Örneklerle Türkiye'deki Gözlenen ve Öngörülen İklimsel Değişimlerin ve Kuraklık Olaylarının Bilimsel Bir Değerlendirmesi Prof. Dr. Murat TÜRKEŞ (Fiziki Coğrafya ve Jeoloji - Klimatoloji ve Meteoroloji) Orta Doğu Teknik Üniversitesi İstatistik Bölümü Bağlantılı Öğretim Üyesi TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Havza Yönetimi Sempozyumu 10 Eylül 2014 Çankırı
Amaç 1- Türkiye de hava ve iklimi denetleyen küresel, yarımküresel ve sinoptik ölçekli basınç ve rüzgar sistemlerinin kısa bir bilimsel bireşimini yaparak; 2- Türkiye İklimini, 3- Türkiye de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği ve değişkenliğini, 4- IPCC AR5 in İklim Değişikliği 2013: Fiziksel Bilim Temeli Raporundaki (IPCC 2013 - AR5, WG1-SPM) yeni sonuç ve bulguların ışığı altında, karşılaştırmalı olarak öz bir şekilde ortaya koymak
(1) Akdeniz ve Türkiye İklimleri
Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre İklim Türlerinin Yeryüzünde Dağılışı (Türkeş, 2010: Klimatoloji ve Meteoroloji) Yeryüzündeki 30 olası iklim çeşidi: A 3 Tropikal (Af, Am ve Aw), B 4 Kurak (BWh, BWk, BSh and BSk), C 9 Ilıman (Csa, Csb, Csc, Cfa, Cfb, Cfc, Cwa, Cwb ve Cwc), D - 12 Soğuk (Dsa, Dsb, Dsc, Dsd, Dfa, Dfb, Dfc, Dfd, Dwa, Dwb, Dwc ve Dwd), E - 2 Polar (ET ve EF). A B TropikalKurak C Ilıman Orta Enlem D Soğuk E Polar 4
Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi (Türkeş, 2010: Klimatoloji ve Meteoroloji) 5
Ward Kümeleme Yöntemiyle Türkiye İklim Bölgeleri (İyigün ve ark., 2013) ORTA ENLEM NEMLİ ILIMAN KARASAL YARIKURAK/KURU-YARINEMLİ VE YARINEMLİ SUBTROPİKAL NEMLİ/YARINEMLİ VE YARINEMLİ/YARIKURAK AKDENİZ (1) Yazı Kurak Subtropikal Yarınemli Kıyı Ege Bölgesi; (2) Kuru-yarınemli Orta-Batı Anadolu Bölgesi; (3 ve 4) Yazı Kurak Subtropikal Nemli Kıyısal Akdeniz Bölgesi [(3) Batı Akdeniz Kıyı Bölümü ve (4) Doğu Akdeniz Bölümü]; (5) Yarınemli Doğu Marmara Geçiş Bölümü; (6) Yazı Kurak Subtropikal Yarınemli/Yarıkurak Karasal Akdeniz Bölgesi; (7) Yarınemli ve Soğuk Karasal Doğu Anadolu Bölgesi; (8) Kuru-yarınemli/Yarıkurak Karasal İç Anadolu Bölgesi; (9 ve 10) Orta Enlem Nemli Ilıman Kıyısal Karadeniz Bölgesi [(9) Batı Karadeniz Kıyı Bölümü ve (10) Doğu Karadeniz Kıyı Bölümü]; (11) Yarınemli Batı Marmara Geçiş Bölümü; 6 (12) Yarınemli Karasal İç Anadolu-Doğu Anadolu Geçiş Bölümü; (13) Yazı Yağışlı Yarınemli ve Soğuk Karasal Kuzeydoğu Anadolu Bölümü; (14) Yarınemli Karasal Akdeniz-Doğu Anadolu Geçiş Bölümü.
Yerküre nin Kurak ve Nemli İklim Bölgeleri ve Çölleşmeye Eğilimleri (Türkeş, 2010: Klimatoloji ve Meteoroloji) Çölleşmeye açık (Orta çok yüksek) Kuraklık İndisi (AI) Sınıfları 7
Türkiye nin Çölleşmeye Açık ve Etkilenebilirliği Yüksek Bölgeleri (Türkeş, 1999; Tr. J. Eng. Environ. Sci.; 2010, Klimatoloji ve Meteoroloji) Yarıkurak Kuru-yarınemli Yarınemli Nemli 8
(2) Türkiye de hava ve iklimi denetleyen küresel, yarımküresel ve sinoptik ölçekli basınç ve rüzgar sistemleri
Küresel Atmosfer Dolaşımı ve Bağlantılı Basınç ve Rüzgar Sistemleri *(Türkeş, 2010: Klimatoloji ve Meteoroloji) A Sübsidans A Y A Cephesel Siklonlar A A A Y Y Sübsidans Y Y Y Y Y Y A Konveksiyon A A A Y Y Y Y Sübsidans Cephesel Siklonlar A
Akdeniz İkliminin Temel Denetçileri *(Türkeş, 2010: Klimatoloji ve Meteoroloji)
(3) Dünyada ve Türkiye de Gözlenen İklim Değişikliği ve Değişkenliğinin Alansal ve Zamansal Desenleri
(3.1) Küresel İklim Sisteminde Gözlenen Eğilimler ve Değişiklikler
Küresel İklim Sisteminde Gözlenen Değişiklikler IPCC 1. Çalışma Grubu 5. Değerlendirme Raporu na göre: Küresel iklimdeki ısınma kesindir ve 1950li yıllardan beri iklimde gözlenen değişikliklerin çoğu on yıllardan bin yıllık bir zaman dönemine kadar daha önce hiç görülmemiş düzeydedir. Bu dönemde, atmosfer ve okyanuslar ısınmış, kar ve buz tutarları azalmış, ortalama deniz düzeyi yükselmiş ve sera gazlarının atmosferdeki birikimleri artmıştır.
