Rahman ve Rahim Olan Allah ın Adıyla MÜŞRİKLERLE İLİŞKİLER BEDR SAVAŞI

15.03.2010

Hz. Peygamber ile müşrikler arasındaki ilk savaş Bedir'de meydana gelmiştir. Bedir, her yıl panayır kurulan bir köyün adıdır. Burası, Suriye'den Mekke ye giden yolun sarp ve aşılması güç derelerden geçtiği kısma yakın bir noktadadır. Medine-i Münevvere'den aşağı yukarı 130 km mesafede bulunmaktadır.

Kureyş, hicretin hemen arkasından Medine'ye saldırma hazırlıklarına başladı. Abdullah b. Übey e mektup yazarak: "Ya Muhammed'i öldür, ya da biz gelip onunla birlikte seni de yok ederiz!" diye tehditte bulunuyorlardı.

Kureyş'in küçük çapta ve az sayıda insandan oluşan birlikleri, Medine çevresini dolaşıyor ve şehri her an kontrol altında tutuyordu. Hatta Fehr kabilesinden Kürz Medine'nin otlaklarına kadar gelip hayvanları yağmalayıp gitmişti. (Zul-Üşeyr Gazvesi ile karşılık verildi)

MEDİNE

Mekke Müşrikleri; Savaş ihtiyaçlarının temini için, Para ve mühimmatı tedarik etmek için, Ellerinde bulunan bütün paralarını tek kuruşuna varıncaya kadar verdikleri bir sermaye ile Suriye'ye gönderdiği bu sezonun en büyük ticaret kervanı, Suriye den hareket etmişti.

1000 Deve 50.000 Dinar Sermaye Ticaret Büyüklüğü 500.000 Dirhem

Tam bu sıralarda Batn-ı Nahle Seriyyesinde Hadraminin beklenmeyen öldürülme olayı meydana gelmişti. Bu olay Kureyş'in Öfke ateşini daha da alevlendirdi.

O sırada Mekke'de, müslümanların kervanı yağmalayacağı haberleri yayıldı. Kureyş'in kin ve öfke bulutu bütün dehşetiyle Arabistan'ın her yanını kaplamıştı

Hicretin 2. yılında Kureyşlilerin, Ebû Süfyan ın idaresinde Suriye ye gönderdikleri bu kervan; Bin deveden oluşan ve elli bin dinar sermaye ile hazırlanmış, Kureyş tarafından sevkedilen en büyük kervanlardan biridir. Kervanın getirdiği mallar beş yüz bin dirhem tutarında idi.

1000 Deve 50.000 Dinar Sermaye Ticaret Büyüklüğü 500.000 Dirhem

Hz. Peygamber kervanın geçtiğini haber alınca sahâbîleri topladı. Kervandaki malların çokluğunu, buna karşılık muhafız sayısının azlığını anlatarak bu kervanı Mekke'ye dönerken uğrayacağı Bedir de ele geçirebileceklerini söyledi. Kendilerini sefere davet etti. Gerektiğinde müşriklerle savaş da yapılacaktı.

Hz. Ebu Bekir ve diğerleri heyecanlı konuşmalar yaptılar. Ama Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellem ensâra bakıyordu. Çünkü ensâr biat ettiği sırada, sadece düşman Medine'ye hücum ettiği takdirde kılıçlarına sarılıp, yardıma koşacaklarını vaadetmişlerdi.

Sa'd b. Ubâde -Hazrec kabilesinin lideri- ayağa kalktı: "Ey Allah'ın Resûlu! İçimizden ne geçtiğini mi öğrenmek istiyorsunuz? Allah'a yemin olsun ki kendimizi denize atmamızı emretseniz, biz hiç düşünmeden hemen kendimizi denize atarız" dedi

Yine; Mikdâd (ra) ayağa kalktı ve: "Biz Musa'nın kavmi gibi 'Sen Rabbinle git savaş' demeyeceğiz. Aksine sizin sağınızda, solunuzda. Önünüzde, arkanızda durarak ve sizi koruyarak savaşacağız" dedi. Bu konuşmalardan Hz. Peygamber o kadar memnun oldu ki mübarek yüzü sevinçten parladı.

