ÇANAKKALE RÜZGAR ENERJĐ SANTRALĐ PROJE ÖZETĐ

ÇANAKKALE RÜZGAR ENERJĐ SANTRALĐ PROJE ÖZETĐ Projenin Özellikleri: Enerjisa Enerji Üretim A.Ş., Çanakkale ili Ezine ilçesinde 29.9 MW kapasiteye sahip Çanakkale Rüzgar Enerji Santrali projesini gerçekleştirecektir. Projenin, her biri 2.3 MW kapasiteye sahip 13 adet Siemens SWT 11 türbin ile yıllık net 78,95 MWh lik elektrik üretimi gerçekleştirmesi beklenmektedir. Türbinler Danimarkadan satın alınacaktır. Üretilen elektrik yeraltı kabloları ile Çanakkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ne iletilecek, buradan da şebekeye aktarılacaktır. Proej için Enerjisa adına Enerji Piyasası Denetleme Kurulu tarafından 21 Şubat 28 tarihinde 49 yıllığına işletme lisansı verilmiştir (EU/151-2/188). Proje rüzgar enerjisini elektirk üretiminde kullanarak ülkenin artan enerji talebini yenilenebilir kaynaklardan karşılamayı hedeflemektedir. Fosil yakıt kullanan termik santraller tarafından üretilecek elektrik miktarının yenilenebilir kaynaklar kullanılarak üretilmesi ve dolayısıyla çevre kirliliğinin ve sera gazı emisyonlarının engellenmesi söz konusudur. Bu kapsamda aynı miktarda elektrik enerjisinin şebekeye bağlı mevcut santrallerden karşılanacağı düşünüldüğünde, Çanakkale Rüzgar Santralinin yılda 49,17 ton CO2eq Sera Gazı Emisyonu azaltımı sağlayacağı beklenmektedir. Şekil.1. Siemens SWT 11 türbin Projenin ekonomik ve çevresel katkıları şöyledir: Ülkenin fosil enerji üretiminde fosil yakıtlara olan bağımlılığının azalması ve ekonomik gelişmeye katkıda bulunması, Kişibaşı Sera Gazı Emisyonlarının azalması (1995-23 yılları arasında bu değerde %1 artış gözlenmiştir), Yöre halkına iş imkanı sağlanarak gelir düzeyinin ve yaşam standartlarının yükseltilmesi. Şekil.2. de proje sahasının lokasyonu gösterilmiştir. 1

Şekil.2. Proje sahasını gösterir harita Referans Senaryo ve Emisyon Azaltımı: Emisyon azaltımı hesaplarında kullanılan ACM2 metodolojisinde yenilenebilir enerji santralleri için referans senaryo tarifinde aynı miktarda elektriğin şebekeyi besleyen mevcut santrallerin işletilmesi ve yeni santrallerin eklenmesi ile üretileceği varsayılmaktadır. Türkiye de elektrik üretiminin büyük bir kısmı fosil yakıtlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. 29 yılında elektrik üretiminde kullanılan kaynakların payları Şekil.3. de gösterilmektedir. Elektriğin %8.3 lük kısmı doğalgaz, linyit, taşkömür, ithal kömür ve sıvı yakıtlar kullanılarak üretilmektedir 1. Hidrolik kaynakların elektrik üretimine katkısı %18.5 olduğu şekil 3.de görülmektedir. 1 Annual report, Electricity Generation Company, 29 (http://www.euas.gov.tr/_euas/images/birimler/apk/29%2yillik%2rapor%2b%c3%96l%c3%9cm-1.pdf) 2

Şekil.3. Enerji üretiminde kaynak dağılımı Ülkenin enerji üretimindeki profilinin önümüzdeki yıllarda değişmeyeceği ve fosil yakıtların ağırlığını koruyacağı öngörülmektedir. Türkiye tarafından Birleşmiş Milletler Đklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında sunulan Birinci Ulusal Bildirim raporunda bu öngörüden söz edilmekte ve 25-22 yılları arasında enerjide beklenen profil Şekil.4 te gösterilmektedir. Şekil.4. Elektrik üretiminde kaynak kullanımı(25-22) 3

