Rusya nın IŞİD le Mücadele Politikası Elnur İSMAYILOV Son yıllarda Orta Doğu daki istikrarsızlığın en önemli nedenlerinden biri olarak gösterilen Irak Şam İslam Devleti nin (IŞİD) yarattığı tehlike sadece bölgesel değil küresel düzeyde de sorunlar oluşturmaktadır. Özellikle içerisinde Müslüman toplumları barındıran birçok devletin terör tehlikesi ile yüz yüze kalması, bu devletlerin Orta Doğu ülkeleri ile ilişkilerini etkilemekte ve IŞİD le mücadele politikaları izlemesine neden olmaktadır. Bu anlamda 16 milyon civarında Müslümanın vatanı olan Rusya nın son yıllardaki Orta Doğu ya yönelik bölgesel politikasında IŞİD faktörü büyük rol oynamaktadır. Ayrıca Güney Kafkasya ve Orta Asya gibi coğrafyayı da kendi nüfuz alanı olarak gören Moskova, bölgede aşırı dinci grupların faaliyetlerinin kendi ekonomik ve politik çıkarlarını tehlikeye atmasından endişe etmektedir. Sovyetler Birliği nin yıkılması sonrası küresel düzeyde kendisi için önem arz eden pek çok stratejik noktayı kaybeden Rusya, son dönemlerde Orta Doğu daki geleneksel müttefikleri ile politik, ekonomik ve askeri işbirliğini geliştirmeye başlamıştır. Bu strateji bugün de başarılı bir şekilde devam etmektedir. Bölgede Arap Baharı sonrasında yaşanan gelişmeler ve IŞİD tehlikesi bu ilişkileri yeni bir boyuta taşımaktadır. Suriye ve Irak gibi devletler IŞİD e karşı kendi güvenliklerini koruma amaçlı Rusya ile işbirliğini geliştirmekten yana politikalar izlemektedir. Bu analizde Rusya nın Arap Baharı sonrasında Orta Doğu politikasında yaşanan değişimler ele alınmakta, Moskova nın IŞİD tehlikesine karşı uluslararası düzeyde ve kendi sınırları dahilinde izlediği politikalar incelenmektedir. Aynı zamanda IŞİD in varlığının Rusya daki son terör olaylarını nasıl tetiklediği ve örgütün uzun vadeli faaliyetlerinin Rusya için nasıl bir tehlike oluşturabileceği analiz edilmektedir. Rus İç Politikası Bağlamında IŞİD le Mücadele Bağımsızlığını kazandıktan sonraki yıllarda ayrılıkçı bölgeler sorunu yaşayan Rusya, terör örgütlerinin faaliyetini kendi ulusal güvenliğine tehdit olarak görmektedir. Aralık 2014 de Rusya Yüksek Mahkemesi, Orta Doğu da faaliyet gösteren IŞİD ve El Nusra Cephesi ni terör örgütleri listesine almıştır. 1 Bu kararla iki terörist yapılanmanın Rusya topraklarında her türlü propaganda faaliyeti yasaklanmıştır. 1 Верховный суд признал ИГ и Джебхат ан-нусра» террористическими организациями (Yüksek Mahkeme IŞİD ve En-Nusra Cephesi ni terör örgütü olarak tanıdı), Aralık 29, 2014, http://tass.ru/politika/1677833 (Erişim tarihi: 14 Şubat 2015) Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) 1 Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, 34387 Şişli -İSTANBUL www.bilgestrateji.com bilgesam@bilgesam.org Tel: 0212 217 65 91 - Faks: 0 212 217 65 93 BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
