yer alır ( Şekil 2.1 ): GELİR SAYFASI Sayfa numarası (gider sayfası ile aynı numarayı taşır) Kayıt sıra numarasının yazıldığı sütun Kayıt tarihi yazılır. Serbest meslek kazanç defterinde kayıtlar günü gününe yazılır. İki sütundan oluşur; verilen fatura veya vesikanın, tarihi ve numarası yazılır. Ücretin kimden alındığı yazılır. Gelirin tutarı yazılır. Hesaplanan KDV tutarı yazılır. Toplam sütunudur gelir tutarının ve hesaplanan KDV nin toplamı yazılır. 15

KAZANÇ DEFTERİ Sıra No[2] KAYIT TARİHİ VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] [3] TARİHİ NU. SI Ücretin Kimden Alındığı [5] Nakli Yekün Gelirin Tutarı (YTL) [1] 1 GELİR Hesaplanacak KDV [7] [] YTL Kr [8] TOPLAM Şekil 2.1: Serbest Meslek Kazanç Defteri gelir sayfası Gelir sayfası kazanç defterinin sağ tarafında yer alır GELİR 1

2.1. Katma Değer Vergisi ( KDV ) Hesaplamaları Katma Değer Vergisi hesaplamaları aynen gider hesaplamalarında olduğu gibidir. Ancak gelir sayfasında KDV Hesaplanan KDV olarak kaydedilir. Katma Değer Vergisi serbest meslek erbabının geliri ya da gideri değildir, devlete ödenmesi gereken bir vergidir. Serbest meslek sahibi brüt ücret üzerinden KDV hesaplaması yapar. Katma DeğerVergisini doğuran olay, serbest meslek makbuzunun kesilmesidir. Katma Değer Vergisi hesaplanır, deftere kaydedilir, ay sonunda, hesaplanan KDV nin indirilecek KDV den fazla çıkması hâlinde farkı, bir sonraki ayın 20 sine kadar bağlı bulunduğu vergi dairesine KDV beyannamesi ile beyan eder ve öder. Hesaplanan KDV indirilecek KDV den az olursa aradaki fark, gelecek ay ve aylarda indirilmek üzere devredilir. 2.2. Gelir Kayıtları Uygulaması Örnek: Avukat Ahmet ASLANPINAR 15.08.200 tarihinde işe başlamıştır. Faaliyete ilişkin bilgiler şöyledir. 1. 02.09.200 tarihinde 00001 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek, müvekkili Bayan Ayşe NARLI dan 250 YTL tahsil edilmiştir. ( %18 KDV hariç ) 2. 11.09.200 tarihinde 00002 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müvekkil Bay Ahmet KAZANIR dan 325 YTL tahsil edilmiştir ( %18 KDV hariç ) 3. 13.09.200 tarihinde 00003 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müvekkil Bayan Rukiye BAYRAM dan 1.250 YTL tahsil edilmiştir ( %18 KDV dâhil ) 4. 15.09.200 tarihinde 00004 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında, müvekkili Bay Aslan HAKYEMEZ den ( %18 KDV dâhil ) 580 YTL tahsil edilmiştir. İŞLEMLERİN YAPILMASI 1. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 02.09.200 olarak ilgili sütunlara yazılır. Sebest meslek makbuz numarası 00001 yazılır. Ücretin Kimden Alındığı sütununa Ayşe Narlı yazılır, Gelirin Tutarı sütununa 250YTL yazılır. KDV hariç hesaplaması ( 250*0,18=45 YTL) olarak yapılır ve Hesaplanan KDV sütununa 45 YTL yazılır. 2. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 11.09.200 olarak ilgili sütunlara yazılır. Sebest meslek makbuz numarası 00002 yazılır. Ücretin kimden alındığı sütununa Ahmet Kazanır yazılır, Gelirin Tutarı sütununa 325YTL yazılır. KDV hariç hesaplaması ( 325*0,18=58,5 YTL ) olarak yapılır ve Hesaplanan KDV sütununa 58,5YTL yazılır. 17

3. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 13.09.200 olarak ilgili sütunlara yazılır. Sebest meslek makbuz numarası 00003 yazılır. Ücretin kimden alındığı sütununa Rukiye Bayram yazılır, Gelirin Tutarı sütununa YTL yazılır. KDV dâhil hesaplaması( 1.250/1,18=1.059 YTL ) olarak yapılır ve Hesaplanan KDV sütununa (1.250 1.059=191YTL ) yazılır. 4. Kayıt tarihi ve verilen fatura veya vesikanın tarihi 15.09.200 olarak ilgili sütunlara yazılır. Serbest meslek makbuz numarası 00004 yazılır. Ücretin kimden alındığı sütununa Aslan Hakyemez yazılır, Gelirin Tutarı KDV dâhil hesaplaması ( 580/(1+0,18)=84,4 YTL Gelirin Tutarı sütununa 475, YTL yazılır, (580 475,= 104,4) olarak yapılır ve hesaplanan KDV sütununa 104,4 YTL yazılır. 18

