ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI İKLİM M DEĞİŞİ ĞİŞİKLİĞİ ve ENERJİ Sedat KADIOĞLU Müsteşar Yardımcısı 22 Ekim 2009,İzmir
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ İklim Değişikli ikliği Çerçeve eve SözleS zleşmesi Haziran 1992 de yapılan BM Cevre ve Kalkınma Rio Konferansında nda imzaya açılma lmıştır. BMİDÇS S 21 Mart 1994 yılında y resmen yürürly rlüğe e girmiştir. 2001 yılında y Marakeşte gerçekle ekleştirilen 7. Taraflar Konferansındanda (COP.7), Sözleşmenin Ek-I I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan TürkiyeT rkiye nin özel şartlarının n tanınarak, narak, isminin EK- I de kalarak EK-II II den silinmesi yönünde nde karar alınm nmıştır. Türkiye, Sözleşmeye 24 Mayıs s 2004 tarihi itibariyle taraf olmuştur.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Sözleşme Listeleri Ek-1 Ek-2 Ek-1 1 DışıD Ülkeler OECD + AB + PEGSÜ (*) (41 ülke) Türkiye (Özel( şartları tanınarak) narak) OECD + AB-15 (24 ülke) Türkiye (hariç) Diğer Ülkeler (Çin,( Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Sorumluluklar Emisyon Azaltımı Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Yükümlülükleri yok (*) PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler (Doğu Bloku Ülkeleri)
KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü; ; 1997 yılında y imzaya açılma lmış ve 2005 yılında y yürürlüğe e girmiştir. Protokole 186 ülke ve 1 Ekonomik Topluluk (AB) taraftır. r. BMİDÇS nin sera gazı emisyonlarının n azaltılmas lmasına veya sınırlandırılmasına yönelik y hukuki açıdan a bağlay layıcı belgesidir. Protokolün n Ek-B B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını 2008-2012 2012 döneminde d (ilk( yükümly mlülük k dönemid nemi), 1990 yılı y (temel yıl) y ) seviyesinin ortalama en az %5 altına indirme zorunluluğu u bulunmaktadır. Türkiye 26 Ağustos 2009 tarihinde Kyoto Protokolü ne resmen taraf olmuştur.
KYOTO PROTOKOLÜ ve TÜRKT RKİYE Türkiye, Protokol kabul edildiğinde inde SözleS zleşmeye taraf olmadığı içinin Protokolün n EK-B B listesinde yer almamış ıştır. Türkiye nin ilk i yükümly mlülük k döneminde d (2008-2012) 2012) sayısalla sallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü yoktur. 2012 sonrası uluslararası iklim rejimine yönelik y müzakereler devam etmektedir. 5
SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ 1990-2007 yılları arası Toplam Sera Gazı Emisyonu 400 373 350 333 312 Sera Gazı Emisyonları Milyon CO2-eş Ton) 300 250 200 150 100 170 182 194 204 200 221 242 256 257 257 280 262 271 286 297 50 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Yıllar
SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ 2007 yılıy sektörlere göre g Toplam Sera Gazı Emisyonları (Milyon ton ve %) Sanayi: 26,2 milyon ton CO2 eşd (7.0%) Tarım: 26,3 milyon ton CO2 eşd. (7.1%) Atık: 31,8 milyon ton CO2 eşd. (8.5%) Enerji Sanayi Enerji: 288,3 milyon ton CO2 eşd. (77.4%) Tarım Atık
TEMEL GÖSTERGELERG Ülkemizin büyük bir kısmı, İklim Değişiklinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenecek bölgeler arasında yer alan Akdeniz Havzasında yer almaktadır. (IPCC 4.Değerlendirme Raporu-2007) Ülkemizin sanayileşme seviyesi diğer OECD & BMİDÇS EK-I ülkeleri ile karşılaştırılabilir seviyede değildir. Ülkemiz, OECD & BMİDÇS EK-I ülkeleri arasında; kişi başı sera gazı emisyonu, kümülatif emisyon ve kişi başı birincil enerji tüketimi miktarında en düşük değere sahiptir. Ülkemizin 2007 yılı kişi başı sera gazı emisyonu değeri 5,3 ton CO2 eşdeğerdir. Aynı dönemde OECD kişi başı emisyonu ortalama 15,0 ton CO2, ve Avrupa Birliğine üye 27 ülkede ortalama 10.2 ton CO2 eşdeğeridir.