Linyit ve ithal kömürün payının yıllar içerisinde artması beklenirken rüzgar enerjisinin payının %1.5 olacağı öngörülmektedir. Termal kaynakların nükleer enerjinin de hesaba katılmasına rağmen toplam kapasitenin %72.5 ini oluşturacağı düşünülmektedir 2. Proje yatırım analizi yapılmış ve Đç Verimlilik Oranı 4.42% olarak hesaplanmıştır. Sermayenin Ağırlıklı Ortalama Maliyeti 1.7% olarak hesaplanmıştır. Bu oran baz alındığında yatırımın karbon geliri olmadan yatırımcı açısından ekonomik ve finansal açıdan çekici olmadığı görülmektedir. Proje sayesinde sağlanacak emisyon azaltımı Birleşmiş Milletler Đklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi uyarınca Temiz Kalkınma Mekanizması kapsamında kullanılan ACM2 metodu ile hesaplanmıştır. Bu hesaba göre mevcut elektrik şebekesi tarafından üretilen elektrik için emisyon faktörü.622 ton/mwh olarak hesaplanmıştır. Projenin yılda yaklaşık 49,17ton CO 2 azaltımı sağlayacağı öngörülmüştür. Çevresel Etkiler ve Önlemler: Proje için Çevre Etki Değerlendirme çalışması Eylül tarihinde tamamlanarak Çevre ve Orman Bakanlığına sunulmuştur. 9/9/29 tarihinde proje ile ilgili ÇED gerekli değildir kararı Çanakkale Valiliği, Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından onaylanmıştır. Ancak proje Dünya Bankası ve IFC Standardlarına göre geliştirildiği için ayrıca Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu hazırlanarak inşaat ve işletme döneminde bölgede oluşabilecek etkiler incelenmiştir. Ayrıntılı bir incelemenin yapıldığı bu raporda yörenin iklimi, hava kalitesi, arazi kullanımı, gürültü, jeoloji, flora, fauna, doğal koruma alanları ve arkeolojik önem taşıyan alanlar proje kapsamında değerlendirilmiştir. Proje sahası kırsal bir kesimde olmasına rağmen civarda çeşitli sanayi kuruluşları bulunmaktadır. Bölgede bir çimento fabrikası, bir doğalgaz kombine çevrim santrali ve bir de rüzgar santrali bulumaktadır. Kırsal kesimde kalan araziler genellikle tarım ve hayvancılık için kullanılmaktadır. Proje sahası içinde kalan alan orman, hazine arazisi ve kısmen özel mülk olarak sınıflandırılmıştır. Yapılan gürültü ölçümleri esnasında yöredeki sanayi kuruluşlarından kaynaklanan gürültü ve rüzgar hızı gibi etmenler dolayısıyla arka plan gürültü seviyesinin değişken olduğu gözlenmiştir. Bölgedeki hayvan ve bitki türlerinin tesbiti ile ilgili gerekli araştırmalar ve gözlemler yapılmış ve sonuç olarak türü yokolma tehlikesi altında olan herhangi hayvan veya bitki türüne rastlanmamıştır. Kuş türlerinin tespiti için ayrıca bir araştırma ve gözlem yapılarak bölgede 63 kuş türü tespit edilmiştir. Türü tehlike altında veya endemik olan herhangi bir kuş türü bulunmadığı gözlenmiştir. Ayrıca proje sahasında ve çevresinde doğa koruma alanları, parklar veya arkeolojik önem taşıyan sahalar bulunmamaktadır. 2 Chapter.5.Projections and Mitigations Scenarios, First National Communication of Turkey on Climate Change, January 27, (pg. 121-157) (http://www.undp.org.tr/gozlem2.aspx?websayfano=531) 4

Đnşaat döneminde oluşabilecek gürültü seviyesi, modellemelerle yapılan değerlendirmelere göre yönetmeliklerde izin verilen değerleri aşmamaktadır. Đşletme döneminde ise projenin mevcut gürültü seviyesine katkısı 3 dba civarında gerçekleşecektir. Bu dönemde oluşabilecek toz dağılımı da inşaat alanının sulanarak nemli tutulması, çalışma alanı içerisinde araçlara hız sınırlamasının getirilmesi, yeni ve bakımlı araçların kullanılması ve savurma yapılmadan doldurma boşaltma işlemlerinin yapılması gibi önlemler uygulanarak kontrol altında tutulması sağlanacaktır. Đnşaat sırasında çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacı şişelenmiş sularla sağlanacaktır. Atıksular ise uygun noktalarda açılacak ve yeraltına sızdırmazlığı uygun tekniklerle sağlanacak foseptik çukurunda biriktirilecektir. Belirli