RENAULT' NUN YENİ ÜRÜNLERİ İÇİN SATIŞ SONRASI EĞİTİMİ Aracın teknolojisi tanıtım süreci boyunca sürekli olarak gelişmektedir. Dolayısıyla, bilgilerinizi sürekli güncel tutmak için eğitim 3 etapta yapılmaktadır. GÜNCEL ETAP 1 2 Pazarlama öncesi Ticari tanýtým 3 Pazarlama sonrası Ön Eğitim Ürün ve bakým eðitimi Seviye Yükseltme Eğitimi 3 Seviye Yükseltme eğitimi ürün hakkında bilgileri pratik uygulamalar ve arıza simülasyonları yaparak derinleştirmeyi amaçlar. İlişikteki doküman Seviye Yükseltme Eğitiminin ders kitabıdır. 1
İÇİNDEKİLER İLETİŞİM 5 FREN SİSTEMİ 19 SİLECEKLER 49 AYDINLATMA VE XENON FARLAR 59 1
2
KISALTMALAR ABS ADAC AFU Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi ASR BYTE TESTİ CAN CSV Anti-Blocage System (ABS fren sistemi) Dijital Göstergeli Seyir Yardımcısı (yol bilgisayarı) Acil Fren destek sistemi Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi Anti Skid Regulation (antipatinaj sistemi) Kombine kaptör (ESP) tarafından kullanılan sinyal Control Area Network (mültipleks ağ protokolü) Savrulma kontrol sistemi ESP Electronic Stability Program (dinamik sürüş kontrolü ) IIC MSR PN REF UCC UCD UPC VSU Inter Integrated Circuit (mültipleks sistemi protokolü) Motor Scheppmomenten Regulung (motor torku düzenlemesi) Dijital radyo alıcısı Elektronik Fren Limitörü Merkezi İletişim Kutusu Merkezi Açılma Ünitesi (Carminat ekranı) Koruma ve Ayırma Ünitesi Vehicle Speed Unit (Araç hız Kutusu) 3
4
İLETİŞİM RADYOLAR RADYOLARIN BAĞLANTILARINA GENEL BAKIŞ X84P1COM-M1102HD0002bis Ön yüz CD yükleyici opsiyonlu PN4 radyo. HATIRLATMA Montaj tipine bağlı olarak farklı ses sistemi kompozisyonları oluşturmak ve adlandırmak mümkündür: PN = dijital radyo. PN0 = göstergesi içinde radyo. PN1 = göstergesi dışarıda radyo. PN2 = 4 x 15 W* göstergesi içinde radyo - kasetçalar. PN3 = 4 x 15 W* göstergesi içinde radyo - CD çalar. PN4 = 4 x 15 W* göstergesi başka birimde radyo - kasetçalar (CD yükleyici opsiyonel). PN5 = 4 x 15 W* göstergesi dışarıda radyo - CD çalar (CD yükleyici opsiyonel). PN6 = 4 x 40 W göstergesi başka birimde tuner - amplifikatör ve çoklu CD yükleyici. RENAULT Mégane II'de PN4/5 ve 6 ses sistemleri kullanılmıştır. * Sınırlı sayıda bir araç serisinin ses sistemlerinin gücü 4 x 30 W olabilir. 5
PN4/5 radyo, 6 CD yükleyicisi opsiyonel Ses kesme Anten yükselticisi beslemesi Dış sıcaklık Aydınlatma Araç hızı Aydınlatma X84P1COM-M1102HD0001 Aydınlatma* veya * Kablolu bağlantı. IIC mültipleks hattı. Yükleyici / radyo dijital hattı. Ön yüzünde 6'lık CD yükleyici varsa. Bir IIC hattı radyoyu göstergeye bağlar. Bir dijital hat radyoyu CD yükleyiciye bağlar. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi, kablo aracılığıyla dış hava sıcaklığını göstergeye iletir. ABS/ESP beyni veya Araç Hız Kutusu (ABS/ESP sistemsiz araçlar için hız beyni) tuner-amplifikatörüne araç hızı bilgisi verir. Bu bilgi, ses yüksekliğinin hıza bağlı olarak değiştirilme olanağını sağlar. Kullanıcı, radyo menülerinden bu fonksiyon üzerinde değişiklikler yapabilir. 6
PN6 Radyo Araç hızı Ses kesme Anten yükselticisi beslemesi Dış sıcaklık Aydınlatma X84P1COM-M1102HD0002 Aydınlatma* * Kablolu bağlantı. Mültipleks mültimedya hattı (CAN). Yükleyici / radyo dijital hattı. Ön yüzünde 6'lık CD yükleyici varsa. Bir mültipleks mültimedya hattı (CAN) ampli-tuner'i göstergeye bağlar. Bir dijital hat ampli-tuner'i CD yükleyiciye bağlar. Araç içi merkezi kontrol ünitesi, kablo aracılığıyla dış hava sıcaklığını göstergeye iletir. ABS / ESP veya VSU beyinlerinden biri ampli-tuner'e araç hızı bilgilerini aktarır. 7
RADYO DALGALARININ ALINMASI Alıcı antenler X84P1COM-M1102HD0008 1 2 Üç tür anten vardır: 1. Sadece AM/FM. 2. AM/FM ve telefon. 3. AM/FM, telefon ve seyir kontrol. 3 Bir bağlantı plaketi sağ kelebek camında yer alır. Amplifikatör antenin içindedir. 8
ANTIDEMARAJ KODLARI HATIRLATMA Kodlu cihazlar: - PN4/5 radyo, - PN6 ampli-tuner, - Ön yüz CD yükleyici, - Carminat kılavuz seyir sistemi. Radyo Ampli-tuner ve PN4/5 radyoların kodları, her akü bağlantılarının sökülmesinden sonra talep edilir. Bu kod, ortak olarak radyo kodu diye adlandırılır. Kod, VF'den veya radyo / ampli-tuner referansından elde edilir. Ön yüz CD yükleyici, Bir CD yükleyicinin ilk kez kullanılması: - Hiç kullanılmamış CD yükleyicide herhangi bir kod kayıtlı değildir. İlk bağlantı sırasında ampli-tunerin veya radyonun kodunu öğrenir. - Yükleyici ikinci el ise. Başka bir araca ait ise. CD yükleyicinin, ampli-tuner / radyoya bağlanması sırasında göstergeye aşağıdaki mesaj gelir: KOD: 0000 = ampli-tuner / radyo kodu. CD HATASI = yükleyicinin kodu, ampli-tuner / radyonun kodundan farklı. CD KODU = sistem CD yükleyiciden önceki ampli-tuner / radyonun kodunu sormaktadır. Bu kodun bilinmemesi halinde, techline'ın aranması gerekir (geçici kod olarak bir 'Alpine' kodu verecektir). Önceki ampli-tunerin (veya Alpine) kodunun bilinmesi, CD yükleyicinin önceki kodunu silme ve yeni ampli-tunerin kodunu öğretme olanağı sağlayacaktır. 9
Örnek A B kod : 5000 kod : 6000 A ve B olmak üzere iki komple sistemimiz bulunmaktadır. CD yükleyiciler bağlı oldukları amplitunerlerinin kodlarını öğrenmiştir. kod : 5000 kod : 6000 X84P1COM-M1102HD0075 A B kod : 5000 kod : 6000 B yükleyicisini, A yükleyicisinin yerine bağlayalım. Göstergeye aşağıdaki mesajlar gelir: - RADYO KODU: 5000. - CD HATASI: yükleyicinin kodu: 6000, ampli-tunerin kodu: 5000. Uyumsuzluk. kod : 6000 kod : 6000 X84P1COM-M1102HD0076 10
A B kod : 5000 kod : 6000 Yükleyici, önceki amplitunerinin kodunu (veya ALPINE kodunu) beklemektedir. Bu kod, yükleyiciye kendini sıfırlama ve yeni ampli-tunerinin bağlantı kodunu öğrenme olanağı sağlayacaktır. kod : 6000 cd hatasý cd kodu : 0000 cd kodu : 6000 σ φ ρλαµα cd kodu : 5000 = öðrenilen yeni kod kod : 6000 X84P1COM-M1102HD0077 11
SEYİR SİSTEMLERİ BAĞLANTILARA GENEL BAKIŞ CARMINAT BİLGİSAYARLI KILAVUZ seyir sistemi, RENAULT Twingo'daki sistemin geliştirilmiş halidir. RENAULT Mégane II'de göstergesi dışarıda bir radyo bulunmaktadır. Sistem, «Sigorta tablası +akım» beslemesiyle çalışmaktadır. CARMINAT BİLGİSAYARLI KILAVUZ SİSTEMİ Dış sıcaklık Aydınlatma Araç hızı Aydınlatma Ses kesme Araç CAN Anten yükselticisi beslemesi AM / FM. GPS X84P1COM-M1102HD0005 Aydınlatma* veya * Kablolu bağlantı. Mültipleks mültimedya hattı Yükleyici / radyo dijital hattı. Ön yüzünde 6'lık CD yükleyici varsa. Bir mültipleks mültimedya ağı, radyo - seyir sistemi grubunu göstergeye bağlar. Bir dijital hat, radyo - seyir sistemi grubunu CD yükleyiciye bağlar. Araç içi merkezi kontrol ünitesi dış hava sıcaklığını göstergeye iletir. ABS (ESP'li veya tek başına) beyni veya bir hız beyni (ABS sistemi olmayan araçlar için), radyo - seyir sistemi grubunu araç hızı konusunda bilgilendirir. Aracın mültipleks ağı radyo - seyir sistemi grubunu, farların durumları, vitesin ileri veya geri olduğunu ve araç hızı konusunda bilgilendirir. 12