Medine'de Müslümanların yokluğunda münafıklarla yahudilere güven duyulmadığından Ebu Lübâbe b. Abdi'l-Münzir'i Hz. Peygamber Medine valisi tayin etti ve Medine'ye dönüp görevini üstlenmesini emretti. Medine'nin yüksekçe bir yerleşim yeri olan Aliye ye de Asım b. Adiyy'i tayin etti

Bu arada kervanın dönüş haberini öğrenen Hz. Peygamber, 12 Ramazan 2 / 9 Mart 624 te Medine den hareket etti.

Sancaktarlık görevine; Mus ab b. Umeyr, Hz. Ali ve Sa d b. Muâz'ı tayin edildi.

Müslüman askerlerin sayısı, Yetmiş dördü muhâcir ve Geri kalanı ensar olmak üzere toplam üç yüz beş idi.

Orduda; Yetmiş deve, İki de at bulunuyordu. Üç kişiye bir deve düşüyor, bu develere de nöbetleşe biniliyordu. Hz. Peygamber, Hz. Ali ve Zeyd bin Harise bir deveye biniyorlardı.

Yürüme sırası Hz. Peygamber'e geldiğinde, onun yürümesine gönülleri razı olmayarak binmesini istiyorlar ve kendilerinin yürüyeceğini belirtiyorlardı. Hz. Peygamber ise bunu kabul etmiyor ve kendisinin sevaba ihtiyacının onlardan az olmadığını bildiriyordu.

Yolda, o sırada henüz İslâm'ı kabul etmemiş bulunan; Hazrecli Hubeyb b. İsâf (Yisâf) ve Kays b. Muharris Hz. Peygamber'e gelerek kabileleri ile birlikte bu savaşa katılmak istediklerini söylediler.

Hz. Peygamber, müşriklere karşı müşriklerin yardımıyla savaşamayacaklarını belirtince her ikisi de Müslüman olup Bedir savaşına katıldılar.

Hz. Peygamber, Cüheyne kabilesinden Besbes (Besise) b. Amr ile Adiy b. Ebü'z-Zağbâ'yı Medine'den ayrıldıktan sonra kervan hakkında bilgi toplamak için gönderdi. Onlar da, Medine nin 130 km. kadar güneybatısında yer alan ve Kızıldeniz sahiline 30 km. uzaklıkta bulunan Bedir kuyularına gidip, kervanın henüz buraya gelmediğini öğrendiler ve durumu Hz. Peygamber'e bildirdiler.

Bedir, o dönemde Medine-Mekke yolunun Suriye kervan yoluyla birleştiği noktada bulunuyor ve kervanların ikmal yeri olarak hizmet görüyordu.

Bu arada kervanın yöneticileri Hz. Peygamber'in kervanın dönüşünü gözlediğini öğrendiler. Ebû Süfyan Suriye'den ayrıldıktan sonra Kureyş'ten yardım istemek üzere Kinâne kabilesinden Damdam b. Amr adlı şahsı yirmi dînar ücretle kiralayarak Mekke'ye gönderdi.

Kendisi de, Hz. Peygamber'in Bedir kuyularına gönderdiği şahıstan sonra inceleme maksadıyla Bedir kuyularına geldiğinde takip edildiğini anlayınca, pusuya düşmemek için kervanı Bedir e uğratmadan, Bedir'i sol tarafına alarak ve az kullanılan sâhil yolunu takip ederek Mekke'ye doğru yola devam etti.

Ebû Süfyan ın yardım isteğinin Mekke'ye ulaşması üzerine Kureyş kabilesinin hemen bütün kollarından bin kişilik bir ordu hazırlandı. Orduda yedi yüz deve, yüz de at vardı. Atlılar zırhlı idi. Süheyl b. Amr ve Huveytıb b. Abdüluzzâ gibi zengin müşrikler, ordunun hazırlanmasında binek ve para yardımında bulundular.

Müşrik ordusu Ebû Cehil in kumandasında Mekke den yola çıktı. Bu arada Ebû Süfyan Cuhfe'den bir haberci göndererek kervanın kurtulduğunu bildirdi ve ordunun geri dönmesini istedi.

Kureyş ordusu, kervanın sahil yolunu takip edeceğini bilemediğinden, kervanın geleceği normal yolu takip ediyordu. Ebû Süfyan'dan gelen haber üzerine ordunun içinden bazıları, kervanın kurtulduğunu ve savaşa gerek kalmadığını söyleyerek geri döndüler. Geri dönenler arasında Hz. Ömer in kabilesi Adiy ve Hz. Peygamber in annesinin kabilesi Benî Zühre de vardı.