Yüzey Sıcaklıklarında Gözlenen Eğilimler (IPCC, 2013) Yüzey sıcaklıkları
Yıllık Yağışlarda Gözlenen Eğilimler (IPCC, 2013) Kara yağışları Eğilim (mm/yıl/on yıl)
(a) KYK İlkbahar Kar Örtüsü, (b) Küresel Ort. Üst Okyanus Isı İçeriği, (c) Arktik Deniz Buzu Alanı ve (d) Küresel Ort. Deniz Düzeyi Değişimleri (IPCC, 2013) 17
(3.2) Türkiye de Uzun Süreli Ortalama Hava Sıcaklığı, Ekstrem Hava Sıcaklığı ve Yağış Dizilerinde Gözlenen Değişimler ve Eğilimler (1950 2010 Dönemi) (Türkeş, 2011, 2012a, b, 2014a, b)
(3.2.1) Mevsimlere Göre Ortalama Hava Sıcaklığı Eğilimleri
Ege Denizi Ege Denizi 28 32 36 40 44 Kış 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 40 Marmara Denizi 40 İlkbahar 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 7 (a) Kış ortalama hava sıcaklığı eğilimleri 28 32 36 40 44 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 36 Marmara Denizi 40 40 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 7 (b) İlkbahar ortalama hava sıcaklığı eğilimleri 36
Ege Denizi Ege Denizi 28 32 36 40 44 Yaz 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 40 Marmara Denizi 40 Sonbahar 36 40 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 7 (c) Yaz ortalama hava sıcaklığı eğilimleri 28 32 36 40 44 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z Marmara Denizi 36 40 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 7 (d) Sonbahar ortalama hava sıcaklığı eğilimleri 36
Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) Ortalama sıcaklık ( C) 24 23 22 21 20 Yaz Ortalama Hava Sıcaklıklarında Gözlenen Değişimler ve Eğilimler Zonguldak - Yaz ortalama sıcaklık y = 4E-05x 3-0.0029x 2 + 0.0454x + 20.757 R² = 0.4583 19 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 26 25 24 23 22 21 Yıl Ankara - Yaz ortalama sıcaklık 20 y = 6E-05x 3-0.0037x 2 + 0.0444x + 21.889 R² = 0.5064 19 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 26 Yıl Florya - Yaz ortalama sıcaklık 26 25 24 23 Rize - Yaz ortalama sıcaklık 22 20 21 y = 4E-05x 3-0.0029x 2 + 0.0454x + 20.757 R² = 0.4583 19 20 y = 2E-05x 3 + 0.0004x 2-0.047x + 22.023 1950 1955 1960 R² = 0.5296 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 19 Yıl 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Yıl Ankara - Yaz ortalama sıcaklık 26 Van - Yaz ortalama sıcaklık 23 25 22 21 20 19 20 y = 6E-05x 3-0.0037x 2 + 0.0444x + 21.889 R² = 0.5064 18 19 y = -3E-05x 3 + 0.0042x 2-0.1198x + 20.96 1950 1955 1960 R² = 0.3563 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 17 Yıl 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 30 24 23 22 21 24 23 22 21 Zonguldak - Yaz ortalama sıcaklık Yıl Florya - Yaz ortalama sıcaklık 26 İzmir - Yaz ortalama sıcaklık 25 26 25 24 23 22 21 Rize - Yaz ortalama sıcaklık 20 y = 2E-05x 3 + 0.0004x 2-0.047x + 22.023 R² = 0.5296 19 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 23 22 21 20 19 Yıl Van - Yaz ortalama sıcaklık 18 y = -3E-05x 3 + 0.0042x 2-0.1198x + 20.96 R² = 0.3563 17 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 30 29 Yıl İzmir - Yaz ortalama sıcaklık 25 29 24 28 24 28 23 27 23 27 22 26 22 21 y = 4E-06x 3 + 0.0014x 2-0.0648x + 22.797 R² = 0.6181 20 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 30 Yıl Alanya - Yaz ortalama sıcaklık 26 21 y = 4E-06x 3 + 0.0014x 2-0.0648x + 22.797 R² = 0.6181 25 20 y = -2E-05x 3 + 0.0035x 2-0.1184x + 27.462 1950 1955R² 1960 = 0.6011 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 24 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Yıl 31 Yıl Alanya - Yaz ortalama sıcaklık 30 Mardin - Yaz ortalama sıcaklık 29 25 y = -2E-05x 3 + 0.0035x 2-0.1184x + 27.462 R² = 0.6011 24 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 31 30 Yıl Mardin - Yaz ortalama sıcaklık 29 30 28 29 28 29 27 28 27 28 26 27 26 25 y = -3E-05x 3 + 0.0049x 2-0.1409x + 26.776 R² = 0.8058 24 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 27 25 y = -3E-05x 3 + 0.0049x 2-0.1409x + 26.776 R² = 0.8058 26 24y = -2E-05x 3 + 0.0025x 2-0.0767x + 28.409 1955 1960 R² 1965 = 0.3156 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 25 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010Yıl 26 y = -2E-05x 3 + 0.0025x 2-0.0767x + 28.409 R² = 0.3156 25 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Yıl