Rusya nın IŞİD in hedeflerinden biri olduğu bilinmektedir. Eylül 2014 başlarında sosyal medyada bir IŞİD militanı tarafından Rusya nın ve doğrudan Cumhurbaşkanı Vladimir Putin in tehdit edilmesi, terör örgütünün Rusya ile ilgili planlarını kısmen ortaya koymuştur. Moskova ya verilen mesajda özellikle Rusya nın Beşar Esad rejimine askeri yardımı eleştirilmekteydi. Ekim 2014 de terör örgütünün Kist 2 asıllı Kuzey cephesi komutanı Ebu Ömer el-şişani (gerçek ismi Tarhan Batiraşvili) de Rusya yı hedef alan bir açıklama yapmıştır. Örgüt Komutanı Irak ve Suriye den sonraki hedefin Rusya olduğunu belirtmiştir. Verilmiş mesajda aynı zamanda Çeçenistan ve Kuzey Kafkasya daki diğer Müslüman toprakların da özgürlüğüne kavuşturulacağı ifade edilmiştir. Ebu Ömer in 90 lı yıllarda ve Ağustos 2008 de Rus-Gürcü Savaşı nda Rusya ya karşı savaştığı bilinmektedir. Rusya istihbaratı (FSB) tarafından açıklanan verilere göre Orta Doğu da çatışmalara katılmak için bölgeye gidenlerin sayında büyük oranda artış yaşanmaktadır. Haziran 2013 de Suriye de mücahit olarak 200 civarında Rusya vatandaşının savaştığı tahmin edilmektedir. Ağırlıklı olarak Çeçenlerin örgüte katıldığı bilinmektedir. Bazı bilgilere göre örgüte katılan Çeçen kökenlilerin sayı 1700 civarındadır. Aralık 2014 verilerine göre Kabardin-Balkar eyaletinden örgüte katılımın 150 civarında olduğu ifade edilmektedir. Ömer El-Şişani komutasında Kafkasya kökenli 1000 civarında savaşçının olduğu bilinmektedir. Bunlar El-Şişani komutasında ibn-ul Hattab askeri birliğinin savaşçıları; Basayev ve Dudayev birliklerine bağlı savaşçılar ve Ebu Hanife örgütüne bağlı savaşçılardır. Suriye de Esad rejimine karşı çatışmalarda El-Şişani ye bağlı Kafkasya kökenli 500 savaşçının öldüğü de bilinmektedir. Eylül 2013 de Kuzey Kafkasya kökenliler Abu Abdurrahman başkanlığında Suriye nin kuzeyindeki Halep bölgesinde Esad hükümetine karşı Al-Muhacirin gruplaşmasını kurmuşlardır. Suriye de terör örgütüne katılanların takriben %80 nin Kuzey Kafkasya kökenli; diğer %20 nin ise eski Sovyet cumhuriyetlerinden özellikle Orta Asya dan olduğu iddia edilmektedir 3. En son verilere göre 1700 civarında Rus vatandaşı IŞİD e katılmıştır. 4 Ekim 2014 tarihinden itibaren Kuzey Kafkasya bölgesinde mevcut direnişçi örgüt olarak bilinen Kafkas Emirliği ne bağlı komutanların IŞİD e katılma amaçlı El-Bagdadi ye 2 Kistler, Çeçen ve İnguşlarla birlikte Kuzey Kafkasya kökenli Vaynah etnik grubuna ait halk. 3 James Makienko, Syria-80% of ISIS come from Russia, former USSR, Eylül 18, 2014, http://geopoli.info/?p=817 (Erişim tarihi: 15 Şubat 2015) 4 Глава ФСБ: до 1,7 тыс российских граждан могут воевать в Ираке (FSB Başkanı: Irak ta 1700 Rusya vatandaşı savaşmaktadır), RIA Novosti, Şubat 20, 2015, http://ria.ru/ world/20150220/1048707159.html (Erişim tarihi: 15 Şubat 2015) biat ettikleri bilinmektedir. Aralık 2014 tarihinde Kafkasya Emirliği nin 2.Emiri olarak bilinen ve gerçek ismi Rüstem Asildarov olan Dağıstan cemaati Emiri Ebu Muhammed in El-Bagdadi nin liderliğini kabul ettiğini açıklanmıştır. Kasım ayında da Hasavyurt bölgesinde mevcut olan Emir Süleyman (Movsar Zaylanabidov) isimli komutanın başkanlığında direnişçi örgüt IŞİD e katılmıştır. Daha sonradan bölgedeki diğer direnişçi örgüt komutanı Mahaçkala Emiri Muhammed Agaçaulinski de