Kardiyovasküler hastalıklar 75 yaģın altındaki tüm ölümlerin yaklaģık % 40 ından sorumludur. M.Ġ. geliģen hastaların 1/3 ü hastane öncesi dönemde

EĞİTİM BİRİMİ

Kardiyovasküler hastalıklar 75 yaģın altındaki tüm ölümlerin yaklaģık % 40 ından sorumludur. M.Ġ. geliģen hastaların 1/3 ü hastane öncesi dönemde akut semptomların baģlamasından sonra 1 h. içinde yaģamlarını yitirmektedir 2

Bu ölümlerin çoğunda mevcut olan ritim Ventriküler Fibrilasyon veya Nabız Alınamayan Ventriküler TaĢikardi (VF / nabız alınamayan VT) dir. Bu aritmilerin her ikisinde de en etkili tedavi defibrilasyondur. 3

YaĢam Kurtarma Zinciri Kardiyak Arresti baģarılı bir Ģekilde hayata döndürme iģlemleri YaĢam Kurtarma Zinciri kavramı içerisinde ele alınmaktadır. 4

YaĢam Kurtarma Zinciri-2 1. Acil yardım servisi veya resüsitasyon ekibi ile erken haberleģme, 2. Erken Temel YaĢam Desteği (TYD), 3. Erken Defibrilasyon, 4. Erken Ġleri YaĢam Desteği (ĠYD) nden oluģur. 5

1-ERKEN HABERLEġME Hastane dıģında oluģan bir Kardiyak Arrestten sonra, acil yardım ve kurtarma (AYK) servisine, derhal ulaģabilmek yaģamsal öneme sahiptir. Birçok Avrupa ülkesinde AYK servisine tek bir telefon numarası ile ulaģılır. Avrupa Resüsitasyon Konseyi ( European Resuscitation Council, ERC) tüm Avrupa da aynı telefon numarasının ( 112 ) kullanılmasını önermiģtir. 6

2-ERKEN TEMEL YAġAM DESTEĞĠ Hastane dıģında oluģan kalp durmalarından sonra, erken uygulanan CPR, baģarılı resüsitasyon periyodunu daha etkili hale getirecek ve yaģama dönme Ģansını 2 kat artıracaktır. 7

3-ERKEN DEFĠBRĠLASYON Hastane dıģında oluģan Kardiyak Arrestten sonra amaç, çağrıyı alan AYK elemanının (endikasyon varsa) beģ dakika içerisinde Ģok uygulamasıdır. 8

4-ERKEN ĠLERĠ YAġAM DESTEĞĠ Çoğu zaman, defibrilasyon, perfüzyon sağlayan bir ritmi restore edebilir, Ancak bu durum dolaģımı devam ettirmek için yeterli değildir.yaģam kurtarma Ģansını artırabilmek için Ġleri YaĢam Desteği uygulamaları gereklidir. 9

Kurtarıcının karģılaģabileceği riskler Kurtarıcı kazazedeye müdahale ederken karģılaģabileceği risklerin farkında olmalıdır. Çevresel faktörler (Tabiat ġartları), Zehirli maddeler, Enfeksiyonlar Elektrik - gaz kaçağı, Trafik yoğunluğu gibi durumlar olabilir. 10

Korunma Kazazede hidrojen siyanür yada hidrojen sülfür gazına maruz kalmıģsa solunum desteğinde geri dönüģümsüz maske kullanılmalıdır. Koroziv kimyasal maddeler ya da organofosfatlar deriden veya solunum sisteminden kolayca absorbe olabilir. Koruyucu giysiler ve eldiven kullanılarak direkt cilt temasından ve zehirli gazların inhalasyonundan korunulmalıdır. 11

Enfeksiyon Riskleri ġimdiye dek sadece 15 olguda CPR sırasında enfeksiyon geçiģi bildirilmiģtir. Bu olgularında çoğunda N.Meningitidis bildirilmiģtir. Bugüne kadar CPR sırasında Hepatit B, C ve CMV geçiģi bildirilmemiģ. Resüstasyon sırasında HIV geçiģi bildirilen olgulardan üçünde de yüksek riskli cilt temasına maruz kalma mevcuttur. Bu nedenle iğne ve diğer keskin malzemelerin kullanımında özen gösterilmelidir. 12