Ege Denizi Ege Denizi Ege Denizi Yıllık Ortalama, 40 Marmara Denizi K A R A D E N İ Z 40 (a ) Yıllık Ortalama Maksimum 36 40-3 to -2.58 A K D E N İ Z -2.579 to -1.96 Yıllık ortalama -1.959 to 0 0 to 1.959 hava sıcaklığı 1.96 to 2.579 eğilimleri 0 50 100 150 200 250 2.58 to 7 28 km 32 36 40 44 28 K 32 A R A D E N İ Z 36 40 44 Marmara Denizi 36 40 ve Yıllık Ortalama Minimum 36 40-3 to -2.58-2.579 to -1.96 A K D E N İ Z -1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 28 32 36 2.58 to 7 40 44 28 K 32 A R A D E N İ Z 36 40 44 0 50 100 150 200 250 km Marmara Denizi (b) Yıllık ortalama maksimum hava sıcaklığı eğilimleri 36 40 Hava Sıcaklıklarındaki Eğilimler 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 7 (c) Yıllık ortalama minimum hava sıcaklığı eğilimleri 28 32 36 40 44 36
(3.2.2) Türkiye de Uzun Süreli Yüksek Hava Sıcaklığı (Yaz ve Tropikal Günler) ve Donlu Gün Sayılarında Gözlenen Değişimler ve Eğilimler (1950 2010 Dönemi) (Erlat and Türkeş, 2012, 2013; Int. J. Climatol.)
Aegean Sea Donlu Gün Sayılarında Gözlenen Uzun Süreli Eğilimler 28 32 36 40 44 B L A C K S E A 40 Sea of Marmara 40 36 M E D I T E R R A N E A N S E A 0 50 100 150 200 250 km -1 to -0.17-0.17 to 0 0 to 0.17 0.17 to 1 Mann-Kendall rank correlation coefficents 36 28 32 36 40 44 25
Yaz ve Tropikal Gün Sayılarında Gözlenen Uzun Süreli Eğilimler 26
Uzun Süreli Yaz ve Tropikal Gün Sayılarında Gözlenen Yıllararası Değişimler ve Eğilimler 27
2010 Yazında Yaz ve Tropikal Gün Sayılarında Gözlenen USO ya Göre Normalleştirilmiş Anomalilerin Coğrafi Dağılışları 28
(3.2.3) Mevsimlere Göre Yağış Eğilimleri
Ege Denizi Ege Denizi 28 32 36 40 44 Kış K A R A D E N İ Z Marmara Denizi 40 28 32 36 40 44 40 İlkbahar 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 3 (a) Kış toplam yağış tutarlarındaki eğilimler 28 32 36 40 44 28 K 32 A R A D E N İ Z 36 40 44 36 Marmara Denizi 40 40 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 3 (b) İlkbahar toplam yağış tutarlarındaki eğilimler 36
Ege Denizi Ege Denizi Yaz 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 40 Marmara Denizi 40 Sonbahar 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 3 (c) Yaz toplam yağış tutarlarındaki eğilimler 28 32 36 40 44 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 36 40 Marmara Denizi 40 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -3 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 4 (d) Sonbahar toplam yağış tutarlarındaki eğilimler 36
Ege Denizi Yıllık 28 32 36 40 44 K A R A D E N İ Z 40 Marmara Denizi 40 36 0 50 100 150 200 250 km A K D E N İ Z -5 to -2.58-2.579 to -1.96-1.959 to 0 0 to 1.959 1.96 to 2.579 2.58 to 5 Yıllık toplam yağış tutarlarındaki eğilimler 36 28 32 36 40 44
Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) Toplam yağış (mm) 600 Zonguldak - Kış toplam yağış 1200 Rize - Kış toplam yağış 500 1000 Kış Yağış Toplamlarında Gözlenen Değişimler ve Eğilimler 400 300 200 100 y = 0.004x 3-0.3579x 2 + 7.7054x + 360.07 R² = 0.074 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 300 250 200 150 100 Yıl Ankara - Kış toplam yağış 50 y = 0.003x 3-0.2876x 2 + 7.2723x + 87.54 R² = 0.1065 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 500 450 400 350 300 250 200 150 100 Yıl Florya - Kış toplam yağış 50 y = 0.003x 3-0.2579x 2 + 5.0434x + 252.12 R² = 0.0582 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 1400 1200 1000 800 600 400 Yıl Alanya - Kış toplam yağış 200 y = 0.0013x 3-0.1502x 2 + 2.5724x + 630.5 R² = 0.0352 0 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 800 600 400 200 y = -0.0032x 3 + 0.3415x 2-10.735x + 729.75 R² = 0.0209 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 250 200 150 100 Yıl Van - Kış toplam yağış 50 y = 0.001x 3-0.0804x 2 + 1.7673x + 90.633 R² = 0.0457 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 700 600 500 400 300 200 100 y = 0.0047x 3-0.4543x 2 + 11.311x + 317.26 R² = 0.0404 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 800 700 600 500 400 300 200 Yıl İzmir - Kış toplam yağış 100 y = -0.0014x 3 + 0.0793x 2-2.0428x + 383.8 R² = 0.0844 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Yıl Mardin - Kış toplam yağış
(3.2.4) Standartlaştırılmış Yağış İndisine (SPI) Göre Türkiye de Son 30 Yıllık Dönemdeki Kuraklık-Nemlilik Koşullarının Değişimleri (Türkeş ve Tatli, 2010; Türkeş, 2011, 2012a, b)
Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SPI) Türkiye nin aylık toplam yağış dizileri standartlaştırılarak (örn. Türkeş ve Tatli, 2008, 2010, vb.) SPI dizilerine dönüştürülür ve aşağıdaki sınıf aralıklarına göre aşırı nemliden aşırı kurağa kadar sınıflandırılırsa: SPI yaklaşımına göre standartlaştırılmış aylık toplam yağışların kuraklık/nemlilik sınıflandırması. SPI Yağış (Kuraklık/Nemlilik) Sınıfı 2 ve üzeri Aşırı nemli (extremely wet) 1.5 1.99 Çok nemli (very wet) 1 1.49 Orta düzeyde nemli (moderately wet) 0.5 0.99 Normale yakın nemlice (near-normal weakly wet) -0.499 0.499 Normal (normal) -0.5-0.99 Normale yakın kurakça (near-normal weakly dry) -1-1.49 Orta düzeyde kurak (moderately dry) -1.5-1.99 Şiddetli kurak (severely dry) -2 ve altı Aşırı kurak (extremely dry) 35
Aralık 2008 12 aylık (a), Aralık 2008 24 aylık (b), Aralık 2008 36 aylık (c) ve Aralık 2008 30 yıllık (360 ay) (d) yeni SPI (MSPI) değerlerine göre, çeşitli kuraklık (nemlilik) koşullarının Türkiye üzerindeki alansal dağılış desenleri (Türkeş ve Tatlı, 2010). (a) (b) (c) (d) 36
Akhisar, Akselendi ve Manisa Ovalarında Gözlenen Yağış Değişimleri, Kuraklık ve Çölleşme (Türkeş, 2011) Normalleştirilmiş Yağış Kuraklık İndisi 1.20 (a) Manisa - Kuraklık İndisi 1.10 1.00 Nemli 0.90 0.80 Yarınemli 0.70 0.60 Kurak yarınemli 0.50 Yarıkurak 0.40 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 3.0 (b) Manisa - Yağış Yıl 2.5 2.0 1.5 Nemli 1.0 0.5 0.0-0.5-1.0-1.5 Kurak -2.0-2.5 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Manisa nın 9 noktalı Gauss süzgeci ile düzgünleştirilen uzun süreli (a) yıllık kuraklık indisi dizisindeki ve (b) normalleştirilmiş yıllık yağış anomalisi dizisindeki yıllararası değişimler. (a) da, ( ), 9 noktalı Gauss süzgecini; ( ), kuraklık dizisinin ortancasını; ( ), alt ve üst çeyrek değerlerini gösterir. (b) de, ( ), 9 noktalı Gauss süzgecini; ( ), normalleştirilmiş 37 yağış dizisinin ortalamasını; ( ), +0.5 ve 0.5 standardize yağış düzeylerini gösterir. Yıl
Recent Observed Signals of Desertification Processes and Dune Formation in the Akhisar Plain (Akselendi Plain), Turkey (Türkeş, 2011) Photo by Murat Türkeş, April 2002 Photo by Murat Türkeş, April 2002
Mitigation Activities with Afforestation and Revegetation Against to the Desertification Processes over the Akselendi Plain in April 2010 Photo by Osman Derviş, April 2010 Photo by Osman Derviş, April 2010 Photo by Osman Derviş, April 2010 Photo by Osman Derviş, April 2010