Buna rağmen Kureyşliler hazırladıkları ordunun büyüklüğünü ve gücünü göstermek ve bir daha böyle bir duruma düşmemek için yola devam ettiler. Ebû Cehil Bedir'e kadar gidip güçlerini duyurmadan, yiyip içip eğlenmeden kesinlikle geri dönülmeyeceğini bildirdi.

Kureyşliler aynı zamanda Batn-ı Nahle de öldürülen Amr b. Hadramî nin intikamını da almak istiyorlardı..

Bedir yakınında ordusuyla konaklayan Hz. Peygamber, kervan hakkında bilgi toplamak üzere; Hz. Ali, Zübeyr b. Avvam, Sa d b. Ebû Vakkâs ve Besbes b. Amr'ı Bedir kuyularına gönderdi.

Bu arada Kureyş ordusu da Bedr e gelmiş ancak her iki orduda birbirinden haberi yok. Kur an-ı Kerim de bu iki ordunun Bedir e geldiklerinde birbirinden habersiz oldukları şöyle ifade edilmektedir:

Hatırlayın ki (Bedir savaşında) siz vâdinin yukarı kenarında (Medine tarafında) idiniz. Onlar da uzak kenarında (Mekke tarafında) idiler.

Kervan da sizden daha aşağıda (deniz sahilinde) idi. Eğer (savaş için) sözleşmiş olsaydınız, sözleştiğiniz vakit hususunda ihtilâfa düşerdiniz. Fakat Allah, gerekli olan emri yerine getirmesi, helak olanın açık bir delille helâk olması, yaşayanın da açık bir delille yaşaması için böyle yaptı. Çünkü Allah, hakkıyla işitendir, bilendir.(enfal 42)

O sırada Hz. Peygamber ve sahâbîler Kureyş ordusunun Mekke den çıkıp Bedir e geldiğini henüz bilmiyorlardı. Zübeyr b. Avvam ve arkadaşları Bedir e yakın bir yerde konaklayan Kureyşlilerin Bedir kuyusuna su almak için gönderdikleri kölelerden birkaç tanesini yakalayarak Hz. Peygamber in huzuruna getirdiler.

Hz. Peygamber o esnada namaz kılıyordu. Bu arada köleleri getirenler onları sorguya çekmeye başladılar ve kim olduklarını sordular.

Köleler Kureyş ordusundan olduklarını açıklayınca onları dövmeye başladılar. Çünkü bu haber hoşlarına gitmemişti. Dayaktan canları yanan köleler bu kez ifade değiştirerek Ebû Süfyan'ın kervanından olduklarını söylediler.

Bu arada namazını tamamlayan Hz. Peygamber sahâbîlere "Siz onları doğru söyleyince dövüyorsunuz, yalan söylediklerinde ise bırakıyorsunuz"! diyerek sorgulama metotlarını eleştirdi. Sonra Kureyş ordusunun bulunduğu yer hakkında kölelerden bilgi aldı.

Ordu kaç kişi. Bilmiyoruz. Yiyecek ihtiyacı için günde kaç deve kesiyorlar. Birgün 9, bir gün 10 deve. Bunun üzerine asker sayısının 900-1000 arasında olduğunu tahmin etti.

Mekke'nin ileri gelenlerinden orduda kimlerin yer aldığını öğrendi. Hz. Peygamber bunun yanında; Adiy ve Zühre kabilesi mensuplarının müşrik ordusunu terkederek Mekke'ye geri döndüklerini de kölelerden öğrendi.

Ammâr b. Yâsir ile Abdullah b. Mes ud u esirlerin söylediklerini yerinde incelemek üzere görevlendirdi. Bu ikisi, sabaha karşı Kureyş karargâhında büyük bir karışıklık yaşandığı haberini getirdiler.

Çünkü Kureyşliler, karargâhlarına dönen diğer kölelerden Müslümanların Bedir civarında bulunduğunu öğrenince büyük bir heyecana kapılmışlar, baskına uğramamak için de tedbir almaya başlamışlardı.

Hz. Peygamber, Bedir'de savaşmaya karar vermeden önce, muhâcirlerin ve ensarın görüşlerini öğrenmek istedi. Muhacirlerden; Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer ve Ensardan da Sa'd b. Muaz söz alarak konuştular.

