oksygenrikt blod fra vestre hjertekammer og ut i arteriene. Slik får cellene i kroppen det oksygenet de trenger. I venene, flyter det brukte blodet tilbake til hjertet og inn i det høyre hjertekammeret. Det brukte blodet (oksygenfattige) pumpes derfra over i ne, hvor de får mer oksygen. Etterpå flyter det oksygenrikt blod inn i venstre hjertekammer og derfra går det ut i kroppen igjen. På den måten virker blodets kretsløp, det stopper aldri så lenge vi lever. I kroppen vår er det ca. 5 liter blod. Dette blodet transporteres rundt i kroppen om igjen og om igjen. Dette kalles blodets kretsløp. Blodet fraktes rundt i kroppen gjennom blodårer med ulik tykkelse. De heter arterier og vener. Arteriene, er årene som frakter det friske blodet ut i kroppen. Arteriene Arteriene, er de store hovedpulsårene og går ut fra hjertet. Blodet pumpes først ut i arteriene fra hjertet. Etter hvert deler årene seg opp i mindre og mindre greiner, slik at blodet blir fordelt rundt i hele kroppen. Arterier har sterke vegger som kan tåle trykket fra blodet. Det friske blodet i arteriene har en lys rødfarge. Arteriene er tykke og elastiske slik at de utvider seg litt hver gang Arterie endotelceller elastin glatt muskel bindevev epitelceller 10
DAMARLAR Vücudumuzda atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar olmak üzere üç çeşit damar vardır. Kalbe kan getiren toplardamarlar, kulakçıklara açılırlar, kalpten kan götüren damarlar ise karıncıklardan çıkarlar. Atardamarlar Kalpten pompalanan kanı organlara dağıtan damarlar, atardamarlardır. Bunlardan akciğer atardamarı kirli kanı taşırken diğerlerinin hepsinde temiz kan bulunur. Akciğer atardamarının görevi, vücutta kirlenen kanı temizlenmek için akciğerlere ulaştırmaktır. Kan, atardamarlarda kalbin pompa-laması sonucu dolaşır. Bu damarlar, geniş, esnek ve sağlam çeperlere sahiptirler. Atardamarların karıncıklardan çıktığı yerlerde kanın kalbe geri dönmesini engelleyen yarım ay şeklinde kapakçıklar vardır. Kalpten çıkan ve vücuda temiz kanı dağıtan en büyük atardamara aort atardamarı denir. NORVEÇÇE Blodårer Arteriene Vener TÜRKÇE Kan damarları Atardamarlar Toplardamarlar Hårrørsårene Hulrom Kılcal damarlar Boşluk Toplardamarlar Hücrelerde kullanıldıktan sonra toplanan kanı kalbe getiren damarlardır. Sadece akciğer toplardamarı, akciğerlerde temizlenen kanı kalbe getirdiğinden temiz kan taşır, diğerlerinde kirli kan bulunur. Toplardamarlarda kan pompalanması yapılmadığından bu damarlarda kan basıncı düşüktür, bu nedenle de bu damarların çeperleri daha incedir. Toplardamarların içinde kanın geriye akmasını önleyen kapakçıklar vardır.toplardamarlar vücut yüzeyine daha yakındır. Dikkatli baktığımızda derinin altında gördüğümüz damarlar toplardamarlardır. Bu damarların iç çap genişliği, atardamarlara göre daha fazladır. Bu nedenle bu damarlarda daha fazla kan bulunur. 11
hjertet pumper ut blod, og trekker seg sammen etterpå. Hvis du kjenner på en arterie, kan du føle hvert hjerteslag, hjertet pulserer. Derfor kalles arteriene pulsårer. Det er disse pulsårene som frakter blodet fra hjertet og ut i kroppen. Hårrørsårene: De er de tynneste blodårene våre, og er ikke tykkere enn et hårstrå. Det er mange tusen kilometer med slike tynne blodårer i kroppen vår. Gjennom disse tynne blodårene kommer, det blod til alle delene i kroppen. De små blodårene går sammen og danner vener. Venene: De er årene som frakter det brukte blodet tilbake til hjertet. Det vil si at brukt blod vender tilbake til hjertet gjennom vener. Venene har tynnere vegger enn pulsårene og blodtrykket er mye lavere her. Blodet i venene er mørkerødt og oksygenfattig. Blodets kretsløp skjer på to måter. Den ene heter det lille kretsløpet. Den andre heter det store kretsløpet. Det lille kretsløpet: I dette kretsløpet pumpes blod ut fra hjertet (høyre hjertekammer). Videre går blodet til ne. I ne tar blodet opp oksygen og kvitter seg med karbondioksid. Blodet går deretter tilbake til hjertet. Det lille kretsløpet luftrør høyre forkammer venstre forkammer venstre hjertekammer høyre hjertekammer 12