aralıklarla vidanjör ile bu çukurlar boşaltılarak Mahmudiye Belediyesi tarafından deşarj edilecektir. Az miktarda tehlikeli atık ve atık yağ oluşumu söz konusu olup, bu atıklar uygun şekilde sızdırmaz konteynırlarda toplanarak lisanlı bertaraf kuruluşlarına teslim edilecektir. Diğer katı atıklardan geri dönüştürülebilenler ayrıca toplanacaktır. Diğer katı atıklar ise kapalı torbalarla toplanarak Mahmudiye Belediyesi vasıtasıyla bertaraf edilecektir. Yapılan ÇED çalışmaları sonucunda projenin yöredeki doğal hayata önemli bir etkisi olmayacağı öngörülmektedir. Sadece yol yapımı ve türbin yerleştirme noktalarında bitkisel örtünün kaldırılması söz konusudur. Bu alanlarda üst toprak sıyrılarak proje bitiminde alan düzenlemesinde kullanılmak üzere saklanacaktır. Ayrıca, proje sahasının kuş göç yolları üzerinde olmaması, kuşların türbinlere çarpma riskini oldukça azaltmaktadır. Proje sahasında ve civarında arkeolojik değerlere sahip bölge bulunmamaktadır. Koruma alanı veya turistik bir saha içerisinde olmayan kırsal bir bölgeye yerleştirilecek türbinlerin herhangi bir görüntü kirliliğine sebep olması beklenmemektedir. Türbinlerin gölge etkisi modellenerek değerlendirildiğinde yerleşim birimlerindeki gölge kırpışması etkisinin ihmal edilebilir düzeyde olduğu görülmüştür. Halkın Katılımı Toplantısı Çanakkale Rüzgar Enerjisi Santralinin yapımı için Halkın Katılımı ve Paydaş Bilgilendirme Toplantısı 14.7.29 tarihinde Üvecik köyünde, 15.7.29 tarihinde ise Mahmudiye ilçesinde yapılmıştır. Üvecik Köyü: Toplantı ÇED çalışmasını yürüten firma tarafından projenin kısa tanıtımının ve çevresel etkilerinin anlatıldığı bir sunum ile başlamıştır. Daha sonra karbon varlığı geliştirme konusunda hizmet veren Pioneer Carbon firması yetkilisi, küresel ısınma ile ilgili kısaca bilgi verilerek, projenin emisyon azaltımına olan katkısını anlatmıştır. Projenin sağladığı bu azaltımın Gold Standard (Altın Standart) prosedürleri kapsamında geliştirilmekte olduğu söylenerek toplantının amacı kısaca açıklanmıştır. Toplantı katılım listesini 24 kişi imzalamış ancak katılımcı sayısının daha fazla olduğu gözlenmiştir. Toplantı esnasında aşağıdaki sorular sorulmuş ve cevapları proje sahibi tarafından verilmiştir: 5

Soru 1: (Hasan Çelik) Proje alanında zeytinliklerin olduğunu belirterek kaç ağacın kesileceğini ve kendi arsası için ne kadar ödeme yapılacağını sordu. Enerjisa kamulaştırma uzmanı Ömer Özer, kamulaştırma çalışmalarını halen devam ettiğini, alana yerleştirilen taşlar ve ağaçlara bağlanan işaretler ile türbin yerlerinin belirlenmeye çalışıldığını söyledi. Kamulaştırılacak alanların belirlenmesi ile birlikte karşılıklı antlaşma yoluyla arazilerin satın alınacağını belirtti. Katılımcılardan Müşerref Karaöz daha önce bölgede yapılan rüzgar santrali projesinde kamulaştırma esnasında bilgilendirilmediklerini veya mahkemeye çağrılmadıklarını belirtti. Bunun üzerine Enerjisa yetkilileri söz konusu antlaşmazlığın enerji nakil hattı kamulaştırılmasında yaşandığını bildiklerini ve konunun bir devlet iştiraki olan Türkiye Elektrik Đletim A.