(3.2.5) Türkiye deki 2013-2014 Kuraklığı, Sinoptik/Dinamik Klimatolojik ve Atmosferik Nedenleri ve Hidroklimatolojik Özellikleri (Türkeş, 2014a, b)
Meteorolojik, Tarımsal, Hidrolojik ve Sosyoekonomik Kuraklıklar Arasındaki İlişkiler (NDMC e göre değiştirilerek yeniden)
Kuraklık Olayının Zamanı/Süresi Kuraklığın Doğal ve Sosyoekonomik Boyutları Doğal olaya (yağış açığı, akifer çekilmesi, vb.) ilgi ya da doğal olayın önemi azalır Su ve her türlü doğal kaynak yönetiminin önemi artar Kuraklık olayının etkileri ve bağlantılı uyuşmazlıklar giderek daha karmaşıklaşır Meteorolojik Kuraklık Tarımsal Kuraklık Hidrolojik Kuraklık Sosyoekonomik Kuraklık
Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SPI) (a, c ve e haritaları) ve Normal Yağışın Yüzdesi (b, d ve f haritaları) yöntemlerine göre, 2013 yılında, 3 aylık (Ekim 2013-Aralık 2013), 9 aylık (Nisan 2013-Aralık 2013) ve 12 aylık (Ocak 2013-Aralık 2013) dönemleri için hesaplanan kuraklık/nemlilik koşullarının (uzun süreli ortalama ya da normal yağış tutarına göre daha yüksek ya da daha düşük yağış anomalileri) Türkiye üzerindeki alansal dağılış desenleri (Meteoroloji Genel Müdürlüğü nün (MGM, Ocak 2014) hazırladığı kuraklık haritalarından yararlanarak düzenlendi; http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/kuraklik-analizi.aspx#sfu).
SPI Yöntemine Göre Konya Havzası nda Kuraklık Olasılıkları (a) 1 Aylık SPI Aşırı Kurak Olma Olasılığı (%) (a) 12 Aylık SPI Aşırı Kurak Olma Olasılığı (%) (b) 1 Aylık SPI Şiddetli Kurak Olma Olasılığı (%) (b) 12 Aylık SPI Şiddetli Kurak Olma Olasılığı (%) 45
2013 Yılı Aralık Ayı 12 ve 24 Aylık Standartlaştırılmış Yağış İndisi nin (SPI) Konya Havzası ndaki coğrafi dağılışı
Palmer Kuraklık Şiddet İndisi (PDSI) PDSI yaklaşımına göre, kurak ve nemli dönemlerin sınıflandırılması. PDSI (X) İndisi Yağış (Kuraklık/Nemlilik) Sınıfı 4.00 ve üzeri Aşırı nemli 3.00 3.99 Çok nemli 2.00 2.99 Orta nemli 1.00 1.99 Hafif nemli 0.99-0.99 Normale yakın -1.00-1.99 Hafif kurak -2.00-2.99 Orta kurak -3.00-3.99 Çok kurak -4.00 ve altı Aşırı kurak
Palmer Nem Anomali İndisi ne göre (ZNDX), 2004-2008 ve 2012-2013 önemli ortak kuraklık dönemlerinin coğrafi dağılışı 48
Palmer Nem Anomali İndisi ne göre (ZNDX), 2004-2008 ve 2012-2013 önemli ortak kuraklık dönemlerinin coğrafi dağılışı 49
Atmosferde Ne Oldu da 2013-2014 Kuraklığı Ortaya Çıktı? (Türkeş, 2014b)
Atmosferde Ne Oldu da 2013-2014(?) Kuraklığı Ortaya Çıktı? (Türkeş, 2014b) Şekil 2: Türkiye de hava ve iklimin oluşumunu sağlayan ve denetleyen sinoptik ölçekte, orta-doğu ve kuzeydoğu Atlantik, Avrupa, Akdeniz Havzası ve Türkiye bölgelerinde Ekim 2013-Şubat 2014 arası dönemde uzun süreli ortalamaya (1948-2010) göre; (a) deniz seviyesine indirgenmiş yüzey hava basıncı (hpa), (b) 850 hpa jeopotansiyel yükseklik (standart basınç) düzeyi bağıl nem (%), (c) 850 hpa jeopotansiyel yükseklik düzeyi hava sıcaklığı ( o C) ve (d) 500 hpa standart basınç düzeyi yükseklik (dm) anomalilerinin ya da sapmalarının alansal dağılış desenleri (NCEP/NCAR Reanalysis Project at the NOAA/ESRL Physical Sciences Division daki NCEP/NCAR I yeniden-analiz verilerine göre çizildi ve düzenlendi).
Atmosferde Ne Oldu da 2013-2014(?) Kuraklığı Ortaya Çıktı? (Türkeş, 2014b) Şekil 3: Türkiye de hava ve iklimin oluşumunu sağlayan ve denetleyen sinoptik ölçekte, orta-doğu ve kuzeydoğu Atlantik, Avrupa, Akdeniz Havzası ve Türkiye bölgelerinde Ekim 2013-Şubat 2014 arası dönemde uzun süreli ortalamaya (1948-2010) göre; 500 hpa standart basınç düzeyi (a) meridyonal ve (b) zonal rüzgar (m/s) anomalilerinin alansal dağılış desenleri (NCEP/NCAR Reanalysis Project at the NOAA/ESRL Physical Sciences Division daki NCEP/NCAR I yeniden-analiz verilerine göre çizildi ve düzenlendi).