Geliştirilmiş CARMINAT BİLGİSAYARLI SEYİR ve yön bulma sistemi, gamın diğer araçlarındaki denenmiş fonksiyonlarına ek olarak Mégane II'de gizlenebilir bir göstergeyle donatılmıştır. Sistem, «Sigorta tablası + akım» beslemesiyle çalışmaktadır. CARMINAT BİLGİSAYARLI SEYİR SİSTEMİ ve PN6 radyo Araç CAN Aydınlatma Ses kesme Anten yükselticisi beslemesi Ses kesme Aydınlatma Aydınlatma Araç hızı X84P1COM-M1102HD0003 Gösterge hattı. Mültipleks mültimedya hattı AM/FM anteni. GPS anteni. Yükleyici / radyo dijital hattı. Ekranın özelliği bilgilerin çift gösterimini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle gösterge tablosu mültipleks mültimedya ağına bağlıdır. Araç hız bilgisi kablo aracılığıyla ampli-tunere seyir sistemi beynine iletilmektedir. 13
Araç mültipleks ağı aşağıdaki bilgileri iletmektedir: - dış hava sıcaklığı (Araç içi merkezi kontrol ünitesi tarafından sağlanan), - geri vitese (koruma ve ayırma ünitesi tarafından sağlanan), - araç tipi (gösterge tablosu tarafından sağlanan bilgi gösterimin yönetimi), - manyetik kartın numarası (PN6 radyonun, Araç içi merkezi kontrol ünitesi tarafından sağlanan ve önceden yapılmış istasyon ayarları). AM/FM anteninin kablo tesisatı Merkezi iletişim ünitesinden geçmektedir. CARMINAT BİLGİSAYARLI SEYİR SİSTEMİ ve PN4/5 radyo Araç CAN Aydınlatma Aydınlatma Anten yükselticisi beslemesi Ses kesme Aydınlatma Araç hızı X84P1COM-M1102HD0004 Kablolu hat. IIC hattı. Mültipleks mültimedya hattı AM/FM anteni. GPS anteni. Yükleyici / radyo dijital hattı. Gösterge bağlantısı. Opsiyonel. Bir IIC hattı radyoları Merkezi İletişim Ünitesine bağlar. Araç hız bilgisi kablo aracılığıyla radyoya ve seyir sistemi beynine iletilmektedir. AM/FM anteninin kablo tesisatı Araç İçi İletişim Ünitesinden geçer. 14
MERKEZİ AÇILMA ÜNİTESİ Tanıtım X84P1COM-D0502HD0008 1 2 3 4 Açılma ünitesi ekranın çeşitli konumlarına kumanda edebilme olanağı sağlar. Üstelik, tuşa (2) ard arda basarak ekranın eğimini değiştirmek mümkündür. Çalışma şekli Sistemin çalıştırılması: Araç İçi İletişim Ünitesinin tuşlarından birine veya tuşa (3) basılması yeterlidir. Araç İçi İletişim Ünitesi, Merkezi Açılma Ünitesi'ne sürücünün isteğini iletir. Ekranıneğimi: Tuşa (2) basmak suretiyle dört farklı ekran eğiminden birini seçmek mümkündür. Sistemin beklemeye alınması veya kapatılması: - Tuşa (3) bir kez basılması veya tuşa (M) uzunca basılması sistemi kapatır. Aynı şekilde bu işlemin «ana menü» aracılığıyla gerçekleştirilmesi mümkündür. Yeniden harekete geçirilmesi tuşa (1) bir kez basılmasıyla gerçekleşir. - Buna karşılık «seyir sistemini uyutma» menüsünden sadece göstergeyi bekleme konumuna geçirmek mümkündür. Ekranı tekrar aktif hale geçirmek için Araç İçi İletişim Ünitesi tuşlarından herhangi birine basılması yeterlidir. 15
Ekran açılma ünitesi Beyin X84P1COM-M1102HD0009 Açılma motoru Açılma beyni Kumanda klavyesi Merkezi Açılma Ünitesi hattı. Seyir beyni hattı. Merkezi Açılma Ünitesini oluşturanlar: - bir beyin, - bir kızak. Dişli kızaklar üzerinde hareket eder. - bir açılma motoru, - bir ekran. Kızağın üzerine motorla birlikte sabitlenmiştir, - bir optik kaptör. Açılma motoruna entegre edilmiştir ve ekran motorunun aks mili açısını ölçerek Merkezi Açılma Ünitesi beynine ekran konumu hakkında bilgi aktarır, - bir hareket mesafesi sonu butonu. Motor bünyesinde tasarlanmıştır ve ekranın bekleme konumunu saptar. Sistemin çalışması yönünde bir komut verildiğinde, Merkezi Açılma Ünitesi beyni açma motorunu yönetir. Optik kaptör ona ekran konumu hakkında bilgi aktarır. Ekran, tam açılma konumuna ulaştığında, beyin motora kumanda etmeyi durdurur. Sonra, ekranın eğimi aşağıdakilere bağlı olarak değişir: - tuşa (2) basılma, - optik kaptörden gelen bilgi. Hareket mesafesi sonu kaptörü bekleme konumunu ayarlama olanağı sağlar. 16
Bağlantılar: Merkezi Açılma Ünitesi bağlantıları 7 18 17 6 3/4 15/16 7 13/14 9/18 şase bağlantısı 9 + park lambası sürekli + akım X84P1COM-M1102HD0010 İletişim Açma / Kapama. Seyir sistemi Açma / Kapama. Mültipleks mültimedya hattı Şönt (soket bağlantısında mevcut). 1 no.'lu uç: kontak öncesi + akım. 7 no.'lu uç: şase bağlantısı. 9 no.'lu uç: park lambası + akım. 13 ve 14 no.'lu uçlar: mültipleks mültimedya ağı (seyir beynine giden). 15 ve 16 no.'lu uçlar : mültipleks mültimedya ağı (Araç İçi İletişim Ünitesine giden). 17 no.'lu uç : ON/OFF iletişim (Araç İçi İletişim Ünitesinden gelen). 18 no.'lu uç : seyir sistemi Açma / Kapama (seyir beynine doğru). 17 no.'lu uç, Araç İçi İletişim Ünitesi tarafından sağlanan bir «Sigorta tablası + akım» beslemesidir. Merkezi Açılma Ünitesinin «bekleme» konumundan çıkmasını sağlar. Merkezi Açılma Ünitesi soketine yerleştirilmiş bir şönt (17/18 no.'lu uçlar), bilgiyi seyir sistemi beynine geri gönderir. Bu besleme aşağıdaki koşullarda sağlanır: - araç, «Sigorta tablası + akım» durumunda, - radyo açıldığında. Besleme, aynı şekilde ekran konumunun hafızaya (Merkezi Açılma Ünitesi beyni tarafından) alınmasını da sağlar. Ekran açılma talepleri mültipleks mültimedya ağı üzerinden (veya Merkezi Açılma Ünitesi tuşlarıyla doğrudan) iletilir. 17
SAATİN AYARLANMASI PN4/5 RADYO PN6 RADYO Saat ayarı: Butonu başka birimdeki göstergenin üzerinde Radyo uzaktan kumandasının kaynak butonuna uzunca basma sonra ayarlama için (+) ve ( ) butonları CARMİNAT KILAVUZ SEYİR SİSTEMİ seyir sistemi ayar menüleri */** CARMINAT SEYİR SİSTEMİ seyir sistemi ayar menüleri ** * Sistemin ilk çalıştırılması sırasında veya akü bağlantılarının uzun süreli (birkaç gün) sökülmesinin ardından ; uydu yayını alınması gerekir. ** Uydu bağlantısı ekran gösterimindeki saatin ayarlanmasını sağlar. 18
SİSTEMİ FREN SİSTEMİ FREN SİSTEMİ RENAULT Mégane II'nin X tipi fren sistemi aşağıdakilerden oluşur: - önde hava soğutmalı diskler (260 mm/22 mm veya 280 mm/24 mm), - arkada dolgu diskler (240 mm/8 mm), - gamın tüm araçlarında mekanik acil fren takviye sistemiyle donatılmış 11" bir mastervak. Çapları 15-17 arasındaki tekerleklere etki eder. X84p1FREIN-M1102JDS0040 Fren ana merkezinin ucu, bir darbe sırasında araç içine girmesini önleyecek şekilde küresel olarak tasarlanmıştır. 19