KAZANÇ DEFTERİ [1] 1 GELİR Sıra No[2] 1 2 3 4 KAYIT TARİHİ [3] 02.09.200 11.09.200 13.09.200 15.09.200 VERİLEN FATURA VEYA VESİKANIN [4] TARİHİ NU.SI 02.09.20 0 11.09.20 0 13.09.20 0 15.09.20 0 Ücretin Kimden Alındığı [5] Nakli Yekün Gelirin Tutarı (YTL) 00001 Ayşe Narlı 250 Hesaplanacak KDV [7] [] YTL Kr 00002 Ahmet Kazanır 325 58 5 00003 Rukiye Bayram 1.059 191 00004 Aslan Hakyemez 45 475, 104 4 [8] TOPLAM 2.109, 398 9 19

2.3. Yanlış Kayıtların Düzeltilmesi Serbest Meslek Kazanç Defteri nde, kayıtlarda rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veyahut ilgili bulunduğu hesabına doğrusu yazılmak suretiyle yapılır. Defterlere geçirilen bir kaydı kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunmaz bir hâle getirmek yasaktır. Boş satır bırakılamayacağı ve sayfaların yok edilemeyeceği (VUK. md. 218) de belirtilmiştir. Defterlerde kayıtlar arasında usulen yazılmaya mahsus olan satırlar, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. Boş kalan satırlar (kayıt bulunmayanlar) mürekkepli kalemle çizilmek suretiyle, sonradan kayıt yapma imkânını ortadan kaldırmak üzere doldurulmuş sayılır. Ciltli defterlerde, sıra numarası izleyen sayfalar ciltten koparılamaz. Resim 1.3: Hatalı kayıtlar mürekkepli kalemle tek çizgi ile sonradan kayıt yapma imkânı ortadan kaldırılmak üzere doldurulmuş sayılır. 2.4. Serbest Meslek Defterinde Amortisman Kayıtları Serbest meslek erbabı, işlerinde bir yıldan fazla kullandıkları ve amortismana tabi tuttukları tesisat ve demirbaş eşyanın kıymetleri ile amortismanlarını VUK 189'uncu maddede yazılı şekilde tutulan "Amortisman kayıtlarında" gösterirler. ( VUK md. 211 ) 20

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Kazanç Defteri gelir sayfası ve kayıtları ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki uygulamaları dikkatli bir şekilde yapınız. İşlem Basamakları Serbest meslek kazanç defterini elde veya bilgisayar ortamında çiziniz. Yedi sütun oluşturunuz. Sütunlara sıra nu, kayıt tarihi, belge tarih ve nu, ücretin kimden alındığı, tutar ve hesaplanan KDV yi yazınız. KDV dâhil ve KDV hariç hesaplamalarını formüllerden faydalanarak yapınız. Tarih sırasına göre işlemleri kaydediniz. Yanlış kayıtların üzerini tek çizgi ile düzeltiniz. Öneriler (İşlemin Yapılmasına İlişkin Öneriler) Serbest meslek kazanç defterini, kareli harita metot defterinin karşılıklı iki sayfasını kullanarak, ya da bilgisayarda tablo programlarını kullanarak çizebilirsiniz. Gider bölümü için faaliyetimizdeki Şekil 1.1 den faydalanarak yedi sütun oluşturabilirsiniz Şekil 2.1 den faydalanabilirsiniz. Faaliyetimizde KDV hesaplamalarından faydalanarak elinizde bulunan alışveriş fişlerindeki meblağların KDV dâhil ve hariç hesaplamalarını yapabilirisiniz. Tarih sırasına göre hazırladığınız gelir sayfasına işlemleri kaydedebilirsiniz. Yanlış kayıtları VUK un 217 ve 218. maddesine göre düzeltebilirsiniz.(kesinlikle silinti, kazıntı yapmayınız. Boş satır bırakmayınız ve sayfa koparmayınız.) 21