IŞİD e katıldığını duyurmuştur. Çeçenistan da Doğu Cephesi komutanlardan olan Emir Mahran Yakup ve saha komutanı Emir Usame nin örgüte katılımı sosyal medya üzerinden duyurulmuştur. Son dönemlerde Kuzey Kafkasya daki Çeçenistan ve Dağıstan bölgelerinde silahlı direnişçi gruplarla Rus askeri birimleri arasında çatışmalar yaşanmaktadır. Aralık 2014 ve Şubat 2015 sonlarında Çeçenistan ve Dağıstan da gerçekleştirilen terör eylemlerinin de IŞİD e bağlı radikal gruplar tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Rusya istihbarat birimlerinin verileri, bölgedeki genç nüfusun terör örgütüne katılmak için Suriye ve Irak a gittiğine işaret etmektedir. Bu nüfusun Rusya ya geri dönmesi halinde Kuzey Kafkasya da terör eylemlerinin ve istikrarsızlığın artmasına etki edeceğinden endişe edilmektedir. Kuzey Kafkasya kökenli savaşçıların Orta Doğu da terör örgütüne katılmak için izledikleri rotanın genellikle Türkiye üzerinden olduğu tahmin edilmektedir. Fakat bu Kuzey Kafkasya kökenlilerin hepsinin Rusya dan gitmedikleri de bilinen bir gerçektir. Rus-Çeçen savaşları zamanı mülteci olarak Avrupa ya göç eden Çeçenlerin terör örgütüne katılmak için Avrupa-Türkiye rotasını izlediği tahmin edilmektedir. Rusya IŞİD sorununun Orta Doğu da çözülmesi, yani örgütle bölge sınırları içinde mücadele edilmesi temelli bir strateji izlemektedir. Bu mücadelede başarılı olunması veya olunamamasından bağımsız olarak Kremlin örgüt militanlarının Rusya ya tekrar dönmesinden endişe duymaktadır. Rusya bu geri dönüşlerin gerçekleşebileceği rotaları analiz etmekte ve kendi sınırlarını koruma adına güvenlik önlemleri almaktadır. Militanların Rusya ya geri dönüşleri için kullanabilecekleri rotalardan biri İran ve Türkiye den geçerek Güney Kafkasya ülkeleri Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Kuzey Kafkasya ya girmektir. Rusya terör örgütü militanlarının Gürcistan daki Pankisi Deresi üzerinden Kuzey Kafkasya ya ulaşmasından endişe duymaktadır. Bu durumda Çeçenistan ve Dağıstan da Rus askerlerine karşı yeni bir çatışmanın baş gösterme tehlikesi vardır. Bu nedenle Rusya bu bölgelerde güvenlik önlemlerini artırmaktadır. 2
Teröristlerin izleyebileceği bir diğer rota Afganistan dan geçerek Orta Asya ülkeleri üzerinden Rusya ya ulaşmaktır. Aralık 2014 de terör örgütünün Afganistan üzerinden Orta Asya ya ve dolayısıyla Rusya sınırlarına yaklaşma tehlikesi Dışişleri Bakanı Lavrov tarafından da belirtilmiştir. 5 Orta Asya devletlerinden terör örgütüne katılımın yüksek olduğu ve bu rakamın 5 bin civarında olduğu da bilinmektedir. Ekim 2014 de Özbekistan İslam Hareketi nin IŞİD le birleşme kararı alması da bu tehlikenin bir diğer boyutunu gözler önüne sermektedir. Zira bu durum Rusya nın Orta Asya daki çıkarlarına zarar vermektedir. Söz konusu tehlikenin önlenmesi için Şanghay İşbirliği Örgütü düzeyinde bölgede oluşabilecek terör tehdidiyle mücadele konulu görüşmeler yapılmaktadır. Ayrıca Orta Asya devletleri son dönemde terör tehdidine karşı savunma bütçelerini artırmaktadır. Rusya nın Dışişleri Bakanı Lavrov a göre, IŞİD in ortaya