Hz. Ömer, Kureyş ordusunun karşılanması yönünde görüş beyan ederek şöyle konuştu: "Yâ Resûlallah! Vallahi İşte Kureyş ve onun gücü! Onlar şimdiye dek zelil olmadılar, aziz oldular, kâfir oldular, iman etmediler. Allah'a andolsun ki onlar güçlerini asla teslim etmeyecekler ve seninle savaşacaklardır! Hazırlan"!

Ensardan söz alan Sa'd b. Muaz, daha önce kendisine iman edip desteklemeye söz verdiklerini, o nedenle düşmana karşı koymaktan çekinmeyeceklerini belirtti.

17 Ramazan 2 / 14 Mart 624 Cuma sabahı erken saatlerde her iki ordu Bedir e doğru yola çıktı. İslâm ordusu kuyulara müşriklerden daha önce ulaştı. Peygamberimiz başlangıçta Medine tarafına en yakın ve düşmana da en uzak olan kuyunun çevresine yerleşti.

Sahâbeden; Hubâb b. Münzir buraya yerleşilmesini uygun bulmadı ve Hz. Peygamber'e bu kararının vahye dayanıp dayanmadığını sordu.

Peygamberimiz bunun kendi görüşü olduğunu söyleyince düşmana en yakın kuyunun yanına yerleşilmesini ve diğer kuyuların kapatılmasını teklif etti. Peygamberimiz bu görüşü uygun buldu ve Hubâb'ın işaret ettiği kuyunun çevresine yerleşerek diğer kuyuları kumla kapattırdı. Ancak, daha sonra, açık bırakılan kuyudan müşriklerin su almalarına izin verdi.

Bu arada, Huzeyfe b. Yemân ile Babası İslâm ordusunda yer almak üzere Hz. Peygamber'in yanına gelirken müşrikler tarafından yakalandılar. Ancak Peygamber'e katılmayacaklarına dair söz vermeleri üzerine serbest bırakıldılar.

Daha sonra Hz. Peygamber'in yanına gelerek başlarından geçeni anlattılar. Peygamberimiz onlara verdikleri sözde durmalarını, savaşa katılmamalarını ve Medine'ye dönmelerini söyledi.

Hz. Peygamber'in en güç anında ve askere ihtiyacı olduğu bir zamanda bile Müslümanlardan, müşriklere verdikleri sözde durmalarını istemesi onun doğruluğa ve ahde vefaya verdiği önemi ortaya koymaktadır.

Hz. Peygamber düşman ordusu geldikten sonra Hz. Ömer i müşrik ordusuna göndererek; barış ve güvenlik içinde Mekke'ye dönebileceklerini bildirdi ve savaş yapılmamasını teklif etti.

Müşrik ordusunda yer alan, Hakîm b. Hizâm, bu teklifin kabul edilmesini istedi; ancak Ebû Cehil bunu kabul etmeyip savaşmakta ısrar etti.

Hz. Peygamber in bu tutumu, savaş meydanında bile barış politikası takip ettiğini göstermektedir.

Hz. Peygamber savaştan bir önceki geceyi Allah a ibadet ve dua ile geçirdi. Sa d b. Muaz savaş alanına yakın bir yerde kendisi için bir çardak yaptı ve kapısında nöbet tuttu.

Artık iki ordu karşı karşıya gelmişti. Hak ile batıl, Karanlıkla aydınlık, Küfürle İslâm kozlarını paylaşmak üzere karşı karşıya dikilmiş bekliyorlardı.

Kur'ân-ı Kerim bu sahneyi şöyle tasvir etmiştir: "Karşı karşıya gelen şu iki toplulukta sizin için büyük bir ibret vardır. Bir ordu Allah yolunda savaşıyor, diğeri ise inkârında direniyordu. Onlar ötekilerin iki misli olduğunu kendi gözleriyle görüyorlardı.

Ama Allah dilediğini yardımıyla güçlendirir. İşte bu olayda basiret sahipleri için elbette ibretler vardır." (Al-i İmrân, 3/13)

Gözler önündeki bu manzara insanları hayrete düşürmekteydi. Bu kadar geniş bir dünyada tevhid inancının geleceği meydandaki bir avuç insana bağlıydı.