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. Serbest Meslek Kazanç Defteri nin gelir sayfasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Sayfa numarası B) Gelir tutarı C) Toplam sütunu D) İndirilecek KDV 2. 25.10.200 tarihinde Mali Müşavir Serhat Hesapçı, yeni açtığı mali müşavirlik bürosu için 200 YTL lik temizlik malzemesini 125 numaralı fatura ile satın almıştır ( KDV hariç %18 ). Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir. A) Doğru B) Yanlış 3. 27.10.200 tarihinde SMMM Serhat Hesapçı Akyazı İnşaat Şirketinden yaptığı işin karşılığı olarak 800 YTL ücret tahsil etmiştir. Karşılığında 0012 numaralı serbest meslek makbuzu kesmiştir ( KDV hariç %18) Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir. A) Doğru B) Yanlış 4. 29.10.200 tarihinde Avukat Burak Aslanpınar müvekkili Feriha Akdereden 250 YTL avukatlık ücretini tahsil etmiş ve karşılığında 00015 numaralı serbest meslek makbuzu kesmiştir. ( % 18 KDV Hariç ) Yukarıdaki kayıt gelir sayfasına kaydedilecektir. A) Doğru B) Yanlış DEĞERLENDİRME Ölçme değerlendirme sorularını cevapladıktan sonra modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz. Eksikleriniz var ise faaliyete dönerek tamamlayınız. 22

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-3 Bu faaliyetimizde; gider ve gelir kayıtlarının nasıl yapıldığını ve serbest meslek makbuzu düzenlemeyi göreceğiz. ARAŞTIRMA Gelir ve gider kayıtları hakkında bilgi toplayınız. Serbest meslek kazanç defterini bilgisayarda ya da elde çiziniz. 3. SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ KAYITLARI 3.1. Serbest Meslek Kazanç Makbuzunun Düzenlenmesi Vergi Usul Kanunu na göre Serbest meslek erbabına mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilâtı için iki kopya serbest meslek makbuzu düzenlemek ve bir kopyasını müşteriye vermek, müşterinin de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyeti getirilmiştir. denilmiştir. Bu durumda, söz konusu faaliyetinizin serbest meslek faaliyeti olması nedeniyle, serbest meslek defteri tasdik ettirerek tutmanız ve serbest meslek makbuzu düzenlemeniz gerekmektedir. Vergi Usul Kanunu uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım Ve Dağıtımları Hakkındaki Yönetmelik e göre; Madde 1- (2.1.1989 gün ve 2001 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelik değişikliği ile değişen madde) Bu Yönetmelik serbest meslek makbuzu ve Bakanlıkça kullanılması zorunlu hâle getirilen belgelerin üçüncü şahıslara basım ve dağıtım işlemlerine ilişkin şekil, şart, usul ve esaslar ile bunlara uyulmaması hâlinde uygulanacak cezai şartları belirlemek amacıyla düzenlenmiştir. 3.1.1. Serbest Meslek Makbuzlarında Bulunması Gereken Özellikler Makbuzu vereninin adı soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası ile makbuzun seri ve müteselsil sıra numarası yazılı olacaktır. Müşterinin adı soyadı veya unvanı, adresi ve makbuz tarihi ile alınan paranın miktarının yazılabileceği yeterli aralıklarda boş yerler bulunacaktır. Serbest Meslek Makbuzu, 14x20 cm veya 14x10 cm ebadında olacaktır. 23

3.1.2. Anlaşmalı Matbaaların Duyurulması Bakanlık veya Defterdarlık tarafından; yeni anlaşma yapılan, anlaşması yenilenen, anlaşması fesh edilen veya yenilenmeyen matbaa işletmecileri, ilgili vergi dairelerine bildirilir. Vergi Dairelerince de, matbaaların isim ve adresleri ilan koymaya mahsus yerlerde ilan edildiği gibi, mutat vasıtalarla da kamuoyuna duyurulur. 3.1.3. Belgelerin Temini, Kullanımı, Basım ve Dağıtımı Belgelerin temini, kullanımı, basım ve dağıtımı konusunda mükellefler ve matbaa işletmecileri aşağıda belirtilen esaslara uyarlar. a) Mükellefler, söz konusu belgeleri bedeli mukabilinde sadece bağlı bulundukları vergi dairesinin il sınırları içerisinde kalan anlaşmalı matbaalara bastırırlar. b) Matbaa işletmecileri, mükellefler tarafından bastırılacak olan belgelere öncelik tanırlar, siparişleri on beş gün içinde basıp teslime hazır hâle getirirler. Basılan bu belgeler mükellef veya vekiline tutanakla teslim edilir. Ancak teslime hazır hâle getirilen belgelerin mükellefler tarafından teslime hazır hâle getirildiği tarihten itibaren bir ay içinde alınmaması hâlinde, anlaşmalı matbaa işletmecisi tarafından durum ilgili defterdarlığa bildirilir. Defterdarlıkça da, durum tutanakla tespit edilerek söz konusu belgeler yatay ya da dikey kesilmek suretiyle kullanılmayacak şekilde iptal edilir. 3.1.4. Yasak Belge Kullanmanın Cezası Madde 1-159 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği gereğince notere tasdik ettirilmemiş veya bu Yönetmelik esaslarına göre hazırlanmamış olan belgeleri kullanan mükellefler hakkında, bu belgelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul edilerek, Vergi Usul Kanunu nun ilgili hükümleri uyarınca işlem yapılır. 3.2. Serbest Meslek Makbuzu Uygulaması Brüt ücret üzerinden %22 gelir vergisi stopajı ( kesintisi ) yapılır. Gelir vergisi stopajı brüt ücretten düşülür. Brüt ücret üzerinden %18 KDV hesaplanır. Örnek: Diş doktoru Kürşat ESER, müşterisi Banu KARAKEÇİLİ nin alt ve üst ön dişlerini 1000 YTL ye yapmıştır. Dolayısıyla müşterisine Serbest Meslek Makbuzu kesmiştir. Gelir Vergisi Stopajı = Brüt Ücret x % 22 formülüne göre, Gelir Vergisi Stopajı = 1000 x 0,22 = 220 YTL KDV = 1000 x 0,18 = 180 YTL Net Ücret = 1000 ( 220 ) + 180 = 90 YTL Buna göre makbuz düzenlenir. 24