(4) İklim Model Kestirimlerine Göre, Gelecekte Dünya ve Türkiye İkliminde Beklenen Değişikliklerin Alansal ve Zamansal Desenleri (IPCC AR5, 2013; Ozturk, Türkeş and Kurnaz, 2013, 2014)
4.1 Gelecekteki Küresel ve Bölgesel İklim Değişiklikleri Sıcaklık: Küresel sıcaklıklarda beklenen artış, olasılıkla 1.5 4.5 C arasında (yüksek güvenirlik düzeyinde) gerçekleşecektir. Küresel yüzey sıcaklığı değişikliği, 21 nci yüzyılın sonuna kadar, biri (RCP2.6) dışında tüm yeni IPCC senaryolarına dayanarak olasılıkla 1850-1900 dönemine göre 1.5 C yi ve iki yeni senaryoya (RCP6.0 ve RCP8.5) göreyse olasılıkla 2 C yi aşacak; daha büyük olasılıkla bir senaryoya (RCP4.5) göreyse 2 C yi aşmayacaktır.
Gelecek Küresel ve Bölgesel İklim Değişiklikleri Okyanuslar: Okyanuslar 21 nci yüzyıl süresince de ısınmaya devam edecektir. Isı yüzeyden derin okyanusa doğru geçecek ve okyanus dolaşımını etkileyecektir. Buzküre: Olasılıkla Arktik deniz buzu örtüsü azalmaya ve incelmeye devam edecek ve Kuzey Yarımküre ilkbahar kar örtüsü, küresel ortalama yüzey sıcaklığı yükseldikçe, 21 nci yüzyıl boyunca azalacaktır. Küresel buzul hacmi daha da azalacaktır.
Gelecek Küresel ve Bölgesel İklim Değişiklikleri Deniz Düzeyi: Küresel ortalama deniz düzeyi 21 nci yüzyıl boyunca yükselmesini sürdürecektir. Tüm RCP senaryoları altında, deniz düzeyi yükselmesinin oranı, artan okyanus ısınması ile buzullar ve buz kalkanlarından artan kütle kaybı nedeniyle, yüksek olasılıkla, 1971-2010 döneminde gözlenen yükselmeyi geçecektir. Karbon ve öteki Biyojeokimyasal Döngüler: İklim değişikliği, atmosferdeki CO 2 nin artışını kuvvetlendirerek ya da abartarak, karbon döngüsü süreçlerini etkileyecektir (yüksek güvenirlik). Karbonun okyanuslarca daha fazla depolamasıysa, okyanus asitliğinin artmasına yol açacaktır.
Küresel Ortalama Deniz Düzeyinde 1986-2005 e 2081-2100 Döneminde Beklenen Model Kestirimi Değişiklikler (IPCC 2013 - AR5, WG1-SPM) Küresel Ortalama Deniz Düzeyi Yükselmesi 2081-2100 Ortalaması Yıl 57
1. Multi-model simulated changes in global annual mean surface temperatures relative to 1986 2005 (IPCC AR5, 2013) Global surface temperature change for the end of the 21st century is likely to exceed 1.5 C relative to 1850 for all RCP scenarios
2. Spatial Patterns of Projected Surface Temperature Changes over the period 2081 to 2100 (IPCC AR5, 2013) Coupled Model Intercomparison Project Phase 5 (CMIP5) multi-model mean results for the scenarios RCP2.6 and RCP8.5 in 2081 2100 of annual temperature changes have shown that projected warming in 21 st century will be the greatest over land and at most high northern latitudes and will be the least over the Southern Ocean and parts of the North Atlantic Ocean, by the end of this century under both scenarios.
3. Projected changes in air temperature and precipitation climatology in Turkey by using the RegCM 4.3 (Ozturk, Türkeş and Kurnaz, 2013) In this study, projected future changes over the period of 2070-2100 in mean air temperature and precipitation climatology and variability in Turkey with respect to present climate (1971 to 2000) were studied based on the RCP (Temsili Konsantrasyon Yolu) 4.5 and RCP 8.5 emission scenarios. Regional Climate Model (RegCM4.3) of ICTP (International Centre for Theoretical Physics) was used for projections of future and present climate conditions. HadGEM2 (Hadley Global Environment Model 2) global climate model of Met Office Hadley Centre was downscaled for Turkey and its surrounding region.