Ve Peygamber şöyle dua ediyordu: "Ey Rabbim, Eğer bu insanlar, bugün burada yok olurlarsa artık kıyamete kadar Sana tapılmayacak ve Zât ı Ulûhiyyeti'ne ibadet edilmeyecek"

Hz. Ebu Bekir, Hz. Peygamber'e hitaben: "Ey Allah Resulü! Allah sana vaadini yerine getirecektir" dedi. Sonunda büyük bir huzur ve sükûn içinde o anda inen şu ayeti okudu: "O topluluk yakında bozulacak ve arkalarını dönüp kaçacaklardır." (Kamer, 54/45)

İki ordu karşı karşıya geldiklerinde herkes gördü ki, akrabalar birbirinin karşısında dikilmektedirler. Hz. Ebu Bekir'in oğlu öne çıkınca, Hz. Ebu Bekir (ra) kılıcını çekti ve oğlunun karşısına çıktı.

Düşman safları arasından Utbe ortaya çıktığında, oğlu Huzeyfe (ra) müslümanlar safından öne çıkarak babasının karşısına dikildi. Hz. Ömer'in kılıcı ise dayısının kanına bulanmıştı

Arap geleneğine göre savaş teke tek vuruşma şeklinde başladı. Savaş şöyle başladı. İlk önce kardeşinin kan davasını güden, onun intikamını almak isteyen Amir Hadramî öne çıktı. Karşısına Hz. Ömer'in kölesi Mihca' çıktı ve onu öldürdü.

Müşrik ordusundan Esved b. Abdülesed, İslâm ordusundan da Hz. Hamza ortaya çıkıp döğüştüler. Hz. Hamza rakibini öldürdü.

Bunun üzerine Kureyşlilerden Utbe b. Rebîa, Kardeşi Şeybe ve Velîd b. Utbe ortaya atıldılar.

Bunların karşısına ensardan üç kişi çıktı. Fakat müşrikler kendilerine denk kabul etmedikleri için onlarla vuruşmayacaklarını, karşılarına kendilerine denk kimselerin çıkmasını istediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber'in emriyle; Hz. Hamza, Hz. Ali ve Ubeyde b. Hâris meydana çıktı.

Hz. Hamza; Utbe'yi, Hz. Ali Velîd'i, Ubeyde b. Hâris de Şeybe'yi öldürdü.

Teke tek vuruşmalardan sonra başlayan ve dört veya beş saat süren savaş, ikindiye doğru İslâm ordusunun kesin zaferiyle sonuçlandı.

Savaşta müşrik ordusundan başta; Ebû Cehil, Ümeyye b. Halef, Utbe b. Rabîa, Şeybe b. Rabîa ve Ebû Süfyan ın oğlu Hanzala gibi ileri gelen İslâm düşmanları olmak üzere toplam yetmiş kişi öldü; bir o kadar sayıda asker de esir alındı.

Müslümanlar, altısı muhâcirlerden, sekizi de ensardan olmak üzere toplam on dört şehit verdiler. Hz. Peygamber şehitlerin cenaze namazını kılarak onları defnettirdi. Müşrik ölülerini de gömdürdü. Düşman ölülerine her türlü tecâvüz ve parçalama hareketlerini yasakladı.

Peygamberimiz savaş sırasında; Benî Hâşim'den ve diğer kabilelerden bazı kimselerin ve Özellikle amcası Abbas'ın zorla savaşa çıkarıldığını belirterek öldürülmemelerini istemişti.

İslâm ordusu içinde yer alan Ebû Huzeyfe b. Utbe bunu duyunca "Babalarımızı, oğullarımızı, kardeşlerimizi öldüreceğiz, fakat Abbas'ı öldürmeyeceğiz öyle mi? Allah'a yemin ederim ki ona rastlarsam boynunu vuracağım" dedi.

Bu söz Hz. Peygamber'in kulağına gittiğinde ona bu sözü söyleyip söylemediğini sordu. Ebû Huzeyfe babasının, amcasının ve kardeşinin öldürüldüğünü görünce dayanamayıp bu sözü sarfettiğini belirtti.

Bunun üzerine Hz. Peygamber "Senin baban, amcan ve kardeşin bizimle savaşmakta ciddi idiler. Kimsenin zorlaması olmadan gönüllü olarak savaşa çıktılar. Ancak Haşimoğulları bu savaşa zorla çıkartıldılar buyurdu.

Nitekim Kureyş ordusu Mekke'den çıktığında Benî Hâşim orduya katılmayıp Mekke'de kalmış ve bu durum başlangıçta kimsenin dikkatini çekmemişti. Ordu Mekke'ye bir konak mesafede istirahate çekildiği esnada Ebû Cehil'in bunu hatırlayarak "Ey Kureyş! Ne yaptığınızın farkında mısınız? Benî Hâşim'i Mekke'de bıraktınız.