SERBEST MESLEK MAKBUZU DOÇ.DR. KÜRŞAT ESER Mediha Eldem Sk. Cilt No: 00100 No= 47 / 1 Sıra No: 0007 Kızılay / ANKARA Tarih: 22.09.200 Yeğenbey V.D. 00123589157 MÜŞTERİNİN: Adı Soyadı: Banu KARAKEÇELİ Aderisi: Uğur Mumcu Mah. İdareciler st. No: 9 Batıkent / ANKARA Vergi Hesap No: 2154458975 YAPILAN HİZMET Alt - Üst protez Brüt Ücret 1000 Gelir Vergisi 220 Kesinti 780 Net Ücret KDV % 18 180 Tahsilat Toplamı 90 Yalnız Dokuzyüz altmış YTL dir. Doç.Dr. Kürşat ESER Mediha Eldem Sk No= 47 / 1 Kızılay / ANKARA Yeğenbey V.D. 00123589157 Şekil 3.1: Serbest meslek makbuzu 25

Örnek Uygulama: Serbest diş doktorluğu yapan Doç. Dr. Kürşat Eser in 01.01.200 tarihinden 31.01.200 tarihine kadar gerçekleşen işlemleri aşağıdaki gibidir ( İşlemlerde KDV % 18 olarak dikkate alınmıştır). Giderler: 1. 02.01.200 tarihinde 12547 numaralı fatura ile Hilal Kırtasiyeden ( KDV hariç ) 0 YTL lik kırtasiye malzemesi satın alınmıştır. 2. 04.01.200 tarihinde 1058 numaralı fatura ile 27 YTL elektrik parası ödenmiştir. ( KDV dâhil ) 3. 11.01.200 tarihinde Diş Tabibleri Birliğine 12547 numaralı makbuzla 20 YTL oda aidatı ödenmiştir. 4. 12.01.200 tarihinde 259871 numaralı fatura ile 45 YTL telefon faturası ödenmiştir. ( KDV dâhil ) 5. 1.01.200 tarihinde 207 numaralı makbuzla apartman aidatı olarak 10 YTL ödenmiştir.. 20.01.200 tarihinde 103250 numaralı makbuzla mesleki derginin yıllık abone ücreti olan 120 YTL ödenmiştir. ( KDV % 8 hariç ) 7. 23.01.200 tarihinde Pak Temizlikten 2598 numaralı fatura ile 58 YTL lik temizlik malzemesi satın alınmıştır. ( KDV hariç ) 8. 25.01.200 tarihinde Diş teknisyeni Ahmet Teknik ten 000125 numaralı fatura ile 250 YTL lik diş malzemesi satın alınmıştır. ( KDV % 8 hariç ) 9. 2.01.200 tarihinde muayenehanede kullanılmak üzere 0013 numaralı fatura ile 15 YTL lik çay, şeker ve kahve satın alınmıştır. ( KDV hariç ) 10. 31.01.200 tarihinde muayenehanede çalışan Esma Çalışkan a brüt üçret 400 YTL ye göre ücret bordrosu yapılmış hesaplanan net ücret çalışana ödenmiştir. İşveren primi 25 YTL dir. İş yeri tehlike sınıfı 1 dir. Resim 3.1: Diş doktorları Serbest Meslek Kazanç Defteri tutmak zorundadırlar. 2