Sağlık çalıģanları resüsitasyon sırasında eldiven takmalı ve gözlerini korumak için önlem almalıdır. Keskin materyaller için özel önlem alınmalıdır. Tek yönlü valvi olan maskeler bakteri geçiģine engel olurlar. Yüz örtülerinin koruyuculuğu kanıtlanmamıģtır. 13

ERİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Amaç Kardiyorespiratuvar arrest nedeni ortadan kaldırılıncaya kadar yeterli solunum ve dolaģım desteğinin sağlanmasıdır 14

TYD, halk tarafından uygulandığında araç-gereç kullanılmadan yapılırken Sağlık personeli uygulamasında özellikle hava yolu açılırken ilave araç-gereç kullanımı söz konusudur. 3-4 dakika süren solunum yetersizliği geri dönüģümsüz serebral hasara yol açabilir. 15

Kapalı kalp masajı ilk defa 1878 yılında Boehm tarafından tanımlanmıģ ve uygulanmıģdır. Modern CPR 1960 yılında yerleģmiģ ve kullanılmaya baģlanmıģtır. 16

Kan Akımı Mekanizması Göğüs kompresyonları, kan akımını iki mekanizmanın kombinasyonu ile sağlar; Kalbe direkt kompresyon (kardiyak pompa) Ġntratorasik basınç artıģı (torasik pompa) Önerilen kompresyon hızı 100 adet/dak dır. Göğüs kompresyonu optimal uygulandığında bile normal kardiyak outputun ancak %30 una ulaģılabilir. 17

TYD Uygulama Basamakları Öncelikle kurtarıcının ve kazazedenin güvenliğini sağlayınız. 20

1- Kazazedenin bilinç durumunu kontrol ediniz. Omuzlarından tutup hafifçe sarsarak, yüksek sesle Nasılsınız? diye sesleniniz. 21

2- (a) Eğer kazazede yanıt veriyor ya da hareket ediyorsa: Ġkinci bakıya geçiniz (b) Eğer yanıt vermiyorsa: Yardım çağırınız. ( 112 ) Bulduğunuz pozisyonda tümüyle değerlendirdikten sonra, baģ-boyungövde eksenini koruyarak sırt üstü çeviriniz. 22

Temel YaĢam Desteği basamaklarını- A-B-C uygulamaya baģlayınız A:Airway B:Beathing C:Circulation A-Havayolu Açıklığı: Hastanın ağzında görülebilen tıkayıcı maddeleri, yerinden çıkmıģ diģleri alınız, ancak sabit duran protezleri yerinde bırakınız. 23

Elinizi kazazedenin alnına yerleģtiriniz ve baģını nazikçe geriye doğru itiniz. Yapay solunumun gerekli olabileceğini düģünerek alnındaki elinizin baģ ve iģaret parmaklarını burun deliklerini kapatabilmek üzere serbest bırakınız 25

Kazazedenin çenesinin altından parmak uçlarınızla çeneyi hastanın ön tarafına doğru çekiniz ve havayolunu açınız. ( Head tilt-chin lift manevrası) (baģ-çene manevrası) 26

Boyunda bir travmadan Ģüphe ediyorsanız baģı geriye doğru itmekten kaçınınız. Bu durumda (Jaw-thrust manevrası ) (Güvenli çene manevrası) uygulayınız 31

Jaw-thrust manevrası; Her iki elin 3 ve 4. parmakları hastanın baģının iki yanında angulus mandibulaya, baģ parmaklar ise ağzın iki yanına yerleģtirilir. Mandibula öne doğru çekilirken baģparmaklar ileri doğru itilerek ağız açılır. Bu iģlem sırasında boyun hareket ettirilmez. 32

3- Havayolunu açık tutarak, BAK, DĠNLE, HĠSSET yöntemiyle solunumun olup olmadığını kontrol ediniz. B- Solunum Değerlendirme ve Sağlama Bak: Göğüs kafesinin hareketlerine bakınız. Dinle: Hastanın ağız ve burnundan solunum seslerini dinleyiniz. Hisset: Yanağınıza yansıyan hava giriģ çıkıģını hissediniz. 34

4 - (a) Eğer normal olarak soluyorsa: Ġkinci bakıya geçiniz. Solunumun devam edip etmediğini kontrol ediniz. 35

b- Eğer kazazede solumuyorsa Hastanın kalbininde durduğunu düģün. En geç 5 saniye içinde kalp masajına baģla 30-2 oranında kalp ve solunumu destekle. 2 dakika sonra hastanın tekrar solunumunu değerlendir, eğer solunumu yoksa uygulamaya ambulans ekipleri gelene kadar devam et. 36