DÜNYA BİRİNCİL L ENERJİ TALEBİ 18 000 16 000 Mtep 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 Doğal Gaz Petrol 4 000 Kömür 2 000 Diğer Yenilenebilir 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 Kaynak:ETKB Hidroelektrik Nükleer
TÜRKİYE BİRİNCİL L ENERJİ TALEBİ 250 Mtep Yenilenebilir Hidro Nükleer 200 150 Doğal Gaz 100 Petrol 50 Kömür 0 2003 2006 2009 2012 2015 2018 2020 2020 yılında Türkiye birincil enerji ihtiyacı bugüne göre % 160 daha fazla olacak (dünyanın 4 katı artış) Kaynak:ETKB
ÜLKEMİZDE ENERJİ MEVZUATI 2005 yılında YENİLENEBİLİR ENERJİ KANUNU çıkarılmıştır. 2007 yılında, takriben 200 milyar kwh lik Türkiye tüketiminin 35,8 milyar kwh lik bölümü hidrolik santrallerden karşılanmıştır. 2007 yılında ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU çıkarılmış ve enerji tasarrufuna önem verilmiştir. Enerji verimliliğinin artırılması yönelik uygulamalarla, 2020 yılında 222 Mtep olması beklenen tüketimin en az 30 Mtep lik bölümü, sanayide, binalarda, ulaşımda ve enerji sektöründe tasarruf edilebilecek ve böylece yaklaşık 75 milyon ton karbondioksit emisyonu önlenebilecektir.
2012 SONRASI İKLİM M REJİMİ 2012 sonrası yeni iklim rejimi müzakereleri devam etmekte olup, 2009 09 yılıy Aralık k ayında Kopenhag da gerçekle ekleştirilecek olan BMİDÇS 15. Taraflar Konferansına na kadar tamamlanması hedeflenmektedir. Uluslararası platformda, 2012 sonrası iklim değişikli ikliği i rejiminin belirlenmesi için in yapılacak müzakerelere m Türkiye T aktif olarak katılım m sağlamaktad lamaktadır. 28 Temmuz 2009 tarihinde gerçekle ekleştirilen İklim Değişikli ikliği i Koordinasyon Kurulu toplantısında; nda; İklim Değişikli ikliği i Birinci Ulusal Bildiriminde belirtilen, 2020 yılıy toplam sera gazı emisyonun artış oranından ndan %11 azaltım yapılmas lmasına yönelik y yaklaşı şım benimsenmiştir.
2020 YILINDA TÜRKİYE Ulusal CO 2 Emisyonları, Tedbirler Gözetilmeyen (Referans) ve Tedbirler Gözetilen (Talep Yönetimi) Senaryolar Uygulanan Tedbirlerin Beklenen Etkileri Tedbirler Gözetilmeyen %11 Gerçek Emisyonlar Tedbirler Gözetilen Kaynak: İklim Değişikli ikliği i 1. Ulusal Bildirimi
2020 YILINDA TÜRKİYE Ulusal CO2 Emisyonları, Tedbirler gözetilmeyen (Referans) ve Tedbirler gözetilen (Talep Yönetimi) Senaryolar Tedbirler Gözetilmeyen Senaryo Referans Durum: 2005-2020 periyodu için yıllık 6,3% CO 2 emisyon artışı ile, emisyonların 2020 yılında 682 Milyon Ton değerine ulaşacağı tahmin edilmiştir. (Yutak alanlar hariç) Tedbirler Gözetilen senaryo Talep Tarafı Yönetimi: Tedbirler gözetilmeyen senaryoya göre 2020 yılında 11% CO 2 emisyon azaltımının 75 Milyon Ton mertebesinde olacağı öngörülmektedir. (Yutak alanlar hariç) Not: Elektrik, sanayi ve konut sektörü Tedbirler Gözetilen senaryoda analiz edilmiştir. Bu potansiyelin daha yüksek olması ihtimali de mevcuttur. Verilerin yetersiz olması sebebiyle ulaştırma sektörü analize dahil edilememiştir. Kaynak: İklim Değişikli ikliği i Birinci Ulusal Bildirimi
MÜZAKERELERDE TÜRKİYE Türkiye yaptığı bildirimlerde; Halen sanayileşmeye devam eden, Sera gazı sınırlaması (artış ıştan azaltım) yapabilecek, Ulusal uygun azaltım m eylemlerini (NAMA) uygulamaya koymayı hedefleyen, Düşük k Karbonlu Kalkınma Stratejisi ile kalkınmay nmayı hedefleyen, bir ülke olarak tanımlam mlamıştır. Bu strateji paralelinde tüm t m kurumlarımızın n katkılar ları ile sera gazı sınırlandırması için in yapabileceklerimizin belirlenmesi önem arz etmektedir.