Gelirler: 1. 02.01.200 tarihinde 102123 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek müşteri Bay Aslan KORKMAZ dan 1.200 YTL tahsil edilmiştir ( %22 Gelir vergisi stopajı kesilmiş, brüt ücret üzerinden % 18 KDV hesaplanmıştır). 2. 0.01.200 tarihinde 102124 numaralı serbest meslek makbuzu düzenlenerek müşteri Bayan Hale GÜNDÜZ den 500 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ). 3. 09.01.200 tarihinde 102125 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bayan Feriha AKDERE den 250 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ). 4. 11.01.200 tarihinde 10212 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bayan Sibel ÖZIŞIK dan 750 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ). 5. 20.01.200 tarihinde 102127 numaralı serbest meslek makbuzu karşılığında müşteri Bay Doğan SELİM den 850 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ).. 2.01.200 tarihinde 102128 numaralı serbest meslek mahbuzu karşılığında müşteri Bayan Beyhan AKYOL dan 980 YTL tahsil edilmiştir ( % 18 KDV hariç ). Not: Serbest meslek erbabının tüm gelirleri gelir vergisine tabidir. Brüt ücret üzerinden %22 Gelir Vergisi Stopajı uygulanır. Ancak ücret brüt olarak serbest meslek defterine işlenir, vergiler, vergi dairesine yatırılır. Ödenen vergiler açık olarak serbest meslek kazanç defterinde gösterilmez. Verilen örnekte işlemler devam ettiği için gelir ve gider sayfa toplamları alınmamıştır. Resim 3.2: Serbest meslek kazancında KDV % 18 dir. 27

DOÇ. DR. KÜRŞAT ESER İN SERBEST KAZANÇ DEFTERİ GİDER SAYFASI 01/01/200 31/01/200 1 GİDER Sıra Nu 1 2 3 4 5 7 8 9 10 11 ALINAN FATURA KAYIT VEYA VESİKANIN TARİHİ TARİHİ Nu. sı 02.01.200 04.01.200 11.01.200 12.01.200 1.01.200 20.01.200 23.01.200 25.01.200 2.01.200 31.01.200 31.01.200 02.01.200 04.01.200 11.01.200 12.01.200 1.01.200 20.01.200 23.01.200 25.01.200 2.01.200 31.01.200 31.01.200 Giderlerin Çeşidi Nakli Yekün Giderin Tutarı (YTL) İndirilecek KDV YTL 12547 Hilal kırtasiye 0 10 8 1058 Elektrik Gideri 22,8 4 2 12547 Diş Tabibleri Birliği 259871 Telefon Gideri 38 7 20 207 Apartman aidatı 10 103250 Mesleki yayın gideri Kr 120 9 2598 Temizlik Gideri 58 10 44 000125 Tıbbi malzeme 250 20 0013 Gıda Gideri 15 2 7 Personel ücreti 400 İşveren Primi 25 28 TOPLAM Şekil 3.2: Serbest Meslek Kazanç Defteri gider sayfası

DOÇ. DR. KÜRŞAT ESER İN SERBEST KAZANÇ DEFTERİ GELİR SAYFASI 01/01/200 31/01/200 KAZANÇ DEFTERİ [1] 1 GELİR VERİLEN FATURA Gelirin KAYIT VEYA VESİKANIN [4] Ücretin Kimden Hesaplanacak Tutarı TARİHİ TARİHİ Nu. sı Alındığı KDV [7] [3] (YTL) [5] [] YTL Kr Sıra Nu[2] 1 2 3 4 5 02.01.200 0.01.200 09.01.200 11.01.200 20.01.200 2.01.200 02.01.20 0 0.01.20 0 09.01.20 0 11.01.20 0 20.01.20 0 2.01.20 0 Nakli Yekün 102123 Aslan Korkmaz 1.200 21 102124 Halil Gündüz 500 90 102125 Feriha Akdere 250 45 10212 Sibel Özışık 750 135 102127 Doğan Selim 850 153 102128 Beyhan Akyol 980 17 4 [8] TOPLAM Şekil 3.3: Serbest Meslek Kazanç Defteri gelir sayfası 29

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Makbuzu ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki uygulamaları dikkatli bir şekilde yapınız. İşlem Basamakları Öneriler Serbest meslek makbuzu nasıl düzenlenir öğreniniz. Serbest meslek makbuzu düzenlenirken uyulması gereken kuralları öğreniniz. Serbest meslek kazanç defterini elde veya bilgisayar ortamında çiziniz. Serbest meslek makbuzu düzenlenirken hesaplanması gereken KDV ve Gelir Vergisi Stopajlarını hesaplamayı öğreniniz. Gider sayfasının sütun başlıklarına; sıra nu, kayıt tarihi, belge tarih ve nu, giderin çeşidi, giderin tutarı ve indirilecek KDV tutarını yazınız. Gelir sayfasının sütun başlıklarına; sıra nu, kayıt tarihi, belge tarih ve nu, ücretin kimden alındığı, tutar ve hesaplanan KDV tutarını yazınız. Örnek çözümü dikkatlice yapınız. VUK (sayı 213, madde 23 ) u inceleyebilirsiniz. Serbest meslek kazanç defterini, kareli harita metot defterinin karşılıklı iki sayfasını kullanarak, ya da bilgisayarda tablo programlarını kullanarak çizebilirsiniz. Serbest meslek makbuzunu piyasadan temin edebileceğiniz gibi faaliyetimizdeki Şekil 3,1 den faydalanarak bigisayarda ya da elde çizebilirsiniz. Gider ve gelir bölümü için faaliyetimizdeki Şekil den faydalanarak yedişer sütun oluşturabilirsiniz. 30

