Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 1 / 7 1.0 AMAÇ:Hastanedeki tüm birimlerde sterilizasyon, antisepsi ve dezenfeksiyon uygulamaları için yöntemlerin ve dezenfektan kullanım ilkelerinin belirlenmesi. 2.0 KAPSAM:Hastanedeki tüm birimleri ve çalışanları kapsar. 3.0 KISALTMALAR: 4.0 TANIMLAR: Sterilizasyon: Bir materyalin içerdiği tüm canlı mikroorganizma formlarının sporlar da dahil ortadan kaldırılması işlemidir. Dezenfeksiyon: Cansız maddeler üzerinde bulunan sporlu bakteriler dışındaki mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir. Dezenfektan: Cansız maddelerdeki patojen mikroorganizma üremelerini durdurmak veya öldürmek amacı ile kullanılan kimyasal maddelerdir. Dekontaminasyon: Cansız maddelerden patojen mikroorganizmaların uzaklaştırılması işlemidir. Asepsi: Steril ortam şartlarının korunması, infeksiyon etkenlerinin steril dokulara girişinin engellenmesidir. Antisepsi: Canlı yüzeyler üzerindeki patojen mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir. Antiseptik:Canlı dokularda bulunan patojen mikroorganizmaların üremelerini durduran veya yok eden kimyasal maddelerdir. 5.0 SORUMLULAR:Hastanedeki tüm birim çalışanlarını kapsar. 6.0 FAALİYET AKIŞI: 6. 1. Sterilizasyon yöntemleri: Kuru hava sterilizayonu Buhar sterilizasyonu Etilen oksit sterilizasyonu Gaz plazma sterilizasyonu Formaldehit sterilizasyonu
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 2 / 7 Tablo 1 de hastanelerde uygulanan sterilizasyon yöntemleri ve özellikleri gösterilmiştir. Tablo:1. Hastanelerde kullanılan sterilizasyon yöntemleri ve özellikleri Sterilizasyon Kullanım Alanları Uygulama Avantaj Dezavantaj Yöntemi Buhar Cerrahi aletler 134 0 C, 3-3.5dk Ekonomik Isıya ve neme sterilizasyon Isıya dayanıklı 121 0 C, 15 dk İşlem süresi kısa duyarlı malzemeler, (otoklav) malzemeler 121 0 C, 30-45 dk Toksik değil Yağlı maddeler ve (vakumsuz otoklavda) çevre için emniyetli sıvılar, Elektrikli aletler steril edilemez Etilen oksit Lümenlikateterler Plastik ve kauçuk malzemeler Bir çok malzeme ile uyumlu Isıya duyarlı malzemeler için tercih edilir Lümen sınırlaması yoktur Dokulara zarar vermez Standart paketleme malzemelerine penetrasyonu kolaydır Sterilanmaddeninyok edilmesiiçinhavaland ırmagerekmesi Sterilizasyon uzun Toksik,yanıcı, patlayıcı süresi ve kanserojen olması Çevreye zararlı Sıvılar steril edilemez Kuru hava sterilizasyon ( ETÜV) Pudra,yağ, vazelin gibi malzemeler 170 0 C, 1saat 160 0 C, 2 saat 150 0 C, 2.5 saat 140 0 C, 3 saat Pratik ve ucuz Toksik değil Çevre için emniyetli Pudra, yağ, vazelin gibi maddeler steril edilebilir Uzun süre çok yüksek ısı gerekir Nemli ısıdan daha az etkilidir Büyük materyallerde ısının içeriye işlemesi uzun zaman alır Kumaş ve lastik malzemeler uygun değildir için
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 3 / 7 6. 2. Dezenfeksiyon: Dezenfeksiyon yönteminin seçimi, araçların enfeksiyon riski düzeylerine göre belirlenir. Buna gore araçlar;kritik,yarı kritik ve Kritik olmayan araçlar olarak ayrılır. Bu sınıflama Tablo 2 de tanımlanmıştır. Tablo2. Spaulding Sınıflaması Sınıflama Tanım Sterilizasyon/Dezenfeksiyon Önerisi Kritik araçlar Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulduğu Mutlaka steril olmaları gerekir. alanlarda kullanılan, steril vücut bölgelerine giren vücut boşluklarına ve sıvılarına doğrudan temas eden araçlardır. Enjektör iğneleri, protezler, akapunktur iğneleri, cerrahi malzemeler, artroskop, laparokop,bronkoskop, sistoskop, biyopsi malzemeleri bu gruptadır. Yarı kritik araçlar Kritik olmayan malzemeler Mukozaya temas eden ancak steril vücut bölgeleri ile teması olmayan malzemelerdir. Fleksible endoskoplar, larinkoskoplar, anestezi ekipmanları, endotrakeal tüpler, solunum sirkülasyon ekipmanı, nazal ve vajinal spekulumlar, nebülizör kapları, bazı oftalmik araçlar, kulak şırınga hortumu, amalgam kondensörü, termometreler, hidroterapi tankları bu gruptadır. Sağlam deri ile temas eden malzemelerdir. Steteskoplar, tansiyon aleti manşonu, kulak spekülümü, diyalizat ile temas eden hemodiyaliz yüzeyleri, yatak çarşafı, EKG elektrotları, küvözler, sürgüler, yemek kapları, tekrar kullanıma mahsus diğer malzemeleri içermektedir. Kullanılabilmeleri için yüksek düzey dezenfeksiyona gereksinim vardır. Kullanılabilmeleri için düşük düzey dezenfeksiyon işlemi gereklidir. Tablo 3 de aletlerin sınıflandırılması, buna göre uygulanması gereken sterilizasyon/ dezenfeksiyon yöntemleri ve süreleri, uygulama şekli gösterilmiştir.