2 1 X84p1FREIN-M1102JDS0039 Çarpmadan önce Çarpmadan sonra RENAULT Mégane II'nin fren pedalı, araç içine girmesini önlemek amacıyla, özel bir sistemle taban sacına yerleştirmiş ve böylece sürücülerin ayaklarını yaralama tehlikesinin önüne geçme olanağı sağlanmıştır. Bu sistemin çalışma prensibini, fren pedalının direnç görmeden serbestçe basılmasını sağlamak amacıyla pedal milinin (2) bir ray (1) üzerinde hareket etmesini sağlamak oluşturmaktadır. UYARI Bu sistem RENAULT Espace IV'te kullanılan sistemin aynıdır. 20
MEKANİK ACİL FREN DESTEK SİSTEMİ Bu sistem mastervaka doğrudan entegre edilmiştir. Herhangi bir müdahalede bulunulması imkansızdır. Değiştirilmesi halinde, 2 tespit cıvatasının kademeli olarak sıkılması ve onarım kataloğunda öngörülen sıkma torkuna uyulması yerinde olur. Üreticisi «TRW»'dir. Destek sistemi üzerine yapıştırılmış bir etiket bu sistemin bulunduğunun işaretidir. Bu sistem ABS ve ESP sistemli araçlarda bulunanların aynısıdır. KLASİK BİR DESTEK SİSTEMİNİN ÇALIŞMA ŞEKLİNİN HATIRLANMASI 8 5 3 6 2 1 A 9 B 4 7 X84p1FREIN-M1102JDS0035 1 Kumanda çubuğu. 2 Geri getirme yayı. 3 Hassas piston. 4 Reaksiyon diski. 5 Pul. 6 Düzenleyici supap. 7 Anahtar. 8 Vana gövdeleri. 9 Diyafram yayı. A Ön bölme. B Arka bölme. Serbest konumda, A ve B bölmelerine, düzenleyici supaba (6) dayanan hassas piston aracılığıyla (3) motor vakumu uygulanır. 21
4 3 6 X84p1FREIN-M1102JDS0036 5 1 Sürücü fren pedalına bastığında, kumanda çubuğu (1) hassas pistonu (3) iter. Rondela (5), reaksiyon diskini sıkıştırır (4). Atmosfer basıncı, düzenleyici supaptan (6) geçerek arka bölmeyi doldurur. İki bölme arasında basınç dengesizliği oluşurken, diyafram yer değiştirir. 4 8 6 3 X84p1FREIN-M1102JDS0037 Sürücü fren pedalına uyguladığı kuvveti sürdürdüğünde, reaksiyon diski (4) kendini serbest bırakırken vana gövdelerinin (8) hassas pistonla (3) orantılı şekilde hareketine neden olur. Düzenleyici supap (6) kapanarak arka bölmeye atmosfer basıncı nedeniyle hava dolmasını engeller. 22
Basınç farkı dengelenir. Destek sınırlanır. 9 8 6 2 3 X84p1FREIN-M1102JDS0038 Sürücü fren pedalını serbest bıraktığında, geri getirme yayı (2) hassas pistonu (3) düzenleyici supaba (6) doğru iter. İki bölme arasındaki bağlantı kanalı açılır. Basınç dengesizliği ortadan kalkar. Diyaframın yayı (9) vana gövdelerini (8) bekleme konumundaki yerlerine iter. 23
MEKANİK ACİL FREN DESTEK SİSTEMİNİN TANITIMI ÖN ARKA 12 13 6 4 10 11 1 7 8 5 3 14 9 2 X84p1FREIN-M1102JDS0041 1 Kumanda çubuğu. 2 Geri getirme yayı. 3 Hassas piston. 4 Ana piston. 5 Mıknatıs. 6 Ana piston yayı. 7 Reaksiyon diski. 8 Pul. 9 Düzenleyici supap. 10 Anahtar. 11 Kanca. 12 Vana gövdeleri. 13 Diyafram yayı. 14 Mesafe. ÖNEMLİ Fren destek sistemi, uzunlukları farklı iki kumanda çubuğuyla birlikte teslim edilirler. Uzun olanı (yaklaşık 100 milimetre) soldan direksiyonlu araçlar içindir. Kısa olanı (yaklaşık 70 milimetre) sağdan direksiyonlu araçlar içindir. Destek sistemine uygun kumanda çubuğunun takılmasına dikkat edilmesi önemlidir çünkü bu işlemin geri dönüşü yoktur. Acil Fren Destek sisteminin harekete geçmesini iki parametre sağlar. - fren pedalına basma hızının yüksekliği, - fren pedalına basma basıncının yüksekliği. Bu iki parametre mıknatıs (5) ile ana pistonun (4) mesafesine (14) bağlıdır. Bu mesafe, sistemin harekete geçme eşiğini tanımlama olanağı veren hesaplarla saptanmıştır. 24
«KLASİK» FREN SAFHASI ÖN ARKA 12 13 6 5 4 11 2 1 7 8 3 14 10 9 X84p1FREIN-M1102JDS0042 Sürücü, «normal bir şekilde» fren pedalına bastığında, kumanda çubuğu (1) hassas pistonu (3) iter. O da ana pistonun (4) hareket etmesini sağlar. Pul (8), reaksiyon diskini (7) sıkıştırır. Yay (6) hafifçe sıkışır. Mesafe (14), ana pistonun (4), mıknatısa (5) değmesini sağlayacak kadar olmasa da bir miktar azalır. Atmosfer basıncı, düzenleyici supaptan (9) geçerek arka bölmeyi doldurur. Kanca (11) destek gövdesinden ayrılır. Sürücü pedala basmayı sürdürürse, düzenleyici supap (9), reaksiyon diskinin (7) tetiklemesi sonucunda kapanır. Atmosfer basıncı artık arka bölmeyi etkileyemez. Destek durağan hale gelmiştir. Sürücü fren pedalını serbest bıraktığında, geri getirme yayı (2) hassas pistonu (3) iter. Yaya (6) gelince, o da ana pistonu (4), iki bölme arasındaki bağlantı kanalını açacak olan düzenleyici supaba (9) doğru iter. Diyaframın (13) yayı vana gövdelerini (12) iter. Kanca (11) desteğin gövdesiyle temasa geçer. Tüm bunlar klasik bir destekli fren yapma durumunu oluşturur. 25
ACİL FREN YAPMA «AŞAMASI» Fren Destek Sisteminin harekete geçmesi ÖN ARKA 12 11 6 5 4 2 1 7 8 3 14 10 9 X84p1FREIN-M1102JDS0043 Sürücü «hızla» (veya kuvvetle) fren pedalına bastığında, kumanda çubuğu (1) hassas pistonu (3) iter. O da ana pistonun (4) hareket etmesini sağlar. Rondela (8), reaksiyon diskini (7) kuvvetle sıkıştırır. Yay (6) sıkışır. Ana piston (4), mıknatısla (5) temas haline geçer. Mesafe (14) sıfıra iner. Atmosfer basıncı, düzenleyici supaptan (9) geçerek arka bölmeyi doldurur. Kanca (11) destek gövdesinden ayrılır. Ana piston (4), mıknatısla (5) temas haline gelir gelmez destek Acil Fren Desteği konumuna geçer. 26
Bakım ÖN ARKA 12 11 5 4 2 1 7 8 6 3 14 10 9 X84p1FREIN-M1102JDS0044 Sürücü fren pedalına uyguladığı kuvveti sürdürdüğünde, reaksiyon diski (7) kendini serbest bırakırken supap beyinlerinin (12) hassas pistonla (3) orantılı şekilde hareketini yaratır. Ana piston (4), mıknatısa (5) bağlı olarak hareket eder, bu durum atmosfer basıncı girişinin kapanmasını engellediği gibi düzenleyici supabın (9) açık tutulmasına olanak sağlar. Bu nedenle, arka oda dolmaya devam eder ve basınç farkı en üst seviyeye çıkar. Fren Destek Sisteminin devreden çıkması ÖN ARKA 12 15 11 13 6 5 4 2 1 7 8 3 14 10 9 X84p1FREIN-M1102JDS0045 Sürücü, fren pedalını serbest bıraktığında, kumanda çubuğu (1), geri getirme yayının (2) etkisiyle geri gelir. Hassas piston (3) aynı şekilde geri gelir ve anahtar (10) ile kancayı (11) beraberinde sürükler. Kanca ana pistonun (4) boğazına girer. 27