Projected changes in surface air temperature and precipitation climatology in Turkey by using the RegCM 4.3 (Ozturk, Türkeş and Kurnaz, 2013) RCP 4.5 RCP 8.5 Temperature projections ( o C) from the RegCM 4.3, which is forced by the global climate model HadGEM2 with the RCP 4.5 (left) and RCP 8.5 (right) emission scenarios over the period 2070 2100 with respect to reference period 1970 2000: (a) winter (DJF), (b) spring (MAM), (c) summer (JJA) and (d) autumn (SON) seasons
4. Spatial Patterns of Projected Precipitation Changes over the period 2081 to 2100 (IPCC AR5, 2013) RCP 2.6 RCP 8.5 The CMIP5 multi-model mean results for the scenarios RCP2.6 and RCP8.5 in 2081 2100 of annual precipitation changes have shown that projected precipitation will likely increase in high latitudes and the equatorial Pacific Ocean and some mid-latitude and monsoonal rainfall regions, and will likely decrease in most subtropical regions including the Mediterranean Basin and Turkey, by the end of this century under the RCP8.5 scenario.
5. Projected changes in surface air temperature and precipitation climatology in Turkey by using the RegCM 4.3 (Ozturk, Türkeş and Kurnaz, 2013) RCP 4.5 RCP 8.5 Precipitation projections (mm/day) from the RegCM 4.3, which is forced by the global climate model HadGEM2 with the RCP 4.5 (left) and RCP 8.5 (right) emission scenarios over the period 2070 2100 with respect to reference period 1970 2000: (a) winter (DJF), (b) spring (MAM), (c) summer (JJA) and (d) autumn (SON) seasons
5. İklim Sisteminin Kararlılığı ve İklim Değişikliği Yükümlülükleri
İklim Sisteminin Kararlılığı ve İD Yükümlülükleri CO 2 nin birikimli salımları, küresel ortalama yüzey sıcaklığının 21 nci yüzyıl ve sonrasındaki artışını (küresel ısınma) büyük ölçüde karşılamaktadır. İklim değişikliğinin pek çok özelliği, CO 2 salımları durdurulsa bile önceki IPCC değerlendirme raporlarında da hep vurgulandığı ve gösterildiği gibi yüzyıllarca sürecektir. Bu olgu, CO 2 nin geçmiş, günümüz ve gelecek salımlarınca yaratılan yüzyıllarca sürecek önemli bir iklim değişikliği yükümlülüğünün varlığını temsil etmekte ya da göstermektedir.
İklim Sistemini ve Tüm Canlı Yaşamını İlgilendiren Enerji Konuları Doğal Çevre Ekoloji Enerji Ekonomisi Küresel İklim Sistemi ve Küresel iklim değişikliği Atmosfer Okyanuslar Karalar Buzküre Biyosfer Sera Etkisi Sera gazları Doğal Antropojen Habitat ve Sağlık Sağlık Konuları Astım Kanser Enfeksiyonlar Toksinler Habitat Bozulması Fotokimyasal duman Hava kirliliği Asit yağışları Biyoçeşitliliğin azalması Dağılış desenleri Küresel bağımlılık Tek yönlü para akışı Refahın dengesiz toplanması ve dağıtımı Bireysel maliyetler Gelir düzeyi Su kaynaklarının azalması ve kirlenmesi Arazi degredasyonu ve çölleşme Toplumsal-çevresel maliyet POLİTİKA VE ÖNLEMLER KİM SORUMLU? KİM ÖDEMELİ? 66
Hava ve İklim Ekstremleri ve Afetlerinin Risk Yönetimi Yaklaşımı: Kalkınma (Afet Risk Yönetimi ve İklim Değişikliğine Uyum) ve İklim (İklim Değişikliği ve Değişkenliği) Paradigmaları denetiminde, Hava ve İklim Afetleri, Etkilenebilirlik, Bakı ve Afet Riski arasındaki ilişkiler
Ne yapmalı? SGSleri daha fazla azaltmak için, Küresel İklim Değişikliği ve Küresel Isınma Daha kuvvetli yükümlülük Daha uygun ve daha azıyla, Daha başarılı uyum Ve daha dengeli bir İklim Sistemi ve daha az iklim değişikliği ile, Daha az etkilenmek ve daha düşük etkilenebilirlik düzeyi.
İlginiz ve Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim
Selected References_1 Essenwanger, O. M. 2001. Classification of climates. In World Survey of Climatology 1C, General Climatology, Elsevier, Amsterdam, pp. 102. Erlat, E. and Türkeş, M. 2012. Analysis of observed variability and trends in numbers of frost days in Turkey for the period 1950 2010. International Journal of Climatology 32 (12): 1889 1898. DOI: 10.1002/joc.2403 Erlat, E. and Türkeş, M. 2013. Observed changes and trends in numbers of summer and tropical days, and the 2010 hot summer in Turkey. International Journal of Climatology 33 (8): 1898 1908. DOI: 10.1002/joc.3556 Iyigün, C., Türkeş, M., Batmaz, İ., Yozgatlıgil, C., Gazi, V. P., Koç, E. K. and Öztürk, M. Z. 2013. Clustering current climate regions of Turkey by using a multivariate statistical method. Theoretical and Applied Climatology 114: 95 106. DOI: 10.1007/s00704-012-0823-7
Selected References_2 IPCC. 2013. Summary for Policymakers. In: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T. F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S. K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P. M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press: Cambridge, in press. Köppen, W. 1936. Das geographisca System der Klimate, in: Handbuch der Klimatologie, edited by: Köoppen, W. and Geiger, G., 1. C. Gebr, Borntraeger, 1 44. Kuglitsch, F. G., Toreti, A., Xoplaki, E., Della-Marta, P.M., Zerefos, C. S., Türkeş, M. and Luterbacher, J. 2010. Heat wave changes in the eastern Mediterranean since 1960. Geophysical Research Letters, VOL. 37, L04802, DOI:10.1029/2009GL041841..