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 4 / 7 Tablo 3. Aletlerin sınıflandırılması ve sterilizasyon/ dezenfeksiyon yöntemleri Sınıflam a Araçlar Yöntem ve süre Uygulama Cerrahi aletler Isıya dayanıklı olanlar için Kardiakkateterler otoklav ile sterilizasyon Protezler Kritik aletler Yarı kritik aletler Kritik olmayan aletler Endoskoplar Vajinal / rektal ultrasonpropları Endotrakeal tüpler Trakestomikanülü, anestezi ekipmanları, laringoskoplar ve vajinal spekülümler, nebülizör kapları, bazı oftalmik araçlar, kulak şırınga hortumu amalgam kondansörü Hidroterapi tankları Termometreler Steteskoplar, tansiyon aleti manşonu, kulak spekülümü, diyalizat ile temas eden hemodiyaliz yüzeyleri, yatak çarşafı,ekg elektrotları, küvezler, sürgüler, yemek kapları, tekrar kullanıma mahsus diğer malzemeleri içermektedir Mutlaka steril olmaları gerekir. Endoskoplar için yüksek düzey dezenfeksiyon Proplar için uygulama sürecinde kondom kullanılması riski azaltacak bir uygulamadır. Bu uygulama sonrasında da dezenfeksiyon işlemi yapılmalıdır. YDD içinde 15 dk yüksek düzey dezenfeksiyon 1/100 çamaşır suyu ile tank doldurulup 10 dk beklenir, sonra boşaltılıp kuruyuncaya kadar bekletilir. %70 alkol ile temizlenerek kuru saklanmalıdır 1/100 oranında çamaşır suyunda 10 dk bekletilerek (yada üretici firma önerisine göre Klor tablet) düşük düzey dezenfeksiyon yapılır. Tek kullanımlık aletler için yeniden kullanımında her ünite kendi protokollerini oluşturmalı ve bu uygulamalar sürecinde protokole titizlikle uymalıdır. 15 dk 15 dk 15 dk Fenoller ve dezenfektan etkili iyodoforlarda aynı amaç için kullanılır Her hastaya özel olmalıdır Çamaşır suyu sadece düzgün yüzeyler için uygundur. Deri mukoza ve göz irritasyonu yapabilir ve metal yüzeylerde korozyona neden olabilir.
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 5 / 7 Yüksek Düzey Dezenfeksiyon: Tüm vejetatif bakteriler, viruslar ve mantarlarla bakteri sporlarının bir kısmı yok edilir. Orta Düzey Dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri, vejetatif bakteriler, virus ve mantarların çoğu yok edilir. Düşük Düzey Dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve zarfsız viruslara etkisiz olan, ancak bir kısım vejetetif bakterileri yok eder. Tablo 4, 5, 6 de hastanemizde kullanılan yüksek, orta, düşük düzey dezenfektanlar ve antisepitk solüsyonlar gösterilmiştir. YDD Glutarelde hit Tablo 4. Hastanemizde kullanılan yüksek düzey dezenfektanlar Optimal ph Avantajları Dezavantajları Temas süresi Yüksek düzey Korozyon yapmaz. Malzemelerl e uyumludur. Organik maddelerde n etkilenmez. Ucuzdur. çok Toksik,alerjik, irritan Kullanıcılar maske, eldiven, önlük giymelidir.ortam havalandırılmalıdı r. dezenfeksiyon Sterilizasyo n Kullanım süresi 10-15 dk 15 gün Hipokloritler (Klor tablet) Tablo 5. Hastenemizde kullanılan orta ve düşük düzey dezenfektanlar. Organik maddeden etkilenme Tüberkülosit etki Avantajları Dezavantajları Kullanım + + -Hızlı etkili -Geniş etki spekturumu -Ucuz -Toksititesi az -Yüzeylere fiske olmuş mikroorganizmaların biofilm tabakasının uzaklaştırılmasında etkilidir. -Organik maddelerden etkilenir -Koroziftir -Stabil değil -Amonyak ve asitlerle toksik bileşikler oluşturur -Tekstil maddelerin rengini değiştirir. -Günlük temizlik için 1/100 oranında -Yoğun kontaminasyonda 1/10 oranında sulandırılır. -Başka temizlik ürünleri ile karıştırılmamamalıdır.