Ş. ile ilişkili olduğunu belirttiler. Arazi alımlarında öncelikle arazi sahipleri ile pazarlık yapılacağı anlaşılmadığı takdirde Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu kamulaştırma yönetmeliğinin uygulanacağı anlatıldı. Bu durumda mahkeme tarafından görevlendirilen bilirkişinin arazinin değerini tespit ettikten sonra firma tarafından bu miktarın arazi sahibi hesabına bankaya yatırılacağı açıklandı. Ayrıca tapu masraflarının da firma tarafından karşılanacağını belirten Enerjisa yetkilisi, arazilerin karşılıklı antlaşılarak satın alınmasını tercih ettiklerini söyledi. Soru 2: Diğer rüzgar santrali projesinde güvenlik görevlisi alacaklarını söylediler ancak işe alım bu köyden olmadığı söylendi. Đnşaat aşamasında taşeron firmalar tarafından işe alım yapılacağı ve yöre halkına öncelik verileceği belirtildi. Đşletme aşamasında da iş imkanları olacağı söylendi. Toplantı iki katılımcı arasında daha önce gerçekleşem rüzgar santrali ile ilgili bir tartışma çıkması ile sona erdi. Sürdürülebilir kalkınma matriksi doldurulamadan toplantı kesilmek zorunda kaldı. Mahmudiye Đlçesi: Mahmudiye Belediyesi düğün salonunda gerçekleştirilen toplantı ÇED çalışmasını yürüten firma tarafından projenin kısa tanıtımının ve çevresel etkilerinin anlatıldığı bir sunum ile başladı. Daha sonra Pioneer Carbon yetkilisi iklim değişikliği konusunda bilgi verdikten sonra sözkonusu projenin sera gazı emisyonlarını azaltımına katkısını açıkladı. Ayrıca sürdürülebilir kalkınma matriksleri ve Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen Milenyum Hedefleri katılımcılara anlatılarak formların doldurulması için ön bilgi verilmiş oldu. Sunumlar tamamlandıktan sonra, Belediye Başkanı katılımcılara bir konuşma yaparak yenilenebilir enerji projelerinin bölgenin gelişimi açısından önemli olduğunu belirtti. Daha sonra katılımcılar tarafından sorulan sorular cevaplandırıldı. Sorular genellikle proje kapsamında gerçekleşecek istihdam ve iş olanakları ile ilgiliydi. Konu ile ilgili inşaat döneminde iş olanaklarının olabileceği, işletme döneminde ise güvenlik görevlisi olarak sınırlı sayıda işe alım yapılacağı söylendi. 6

Bir katılımcı türbinlerin yartacağı gürültü kirliliği ile ilgili bilgi almak istedi. Proje sahibi tarafından gelişen teknoloji ile birlikte yeni türbinlerde gürültünün daha düşük seviyelere çekildiği anlatıldı. Projenin manyetik etkileri ile ilgili soru sorulması üzerine projenin manyetik bir etkiye sahip olmadığı anlatıldı. Proje sahibine bölgede başka rüzgar enerjisi yatırımı planları olup olmadığı soruldu. Yetkililer yakın zamanda içerisinde herhangi bir yatırım planlanmadığını belirttiler. Daha sonra katılımcılardan toplantı değerlendirme formlarını doldurmaları istenerek proje ile ilgili görüş ve önerilerini bu formlarda yazılı olarak belirtmeleri istendi. Toplantı esnasında kaıtlımcıların projeye yaklaşımlarını olumlu olduğu gözlendi. Belediye Başkanı da projeyi desteklediğini söyleyerek proje sahibinden proje sahası civarında bulunan keçi ahırlarının yenilenmesini istedi. Toplantıya katılanlardan katılım formunu imzalamaları istendi. 19 kişinin katıldığı toplantıda 1 kişi kamu kurumlarından, 7 kişi ÇED firmasından, 1 kişi Pioneer Carbondan 11 kişi de proje sahibi firmadan katılım sağlamıştır. Toplantı sırasında sorulan sorular ve cevaplar aşağıda özetlenmiştir: Soru1: (Mehmet Tunca) Proje kapsamında iş imkanı olacak mı? Nedim Dönmez, Çanakkale Doğalgaz Çevrim Santrali Müdürü, rüzgar santrallerinin işletmesi için fazla personel ihtiyacı olmadığını söyledi. Ancak bir kaç güvenlik görevlisine ihtiyaç olacağını belirtti. Đnşaat aşamsında ise iş imkanlarının daha fazla olacağını söyledi. Soru 2: Yöreye ücretsiz elektrik verilmesi mümkün mü? Yasal oalrak bölgeye ücretsiz elektrik verilmesinin mümkün olmadığı açıklandı. Üretilen elektriğin ulusal şebekeye iletileceği söylendi. Soru 3(Yahya Çetin) Ege kıyısında yaşayan halk