Mıknatısın (5) manyetik alan etkisi yayın (6) kuvvetinden daha fazladır. Ana pistonu (4), mıknatıstan (5) ayırmak için, hassas piston (3) geriler ve anahtar (10) ana pistona (4) dayanak oluşturacak konuma geçer. Geri getirme yaylarının (2 ve 6) güçleri ana pistonu (4) mıknatıstan (5) ayırır. Ana piston (4) düzenleyici supabın (9) üzerine basmaya başlar. O da iki bölme arasındaki bağlantı kanalını açar. Yay (13) vana gövdelerini (12) bekleme konumuna iter. Kanca (11), destek sisteminin gövdesine temas ederek onu yatırır ve böylece ana piston (4) ile hassas piston (3) arasındaki bağlantı hattı açılır. Bekleme konumuna geçme aşamasında kancanın (11) iki işlevi vardır: - Birincisi yayların (2 ve 6) güçlerinin anında birleşmesini sağlamak. Çünkü anahtar (10) ile ana piston (4) arasında bir boşluk vardır. - İkincisi, sürücünün doğrudan fren yapabilmesini sağlamak. Çünkü, kanca (11) sayesinde, hassas piston ana pistonla (4) birlikte hareket eder. Aksi halde önce bu iki piston (3 ve 4) arasındaki boşluğun (15) kapatılması gerekirdi. Bu da pedalda bir kararsızlık olduğu duygusunu verirdi. ÖNEMLİ Kancanın (11) ana pistondaki (4) yuvasına oturma ve yuvasından çıkma sesi bazı durumlarda duyulabilecek bir gürültünün çıkmasına neden olabilir. Bu ses son derece normaldir ve hiçbir zaman bir arızaya işaret etmez. 28
BOSCH 8.0 ABS FREN SİSTEMİ 2 1 3 X84p1FREIN-M1102JDS0001 Bosch 8.0 ABS Fren sistemi, REF (Elektronik Fren Dağıtıcısı) fonksiyonu görevini görür. Aşağıdakilerden oluşur : - 8 elektrovanadan (her tekerlek için 2 adet) oluşan bir hidrolik grup (1), - bir hidrolik pompa (2), - bir beyin (3). Bu birimler bir bütündür ve birbirlerinden ayrılamaz. Arıza halinde, bloğun komple değiştirilmesi gerekir. Sökülmesi motor-vites kutusu-ön takım grubunun sökülmesini gerektirmez. Sağ şasi kolu üzerindeki göğüs sacına sabitlenmiştir. 29
FONKSİYONA GENEL BAKIŞ 2 7 10 1 3 10 8 9 6 4 5 X84p1FREIN-M1102JDS0002 1 ABS bloğu. 2 Gösterge tablosu. 3 Diagnostik prizi. 4 Fren kontaktörü. 5 Tekerlek hız kaptörü. 6 Xenon far beyni. 7 Radyo. 8 Aracın mültipleks ağı. 9 Araç hızı bilgisi kablo hattı. 10 Diğer elektrik tüketeçleri. ABS beyni araç mültipleks ağına bağlıdır. Bu durum teşhis edilebilmesine olanak sağlar. Ayrıca sistem, mültipleks ağa bağlı olmayan beyinlere (Xenon farlar, radyo, açılır tavan, navigasyon sistemi) araç hızı bilgisini, kablo hattı aracılığıyla iletir. 30
ABS BEYNİ 26 uçlu bir soketi vardır. Hidrolik grubun ayrılamaz parçasıdır. Değiştirilmesi halinde, kilometre gösterge endeksinin yeniden kalibre edilmesi zorunludur. Bu işlem yapılmadığı takdirde ABS ikaz ışığı saniyede 8 Hz olmak üzere yanıp söner. X84p1FREIN-M1102JDS001B UYARILAR - ABS bloğunun değiştirilmesi halinde, araç seri numarası yazma işleminin de yapılması gerekir. - Beynin teşhis edilmesi sırasında, araç hızı ne olursa olsun, sistem tüm yükümlülüklerini askıya alır. Gösterge tablosunda ikaz ışıkları yanıp sönmeye başlar. DÖRTLÜ FLAŞÖRLERİN OTOMATİK YANMASI Ani yavaşlama halinde (> 7,5 m.s ²) sistem, mültipleks ağ aracılığıyla Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine, dörtlü flaşörlerin yakılması talebini iletir. Bu talep 2 saniye devam eder. X84p1FREIN-M1102JDS0003 Bu hizmet araç hızının 50 km/h'nın üzerinde olması halinde geçerlidir. UYARILAR - Dörtlü flaşörlerin otomatik yanması fonksiyonu, İsveç, Japonya ve İngiltere'de yürürlükte olan trafik kuralları ile yasaklanmıştır. Bu fonksiyon teşhis aleti yardımıyla, Araç İçi Merkezi Kontrol nitesinde yasaklanabilir. - RENAULT Laguna II'nin hizmetine aykırı olarak bir sinyal lambasının o sırada çalışıyor olması fonksiyonun çalışmasını engellemez. 31
KAPTÖRLER Fren kontaktörü Sigorta tablası +akım Kontak öncesi + akım Enjeksiyon 2 4 3 1 X84p1FREIN-M1102JDS0004 Otomatik Vites Kutusu Fren kontaktörü Araç İçi Ara Bağlantı Kutusu ABS Işıkları yakma Bu bir çiftli kontaktördür. İki beslemeye sahiptir. 4 no.'lu uçtan zaman ayarlı bir besleme ve 2 no.'lu uçtan «Sigorta tablası + akım» beslemesi alır. Bekleme halinde (pedalı basılı değilken), 3 no.'lu uçtan aşağıdakilere bilgi aktarır: - enjeksiyon beyni, - otomatik vites kutusu, - Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi. 1 no.'lu uçtan (pedal basılıyken), aşağıdakileri bilgilendirir: - ABS/ESP beyni, - stop lambalarını yakar. UYARI ABS/ESP beyni ayrıca bu bilgiyi mültipleks ağa da aktarır. Bu, söz konusu beyinin güvenirliğini artırır. 32
Tekerlek hız kaptörleri Gerilim (V) X84p1FREIN-M1102JDS002D 12 10 8 6 4 2 0 5 10 15 20 50 X84p1FREIN-M1102JDS0046 Süre (ms) Tekerlek hız kaptörü. Genlik değişimleri sabittir ve 0,6 volt değerindedir. Sadece frekans değişir. Bu aktif kaptörler manyetik-rezistif tiptedir. Manyetik kaptörlerle dişleri karşı karşıya gelecek şekilde takılmıştır (rulmanların içinde). Kaptörlerin aralıkları, göbek üzerindeki bağlantılarında belirtilmiştir. Bu teknoloji RENAULT Laguna II'de kullanılanın aynısıdır. UYARI - ESP 8.0 sistemi aynı kaptörlerden yararlanır. 33
MOTORLAR Gösterge tablosu ikaz ışıkları ABS 8.0 sisteminin arızaya göre 4 farklı ikaz ışığı vardır. Bu ikaz ışıkları aşağıdaki tabloda liste halinde verilmiştir: Nedeni SERVİS STOP X84p1FREIN-M1102JDS0006 X84p1FREIN-M1102JDS0007 X84p1FREIN-M1102JDS0008 ABS servis dışı X X X84p1FREIN-M1102JDS0009 ABS ve REF servis dışı Beyin teşhis modunda Kilometre göstergesi endeksi tanıtılmamış * 2 Hz yanıp sönme. ** 8 Hz yanıp sönme. X İkaz ışığı yanıyor. X X X X X* X* X** X84p1FREIN-M1102JDS0033 34
Hidrolik devre elektrovanaları 1 3 4 5 2 15 15 17 16 17 10 12 13 11 10 12 13 11 X84p1FREIN-M1102JDS0010 9 14 8 14 6 7 1 Fren pedalı. 2 Fren masrevak'ı. 3 Fren ana merkezi ve fren hidrolik deposu. 4 Primer devre. 5 Segonder devre. 6 Sağ ön tekerlek. 7 Sol arka tekerlek. 8 Sağ arka tekerlek. 9 Sol ön tekerlek. 10 Sol/sağ ön gidiş hattı elektrovanaları. 11 Sol/sağ arka gidiş hattı elektrovanaları. 12 Sol/sağ ön dönüş hattı elektrovanaları. 13 Sol/sağ arka dönüş hattı elektrovanaları. 14 Alçak basınç akümülatörü. 15 Hidrolik pompa. 16 Pompa motoru. 17 Geri dönüş önleme klapeleri. Sistem kapalı tiptedir (ana merkezden geri dönüş devresi). Tekerlek başına 2 konumlu 2 elektrovana içerir: - 1 bekleme konumunda gidiş hattı elektrovanası açık, - 1 bekleme konumunda dönüş hattı elektrovanası kapalı. Beyin, tekerlek hız kaptörlerinden bilgi alır ve hidrolik grup elektrovanalarını kumanda eder. 35