ANKARA -112 ACĠL SAĞLIK 37

KOMPRESYON YAPARKEN Sternumun ortasını bulunuz. Güçlü olan elinizin topuk kısmını tam sternum üzerine yerleģtiriniz. Diğer elinizin avuç içi kısmını birinci elin üzerine koyunuz. 2 elin parmaklarını kenetleyiniz. Kaburgalara, karın üzerine ya da sternumun alt ucuna bası uygulamayınız. 38

Sternumun üzerine koyduğunuz eliniz ile sternumun temasını kesmeden basıyı gevģetiniz. Dakikada 100 defalık bir ritim sağlayacak Ģekilde kalp masajını uygulayınız.yüksek sesle 1 ve, 2 ve, 3 ve, 11, 12, 13, 29,30 diye saymak yararlı olacaktır. Kompresyon ve dekompresyon eģit olmalı, her kompresyondan sonra göğsün normal Ģeklini almasına izin verilmelidir. 39

Solunum ile kompresyonların kombinasyonu: Her 30 kompresyondan sonra; baģı geriye itip, çeneyi öne çekerek 2 etkin soluk veriniz. Gecikme olmadan ellerinizi sternum üzerinde doğru yere yerleģtiriniz ve 30 kompresyon uygulayınız. Kompresyon ve solunum oranı 30/2 olmalıdır. Kazazedede hareket ya da spontan solunum baģlarsa durunuz ve dolaģım bulgularını kontrol ediniz. Aksi halde resüsitasyona ara vermeyiniz. 40

SOLUNUM VERĠRKEN 1. BaĢını geriye doğru itip ve çeneyi öne doğru çektiğinizden emin olunuz. 2. Kazazedenin alnında bulunan elinizin baģ ve iģaret parmakları ile burnun yumuģak kısımlarını sıkıģtırarak kapatınız. 41

3. Kazazedenin ağzını hafifçe açın, fakat çeneyi öne doğru çekmeye devam edin. 4. Derin bir soluk alıp akciğerlerinizi doldurduktan sonra, dudaklarınızı kazazedenin ağzını kavrayıp çevresinden hava kaçağı olmayacak biçimde yerleģtiriniz. 42

5.Göğüs kafesinin yükseldiğini gözleyerek, 2 saniyelik süre içinde akciğerlerinizdeki havayı kazazedenin ağzından akciğerlerine üfleyiniz. 6.BaĢın geriye doğru itilmiģ, çenenin öne çekilmiģ pozisyonunu koruyarak ağzınızı kazazedenin ağzından uzaklaģtırınız ve hastanın göğüs kafesinin eski haline dönüģünü gözleyiniz. 43

Tekrar derin nefes alarak yukarıda anlatılan tüm iģlemleri ikinci kurtarıcı soluğu vermek için gerçekleģtiriniz. Etkin bir solunum yaptırmada zorluk çekiyorsanız: 45

BaĢın yeterince geriye doğru itilip itilmediğini (BaĢ-Çene pozisyonunu)tekrar kontrol ediniz. Hastanın ağzını tekrar kontrol ediniz ve obstrüksiyona neden olabilecek bir madde ya da cisim varsa çıkarınız. 46

2 etkin solunum sağlayıncaya dek, 5 kez solunum yaptırmayı deneyiniz. 30-2 2 dakika sürdürdükten sonra: 47

5. Hastanın dolaģım belirtilerinin değerlendiriniz. Normal solunum, öksürük ve hareket bulunup bulunmadığını anlamak için bak, dinle ve hisset yöntemini uygulayınız. Hastanın karotis nabzını kontrol ediniz. Bunları yaparken 10 sn. den daha fazla zaman harcamayınız. 48

6. (a) DolaĢım kontrol ettiniz ve dolaģım belirtileri varsa: Hasta kendisi soluyana dek yapay solunuma devam ediniz. Her 10 solukta (ya da her dakikada) bir dolaģım belirtilerini tekrar kontrol ediniz. Bu kontrollerde 10 sn.den fazla zaman harcamayınız. Eğer hasta kendi solumaya baģlar, ancak bilinçsiz kalırsa ikinci bakıya geçiniz. Hastanın koģullarını kontrol ediniz ve solunumu duracak olursa yeniden yapay solunuma baģlamaya hazır olunuz. 49