Kılcal damarlar Atardamarlar ile toplardamarları birbirine bağlayan ve vücudun her yerine yayılan, kanın en yavaş hareket ettiği, çok küçük yarıçaplı damarlardır. Kılcal damarlar, tümvücut hücrelerinin aralarını ağ gibi kaplarlar. Atardamarlarla vücuda dağılan kan, kılcal damarlarla hücrelere kadar ulaştırılır. Burada kullanılan kan tekrar kılcal damarlar ile toplanarak toplardamarlara taşınır. Kalbin sol karıncığından çıkan temiz kanın vücudu dolaşarak kirlenip kalbin sağ kulakçığına gelmesine büyük kan dolaşımı denir. Kalbin sağ karıncığından çıkan kirli kanın akciğerlerde temizllendikten sonra kalbin sol kkulakçığına gelmesine küçük kan dolaşımı denir. Nabız Kalbimizden kanın her pompalanışında kanın atardamarlara itilişinin damarlarda vuruş şeklinde hissettiğimiz etkisine nabız denir. Tansiyon Kalp, kanı vücudumuza pompalar.pompalanan kanın damar çeperlerine yaptığı basınca tansiyon denir. NORVEÇÇE Celle Oksygenrikt blod Blodkreft Blodlegeme Blodmangel Blodsdråpe Blodomløp Lille kretsløpet Store kretløpet Celler Næringstoffer Transportsystem TÜRKÇE Hücre Temiz kan Kan kanseri (lösemi) Kan hücreleri Kansızlık (anemi) Kan damlası Kan dolaşımı Kücük kan dolaşımı Büyük kan dolaşımı Hücreler Besin kaynakları Taşıyıcı sistem KANIN YAPISI Kan kırmızı renkli bir sıvıdır, sindirilerek kana geçen besinleri ve oksijeni hücrelere taşır. Hücrelerdeki karbondioksit ve zararlı maddeleri de akciğerlere ve 13
Det store kretsløpet: I dette kretsløpet pumpes blod fra hjertet (venstre hjertekammer). Blodet fordeler seg utover hele kroppen. I kroppen gir blodet fra seg oksygen og tar opp karbondioksid. Tilslutt kommer blodet tilbake til hjertet. høyre hjertehalvdel Det store kretsløp pulsårer til hode, armer, skuldre venstre hjertehalvdel Puls: Det er rytmen av hjerteslagene. Pulsen kan vi kjenne på halsen eller på håndleddet vårt. lever tarm forskjellige kroppsdeler Blodtrykket: Trykket i arteriene kalles blodtrykk. Det er dette trykket som driver blodet rundt i årene. BLODET Blodet strømmer rundt i kroppen i et nett av blodårer. Blodets viktigste oppgave er å frakte oksygen og andre livsviktige stoffer til hele kroppen og samtidig fjerne karbondioksid og andre avfallstoffer. Du vet at blodet er rødt. Men har du noen gang tenkt på hvorfor blodet er rødt? Hver eneste lille dråpe av blodet ditt inneholder millioner av røde blodceller. Det er de som gir blodet den røde fargen. Dette fargestoffet heter hemoglobin. Blodet er flytende og sammensatt av mange forskjellige deler. 14
böbreklere taşır.vücut ısısını ayarlar, vücuda giren mikroplarla savaşır. Bir tüpe kan doldurup bekletirsek, üstte açık renkli bir sıvı altta pıhtılaşmış bir bölgenin oluştuğunu görürüz. Üstte kalan açık renkli sıvıya kan sıvısı yada plazma denir. Altta kalan pıhtı ise kan hücreleridir. Üç çeşit kan hücresi vardır. Alyuvarlar Akyuvarlar Kan pulcukları Kanın, açık renkli sıvı kısmına kan serumu denir.serumun içerisinde hormonlar, vitaminler, şeker, mineraller ve protein bulunur. Hücrelerimiz vücudumuz için gerekli olan maddeleri serumdan alırlar. NORVEÇÇE TÜRKÇE Blod Kan Alyuvarlar Alyuvarlar, kırmızı kan hücreleridir. Kanın yapısında en fazla bulunan hücrelerdir. Solunum Hviteblodlegeme Rødeblodlegeme Hemoglobin Blodplasma Akyuvarlar Alyuvarlar Hemoglobin(kana rengini veren madde) Kan plazması sonucu oksijence zengin olduklarından renkleri parlak kırmızıdır. Kırmızı alyuvarlar, hücrelere oksijen taşır, ve hücrelerdeki karbondioksiti akciğere taşır. Oksijen hücrelerde yanma olayının gerçekleşebilmesi için gereklidir. Karbondioksit ise yanma olayının sonunda açığa çıkar ve istenmeyen bir maddedir. Akciğerden dışarı atılır. Alyuvarlar, kırmızı kemik iliğinde, karaciğerde ve dalakta üretilir. 15