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 6 / 7 Tablo 6. Hastanemizde kullanılan antiseptik solüsyonlar Organik maddeden etkilenme Tüberkülosit etki Avantajları Alkoller Hafif + Çabuk etkili Toksikallerjik değil Su ve kurutma gerektirmez Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) etkili kombinasyonlar Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun İyodoforlar + + Hem antiseptik hem de dezenfektan olarak kullanılabilirler. Deterjanlarla kombine etki gösterirler. 6.3 UYGULAMA 6.3.1. El antisepsisi ENF.TL.12 El Hijyeni Talimatı nda ele alınmıştır. Dezavantajları Çabuk buharlaşır. Yanıcı Kalıcı etkisi yok Penetresyonu zayıf Temiz şartlarda etkili Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir. Mercekli aletlerin montaj materyalini bozabilir, lastik plastik malzemeyi sertleştirebilir. Organik madde varlığından ve ısıdan etkilenirler. Metallere koroziv etki yaparlar. Nadiren alerjiye neden olabilirler. Cilt ve gözde irritasyonlara olabilirler. neden 6.3.2. Cilt antisepsisi Cilt Hazırlığı İçin Uygun Antiseptikler İyot tentürü (% 1-2), alkol (%70), iyodofor (povidon iyot), Klorhekzidinglukonat ın sudaki veya alkoldeki çözeltisi (%0,5-4) İyot tentürü güçlü ve hızlı etkilidir. Ancak tahriş edici ve leke bırakıcıdır. Uzun süre kaldığında cilt irritasyonuna neden olur. Alkol çabuk etkilidir, fakat kalıcı etkinliği yoktur. Özellikle santral kateterler için cilt hazırlanmasında tek başına alkol kullanılmamalıdır.
Dok No:ENF.TL.07 Yayın tarihi:nisan 2013 Rev.Tar/no:-/0 Sayfa No: 7 / 7 İyodoforlar cilt ve mukoza için oldukça elverişli antiseptiktir. Tahriş edici değildir. Uygulandıkları alanı belirginleştirdiklerinden karışıklığa yol açmaz. Klorhekzidin kalıcı etki göstermesi nedeniyle antibakteriyel etkinin uzun süre devam etmesi gereken durumlarda avantaj sağlayan bir antiseptiktir. Klorhekzidinin alkoldeki çözeltisi klorhekzidinin kalıcı etkinliği ile alkolün çabuk etkisini birleştirmesi ile üstünlük sağlar. Cilt hazırlığı 1.Eller ENF.TL.12 El hijyeni Talimatı ve ENF.TL.27 Eldiven Kullanımı Talimatına göre yıkanır, eldiven giyilir. 2.Uygulama bölgesi alkol ve klorhekzidin kullanılıyorsa 1 dk, iyodofor preparatları kullanılıyorsa birkaç kez farklı gazlı bezle merkezden çevreye doğru yeniden merkeze dönmeden en az 2 dk süre ile silinir. 3.İyot tentürü kullanılıyorsa silinen alan 30 sn bekledikten sonra % 70 alkol ile silinir. 4.Silinen alan tekrar palpe edilmez. 6.3.3. Endoskopik cihazların sterilizasyon ve dezenfeksiyonu ENF.TL.06 Endoskopik Cihazların Sterilizasyon ve Dezenfeksiyonu Talimatı nda ele alınmıştır. 6.3.4. Alet dezenfeksiyonu 1.Saf dezenfektanlar kullanmadan önce önerilen oranlarda sulandırılmalıdır. 2.Dezenfekte edilecek malzemelerin ayrılabilecek bütün parçaları ayrılmalıdır. 3.Aletler dezefektana atılmadan önce mekanik temizliği mutlaka yapılmalıdır. 4.Dezenfektanların etki süresi iyi bilinmeli, önerilen temas süresine uyulmalıdır. 5.Solüsyonun üzerine hazırlandığı tarih yazılmalı ve uzun süre bekletilmemelidir. 6.Dezenfektan solüsyon azaldıkça üzerine ilave yapılmamalıdır. 7.Solüsyonların ağzı mutlaka kapalı olmalıdır. 8.Dezenfektan solüsyonların saklandıkları kapların kapakları mantar içermemelidir. 9.Aletler dezenfektanın içine tamamen daldırılmalıdır. 10.Uygulayıcı işlemi yaparken eldiven, önlük, maske giymelidir. 7.0 İLGİLİ DÖKÜMANLAR: 7.1. ENF.TL.12 El yıkama ve el antiseptikleri Talimatı 7.2. ENF.TL.06 Endoskopik Cihazların Sterilizasyon ve Dezenfeksiyonu Talimatı 7.3. ENF.TL.27 Eldiven Kullanımı Talimatı