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. Serbest meslek makbuzu kaç nüsha düzenlenmek zorundadır? A) 3 nüsha B) Tek nüsha C) 2 nüsha D) 4 nüsha 2. Serbest meslek makbuzunun ölçüsü aşağıdakilerden hangisidir? A) 14x15 14x10 B) 14x5 14x10 C) 10x14 20x14 D) 14x20 14x10 3. Serbest meslek makbuzunu basacak matbaalar hangi kuruluş tarafından belirlenir? A) Maliye Bakanlığı veya Defterdarlık tarafından B) Başbakanlık veya Belediye Başkanlığı tarafından C) Vergi Dairesi veya Defterdarlık tarafından D) Serbest Meslek Kuruluşları tarafından 4. Serbest meslek erbabı serbest meslek makbuzunu nerede bastırmalıdır? A) Bakanlık matbaalarında B) Bağlı bulunduğu il sınırlarının vergi dairesinin il sınırlarındaki anlaşmalı matbaalarında. C) İstediği herhangi bir matbaada D) Hepsi 5. Serbest meslek makbuzu düzenlenirken brüt ücret üzerinden hangi vergiler kesilir? A) ÖTV ve Gelir Vergisi Stopajı B) Kurumlar Vergisi ve KDV C) Gelir Vergisi Stopajı ve Fon Payı D) Gelir Vergisi Stopajı ve KDV DEĞERLENDİRME Ölçme değerlendirme sorularını cevapladıktan sonra cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz. Eksikleriniz varsa faaliyete dönerek tamamlayınız. 31

ÖĞRENME FAALİYETİ 4 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-4 Bu faaliyetimizde; serbest meslek kazanç defterinin yılsonunda gelir ve gider sayfalarının toplamlarının alınması ve aradaki farkın alınarak kazanç bildiriminin verilmesini göreceğiz. ARAŞTIRMA İnternet aracılığı ile serbest meslek kazanç bildirimi hakkında bilgi toplayınız. İnternetten elde ettiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. Çevrenizdeki bir vergi dairesinden serbest meslek kazanç bildirimi formunu temin ediniz. 4. SERBEST MESLEK KAZANÇ BİLDİRİMİ Serbest meslek defteri tutanlar yıl sonu geldiğinde ( VUK un 174 üncü maddesi Kanun daki hükme göre; defterler hesap dönemi itibarıyla tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır.)defterlerini kapatırlar yani gelir ve gider sayfalarının toplamını alırlar, kârda mı zararda mı olduklarını tespit ederler. Gelir vergisi stopajlarını hesaplarlar. Ayrılan amortismanlarını ve demirbaş satışından elde ettikleri kârı tespit ederler. Bütün bu işlemler tamamlandıktan sonra Serbest Meslek Kazanç Bildirimi ni doldururlar. 4. 1. Bildirimin Amacı Performans Derecelendirme Bildirimi nin amacı, mükelleflerin vergiye uyumunun sağlanması temel amacına yönelik olarak, mükellefleri daha yakından takip etmek; performanslarını dönemler ve sektörler itibarıyla izlemek, mukayese etmek ve derecelendirilmesini sağlamaktır. 32