Bozcaada Kumlu bölgesinde bulunan türbinleirn sesini duyduklarını söylüyorlar. Đşletme sırasında gürültü seviyesi nasıl olacak? Projede kullanılacak türbinlerde en son teknolojinin uygulandığı ve bu teknoloji ile gürültünün daha düşük seviyelere düşürüldüğü açıklandı. Dolayısıyla gürültünün sorun teşkil etmeyeceği söylendi. Soru 4 (Yahya Çetin) Manyetik etkileşim olacak mı? Proje de kullanılacak teknoloji sayesinde böyle bir etkileşim beklenmediği söylendi. Soru 5 (Hüseyin Mandacı) Sabancı grubu şirketlerinde işe alım ile ilgili olumlu gelişmeler olabilir mi? 7

Sözkonusu projenin henüz kadastral çalışmasının bitirilmediği ve proje ekibinin kamulaştırma üzerine mevcut haritalarla çalıştığı belirtildi. Proje sahibi firma yetkilileri uygulama aşamasında yöre halkının ihtiyaçları gözönünde bulundurularak bölgeye katkıda bulunmak istediklerini de eklediler. Ancak bu aşamada işe alım ile ilgili kesin rakamlar verilemeyeceği söylenerek projenin çevresi uyumlu olmasına ve etkilenen kişilere sosyo-ekonomik faydalar sağlamsına dikkat edileceği açıklandı. Toplantı kapanışında Mahmudiye Beldiye Başkanı, katılımcılara teşekkür ederek yerel yönetim olarak beklentilerini aşağıdaki gibi dile getirmiştir: Yatırımı hem bölgesel ölçekte hem de ülke ölçeğinde değerlendirmek gerektiğini, bu tarz projelerin enerjide bağımlılığı azaltacağını belirtti. Projenin bölgenin kalkınmasında olumlu etkisi olacağını söyleyerek, özellikle iklim değişikliği ile mücadelede bu tarz yatırımların önemli olduğunu söyledi Bu tarz yenilenebilir enerji yatırımların bölgeyi diğer yatırımcılar için çekici hale getirebileceğini ve bu düşünerek projeyi değerlendirmek gerektiğinden bahsetti. Bölgede temel geçim kaynağının büyükbaş hayvan yetiştiriciliği olduğunu ve bu konuda proje sahibi firmadan destek beklediğini belirtti. Proje sahasında halihazırda yürütülen tarım aktivitelerinin projeden etkilenmeden devam etmesi gerektiğini söyledi. Ayrıca elektrik nakil hatlarının geçtiği yerlerdeki kişilerin mağdur olmamaları için önceden bilgilendirilmelerini istedi. Kamulaştırma esnasında fiyat tespiti yapılırken bu kişilerin mağdur edilmemesi için gerekli önlemlerin alınmasını beklediklerini söyledi. Sürdürülebilir Kalkınma Matrisi: Projenin sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile ilişkisi aşağıdaki matris aracılığıyla değerlendirilmiştir: Göstergeler Hava kalitesi (Sera gazı dışındaki emisyonlar) Alınacak Önlemler Toz emisyonun en alt seviyede tutulması için gerekli önlemler alınacaktır. Đzlenecek gösterge ve açıklaması Đnşaat aşaması boyunca toz dağılımının gözlenmesi Puanlama Su kalitesi ve miktarı Toprak durumu (kalitesi ve miktarı) Atıksu mevcut kanalizasyon sistemine bağlanarak bertaraf edilecektir. -Kazı malzemeleri ve katı atıklar uygun şekilde toplanacak ve bertaraf edilecektir. -Acil durum planı ve atık yağlar için beklenmedik durum planı oluşturulacaktır. -Atık yağlar ve tehlikeli atıklar uygun Đnşaat aşaması boyunca çalışanların kullanımı sonucu ortaya çıkan atıksuyun bertarafı Türbin bakımından ve inşaat makinalardan oluşabilecek atık yağların takip edilmesi ve bertarafı 8