çıkmasındaki en önemli sebeplerden biri ABD nin Orta Doğu ya yönelik uzun vadeli başarısız politikalarıdır. IŞİD, ABD nin elinde bir araç olarak kullanılmaktadır. Rusya nın Dışişleri Bakanı Lavrov a göre, IŞİD in ortaya çıkmasındaki en önemli sebeplerden biri ABD nin Orta Doğu ya yönelik uzun vadeli başarısız politikalarıdır. IŞİD, ABD nin elinde bir araç olarak kullanılmaktadır. IŞİD in Orta Doğu daki işgal stratejisinin başarısını, ABD ve müttefiklerinin desteğine borçlu olduğunu belirten Rusya Cumhurbaşkanı Putin de aynı görüşü savunmaktadır. 6 Putin e göre militanlara parasal destek sağlayan; silahla donatan ve askeri uzmanlarla yardım eden güç ABD ve müttefikleridir. Soğuk Savaş yıllarında Sovyetlere karşı Afganistan daki radikal dini örgütlere destek veren ABD nin El-Kaide ve Taliban ın tehdit olarak ortaya çıkmasından sorumlu olduğu gibi, Orta Doğu da IŞİD in doğmasında da sorumluluk taşıdığı öne sürülmektedir. Ayrıca, Vladimir Putin in danışmanlarından biri olan Aleksandr Prohanov, IŞİD in Mossad tarafından eğitildiği ve Israil ordusunun teröristlere destek verdiği görüşünü savunmaktadır. 7 Prohanov a göre örgütün başlıca hedefi Rusya ve İran dır. 5 Лавров: эмиссары Исламского государства приближаются к границам России (Lavrov: İslam devleti Rusya sınırlarına yaklaşmaktadır), Aralık 25, 2014, http://tass.ru/politika/1670859 (Erişim tarihi: 19 Şubat 2015) 6 Выступление Путина на заседании клуба Валдай, RIA Novosti, Ekim 24, 2014, http://ria.ru/politics/20141024/1029822758.html (Erişim tarihi: 18 Şubat 2015) 7 Советник Путина: Моссад обучает террористов ISIS, Aralık 07, 2014, http://postskriptum.org/2014/12/07/themossad/ (Erişim tarihi: 19 Şubat 2015) Uluslararası İşbirliği Kapsamında IŞİD le Mücadele Şubat 2015 başlarında Rusya nın BM deki Daimi Temsilcisi Vitali Çurkin BM Güvenlik Konseyi ne IŞİD e karşı mücadele öngören bir taslak metin sunmuştur. Bu metinde terör örgütüne yardım eden ülkelerin mali desteğinin ve örgütün Irak ve Suriye de işgal ettiği bölgelerden çıkardığı petrol satışından elde ettiği gelirlerin önlenmesi gerektiği net bir şekilde ifade edilmiştir. Görüşmeler sonrasında BM Güvenlik Konseyi tüm üye ülkeler için bağlayıcı olan yaptırımlar kapsamında 2199 sayılı kararı onaylamıştır. 8 Kararda petrol kaçakçılığı ve yasadışı antika ticaretinin önlenmesi; rehineler için fidye ödenmesinin yasaklanması; bağış ve fonlarla ilgili kısıtlamalar ve terör örgütlerine silah satışının yasaklanması gibi maddeler yer almaktadır. Silahlarla ilgili olan maddede devletlerin BM yaptırımları çerçevesinde IŞİD, El-Nusra ve El Kaide bağlantılı terörist gruplara silah satışının yasaklanması; özellikle karadan havaya fırlatılan MAN- PAD füzelerinin ve bu türden olan silahlara terör örgütlerinin ulaşımının engellenmesi gerektiği belirtilmektedir. Bağış ve fonlarla ilgili maddede ise terör örgütlerinin uluslararası finans kurumlarına erişiminin önlenmesi konusunda devletler sorumluluk almaktadır. Terör örgütlerine kaçırdıkları rehineler karşılığında devletlerin fidye ödemesi yasağı da kararda ifade