HİDROLİK GRUBUN HAVASININ ALINMASI Hidrolik devrenin iki hava alma çıkışı vardır: - «klasik» hava alma, - elektrovanaları çalıştırarak hava alma. Satış sonrasında, ABS blokları ön doldurma işlemi yapılmış olarak teslim edilir. Bu nedenle, değiştirilmesinden sonra «klasik» bir hava alma işlemi yeterli olabilir. Aksi halde, hava alma işlemini elektrovanaları çalıştırarak yapmak gerekir. İşlem teşhis aletiyle yapılır («Hidrolik grubun ve fren devresinin havasının alınması» kumanda modu). Bu durumda, aşağıdaki işlem sırasına uymak zorunludur: - sol arka tekerlek, - sol ön tekerlek, - sağ ön tekerlek, - sağ arka tekerlek. ÖNEMLİ Bu hava alma işlemi, en az 2 bar'lık basınç üreten bir doldurma cihazıyla yapılmalıdır. Bunun nedeni, hava alma sırasında devrelere hava girmesi önlenmiş olur. Bu hava alma işlemi süresince, devrelerdeki sıvı akışının iyi şekilde olması için fren pedalını pompalamak gerekir. 36
BOSCH 8.0 ESP SİSTEMİ X84p1FREIN-M1102JDS0011 Sistemin 46 uçlu bir soketi vardır. Hidrolik grubun ayrılamaz parçasıdır. Değiştirilme durumunda, aşağıdaki ayarların yapılması gerekir: - kilometre göstergesi endeksi, - araç parametreleri (motor tipi ve kasa tipi), - stop lambalarının otomatik yanması (ülkeye göre). Eğer bunlar yapılmadıysa sistem çalışmaz. UYARILAR - ESP bloğunun değiştirilmesi halinde, araç seri numarası yazma işleminin de yapılması gerekir. - ESP 8.0 bloğuna «dörtlü flaşörlerin otomatik yanması» yükümlülüğü de dahil edilmiştir. - Kontak açıkken ABS/ESP bloğu teşhisinin yapılaması gerekir. 37
KAPTÖRLER Fren basınç kaptörü Fren basınç kaptörü hidrolik gruba dahil edilmiştir. Bu, hidrolik grubun ayrılamaz bir parçasıdır. Kaptörün arızalanması durumunda ESP bloğu grubunun değiştirilmesi zorunludur.buna karşılık, beyin teşhisine dahildir. Bu parça için özel bir arıza yoktur. Sarı Sürücü freni basıncı (P 2 ). Kırmızı Fren regülatörü + sürücü freni basıncı (P 1 +P 2 ). Bu kaptör, sistemin aşağıdaki durumlarda sürücü tarafından uygulanan fren basıncının belirlenmesini sağlar : - fren kontaktörü ile birlikte klasik fren yapılmasını, - ESP düzenlemesinde olan tekerleğe uygulanan basıncın sisteme eklenmesi için, ESP düzenlemesini. X84p1FREIN-M1102JDS0020 HATIRLATMA Düzenleme sırasında sistem, bir tekerleğe (P 1 ) basıncında fren yaptırarak aracın yörüngesini düzeltmeyi sağlar. Diğer üç tekerlek fren yapmaz. Bu düzenleme süresince kullanıcı frene basarsa, basınç kaptörü bu freni ve bu frenin değerini (P 2 ) belirler. Bir kere bilgi alındığında, beyin elektrovanaları aşağıdaki şekilde kumanda eder: - yürürlükte olan ESP düzenlemesiyle ilgili olmayan üç tekerlek üzerine kullanıcının uyguladığı (P 2 ) fren basıncını elde etmek, - düzenlemede olan tekerlekte (P 1 +P 2 ) düzenlemesine ilave olarak kullanıcının fren basıncını sağlamak. 38
Bileşik kaptör 1 Sigorta tablası + akım 2 3 5 4 1 2 6 X84p1FREIN-M1102JDS0014 1 ESP bloğu. 2 Kombine kaptör. Bu kaptör iki bilgi verir: - enine ivme, - savrulma hızı. Bu bilgiler ESP' nin çalışması için gereklidir. Gerçekten de, aracın gerçek yörüngesini belirlemeyi sağlar. Bu kaptör sol koltuğun altına yerleştirilmiştir. 39
Araç içi sigorta ve röle kutusunun «sigorta tablası + akım» beslemesini 3 no.' lu uçtan alır. Şase ise ESP beyninden kaptörün 6 no.' lu ucuna gelir. Gerilim (V) Giriş A 6 1 5 4 3 2 1 2 0 X84p1FREIN-M1102JDS0015 Süre (ms) 1 Test byte sinyali. 2 Viraj hız bilgisi sinyali. Ayrıca ESP beyni, kaptöre iki ayrı sinyal gönderir: - test byte, - referans. Test byte palslı akım tipinde sabit bir sinyaldir (50% çevrimsel oranı) ve 8 volt akım verir. ESP beyni bu sinyali bileşik kaptöre 2 no.' lu uçtan gönderir. Bu sinyal, bileşik kaptörün elektronik kontrolünün yapılmasını sağlar. Gerçekten de eğer kaptör düzgün çalışıyorsa ESP beynine 4 no.' lu uçtan test byte ile senkronize keskin viraj hız bilgisini gönderir. 40
Dururken, gerilim «ortalama» 2,5 volttur. Sonra kullanma yönüne göre 2,5-0 volt veya 2,5-5 volt arasında değişir. Gerilim (V) Referans sinyali. Enine ivme bilgisi. 2,5 0 Süre (ms) Bileşik kaptör enine ivme bilgisini 5 no.' lu uçla ESP beynine gönderir. Bu bilgi değişken gerilim şeklinde (0 volt - 5 volt) belirir. Dururken, gerilim 2,5 volttur. Bileşik kaptör, ESP beynine 1 no.' lu uçla referans sinyalini gönderir. Sürekli 2,5 volt'luk bir gerilim şeklinde belirir. Bu, ESP beynine dururken enine ivme ve savrulma hızı bilgileri teorik değerini vermeyi sağlar. Teoride, üç gerilim de aynıdır (2,5 volt). X84p1FREIN-M1102JDS0016 Aksi halde ESP beyni bu gerilim farkını düzeltebilir ve dolayısıyla bu iki bilgi hakkında daha kesin bir görüntü elde etmeyi sağlar. ASR bağlantısını ayırma anahtarı 1 Park lambaları + ucu X84p1FREIN-M1102JDS0017 A1 B1 A2 2 1 ESP bloğu. 2 Devreden çıkartma anahtarı. Yumuşak zeminde kalkışların zor olduğu durumlardan kurtulmak için ASR hizmetini devreden çıkartmak bazen tercih edilebilir. 41
ASR hizmeti «elektronik» olarak ESP hizmetine çok yakın olduğundan, ASR'nin devreden çıkartılması ESP'nin bir kısım elektronik kontrolünün de «beklemeye geçmesine» neden olur. Buton, B1 ucu ile ESP beyninden 12 volt ile beslenir. Her basılışta, buton bu gücü şaseye bağlar. Butona basılmasının dikkate alınması sonucu aşağıdaki gibidir: Sürüş safhası Devreden çıkartma butonuna basıldıktan sonra işlevsellik ABS/REF/MSR ASR ESP CSV Hızlanma Aktif Aktif değil Aktif değil Aktif değil Motor freni Aktif Aktif değil Aktif değil Aktif değil Kısmi fren Aktif Aktif değil Aktif Aktif değil Sert fren Aktif Aktif değil Aktif Aktif değil ASR' nin devreden çıkartılması komple ESP'nin tamamen devreden çıkmasına neden olmaz. Ancak, ASR ESP gibi aktif güvenlik elemanlarıdır, dolayısıyla 50 km/h hız aşılınca otomatik olarak devreye girerler. Direksiyon simidi açısı bilgisi Direksiyon simidi açısı bilgisi ESP'nin çalışmasında önemli bir bilgidir. Sürücü tarafından istenen yörüngenin belirlenmesini sağlar. X84p1FREIN-M1102JDS0018 Bu bilgi Değişken Elektrik Takviyeli Direksiyon beyninden (DAEV) araç mültipleks ağından geçerek gelir. UYARI Akü bağlantılarının sökülmesi durumunda (değişken zaman), «ASR DEVRE DIŞI» mesajı ve ikaz ışığı gösterge tablosunda görüntülenir. Gerçekten de, bu durumda DAEV beyni direksiyon açı bilgisini vermez. Bunu karşılamak için, direksiyonu her iki tarafa da 30 'nin üstünde bir açı ile çevirmek ve yavaşça orta konuma getirmek gerekir. İkaz ışıklarının yanmasına rağmen ESP beyni hafızaya arıza kaydetmez. 42