şekilde toplanarak bertaraf edilecektir. Diğer kirleticiler (ilgili yerlerde toksisite, radyoaktivite, dayanıklı organik kirleticiler, stratosferik ozon tabakasını tüketen gazlar) Biyolojik çeşitlilik (türlerin ve yaşam alanlarının korunması) Gürültü seviyesini düşürmek üzere gürültü seviyesi düşük türbinler seçilecektir ve türbinlerin yerleşiminde ve işletilmesinde gürültü seviyesi dikkate alınacaktır. Yöredeki kuşların çarpma riskini azaltmak için rüzgar türbinleri boyanacak ve ışıklandırılacaktır. Şikayet olduğu takdirde türbinlerden kaynaklanabilecek gürültünün ölçülmesi Etkilenen kuşların ve yarasaların göç dönemlerinde gözlenmesi Đstihdam (iş kalitesi, işgücü standartlarının uygulanması dahil) Yoksulların geçimi (yoksulluğun hafifletilmesi, dağıtım eşitliği ve temel hizmetlere erişim dahil) Yeniden Yerleşim Planı kapsamında projeden etkilenen yerel halkın değerlendirilmesi ve olumsuz etklerin giderilmesi Đş sağlığı ve güvenliği eğitimi -Proje kapsamında arazi satın alınma prosedürlerinin izlenmesi -Yöreye yapılacak sosyal katkılar + + Enerji hizmetlerine erişim Đnsani ve kurumsal kapasite (yetkilendirme, eğitim, katılım ve cinsiyet konuları dahil) Đstihdam (rakamsal) Enerji ithalatına bağımlılık azaltması, etkinin takip edilemeyecek düzeyde olduğu öngörülmektedir. Eğitim amaçlı yöreye yapılan katkılar Geçici ve sürekli yaratılan iş imkanları Yerel ekonomiye yapılan katkılar + + Ödemeler dengesi (sürdürülebilirlik) Teknolojik kendine yeterlilik (projenin çoğaltılabilirliği, dövize bağlılığı, sermaye kapasitesi, teknoloji transferi dahil) Açıklamalar Toplam elektrik üretimine projenin katkısı, düşük seviyede olduğu için nötr kabul edilmiştir. Đthal ekipman için yapılan harcamalar + 9

Hava kalitesi (Sera gazı dışındaki emisyonlar) Su kalitesi ve miktarı Toprak durumu (kalitesi ve miktarı) Bölgede bulunan sanayi kuruluşları Akçansa Çimento fabrikası ve Çanakkale Kombine Çevrim Doğalgaz Santralidir. Projenin işletme aşamasında herhangi bir hava kirliliğine yol açması beklenmemektedir. Ezine ilçesine ait herhangi bir hava kalitesi ölçümü mevcut değildir, ancak Çanakkale ili için 28 yılına ait S2 ve PM ölçümleri mevcuttur. Yıllık ortalama konsantrasyonları SO2 için 69 µg/m 3, PM için ise 62 µg/m 3 olarak belirlenmiştir. Söz konusu seviyeler ilgili yönetmelikte belirtilen kısa dönem konsantrasyonlarından oldukça düşüktür (SO2 için 37 µg/m 3 ; PM için 26 µg/m 3 ). Đnşaat aşamasında oluşabilecek tozun azaltılması için faaliyet alanlarının sulanması, savrulma yapılmadan yükleme yapılması ve kamyonların branda ile kaplanması gibi önlemler alınacaktır. Đnşaat işleri, tozun önlenmesi ve tekerlerin yıkanması için gerekli su, tankerlerle sağlanacaktır. Yerel su kaynakları göz önünde bulundurulduğunda kullanılacak miktar oldukça azdır ve mevcut su kaynaklarına olumsuz bir etkisi söz konusu değildir. Đçme suyu ise şişelenmiş su temin edilerek giderilecektir. Đnşaat aşamasında su kullanımı sonucu oluşan pis su, mevcut kanalizasyon sistemine bağlanarak deşarj edilecektir. Proje alanın büyük bölümü tarım arazisi ve çayırlık olup az miktarda orman alanı bulunmaktadır. Zeytincilik bölgedeki en önemli tarımsal aktivitedir. Proje sahasının doğusunda sanayi kuruluşları da mevcuttur. Đnşaat ve işletme aşamasında ortaya çıkacak atık yağlar, yakıt artıkları ve diğer tehlikeli atıklar sızdırmaz variller içererisinde biriktirilerek geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Bu variller szıdırmaz beton zemin üzerine yerleştirilecek, herhangi bir sızıntı ihtimaline karşı gerekli tedbirler alınacaktır. Đnşaat makinaları yağ sızıntılarına karşı düzenli olarak kontrol edilecektir. Makinaların bakımları sızdırmaz zemin üzerinde gerçekleştirilecek, yakıt ikmali belirlenen alanlar dışında yapılmayacaktır. Diğer kirleticiler (ilgili yerlerde toksisite, radyoaktivite, dayanıklı organik