edilmiştir. Teröristlerin özellikle Suriye de işgal ettikleri bölgelerdeki kültürel mirası yok ederek antika yağmacılığı faaliyetlerini engellemek için Suriye den yapılacak olan her türlü antika ticareti yasaklanmaktadır. Petrol ve petrol ürünlerinin alımı konusunda bahsi geçen terör örgütleri ile her türlü ticaret yasaklanmakta; bunu uygulamayan devlet ve şirketlere yaptırım uygulanması öngörülmektedir. Ağustos 2014 te Rusya ABD ye IŞİD e karşı mücadelede yardım önerisinde bulunmuştur. Eylül 2014 te Rusya, Güvenlik Konseyi toplantısı sonrasında diğer devletlerle uluslararası hukuk çerçevesinde IŞİD e karşı ortak hareket planı üzerinde görüşmeler gerçekleştirilmesi gerektiğini beyan etmiştir. 9 Rusya, IŞİD le mücadeleyi kararlaştıran Paris Deklarasyonu na imza atmasına rağmen, ABD ve müttefiklerinin Suriye de terör örgütü ile mücadelenin Beşer Esad hükümetiyle koordinasyon halinde yapılması gerektiğini ifade etmiştir. Aynı zamanda Rusya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi onayı olmadan ABD nin IŞİD e karşı düzenleyeceği herhangi bir hava saldırısının uluslararası hukukun ihlali olacağını açıklamıştır. 8 Resolution 2199, Adopted by the Security Council at its 7379 th meeting, United Nations, Security Council, Şubat 12, 2015, http://www. securitycouncilreport.org/atf/cf/%7b65bfcf9b-6d27-4e9c-8cd3- CF6E4FF96FF9%7D/s_res_2199.pdf (Erişim tarihi: 15 Şubat 2015) 9 Путин обсудил с Совбезом РФ противодействие Исламскому государству, RIA Novosti, Eylül 22, 2014, http://ria.ru/politics/20140922/1025112747.html (Erişim tarihi: 17 Şubat 2015) 3
Eylül 2014 te Rusya Güvenlik Konseyi nin terör örgütlerinin faaliyetlerinin yasaklanması amaçlı yaptırımlar öngören 2178 sayılı kararına destek vermiştir. 10 Özellikle Ukrayna krizi sebebiyle Batı-Rusya arasında yaşanan soğuk ilişkilere rağmen Moskova nın ABD yi ve uluslararası koalisyonu destekleyen pozisyonu, Kremlin in terörle mücadeleyi verdiği ehemmiyeti göstermektedir. Ayrıca Batıyla yaşadığı sorunlar göz önünde bulundurulursa, Ukrayna krizi sonrasında Rusya nın önerisinin kabul görmesi Moskova için diplomatik başarı şeklinde değerlendirilebilir. IŞİD Çerçevesinde Rusya-Irak İlişkileri Haziran 2014 te Rusya Dışişleri Bakanlığı IŞİD in bölgedeki faaliyetlerini kınayan bir açıklama yaparak Irak ve Suriye ye gereken her türlü yardımın yapılacağını beyan etmiştir. 11 Rusya, Irak ın karşı karşıya olduğu terör tehdidinin ve sorunların en önemli sebebi olarak 2003 te gerçekleştirilen ABD işgalini görmektedir. Irak Başbakanı Nuri El-Maliki döneminde Rusya terör örgütüne karşı Bağdat hükümetine askeri ve politik destek vermiştir. Ekim 2012 yılında Moskova-Bağdat arasında 4,2 milyar dolarlık silah antlaşması imzalanmıştır. Antlaşma ile Rusya Irak a 36 adet Mi-28NE helikopteri ve 48 adet uçaksavar füze sistemi Pantsir-S1 ihraç etmeyi taahhüt etmiştir. 12 İki ülke arasındaki askeri ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunan bu antlaşmayla Bağdat yönetimi, ülkenin kuzeyinde etkinliğini artıran IŞİD tehlikesine karşı askeri gücünü artırmak niyetindedir. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı tarafından yapılan açıklamada Moskova nın Irak ın karşılaştığı soruna ilgisiz kalmayacağını belirtilmiş ve akabinde Haziran 2014 te Bağdat yönetimi Rusya dan antlaşma çerçevesinde 5 adet Su-25 saldırı helikopteri satın aldığını açıklamıştır. 13 Bağdat yönetiminin kendi hava kuvvetlerini Rusya nın yardımıyla güçlendirmeyi amaçladığı söylenebilir. Temmuz 2014 te dönemin vekaleten Irak Savunma Bakanı Sadun Fardan El Duleymi Moskova ziyareti sırasında Rusya dan 1 milyar dolarlık yeni silah alımı anlaşması imzalamıştır. 14 10 Resolution 2178, Adopted by the Security Council at its 7272 nd meeting, United Nations, Security Council, Eylül 24, 2014, http:// www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=s/res/2178%20 (2014) (Erişim tarihi: 16 Şubat 2015) 11 Путин насторожил Вашингтон поддержкой Ирака, Russia Today, Haziran 21, 2014, http://russian.rt.com/inotv/2014-06-21/fox- News-Putin-nastorozhil-Vashington (Erişim tarihi: 19 Şubat 2015) 12 Ирак получил первые заказанные в России системы ПВО, Ekim 01, 2014, http://www.armstrade.org/includes/periodics/ news/2014/1001/123525915/detail.shtml (Erişim tarihi: 19 Şubat 2015) 13 Ирак получил первые российские самолеты, Haziran 29, 2014, http://www.bbc.co.uk/russian/international/2014/06/140629_iraq_russian_jets (Erişim tarihi: 20 Şubat 2015) 14 Россия поможет Ираку артиллерией, Temmuz 30, 2014, http:// Suriye krizi ile ilgili olarak, Rusya Suriye rejiminin değişip değişmemesinden daha çok IŞİD e karşı mücadelenin önemine işaret etmektedir. Rusya, Irak ın savunma gücüne verdiği destekle birlikte Suriye de Esad hükümetinin terörle mücadele politikasını da desteklemektedir. Terör örgütüne karşı uluslararası koalisyonun bölgede etkili olması ve nihai hedefe ulaşması için Rusya, Suriye deki hükümetin de mücadele sürecine dahil edilmesine çalışmaktadır. Fakat bu konuda Beyaz Saray Beşar Esad rejimi ve IŞİD e karşı mücadele politikalarını farklı olarak ele almaktadır. Ayrıca Rusya ve İran ın Irak başkenti Bağdat ta IŞİD le mücadelesi kapsamında ortak operasyon merkezi kurduğu dile getirilmektedir. Rus askeri uzmanlarının silahların kullanımı ve pilotların yetiştirilmesi amaçlı Irak ordusuna yardımda bulunduğu bilinmektedir. Ocak 2015 te Irak Başbakanı Haydar el-abadi de terör örgütüne karşı Rusya nın yardımına ihtiyaç olduğunu beyan etmiştir. Son dönemde Rusya-Türkiye ilişkileri gelişme göstermekle birlikte bölgesel sorunların çözümüne Moskova ve Ankara farklı yaklaşmaktadır. Her iki ülkenin Suriye politikası birbirine zıt çizgide ilerlemektedir. Esad rejimine her iki ülkenin yaklaşımındaki farklar ve Türkiye nin Suriye de uçuşa yasak bölge ve güvenli bölge girişimlerinin Rusya tarafından desteklenmemesi buna örnektir. Irak taki Rus Petrol Şirketleri Terör örgütünün 2014 yılı itibariyle Irak ın enerji yataklarının bulduğu bazı kuzey bölgelerini kontrolü altına alması ülkedeki yabancı şirketlerin faaliyetini de etkileyebilecek bir düzeye gelmiştir. Irak taki petrol yataklarının kullanılmasında Rus