4.2. Bildirimin Zamanı Serbest meslek faaliyetinde bulunan gerçek kişi mükellefler, kazançlarını yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmektedirler. Gelir Vergisi mükelleflerinin 2005 yılı gelirlerini 200 yılı Mart ayında beyan etmeleri gerekmektedir. GVK nin 92 nci maddesi gereği yıllık beyanname Mart ayının 15 inci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilir. Beyan edilen ve ödenmesi gereken vergiler ise, GVK nin 117 nci maddesi gereği Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir. 4.2.1. Serbest Meslek Kazancı Belirlenirken İndirilecek Giderler Serbest meslek kazançlarının tespitinde hasılattan indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanunu nun 8 inci maddesinde bentler hâlinde açıklanmıştır. Söz konusu madde 5035 sayılı Kanun la 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilmek suretiyle gider kabul edilen ödemeler I.Faaliyetimizde yapılan giderin konu başlıkları olarak verilmiş olup modül sonunda ayrıntılı olarak verilmiştir. ( bk. I.Faaliyet Sayfa 10 ) 4.3. Serbest Meslek Kazancının Beyanı Gelir Vergisi Kanunu nun 85 inci maddesinde, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetinden kazanç temin etmemiş olsa bile yıllık beyanname vereceği hükme bağlanmıştır. Yıllık beyanname ise anılan Kanun un 92 nci maddesi uyarınca beyannamenin ait olduğu yılı izleyen yılın Mart ayının on beşinci günü akşamına kadar verilmesi ve tahakkuk eden gelir vergisinin de 117 nci maddesi uyarınca Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenmesi hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan Gelir Vergisi Kanunu nun 18 inci maddesi uyarınca istisna tutulan serbest meslek kazançları ile dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilenmiş serbest meslek kazançlarından yapılan vergi kesintisi nihai vergileme olacak ve bunlara ilişkin beyanname verilmeyecektir. 4.4.Uygulama Bay Ahmet HESAPÇI Mali Müşavirlik mesleğini icra etmektedir. HESAPÇI 200 yılında; Bay Ahmet Vermiş olduğu mali müşavirlik hizmetinden toplam 150.000.- YTL hâsılat elde etmiştir. Mesleki giderleri toplamı 50.000.- YTL dir. 33

Net serbest meslek kazancı 150.000.-YTL dir. - Yıllık 3.000.-YTL Bağ-Kur primi ödemiştir. - (A) sigorta şirketine, şahıs ve bireysel emeklilik katkı payı olarak 1.000.- YTL prim ödemiştir. - Çocuğu için yıllık olarak.000.-ytl özel okul ücreti, kendisi, eşi ve çocuğu için 4.000.- YTL merkezi Türkiye de bulunan (A) sigorta şirketine özel sağlık sigorta primi olmak üzere toplam 10.000.-YTL eğitim ve sağlık harcaması yapmıştır. Bu veriler ışığında örneğimizin çözümü aşağıdaki gibi olacaktır. Buna göre Bay Ahmet HESAPÇI ın 200 yılı Gelir Vergisi matrahı aşağıdaki gibi olacaktır: Toplam Gelirler 150.000.- Toplam Giderler 50.000.- Net Serbest Meslek Kazancı 150.000.- Bağ-Kur Primi (Tablo-7 deki 32 nci Satır) 3.000.- Beyan Edilecek S.Meslek Kazancı 97.000.- Mahsup Edilecek İndirimler Toplamı 10.700.- Şahıs ve Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri : 1.000.- Eğitim ve Sağlık Harcamaları....... : 9.700.- * (Beyan edilen gelirin%10 unu aşmaması şartı bulunduğundan, indirilecek tutar 10.000.-YTL yerine 9.700.-YTL olmalıdır) Gelir Vergisi Matrahı 8.300.- 4.5. Serbest Meslek Kazancı Vergisinin Ödenmesi Serbest meslek erbabı bir takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesini ertesi yılın mart ayının 15. günü akşamına kadar bağlı olduğu vergi dairesine vermek ve vergilerini de mart, temmuz aylarında olmak üzere iki taksit hâlinde ödemek zorundadır.(gvk, md. 92) Serbest meslek erbabı beyan ettiği kazanç üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kendisine yapılan ödemelerden dolayı kesilen vergiyi mahsup edebilecektir.(gvk, md. 121) 34