kirleticiler, stratosferik ozon tabakasını tüketen gazlar) Söz konusu önlemler dolayısıyla projenin toprak ve yeraltı sularına herhangibir olumsuz etkisi beklenmemektedir. Arka plan gürültü ölçümleri çevre etki değerlendirme çalışmaları esnasında gerçekleştirilerek hem Dünya Bankası Gürültü Yönetimi Klavuzu ve hem de mevcut yönetmeliklere göre değerlendirme yapılmıştır. Yapılan ölçümler sonucu gürültü seviyesinin Mahmudiye ilçesinin güneyinde yer alan mevcut sanayi kuruluşlarına ve rüzgar hızına bağlı olarak değiştiği gözlenmiştir. Modellemeler sonucunda ise projenin mevcut gürültü seviyesinde yaklaşık 3 dba lik bir değişime sebep olacağı tespit edilmiştir. Türbinlerden kaynaklanan gürültünün yerleşim birimlerine etkisinin düşük düzeyde olması beklendiği için işletme döenminde şikayet üzerine ölçüm yapılması planlanmaktadır. Yeraltı elektirk iletim kabloları düşük voltajda (31.5 kv) çalışmakta olup, bu 1

Biyolojik çeşitlilik (türlerin ve yaşam alanlarının korunması) kablolar yönetmeliklerde belirtilen derinliklere gömülecektir. Herhangi bir elektromanyetik etki beklenmemektedir. Gölge kırpışması ve kanat parlaması gibi etkiler de ÇED raporunda değerlendirilmiştir. En yakın yerleşim yerlerinde gölge kırpışması etkisinin ihmal edilebilir düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Kanat parlaması etkisi ise kanatların yansıtıcı maddelerden yapılmamış olmasından dolayı söz konusu değildir. Flora ve fauna tespit çalışmaları ÇED süreci kapsamında yapılarak inşaat ve işletme aşamalarında oluşabilecek olumsuz etkiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmalar sırasında türü tükenme tehlikesinde olan flora ve fauna türlerine rastlanmamıştır. Bölgede yaşayan kuş türleri için öncelikle bir literatür araştırması yapılmış daha sonra bu çalışma gözlemlerle desteklenmiştir. 63 kuş türü tespit edilmiştir. Kuşların türbinlere çarpma riskini azaltmak amacıyla türbinler boyanacak ve ışıklandırılacaktır. Đstihdam (iş kalitesi, işgücü standartlarının uygulanması dahil) Yoksulların geçimi (yoksulluğun hafifletilmesi, dağıtım eşitliği ve temel hizmetlere erişim dahil) Proje sahası üzerinden geçen herhnagi bir kuş göç yolu mevcut değildir. Önemli kuş alanları ve sulak alanlar proje sahası ve çevresi dışında kalmaktadır. Çanakkale ilinde temel geçim kaynağı tarım olup, nüfusun yaklaşık %56 sı bu alanda çalışmaktadır. Buğday, şeftali, elma, üzüm, zeytin ve ay çiçeği en fazla yetiştirilen ürünlerdir. Yarıca nüfusun %9 u sanayi kuruluşlarında, %4 ü de inşaat işlerinde çalışmaktadır. Bir diğer ekonomik aktivite ise hayvancılık tır ve et, yumurta, bal ve deniz ürünleri yetiştirilmektedir. Kırsal kesimde tarım alanında çalışanların yoksulluk oranı 29 yılında %35.41 dir 3. Proje ile sağlanan iş imkanları doğrutusunda inşaat işlerinde ve sanayi kurluşlarında çalışanların sayısı artacaktır. Đnşaat döneminde ve işletme döneminde yöre halkı için istihdam imkanı yaratılacaktır. Đşçiler sosyal güvenlik sistemine kayıt ettirilecektir. Đş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim verilecek ve daha önce çiftçi olan kişilere sertifika verilerek inşaat işleri konusunda yetkinlik kazandırılacaktır. Proje kapsamında etkilenecek alanların belirlenmesi amacı ile yeniden Yerleşim Planı hazırlanmıştır. Proje sahası genellikle kamu arazisinde olup, az miktarda özel mülk satın alımı söz konusu olacaktır. Satın alma prosedürleri ilgili kanun, yönetmelikler ve IFC/Dünya Bankası prensipleri doğrultusunda yürütülecektir. Bu kapsamda etkilenecek kişiler ile öncelikle yüzyüze görüşülerek antlaşmaya varılmaya çalışılacaktır. Üvecşk ev bozköy arasında bulunan mevcut asbestli çimento su boruları proje kapsamınd aplastik borular ile değiştirilmiştir. Böylece içme suyu sistemi yenilerek toplum sağlığı sürdürülmesine katkıda bulunulmuştur. 3 http://www.tuik.gov.tr/preistatistiktablo.do?istab_id=477 11