petrol şirketleri aktif rol almaktadır. Rusya nın Lukoil ve Gazprom Neft şirketleri Irak ın enerji yataklarının kullanımında önemli rol oynamakta olup özellikle IŞİD tehlikesinden uzak olan doğu ve güney bölgelerde faaliyetlerini sürdürmektedirler. Haziran 2014 te terör örgütünün Bağdat a 40 km mesafedeki petrol rafinerisine yaptığı saldırı sonrasında Exxon Mobile ve BP gibi yabancı şirketler kendi çalışanlarının can güvenliğini koruma amaçlı www.vedomosti.ru/politics/articles/2014/07/30/solncepek-v-irake (Erişim tarihi: 18 Şubat 2015) Rusya ve İran ın Irak başkenti Bağdat ta IŞİD le mücadelesi kapsamında ortak operasyon merkezi kurduğu dile getirilmektedir. Rus askeri uzmanlarının silahların kullanımı ve pilotların yetiştirilmesi amaçlı Irak ordusuna yardımda bulunduğu bilinmektedir. 4
bu bölgedeki faaliyetlerini durdurabileceklerini söylemiştir. Temmuz 2014 te Rusya nın Bağdat Büyükelçisi Ilya Morgunov, kendilerine ve Rus şirketlerine yönelik herhangi hayati tehlikenin olmadığını belirtmiştir. 15 Rus şirketleri genel olarak terör örgütünün kontrolündeki bölgelerden uzak olan Güney Irak ta faaliyetlerini sürdürmektedir. Rusya nın enerji şirketi Lukoil a bağlı olan Lukoil Overseas şirketi 29 Mart 2014 ten itibaren Irak ın güneyinde ve Bağdat ın güneybatısında bulunan Batı Kurna-II yatağında petrol üretimine başlamıştır. 2013 yılı sonundan bu yana bir diğer şirket Gazprom neft Irak ın doğusunda bulunan Badra yatağında ve Kuzey Irak bölgesinde faaliyetini sürdürmektedir. Bölgedeki üçüncü Rus petrol şirketi Irak ın güneyindeki Necef ve Mutanna bölgelerinde sondaj faaliyetlerinde bulunan Başneft tir. Sonuç Rusya nın IŞİD le mücadele politikası birçok açıdan önem taşımaktadır. Ukrayna krizi sebebiyle Rusya-ABD arasında yaşanan gerilime rağmen IŞİD tehlikesine karşı Moskova- Washington arasında işbirliğinin mümkün olduğu görülmektedir. Her ne kadar Kremlin in üst düzey yetkilileri IŞİD tehlikesinin ortaya çıkışını ABD nin bölgede yürüttüğü yanlış politikalara dayandırıyorsa da Moskova Batılı devletlerle teröre karşı ortak stratejiler yürütülmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu anlamda özellikle FSB Başkanı Bortnikov un Şubat 2015 te Washington ziyareti sırasında bununla ilgili Beyaz Saray yetkilileri ile görüşmeler gerçekleştirdiği bilinmektedir. Lavrov-Kerry görüşmelerinde terör örgütüne karşı istihbarat paylaşımı konusunda da taraflar arasında mutabakat sağlanmıştır. Her ne kadar Kremlin in üst düzey yetkilileri IŞİD tehlikesinin ortaya çıkışını ABD nin bölgede yürüttüğü yanlış politikalara dayandırıyorsa da Moskova Batılı devletlerle teröre karşı ortak stratejiler yürütülmesi gerektiğini belirtmektedir. Rusya, uluslararası koalisyonun bölgedeki terör örgütlerine karşı mücadelesini desteklediğini beyan etmekte; fakat Suriye deki meşru iktidarın onayı olmadan yapılacak her türlü operasyonun uluslararası hukukun ihlali olacağının altını çizmektedir. Yapılacak her türlü operasyonun Güvenlik Konseyi nde kabul edilmesinin en önemli şart olacağı da Moskova hükümeti tarafından net bir dille