MOTORLAR Stop lambalarını yakma rölesi Sistem sadece CSV düzenlemesi (savrulma kontrolü) durumunda (bir sonraki bölüm) stop lambalarını yakabilir. Bunun için röleden geçerek bu lambaların yanmasını kumanda eder. X84p1FREIN-M1102JDS0021 Bu sonuncu parça fren pedalının yanında torpidonun altında bulunur. Değiştirilmesi bu parçanın sökülmesini gerektirmez. Gösterge tablosu ikaz ışıkları ESP 8.0 sisteminin arızaya göre 5 değişik ikaz ışığı vardır. Bu ikaz ışıkları aşağıdaki tabloda liste halinde verilmiştir: Nedeni Sıvı kristal ekran mesajı X84p1FREIN-M1102JDS0006 X84p1FREIN-M1102JDS0007 X84p1FREIN-M1102JDS00022 SERVÝS X84p1FREIN-M1102JDS0008 STOP X84p1FREIN-M1102JDS0008 ABS, REF, ESP servis dışı ESP/ABS servis dışı ESP servis dışı Akü bağlantılarının sökülmesi nedeniyle bir süre için ASR/ESP devre dışı ESP beyni teşhis modunda Butonu basmayla ASR devre dışı Kilometre göstergesi endeksi ve araç parametreleri tanıtılmamış Araç parametreleri tanıtılmamış Kilometre göstergesi endeksi tanıtılmamış ESP/ASR düzenleme safhasında * 2 Hz yanıp sönme. ** 8 Hz yanıp sönme. X İkaz ışığı yanıyor. ESP/ASR servis dışı ESP/ASR servis dışı ESP/ASR servis dışı ASR devre dışı ASR devre dışı X X X X X X X X X X X X X X X* X* X* X X** X X** X X X** X X X** X** X84p1FREIN-M1102JDS0034 43
SAVRULMA KONTROL SİSTEMLİ (CSV) BİR ESP ESP 8.0 CSV hizmetini içerir. Bu hizmet savrulma düzeltmesi sırasında devreye girer. Bu sistem ESP programının uzantısıdır. 1 2 1 Gerçek yörünge. 2 İstenen yörünge. 3 Sapma açısı. Savrulma durumunda, sistem aracın sapma açısını belirlemelidir. 3 Savrulma durumunda, sürücü direksiyonu viraj yarı çapına göre daha fazla kırmak eğilimindedir. Araç ise sapma açısında devam eder. X84p1FREIN-M1102JDS0023 Gerçek ve direnen yörüngeyi karşılaştırarak, beyin bu açıyı bulur. Bu açı ne kadar fazlaysa düzenleme de o kadar fazladır. Bu sapma açısı farkının daha hassas bir şekilde okunması ile daha gelişmiş elektronik sistemden geçerek CSV (savrulma kontrolü) savrulma düzenlemesini daha iyi hale getirir. Bundan böyle, savrulma düzenlemesi araç hızının yavaşlatılmasına dayanır. Bu aşağıdaki şekilde gerçekleşir: - motor torkunda azalma, - dört tekerleğinde değişik şekilde fren yapması (bir ESP düzenlemesi için bir tekerlek). 44
Birçok tekerleğin fren yapması araç hızının yavaşlamasını kolaylaştırır ve ayrıca dengenin daha iyi korunmasını sağlar. Motor torkunun azaltılması kütlenin aktarılmasını kolaylaştırır ve dolayısıyla ön takımın tekrar yola tutunmasını sağlar. X84p1FREIN-M1102JDS0025 X84p1FREIN-M1102JDS0026 ESP düzenlemesi örneği. CSV düzenlemesi örneği. UYARI Savrulma her zaman viraj dışındaki ön tekerleğin fren yapmasıyla düzeltilir. Savrulma kontrolü sırasında sağlanan yavaşlama stop lambalarının yanmasını zorunlu kılar. Bu lambalar röleyle yanar. 45
ESP düzenlemesi durumunda (içe doğru veya dışa doğru savrulma), stop lambaları yanmaz. Sigorta tablası +akım 3 1 1 2 5 3 4 X84p1FREIN-M1102JDS0024 Arka lambalara giden 2 2 4 3 1 1 Stop lambası yakma rölesi. 2 Stop lambaları kontaktörü. 3 ESP bloğu. MÜLTİPLEKS HATLAR ESP beyni aşağıdakilerle iletişim kurar: - Değişken Elektrik Takviyeli Direksiyon, - gösterge tablosu, - enjeksiyon beyni, - otomatik vites kutusu. Sistem DAEV'den direksiyon simidi açısı bilgisini alır. Sistem gösterge tablosuna ikaz ışıkları gösterimlerini ve mesajlarını gönderir. Sistem enjeksiyon beynine ASR, ESP/CSV, MSR' ye bağlı tork değişim isteklerini bildirir. Sistem otomatik vites kutusu beynine vites kolu konumu ile ilgili bilgiyi bildirir. Gerçekten de vites kolu «N» konumunda ise ESP beyni tork değişimi istemeyecektir. Sadece frenlerin çalışması aktiftir. Bu ESP, CSV, ASR, MSR düzenlemeleri için geçerlidir. UYARI Mekanik vites kutularında boş konum algılaması araç hızı/motor devri bilgileriyle karşılaştırılarak yapılır. 46
ESP HİDROLİK DEVRESİ 1 3 4 5 2 20 19 10 19 20 11 13 16 18 16 17 18 14 12 11 13 14 12 9 15 8 6 15 7 X84p1FREIN-M1102JDS0027 1 Fren pedalı. 2 Fren masrevak'ı. 3 Fren ana merkezi ve fren hidrolik deposu. 4 Primer devre. 5 Segonder devre. 6 Sağ ön tekerlek. 7 Sol arka tekerlek. 8 Sağ arka tekerlek. 9 Sol ön tekerlek. 10 Fren basınç kaptörü. 11 Sol/sağ ön gidiş hattı elektrovanaları. 12 Sol/sağ arka gidiş hattı elektrovanaları. 13 Sol/sağ ön dönüş hattı elektrovanaları. 14 Sol/sağ arka dönüş hattı elektrovanaları. 15 Alçak basınç akümülatörü. 16 Hidrolik pompa. 17 Pompa motoru. 18 Geri dönüş önleme klapeleri. 19 Yalıtım elektrovanaları. 20 Emme elektrovanaları. Sistem kapalı devre tiptedir (geri dönüş devresi ana merkezden). Her tekerlek için 2 konumlu 2 elektrovana bulunur : - 1 bekleme konumunda gidiş hattı elektrovanası açık, - 1 bekleme konumunda dönüş hattı elektrovanası kapalı. 47
Ayrıca her devre için bir elektrovana vardır: - bekleme konumunda devre dışı bırakma açık, - bekleme konumunda kapalı emme. Beyin, kaptörlerden bilgi alır ve hidrolik grup elektrovanalarını kumanda eder. UYARI ESP 8.0 bloğu hidrolik devre havasının alınması ABS bloğu ile aynıdır. SERİ ABS SİSTEMİ OLMAYAN ARAÇLARIN ÖZELLİKLERİ Seri ABS sistemi olmayan araçlarda (bazı ülkeler), VSU beyni (Araç Hız Kutusu) araç hız bilgisini verir. Sol koltuğun altında, bileşik kaptörün yerinde bulunur. Bu kutunun mültipleks ağdan geçen teşhisi vardır. «SERVICE» ikaz ışığı ve «ELEKTRONİK ARIZA» mesajı bu parçanın arızası durumunda kullanılırlar. Değiştirilmesi durumunda aşağıdaki parçaların tanıtılması gereklidir: - kilometre göstergesi endeksi, - araç tipi, - araç seri numarası. Araç tipini tanıtmak gereklidir çünkü bu sistem ABS ve ESP BOSCH 8.0. gibi diğer araçlara da takılacaktır. ABS sistemi işlevinin bulunmaması arka takımda fren basıncı düzenleme sistemini zorunlu kılar. Dolayısıyla bu tip araçta yüke duyarlı mekanik fren kompansatörü vardır. Ayrıca özel olan ana merkez içinde aynı şey söylenebilir (ABS sistemli 2 yerine 4 çıkış). 48
CAM CAM SİLECEKLERİ DİREKSİYON SİMİDİ ALTINDAKİ KUMANDALAR X84p1ECLAIR-D0502GC0006 Cam silme ve aydınlatma işlevleri için direksiyon simidi altındaki kumandalar «zayıf akım denilen» yeni bir teknoloji ürünüdür. Bu sistem direksiyon altı kumanda kutularının içinde bulunan LED sıvı kristal ekranlarından meydana gelmiştir. 49
ÇALIŞMA PRENSİBİ DİREKSİYON SİMİDİ ALTINDAKİ KUMANDALAR 3 C1 Diag 1 0 kod MC Park Kod 5 C2 0 cam silme Diag 2 AP InvCP BAV 2 C3 BAR Diag 3 EssAR Adac + 14 C4 Clg Cld Als Diag 4 9 C5 4 MC1 12 MC2 8 MC3 13 EssGv 10 Diag 5 + + + + + Araç İçi Ara Bağlantı Kutusu X84p1ESSUI-M1102GC0002 Direksiyon simidi altındaki kumandalar. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi. «LED sıvı kristal ekranı» 10 kabloyla Araç İçi Merkezi Kontrol ünitesine bağlıdır. Bu 10 kablo 2 kısma ayrılır: - bir giriş kısmı (dirençlerden geçerek Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinden beslenir) 5 kabloludur ( 4, 12, 8, 13 ve 10 no.' lu uçlar), - bir çıkış kısmı (tranzistorlardan geçerek Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinden şaselenir) 5 kabloludur ( 3, 5, 2, 14 ve 9 no.' lu uçlar). Direksiyon simidi altındaki kumandalarda her kumanda bir LED' e bağlı bir kontaktan oluşur. Bu LED'ler (anot tarafı) bir dirençten geçerek eğer kontak kapalıysa Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinden beslenirler. Katot Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinin içinde bulunan bir tranzistora bağlıdır. 50
Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi bu tranzistorları her 10 ms'de bir kademeli olarak kumanda eder (birbiri arkasından) ve bir kumanda kararı almak için 4, 12, 8, 13 ve 10 no.' lu uçlarda durum değişikliklerini (akım sirkülasyonu) gözetir. DİREKSİYON SİMİDİ ALTINDAKİ KUMANDALAR 3 C1 Diag 1 0 kod MC Park Kod 5 C2 0 cam silme Diag 2 AP InvCP BAV 2 C3 Bar Diag 3 EssAR Adac + 14 C4 Clg Cld ALS Diag 4 9 C5 4 MC1 12 MC2 8 MC3 13 EssGv 10 Diag 5 + + + + + Araç İçi Ara Bağlantı Kutusu X84p1ESSUI-M1102GC0001 Direksiyon simidi altındaki kumandalar. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi. diag 1 1 no.' lu teşhis hattı. diag 2 2 no.' lu teşhis hattı. diag 3 3 no.' lu teşhis hattı. diag 4 4 no.' lu teşhis hattı. diag 5 5 no.' lu teşhis hattı. MC 1. derecede hassas silme fasılası. MC1 2. derecede hassas silme fasılası. MC2 3. derecede hassas silme fasılası. MC3 4. derecede hassas silme fasılası. Cld Sağ sinyal. Clg Sol sinyal. 0 cam silme Silmeyi durdurma veya düşük hız. EssGv Yüksek hızda ön silme. EssAR Arka cam silme. 0 kod Aydınlatma kapatma. Park Park lambaları Als Far otomatik butonu. Kod Kısa farlar. InvC/P Kısa farlar/uzun farlar yön değiştirme. AP Selektör. BAV Ön sis farları. BAR Arka sis lambası. Adac + ADAC tuşu. 51
Örnek Kumanda sonucu tranzistorda akım dolaşıyorsa, sıra durumu = 1. Kumanda sonucu tranzistorda akım dolaşmıyorsa, sıra durumu = 0. 1 ve 2 konumları direksiyon simidi altındaki kumandaların iki değişik konumunu ifade eder. Konum 1 Konum 2 C1 kumandası Kod okuma 1.1.0.0.0 Kod okuma 1.1.0.0.0 C2 kumandası Kod okuma 1.1.0.0.0 Kod okuma 1.1.0.0.0 C3 kumandası Kod okuma 0.0.1.0.0 Kod okuma 0.0.1.0.0 C4 kumandası Kod okuma 0.0.0.1.0 Kod okuma 1.0.0.1.0 C5 kumandası Kod okuma 0.0.0.0.1 Kod okuma 0.0.0.1.1 Sonuç 5 kod okuma = Bekleme konumu 5 kod okuma = Cam sileceği yüksek hız + sol sinyal konumu 1 konumu ve 2 konumu arası kod okuma farkı C4 ve C5 kumandası sırasında yapılır. 5 kodunun analizi yapılacak komutları verir. Burada, Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi yorumu: - konum 1 = direksiyon simidi altındaki kumandaların bekleme konumu, - konum 2 = cam sileceği yüksek hız + sol sinyal konumu UYARI Diğer komutların tersine bu iki özellik aşağıdaki şekilde görülür: Aşağıdaki kumandalar için: - ön cam sileceği zorunlu düşük hız, - kısa farlar, bekleme konumunda kontaklar kapalıdır. Akım sürekli dolaşır. Kumandaların çalıştırılması devreleri açar. Artık akım geçmez. Direksiyon simidi altındaki kumandaların soketinin sökülmesi durumunda (akım geçmez),kısa farlar kumanda edilir (çalışma emniyeti). Ancak, soketi sökmeden önce eğer bir silme hızı istenmiş ise cam sileceği düşük hızı kumanda edilecektir (otomatik fasılalı cam silme kaptörsüz araçlar). Kaptörlü araçlar için otomatik fonksiyon aktiftir. 52
DEĞİŞİK KOMBİNASYONLAR Kırmızı 15 uçlu soket 4 no.' lu uç 12 no.' lu uç 8 no.' lu uç 13 no.' lu uç 10 no.' lu uç 3 no.' lu uç Diag 1 5 no.' lu uç 2 no.' lu uç 14 no.' lu uç 9 no.' lu uç Cam silmeyi durdurma (cam silme 0) Arka sis lambası (BAR) Sol sinyal lambası (Clg) Cam sime fasılası (2/MC1 hassasiyet) Aydınlatma kapatma (kod 0) Diag 2 Cam sime fasılası (1/MC hassasiyet) Selektör (AP) - Diag 3 Sağ sinyal lambası (Cld) Cam sime fasılası (3/MC2 hassasiyet) «Auto» tuşu (Farları/Als otomatik yakmak için) Cam sime fasılası (4/MC3 hassasiyet) Park lambası (park) Kısa farlar/uzun farlar yön değiştirme (Inv C/P) Arka cam silme (Ess AR) Kısa farlar (kod) Ön sis farı (BAV) «ADAC» tuşu (ADAC + ucu) Diag 4 - Ön cam sileceği yüksek hızı (Ess Gv) Diag 5 Direksiyon altındaki kumandaların kontrolü mültimetrenin diod-metre modunda yapılır. UYARI 3-4, 5-12, 2-8, 14-13 ve 9-10 no.' lu uçların hatları süreklidir ve direksiyon altındaki kumandalarla Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi arasındaki kabloların teşhisi için kullanılır. Ancak teşhis aleti muhtemelen arızalı olan hattı kesin olarak belirtmez. Cam silme fasılası (MC, MC1, MC2 ve MC3) bilgileri cam silme kolunun fasıla burcunun 4 konumuna aittir. HATIRLATMA Cam yıkama pompası kumandaları zayıf akım teknolojisini kullanmaz. 53
CAM SİLECEĞİ MOTORU: SABİT DURUŞ KONTROLÜ X84p1ESSUI-D0502GC002B RENAULT Mégane II'nin ön cam silecek motoru doğru akım motoruna benzer (3 kömürlü). Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinin (UCH) mültipleks ağdan geçerek aktarılan emirlerine göre Koruma ve Ayırma Ünitesi (UPC) tarafından kumanda edilir. Cam sileceği motoru Koruma ve Ayırma ünitesi sabit duruş konumunda kablolu bilgi (bir şase bağlantısıyla gönderilen) gönderir. Bu sonuncu bu bilgiyi Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine gönderir, bu da Koruma ve Ayırma Ünitesine motoru durdurma emri verir. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi otomatik fasılalı silme kaptörü kumandası için cam silecek motorunun sabit duruş konumu bilgisini kullanır. 54
OTOMATİK FASILALI CAM SİLME FONKSİYONU Seri hat 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 V -5,0-10,0-15,0-20,0 A B 10 ms/div C X84p1ESSUI-M1102GC0003 A Senkronizasyon (mesaj başlangıcı). B Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi mesajları. C Yağmur/ışık kaptörü mesajları Ekipmana göre, RENAULT Mégane II araçlarda otomatik fasılalı cam silme kaptörü bulunur. Bu kaptör aynı zamanda lambaları otomatik olarak yakar (park ve kısa farlar aynı anda). Bu kaptörün çalışması RENAULT Vel Satis ve Clio II faz 2 ile aynıdır. Ancak RENAULT Vel Satis'in aksine, sadece sürekli 2 silme hızını (düşük ve yüksek) ve ayrıca ön cam üstünde kaptör yakınında bulunan su miktarına göre değişken hızı da kumanda eder. Kaptör doğrudan Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine seri kablo aracılığı ile bağlanmıştır. Kaptör 12 volt güç verir. Bu kabloda belirli bir koda göre cam sileceklerinin ve lambaların yanma fonksiyonları için gerekli değişik bilgiler dolaşır. 55