Selected References_3 Ozturk, T., Türkeş, M. and Kurnaz, M. L. 2013. Projected changes in air temperature and precipitation climatology in Turkey by using RegCM 4.3. In: Proceedings of European Geosciences Union General Assembly 2013, 07 12 April 2013, Vienna. Trigo R, Xoplaki E, Zorita E, Luterbacher J, Krichak S, Alpert P, Jacobeit J, Saenz J, Fernandez J, Gonzalez-Rouco F, Garcia- Herrera R, Rodo X, Brunetti M, Nanni T, Maugeri M, Türkeş M, Gimeno L, Ribera P, Brunet M, Trigo I, Crepon M, Mariotti A. 2006. Relations between variability in the Mediterranean region and midlatitude variability. In: P Lionello, P Malanotte-Rizzoli, R Boscolo (Eds): Chapter 3 of Mediterranean Climate Variability, Elsevier Developments in Earth & Environmental Sciences 4, Amsterdam, 179-226. Türkeş M. 1998. Influence of geopotential heights, cyclone frequency and southern oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology 18: 649 680.
Selected References_4 Türkeş M. 1999. Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences 23: 363-380. Türkeş, M. 2008. What is Climate Change? Basic Definition, Causes, Observed and Predicted Results of Climate Change. İklim Değişikliği ve Çevre 1: 45-64. Türkeş, M. 2010a. Analysis of the UN Convention to Combat Desertification with respect to the Climate, Climate Change and Drought, and Applications in Turkey. Invited Panel Paper. Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, pp.601-616, Çorum. Türkeş, M. 2010b. Climatology and Meteorology. First Edition, Kriter Publisher - Publication No. 63, Physical Geography Series No. 1, ISBN: 978-605-5863-39-6, 650 + XXII pp., İstanbul (in Turkish).
Selected References_5 Türkeş, M. 2010c. Global Climate Change: Principal Causes, Observed and Predicted Changes and Their Impacts. Invited paper, Uluslararası Katılımlı 1. Meteoroloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, pp.9-38, Ankara. Türkeş, M. 2011. Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi 9: 77-99. Türkeş, M. 2012. A detailed analysis of the drought, desertification and the United Nations Convention to Combat Desertification. Marmara Journal of European Studies Çevre Özel Sayısı 20 (1): 7-56. Türkeş, M. 2013. Türkiye de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme (Observed and projected climate change, drought and desertification in Turkey). Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi 5 (1): XX-XX (Baskıda).
Selected References_6 Türkeş M, Sümer UM, Demir İ. 2002. Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period 1929-1999. International Journal of Climatology 22: 947-977. Türkeş M, Sümer UM. 2004. Spatial and temporal patterns of trends and variability in diurnal temperature ranges of Turkey. Theoretical and Applied Climatology 77: 195-227. Türkeş M, Erlat E. 2005. Climatological responses of winter precipitation in Turkey to variability of the North Atlantic oscillation during the period 1930 2001. Theoretical and Applied Climatology 81: 45 69. Türkeş, M. and Erlat, E. 2009. Winter mean temperature variability in Turkey associated with the North Atlantic Oscillation. Meteorology and Atmospheric Physics 105: 211 225. DOI: 10.1007/s00703-009-0046-3 Türkeş M, Koç T, Sarış F. 2007. Spatial and temporal analysis of the changes and trends in precipitation total and intensity series of Turkey. Coğrafi Bilimler Dergisi 5: 57-74. (In Turkish)
Selected References_7 Türkeş, M., Koç, T. and Sarış, F. 2009. Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology 29: 1056-1074. Türkeş, M. and Tatlı, H. 2009. Use of the standardized precipitation index (SPI) and modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey. International Journal of Climatology 29: 2270 2282. DOI: 10.1002/joc.1862 Türkeş, M. and Tatlı, H. 2010. The Role of Drought and Precipitation Severity Indices for Determination, Characterization and Monitoring of the Desertification. Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, pp.245-263, Çorum. Tatlı, H. and Türkeş, M. 2011. Empirical orthogonal function analysis of the Palmer drought indices. Agricultural and Forest Meteorology 151(7) (July 2011): 981 991. doi:10.1016/j.agrformet.2011.03.004.
Akdeniz İkliminin Temel Denetçileri A Sübsidans A Y A Y Cephesel Siklonlar A Y Sübsidans Y Y A Y A Konveksiyon A A Y Sübsidans Y Y Cephesel Siklonlar A A A Y Sübsidans A Y