Projenin göçebe olarka kırsal yaşayan insanlara da katkısı olmuştur. Proje sahasında kullanılan prefabrike yatakhane, banyo ve tuvaletler bu kişilerin kullanıma bırakılacaktır. Ayrıca mahmudiye Belediye Başkanının beyanına göre proje kapsamında ödenen harç bedelleri meranın ıslahında ve göçebe topluluğun yaşam alanının iyileştirilmesinde kullanılmıştır. Enerji hizmetlerine erişim Đnsani ve kurumsal kapasite (yetkilendirme, eğitim, katılım ve cinsiyet konuları dahil) Đstihdam (rakamsal) Ödemeler dengesi (sürdürülebilirlik) Teknolojik kendine yeterlilik (projenin çoğaltılabilirliği, dövize bağlılığı, sermaye kapasitesi, teknoloji transferi dahil) Proje kapsamında üretilecek elektrik yerli ve yenilenebilir kaynaklardan sağlandığı için enerji ithalatına bağımlılığı azaltacaktır. Ancak etki çok küçük düzeyde olduğu için takip edilmesi söz konusu değildir. EnerjiSA eğitimi desteklemeyi bir şirket politikası olarak görmektedir. Dolayısıyla yöreye bu kapsamdaki aşağıdaki katkılarda bulunulmuştur: 1) Đvedik Đlköğretim Okulunun elektrik borcu ödenmiştir. 2) Dönembaşı öğrencilere okul çantası dağıtılmıştır. 3) Mahmudiye and Üvecik Đlkokullarına projector verilmiştir. Ayrıca Mahmudiye Spor Klübüne bağış yapılmıştır. Đnşaat aşamasında yaklaşık işçi, işletme aşamasında ise güvenlik görevlisi olarak yöre halkının istihdam edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca köy meydanındaki havuz ve dükkanlar yeniden düzenlenerek yöre ekonomisine de katkı sağlanmıştır. Projenin uygulanması ile yerli ve yenilenebilir kaynaklar elektrik üretiminde kullanılacağı için finansal kaynakların yurt içinde kalması söz konusu olacaktır. Ancak projenin elektrik üretimi ülke geneli ile karşılaştırıldığında bu etkinin takip edilemeyecek kadar küçük olacağı tahmin edilmektedir. 29 yılında toplam elektrik tüketimi 193.3 milyondur, projenin üretimi bunun sadece %.4karşılamaktadır 4. Projenin inşaatı yerel firmalar tarafından yapılacak, elektrik üretimi yenilebilir kaynaklardan elde edilecektir. Elektromekanik ekipman yurtdışından temin edilerek en son teknolojinin ülkemize getirilmesi sağlanacaktır. SONUÇ ve ÖNERĐLER: Projenin çevreye dost bir proje olarak görülmesi nedeniyle, yöre halkının çoğu projenin sağlayabileceği iş imkanlarıyla projenin olası çevresel etkilerinden daha çok ilgilenmiştir. Her ne kadar arazi alımlarının resmi fiyatlar üzerinden yapılacak ve adil fiyatlar ödeneceği vurgulanmış olsa da arazi alımları sırasında düşük bir fiyata satmak zorunda kalma konusunda katılımcıların kaygıları devam etmiştir. 4 http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=en&sf=webpages&b=elektrik_en&bn=219&hn=&nm=4717&id=4732 12

Projenin sosyo-ekonomik açıdan etkilerinin değerlendirildiği bir YenidenYerleşim Planı raporu hazırlanmıştır. Çalışmalar kapsamında Üvecik Köyü ve Mahmudiye Đlçesinde kişilerle gruplar halinde görüşmeler tertip edilmiştir. Yapılan bu görüşmeler ile kaygılar giderilmeye çalışılmıştır. Uygulama sürecinde ise projeden etkilenen bireyler tespit edilerek arazilerinin kamulaştırılması esnasında mağdur olmamaları için gerekli tedbirler alınmıştır. 13