Şayet Muhammed kazanmış olur. zafer kazanırsa onlar da Eğer siz galibiyet elde ederseniz onlar Mekke'de çoluk çocuğunuzdan intikam alırlar. Onları Mekke'de bırakmayıp beraberinizde götürünüz" diyerek arkadaşlarını ikaz etmiştir.

Bunun üzerine geri dönerek; Abbas, Nevfel, Tâlib ve Akîl'i almışlar ve zorla götürmüşlerdir.

Bu yetmiyormuş gibi yolda Hâşimoğullarına şu sözlerle çıkışmışlardır: "Ey Hâşimoğulları! Siz bizimle çıkıyorsunuz ama, gönlünüz Muhammed'le birliktedir. Bunu çok iyi biliyoruz".

Bu söz üzerine Ebû Tâlib'in oğlu Tâlib, Mekke'ye geri dönmüştür. Geri kalan Hâşimoğullarının Hz. Muhammed (s.a.s.)'in safına geçmelerinden korktukları için de onları bir çadırda toplamışlar ve başlarına nöbetçi dikmişlerdir..

Esirlere uygulanan muameleye gelince, Hz. Peygamber her şeyden önce esirlere iyi davranılmasını emretmiştir. Onlardan sadece ikisini, Ukbe b. Ebû Muayt ile Nadr b. Hâris i, vaktiyle kendisine ve Müslümanlara yaptıkları ağır işkencelere karşılık olarak ölüme mahkum etmiştir.

Diğer esirlere yapılacak muamele konusunda sahâbîlerin görüşlerine başvurmuştur. Hz. Peygamber, Hz. Ebû Bekir in görüşünü benimseyerek esirlerin malî durumlarına göre 1000-4000 dirhem fidye ödemelerini şart koşmuştur.

Esirler arasında Hz. Peygamber in amcası Abbas, diğer amcalarının oğulları Akîl ve Nevfel de bulunuyordu. Fidye ödenmesi konusunda bunlara herhangi bir ayrıcalık tanınmamıştır. Bazı esirlerin karşılıksız olarak, okur-yazar olanların ise on Müslümana okuma yazma öğretmeleri şartıyla serbest bırakılmalarına karar verilmiştir.

Hz. Peygamber'in damadı Ebü'l-As da esirler arasında bulunuyordu. Zeyneb, kocasının fidyesi olarak bir miktar malla birlikte, evlenirken annesinin kendisine taktığı gerdanlığı gönderdi. Hz. Peygamber gerdanlığı görünce duygulandı; sahâbenin de görüşünü alarak gerdanlığın Zeyneb'e iade edilmesini ve Ebü'l-As'ın serbest bırakılmasını emretti.

Fakat damadından da kızını Medine'ye göndermesini istedi. Ebü'l-As sözünde durarak hanımını Medine'ye gönderdi. Hz. Peygamber damadının bu davranışını takdir etti.

Esirler arasında yer alan Ebû Azze, fakir ve beş kızı olduğunu söyleyerek onların hatırına serbest bırakılmasını istedi. Hz. Peygamber de, Müslümanlara karşı bir daha savaşmayacağına ve kendisinin aleyhinde konuşmayacağına dair söz alarak onu fidyesiz olarak serbest bıraktı.

Esirler arasında Kureyş'in hatiplerinden Süheyl b. Amr da yer alıyordu. O, bacağından bir okla vurulmuş; yaralı halde kaçmaya teşebbüs etmiş, fakat yakalanmıştı. Süheyl'in kaçması üzerine Hz. Peygamber onu yakalayanın öldürmesini emretmiş; ancak daha sonra kendisi yakalamış, fakat öldürmemiştir.

Hz. Ömer, Süheyl b. Amr için "Yâ Resûlallah! Onun ön dişlerini sökeyim de bir daha senin aleyhinde konuşmaya kalkmasın" şeklinde bir teklifte bulundu.

Fakat Peygamberimiz buna razı olmadı. "Ben dişlerini söktürerek ona işkence yapamam. Allah da beni, peygamber olduğum halde dahi, aynı azaba uğratır" şeklinde cevap verdi ve devam etti: "Onun, senin beğeneceğin bir davranışta bulunması da umulur".