Bu kodlar aşağıdaki şekilde 9 sekizli olarak ayrılır: - 5 sekizli Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi tarafından kaptöre gönderilir, - 4 sekizli kaptör tarafından Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine gönderilir. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi tarafındankaptöre gönderilen bilgi örnekleri: - ışık kaptörü fonksiyonu için kullanılan ön cam tipi (renkli veya atermik), - araç hız bilgisi : araç hızına duyarlı fasıla fonksiyonu için kullanır (X64 elektronik cam silecek fonksiyonu), - cam sileceği kolu konumu, - fasıla burcu konumu (yağmur kaptörü hassasiyet ayarı), - cam silecek motoru sabit duruş konumu. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine kaptör tarafından gönderilen bilgi örnekleri - yağmur kaptörü arızası, - far yakma isteği, - istenen cam silme hızı, - su sıçrama bilgisi: düşük hızdan geçmeden yüksek hızda silme isteği. Bu kaptör seri hatta 12 volt güç verir. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi hakim olduğundan akım vermeye başlar. Frekans yayımı daima senkronizasyon gönderimiyle başlar (önce 5 ms alt durum sonra 5 ms üst durum). Daha sonra Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi 5 sekizlik gönderir kaptör 20 ms daha geç 4 sekizliği gönderir. Bu nedenle seri hat kesildiğinde iki taraftan da sinyal gelmez (Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi ve kaptör). Gerçekten de eğer seri hat kesilişse kaptör hiç yayın yapmaz (sürekli 12 volt) çünkü mesajını göndermeden önce Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesi mesajını bekler. Sonuç olarak, eğer kaptör devre dışıysa hiç sinyal verilmez çünkü akımı veren kendisidir. Kaptörün kendi kendine teşhisi olduğunu da belirtelim. Dahili arıza durumunda, Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesine giden bir hata mesajı yayınlar. 56
BAKIM VE TEŞHİS Cam silme fonksiyonu, Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinde «cam silme kumandası» alt menüsü ile teşhis edilebilir. Bu menüde direksiyon simidi altındaki kumandalarının değişik durumları görüntülenebilir. Araç İçi Merkezi Kontrol Ünitesinin değiştirildiğinde, ön cam tipini (atermik veya renkli), cam sileceği kumanda tipini (manüel veya kaptörlü) ve arka cam sileceği olup olmadığını tanıtmak gerekir. Ancak, direksiyon simidi altındaki kumanda modülünün veya ışık kaptörünün ve otomatik fasılalı silme modülünün değiştirilmesi durumunda hiçbir tanıtım gerekmez. 57
58
AYDINLATMA VE XENON FARLAR AYDINLATMA VE XENON FARLAR HATIRLATMA 2 3 1 Balast. 2 Yüksek gerilim modülü. 3 Far ayar motoru. 1 X84p1ECLAIR-M1102GC0007 RENAULT Mégane II'nin Xenon far sistemi diğer Xenon far sistemlerinden aşağıdaki gibi ayrılır : - 1 her fara bağlı bağımsız beyin, - 2 aynı hatta bilgileri veren yükseklik kaptörleri (ön ve arka), - K hattı ile ayrı bir teşhis (sağ ve sol), - araç hızına göre dinamik düzeltme (kasa yükseklik değişimlerine ilave olarak). Bir Xenon ampulün değiştirilmesi farın sökülmesini gerektirir. Bir beynin değiştirilmesi için de aynıdır. 59
KISA FARLARIN ÇALIŞTIRILMASI Sürücü kısa farları açtığında veya farları otomatik yakma sistemi devreye girdiğinde, sistem bir «imza» atar. Bu imza farların yerinden düzeltme ayar motorlarının bir hareketi ile görülür, önce tam aşağıya, sonra kademeli olarak yukarı doğru üç seviyede yükselir. Motorlar bu durumda araç kasa yüksekliğine uygun yükseklikte kalır. Bu imza sistemin işlevsel olduğunu ve kalibrasyonun yapıldığını ifade eder. Ancak, bu arıza olmadığını ifade etmez. YÜKSEKLİK KAPTÖRLERİ RENAULT Mégane II araç kasa yüksekliğini belirlemek için 2 yükseklik kaptörü kullanır (değişken endüksiyonlu). Bu sistemin özelliği, bu iki kaptörün bilgileri aynı kablodan göndermeleridir. Bu da özel bir kodlama gerektirir. X84p1ECLAIR-M1102GC0008 60
1no.' lu konum örneği 20,0 15,0 10,0 2 no.' lu konum örneği 5,0 0,0 V A B C D X84p1ECLAIR-M1102GC0001 2 ms/div A Arka kaptör senkronizasyonu. B Arka kaptör yükseklik bilgisi. C Ön kaptör senkronizasyonu. D Ön kaptör yükseklik bilgisi. Arka kaptör emri verir, ön kaptör uygular. Arka kaptör önce 5 ms alt durum ile başlayan senkronizasyon sinyalini, sonra açı bilgisini verir (5 ms periyotla). Ön kaptör ise alt konumda 0,35 ms senkronizasyonu, sonra açı bilgisini yayar (5 ms periyotla). Kaptörler tarafından ölçülen açı yüksek durum ve periyotlar arasındaki yüzde ile orantılıdır (5 ms'lik B ve D). 61
Sinyalin 12 volt potansiyeli balastla sağlanır. Şönt. + 5 4 6 A 2 1 Balast + 5 4 3 B Şönt. 2 1 X84p1ECLAIR-M1102GC0005 A Ön kaptör. B Arka kaptör. Kısa far beslemesi. Kablolardaki şönt bağlantısı. Balasta giden kaptörlerin sinyali. Kaptörler birbirinden bağımsız olarak değiştirilebilirler. Ancak, aracın kablolarına yerleştirilmiş bir şönt beyinlerin ön veya arka kaptörü ayırmasını sağlar. Değiştirmenin bir zorluğu yoktur. 62
YERİNDEN AYAR KUMANDASI X84p1ECLAIR-M1102GC0009 Farları yerinde düzeltme motorları, 4 kablo aracılıyla her beyin tarafından kumanda edilen adım motorlarıdır. Adım motorları dayanakların öğretme işlemi (alt) kısa farların her çalıştırılmasında yapılır. Beyin tarafından kumanda edilen adım sayısı teşhis aletiyle görülebilir. Satış sonrasında bu motorlar değiştirilemez. Arıza durumunda farı değiştirmek gerekir. Teşhisi onaylamak için, sağ ve sol beyinlerin yerlerini değiştirmek gerekir. 63
ARIZA MODLARI Bir veya birkaç arıza bulunması durumunda, yedi arıza modu vardır : Mod Sistemin reaksiyonu Olası nedenler 1 İmzadan sonra devre motorları yavaş yavaş belirli bir konuma kadar hareket ederler (en alt). Yüke göre düzenleme yoktur. 2 Sistem normalden daha alt seviyeye düzeltir : menzili daha zayıftır. 3 Sistem normalden daha üst seviyeye düzeltir (0 ve 30 km/h arası) : menzili daha uzundur. 4 Hıza göre düzenleme yoktur (hüzme menzili = % 1,3 rad). 5 İmza eksiktir (alt ve sadece ara konum). Yüke ve hıza bağlı düzenleme yoktur. Eğer olay 2 farda da görülürse, arka kaptör arızalıdır ve/veya balastların elektronik iç arızası vardır. Eğer olay bir tek farda görülürse ilgili balastın dahili bir elektronik arızası vardır. Sistem standart korunma konumuna geçer (adım =62). Ön kaptör arızası. Sürüş halinde araç hız bilgisi kaybolur. Hız bilgisi kullanılamaz (ABS beyni beslenmez) veya 12 V'ta CC. Tanıtma ve/veya kalibrasyon yapılmamış. 6 Lambalar yanmıyor. Ampul, yüksek gerilim modülü veya balast arızası. 7 Kısa farların yanmasıyla devre motorları hareket etmez. Devre motorları arızası. 64