2012 SONRASI İKLİM MÜZAKERELERİNDE NELER KONUŞULUYOR Bilimsel çalışmalar 1990 yılı seviyesinden 2020 yılında hava sıcaklığının 2 0 C de tutulması için sera gaz emisyonlarında %25-40 oranında azaltım yapılmasını öngörmesine rağmen, ülkelerin açıkladığı azaltım miktarları bu oran için yeterli değildir. Kyoto Protokolüne taraf bazı ülkeler, 2012 sonrası rejimdeki azaltım hedeflerini açıklama klamışlardır. r. 2020 yılına y kadarki azaltımlar için i in farklı referans yıllary lları seçilmi ilmiştir (1990,2000,2005,2006). Gelişmi miş ülkeler, gelişmekte olan ülkelerin de sorumluluk almalarını istemektedirler. Sözleşmenin EK-1 1 Listesinde yer almayan ancak hızla h sanayileşen en Brezilya, Güney G Kore, Meksika ve Çin gibi ülkelerin de sera gazı emisyon azaltım m yapmaları istenilmektedir.
EK-I ÜLKELERİNİN N EMİSYON AZALTIM TAAHHÜTLER TLERİ Ülke 2020 Yılı Referans Yılı Avustralya - %5 - %15 2000 Belarus - %5 - %10 1990 Kanada - %20 2006 AB - %20 - %30 1990 İzlanda - %15 1990 Japonya - %25 1990 Lihtenştayn - %20 - %30 1990 Norveç - %40 1990 İsviçre - %20 - %50 1990 Ukrayna - %20 1990
2012 SONRASI İKLİM MÜZAKERELERİNDE NELER KONUŞULUYOR Ülkeler arasında devam eden müzakerelerde; 1,5 0 C veya 2 0 C arasında karar verilememiştir. Azaltım periodları henüz belirlenmemiştir. ( 2013 e kadar?, 2020 ye 2050 ye kadar? ) Gelişmiş ülkelerin alacağı sera gazı azaltım oranları netleşmemiştir.(1990 dan 2020 ye kadar % 25-45?? Veya 1990 dan 2050 ye kadar % 80-95?? ) Gelişmekte olan ülkeleri kimler finanse edecek, mevcut fonlar devam edecek mi yoksa yeni fonlar oluşturulacak mı gibi sorular cevabını bulmamıştır.
SONUÇ ve DEĞERLEND ERLENDİRMERME Başta sanayi, ulaştırma, konut ve ticari binalar olmak üzere, tüm sektörlerde enerji verimliliğinin artırılması, tasarruf potansiyelinin gerçekleştirilmesi ve Enerji yoğunluğu değerinin düşürülmesi, Binalarda ısı yalıtımı ve ekodizayn konularındaki çalışmalar desteklenmeli, Binalarda ısı tüketimi ve yalıtımına yönelik mevcut uygulamalar geliştirilmeli,daha sıkı bir denetimin sağlanması, Enerji verimliliğinin sağlanmasına yönelik kamuoyu bilincinin artırılması, ENERJİ ÇEŞİTLİLİĞİ NİN desteklenmesi, Mevcut en iyi tekniklerin sektör bazında tespiti, uygulanması ve temiz teknolojilerin kullanılması, önem arz etmektedir.
ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI TEŞEKK EKKÜRLER skadioglu@cevreorman.gov.tr