(b) Eğer dolaģım belirtileri yoksa ya da bulunup bulunmadığından tam olarak emin değilseniz eksternal göğüs kompresyonuna devam ediniz 50

ANKARA -112 ACĠL SAĞLIK 51

7. Resüstasyona ne zamana kadar devam edelim: Yardım için kalifiye ekibe ulaģıncaya kadar. Kazazede yaģam belirtileri gösterinceye kadar. Siz yorgunluktan tükeninceye kadar 53

Yardım çağırmak için ne zaman gidilmeli? Biz ambulans ekibi değilsek: Hızla yardım çağırmak, kurtarıcı için hayati derecede önemlidir. 54

Birden fazla kurtarıcı varsa, kazazedenin solumadığı saptandıktan sonra birisi resüsitasyona baģlarken diğeri yardım çağırmaya gider. Tek kurtarıcı varsa, yardım çağırmaya gitme ya da resüsitasyona baģlama kararını kendisi vermelidir. 55

Eğer kazazede eriģkin ise ve tek kurtarıcı varsa, hastanın bir kardiyak problemi olduğu düģünülüp, hastanın solumadığı saptandıktan sonra, derhal yardım çağrılmalıdır. Ancak aģağıdaki nedenlere bağlı bilinçsizlik durumlarında yardım çağırmadan önce 2 dakika CPR uygulanmalıdır.(5 döngü 30/2 TYD) Travma, Boğulma, Alkol ya da ilaç intoksikasyonu, Kazazede bebek ya da çocuk ise. 56

TYD Tekniğine ĠliĢkin Notlar Kurtarıcı soluk sırasında sadece hafif bir direnç hissedilmeli ve her bir soluk 2 saniye sürmelidir. Yüksek akım ile soluk verilirse, verilen havanın mideye giriģi sonucu regürjitasyon ve pulmoner aspirasyon riski artar. 57

Her bir soluk yeterli göğüs yükselmesini sağlayacak kadar (eriģkinde 10 ml/kg tidal volüm) olmalıdır. Kurtarıcı diğer soluğu vermeden önce, ekspirasyon sırasında göğüs kafesinin tümüyle inmesini beklemelidir. Bu normalde 2-4 saniye sürer. 58

Ekspirasyonun kesin zamanı önemli değildir, göğsün bir sonraki soluktan önce inmesine izin verilmelidir. Göğüs kompresyonu sırasında, eriģkinde amaç, göğüs kafesini 4-5 cm kadar çöktürmek olmalı ve buna yetecek kadar güç uygulanmalıdır. 59

Daima sabit, kontrollü ve vertikal olarak güç uygulanmalıdır. Düzenli olmayan ve Ģiddetli uygulama tehlikelidir. Kompresyon ve dekompresyon fazlarının süreleri aynı olmalıdır. 60

TYD uygulaması ile Ġleri YaĢam Desteği tekniklerine dahi gerek olmadan etkin dolaģımın dönme Ģansı olduğundan, nabız kontrolü ile zaman kaybedilmemelidir. Eğer hastada hareket ya da spontan solunum görülürse dolaģım kontrol edilmeli, bunun için 10 sn den daha uzun zaman harcanmamalıdır. Diğer durumlarda resusitayon KESĠNTĠYE UĞRATILMAMALIDIR. 61

Dilate pupillerin varlığı eskiden kardiyak arresti tanımada, resüsitasyon sırasında dolaģımın yetersizliğini ve beyin hasarının varlığını göstermede kullanılırdı. Bu bulgu güvenilir değildir, resüsitasyon öncesinde, sırasında ve sonrasındaki giriģimleri etkilememelidir. 62

Ġki Kurtarıcı ile Resüstasyon En az 2 deneyimli kurtarıcı varsa, 2 kiģi ile CPR tercih edilmelidir. 2 KiĢi ile CPR uygulamasında Ģu noktalara dikkat edilmelidir: 63

Birinci öncelik yardım çağırmaktır. Bir kurtarıcı CPR a baģlarken, diğeri telefon bulmak için ayrılmalıdır. Kurtarıcıların kazazedenin her iki yanında karģılıklı olarak durmaları tercih edilir. 64