Ödemeler ise Maliye Bakanlığı nca yetki verilen bankalar aracılığıyla yapılabileceği gibi vergi dairesi veznelerinden de yapılabilir. Serbest meslek kazancı, tahsil olunan hâsılattan yapılan giderlerin düşülmesi suretiyle gerçek usulde tesbit edilmektedir.(gvk, md. 7) Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden, bu faaliyet dolayısı ile yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.(gvk, md. 7) 4.5.1. Serbest Meslek Kazanç Defteri Tutan Mükelleflere İlişkin Bildirim Bölümünün Doldurulması Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler, A- GAYRİSAFİ HÂSILAT, B- İNDİRİLECEK GİDERLER ve C- FARK (kar veya zarar) kısmına ait bilgileri, Gelir Vergisi Beyannamelerinin SERBEST MESLEK KAZANÇLARINA İLİŞKİN BİLDİRİM bölümünden hareketle dolduracaklardır. İlgili dönem amortisman ve finansman giderleri yasal defter kayıtlarından belirlenecek ve bu tutarlar C- FARK (kar veya zarar) tutarına ilave edilerek F-FAVÖK tutarı, FAVÖK tutarının A-Gayri Safi hasılat tutarına bölünmesiyle de G- FAVÖK ORANI tespit edilecektir. 4.5.2. Onay Bilgileri Bölümünün Doldurulması Bildirimi onaylayan mükellef veya kanuni temsilcisi tarafından, Adı-Soyadı, Vergi Kimlik Numarası ve Tarih bölümü doldurulup imzalanacaktır. Ayrıca (varsa) mükellefin 358 Sayılı Kanuna istinaden yetki almış serbest muhasebecisi, serbest muhasebeci mali müşaviri veya yeminli mali müşaviri tarafından da Adı- Soyadı, Vergi Kimlik Numarası, Sicil Numarası yazılarak imzalanacaktır. Beyannameleri imzalayan veya tasdik eden meslek mensuplarının söz konusu bildirimde yer alan bilgilerin doğruluğundan sorumlu olacakları tabiidir. 4.5.3. Bildirimi Belirlenen Sürelerde Vermeyenler, Eksik veya Yanıltıcı Olarak Düzenleyenler Hakkında Uygulanacak Cezalar Bu Genel Tebliğ ile verme zorunluluğu getirilen bildirimleri, belirlenen sürelerde vermeyenler, eksik veya yanıltıcı olarak düzenleyenler hakkında; Vergi Usul Kanunu nun mükerrer 355 inci maddesi uyarınca, mükellefiyet durumlarına göre, özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Bu cezalara rağmen yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında özel usulsüzlük cezaları bir kat artırılarak uygulanacaktır. Eksik veya yanıltıcı olarak düzenleyenler hakkında ise Vergi Usul Kanunu'nun 352/B 7. maddesi uyarınca ikinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir. 35

PERFORMANS DERECELENDİRME BİLDİRİMİ (SERBEST MESLEK KAZANÇ DEFTERİ TUTAN MÜKELLEFLER İÇİN) 1-MÜKELLEF BİLGİLERİ ADI-SOYADI (UNVANI) AHMET HESAPÇI (...YILI) VERGİ DAİRESİ YEĞENBEY VERGİ DAİRESİ VERGİ KİMLİK NUMARASI 15022002551 FAALİYET KODU 8900 FAALİYET ADI SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİR * 0-5 Yıl -10 Yıl 11-15 Yıl 1-20Yıl Daha Fazla FAALİYETTE BULUNULAN SÜRE 2- PERFORMANS VERİLERİ (YTL) A-GAYRİSAFİ HASILAT B-İNDİRİLECEK GİDERLER C-(KAR VEYA ZARAR) (A-B) D-FİNANSMAN GİDERLERİ E-AMORTİSMAN GİDERLERİ F-FAVÖK (C+D+E) (zarar oluşması halinde C eksi olarak dikkate alınacaktır.) 150.000 50.000 100.000 G-FAVÖK ORANI (F/A) (virgülden sonra tek hane yürütülecektir.) 3

3-ONAY BİLGİLERİ Mükellef veya Kanuni Temsilcinin Adı-Soyadı Vergi Kimlik Numarası 15022002551 Tarih 31.12.200 Bildirimi İmzalayan SM, SMM veya YMM nin Adı-Soyadı AHMET HESAPÇI Vergi Kimlik Numarası Sicil Numarası İmzası A.Hesapçı İmza Şekil 4.1: Performans derecelendirme bildirim formu ( serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler için ) 37

UYGULAMA FAALİYETİ Serbest Meslek Kazanç Bildirimi ile ilgili öğrendiklerinizi pekiştirmek amacı ile aşağıdaki uygulamaları dikkatli bir şekilde yapınız. İşlem Basamakları Öneriler Serbest meslek kazanç bildirimi (performans derecelendirme bildirimi ) nedir öğreniniz. Serbest meslek kazancının bildirim amacını ve bildirim zamanını öğreniniz. Serbest meslek kazancının beyanı ve ödeme zamanını öğreniniz. Serbest meslek kazanç bildirimi ( performans derecelendirme bildirimini ) elde veya bilgisayarda çiziniz. Performans derecelendirme bildiriminin mükellefle ilgili bölümünü doldurunuz. Onay bilgileri bölümünü doldurunuz. VUK (174 üncü ) maddesini inceleyebilirsiniz. I.Faaliyetimizden faydalanabilirsiniz. GVK nin 85 ve 92 inci maddelerinden faydalanabilirsiniz. GVK nin 85 ve 92 inci maddelerinden faydalanabilirsiniz. Performans derecelendirme bildirimini elde veya bilgisayarda çizebileceğiniz gibi internetten indirebilirsiniz. Bü bölümü kendinize ait bilgiler ile doldurabileceğiniz gibi tanıdığınız serbest meslek erbabına ait bilgileri de doldurabilirsiniz. Onay bilgileri bölümünü kendi adınıza doldurabilirsiniz. 38