ifade edilmektedir. Bu süreçte Esad rejimine her türlü desteği sağlayan Kremlin, Suriye iktidarının uluslararası koalisyon tarafından da mücadelede taraf olarak tanınmasına çalışmaktadır. Rusya nın iç politikaya yönelik stratejisi Orta Doğu da IŞİD le mücadele ederek kendi sınırlarında bulunan, özellikle Kuzey Kafkasya daki, dini grupların yeniden güçlenmesini önlemeyi amaçlamaktadır. Rusya 1990 lı yıllarda Çeçenistan da yaşadığı kötü tecrübenin tekrarlanmaması için önlem almaktadır. Bunun için Moskova Bağdat ve Şam hükümetlerinin terör örgütü ile mücadelesini aktif şekilde desteklemektedir. Rusya için en önemli amaç terör örgütü safında savaşanların tekrar geri dönüşünün engellenmesidir. Teröristlerin geri dönmesi sadece Rusya nın değil, Orta Asya ve Güney Kafkasya devletlerinin de terörle karşı karşıya kalması anlamına gelmektedir ki bu da tüm bölgeyi istikrarsızlığa itecek arzu edilmeyen bir senaryodur. Rusya nın son yıllarda Irak ve Suriye gibi Orta Doğu ülkeleri ile ilişkilerini geliştirmesi ve bölgedeki terör tehlikesine karşı bu devletlere politik ve askeri destek verdiğini beyan etmesi kayda değer niteliktedir. Soğuk Savaş yıllarında Bağdat ve Şam hükümetleri ile ideolojik düzeyde olan ilişkiler, son dönemlerde stratejik olarak gelişmektedir. Suriye nin Rusya ile ilişkilerinde geleneksel yakınlık mevcut olsa da, özellikle Irak ın 2003 işgali sonrasında Bağdat-Moskova ilişkileri yeni bir boyut kazanmıştır. IŞİD tehlikesine karşı bu devletlere Moskova nın verdiği destek Rusya nın yeniden bölgenin önemli aktörlerden biri olması amacına hizmet etmektedir. Uzun vadede ise Irak taki silah pazarında Rusya kendi konumunu garantilemek niyetindedir. Enerji alanında da Irak la işbirliğine önem veren Rusya kendi şirketlerinin ülkedeki enerji pazarında pay sahibi olmasını amaçlamaktadır. 15 Интервью Посла России в Ираке И.А.Моргунова «РИА Новости», Temmuz 01, 2014, http://www.mid.ru/bdomp/ns_publ.nsf/ cb8e241d18a8904ec3256fc7002ddc0e/44257b100055e0ca44257d0800 3191a8!OpenDocument (Erişim tarihi:16 Şubat 2015) 5
BİLGESAM Hakkında Yazar Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGE- SAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır. 2001 yılında Azerbaycan da Bakü Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk bölümünde lisans eğitimini tamamladı. 2007-2009 yıllarında Otto von Guericke Üniversitesi nde (Magdeburg/Almanya) Savaş ve Barış Araştırmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini almıştır. Doktorasını Post-Sovyet Güney Kafkasya ve Orta Asya da ABD ve Rusya nın çatışan Neo-Emperyalist Dış Politikaları konusu üzerine Westfalya Wilhelm Üniversitesi nde (Münster, Almanya) yapmıştır. Rusya ve ABD nin post-sovyet ülkelerine yönelik dış politikaları; Güney Kafkasya ve Orta Asya da etnik çatışmalar; emperyalizm ve neo-emperyalizm; etnik milliyetçilik teorileri; AB nin post-sovyet ülkelerinde insan hakları ve demokrasi politikası alanlarında uzmanlaşmıştır. İsmayılov, BİLGESAM da Rusya, Kafkasya ve Orta Asya uzmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir. 6