Kompresyon ventilasyon oranı 30:2 olmalıdır. BaĢın geriye doğru itilmesi ve çenenin öne doğru çekilmesi, tüm resüstasyon uygulaması boyunca sürdürülmelidir. Kompresyonları uygulayan kurtarıcı yorulacağı için, eğer kurtarıcılar yer değiģtirmek isterlerse bunu olabildiğince çabuk ve zararsız bir Ģekilde gerçekleģtirmelidirler. 65

Ağızdan Buruna Solunum Ağızdan buruna solunumun tercih edildiği durumlar: 66

Ağız-ağıza solunum teknik olarak zorsa, örneğin diģlerin olmaması. Eğer ağızdaki tıkanıklık giderilemiyor ya da ağız ciddi Ģekilde yaralanmıģsa. Bir el vücudu destekleyecek ve burnu kapatmada kullanılamayacaksa. Eğer resüstasyon bir çocuk tarafından gerçekleģtiriliyorsa, ağzı eriģkinin ağzını kapatmaya yetmeyeceğinden. 67

Ağız-buruna solunum tekniği: Hastanın burnunu bırakın ve ağzını kapatın. Ağzınızı burnun etrafına yerleģtirdikten sonra ağız-ağıza solunumda olduğu gibi soluk verin. Daha sonra soluğun dıģarı çıkabilmesi için hastanın ağzını açın. 68

Servikal Vertebra Hasarı Varsa Servikal vertebra hasarı endiģe edildiğinde taģıma ve resüstasyon sırasında baģ, boyun ve gövdenin nötral pozisyonda olmasına özel önem gösterilmelidir. Ventilasyon ve entübasyonun sağlanması için baģın geriye doğru itilmesi en az düzeyde olmalıdır. Çenenin çekilmesinden çok jaw-thrust manevrasının uygulanması tercih edilmelidir. 69

Recovery Pozisyonu (Koma pozisyonu) Solunum ve dolaģım geri döndüğünde, havayolu açıklığının sağlanması ve dilin tıkanmaya neden olmasını önlemek oldukça önemlidir. Mide içeriğinin aspirasyonu riskini en aza indirgemek önemlidir. Bu pozisyon, dilin öne gelmesi ve hava yolunun açık kalmasını sağlayacaktır. 70

Varsa hastanın gözlüğünü çıkarınız. Kazazedenin yanına diz çökünüz ve her iki kol ve bacaklarının düz olmasını sağlayınız. Size yakın olan kolunu vücuduyla dik açı yapacak Ģekilde, kolu dirsekten bükerek avuç içi yukarı bakacak Ģekilde yerleģtiriniz. 71

Size uzakta olan kolunu göğüs kafesini çaprazlayacak Ģekilde ve elini size yakın olan omzuna doğru; avuç içi yere, el sırtı hastanın yanağına bakacak Ģekilde yerleģtiriniz. 72

Acil Sağlık Hizmetleri ġubesi Eğitim Birimi 73

Diğer elinizle size uzak olan bacağı diz ekleminin hemen üstünden ve bacağın arka tarafından tutarak öne doğru çekiniz. Ayak tabanının yere basar durumda kalmasını sağlayınız. 74

Bir elinizle yanağının yanına yerleģtirdiğiniz elini, diğer elinizle de bacağından tutarak hastayı size doğru yan yatacak Ģekilde çeviriniz. Üstte kalan bacağı, hem kalça, hem de diz eklemi dik açı yapacak Ģekilde ayarlayınız. Solunum yolunun açık olduğundan emin olmak için baģı geriye doğru itiniz. Çenenin altındaki eli baģı geride tutacak Ģekilde ayarlayınız. 76

Düzenli aralıklarla solunum ve dolaģımı kontrol ediniz. Alttaki kolda periferik dolaģım dikkatle izlenmeli ve kol üzerindeki bası süresinin kısa olması sağlanmalıdır. Eğer kazazedenin recovery pozisyonunda 30 dakikadan fazla kalması gerekiyorsa diğer yana çevrilmesi gerekir. 84

BİLİNÇ KONTROLÜ HAVA YOLLARINI AÇ SOLUNUMU KONTROL ET SOLUNUM YAPTIR DOLAŞIMI DEĞERLENDİR DOLAŞIM VAR YAPAY SOLUNUMA DEVAM DK. BİR NABIZ KONTROLÜ DOLAŞIM YOK DAKİKADA 100 KEZ 30/2 85