Hz. Peygamber'in; Süheyl'e karşı bu davranışı; Esirlere iyi muamele yapması, İşkenceye müsade etmemesi, Düşmanını bile İslâm'a kazanmayı ve yeri geldiğinde ondan istifade etmeyi hedeflemesi gibi ömrü boyunca sürdürdüğü politikanın çok güzel bir örneğini teşkil etmektedir

Ebû Süfyan'ın oğlu Amr da esirler arasında bulunuyordu. Onu Ali b. Ebû Tâlib esir almış, fakat Hz. Peygamber'in hissesine düşmüştü. Müşrikler Mekke'de esirlerin kurtarılması için fidye tedarikine başladıklarında Ebû Süfyan'a da oğlu Amr'ın fidyesini ödeyerek kurtarmasını teklif ettiler.

Ancak Ebû Süfyan bunu kabul etmedi. "Oğlum Hanzala öldürüldü; Amr için de para vereceğim öyle mi?

Canımdan oldum, bir de malımdan mı olayım? Bunu asla yapmayacağım. Muhammed oğlumu gönderinceye kadar elinde bir yıl kalsa dahi para ödemem. diyerek fidye vermeyi reddetti.

Bu arada Ebû Süfyan başka yollar aramaya başladı. Tam bu sırada Medine'den umre maksadıyla Mekke'ye gelen Sa'd b. Numan ile Münzir b. Amr'ı yakalayıp oğluna karşılık esir etmeyi planladı.

Münzir kaçmayı başardı; fakat Sa'd esir alınarak hapse atıldı. Halbuki Mekkeliler umre için gelene dokunmazlardı. Hapise atılan sahâbînin yakınları Hz. Peygamber'e gelerek Ebû Süfyan'ın oğlunun Sa'd'a mukabil salıverilmesini istediler. Hz. Peygamber onların bu isteğini yerine getirerek Amr'ı serbest bıraktı. Bunun üzerine Ebû Süfyan da Sa'd'ı serbest bıraktı.

Bu olaydaki tutumundan; Hz. Peygamber'in arkadaşlarına düşkünlüğünü, Onların hapiste yatmasına ve işkence çekmesine asla gönlünün razı olmadığını, Bir sahâbîyi Ebû Süfyan'dan alacağı dört bin dirheme kesinlikle değişmediğini göstermektedir.

Medine'ye dönerken bütün ganimetler bir araya toplanarak savaşa katılanlar arasında eşit şekilde bölüştürüldü. Daha sonra savaş ganimetleriyle ilgili ayrıntılı hükümler içeren âyet-i kerîme nâzil oldu. Buna göre ganimetin beşte biri Allah a, Resûlü ne, onun akrabasına, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara aittir.(enfal 41)

Hz. Peygamber bu âyetin hükümlerini ilk defa aynı yıl Benî Kaynukâ' Yahudilerinden elde edilen ganimetlere uyguladı. Buna karşılık, Bedir ganimetlerinin ganimet âyetine göre dağıtıldığını kaydeden İslâm tarihçileri de vardır.

Hz. Peygamber, Ebû Cehil'in devesini başkomutan hakkı (safiy) olarak kendisi aldı ve diğer develerinin arasına kattı. Bu deveye biner, gazvelere çıkardı.

Hudeybiye seferine çıkarken bu deve kurbanlıklar arasına dahil edilmişti. Müşrikler onu yüz deve karşılığında istediler. Ancak Hz. Peygamber "Şayet kurbanlıklar arasına katmasaydık kabul ederdik" dedi.

Hz. Peygamber, Zeyd b. Hârise ve Abdullah b. Revâha yı Bedir zaferini haber vermek üzere Medine'ye gönderdi.

Zeyd b. Hârise şehre ulaştığında Hz. Peygamber'in kızı Rukıye vefat etmiş ve yeni defnedilmişti. Hz. Peygamber de ramazanın sonunda veya şevvalin başında ordusuyla birlikte Medine'ye döndü.

Meleklerin Yardımı Kur an-ı Kerim de Müslümanların Bedir Savaşı'nda gerekirse meleklerin yardımıyla destekleneceği ve bu şekilde Allah ın kendilerine yardım edeceği açıkça belirtilmektedir.

Nitekim sizler oldukça zayıf bir haldeyken Allah Bedir de size yardım etmişti. Öyle ise Allah a karşı sorumluluğunuzun bilincinde olun ki Şükredenlerden olasınız. O zaman sen mü minlere şöyle diyordun: Gönderilecek üç bin melekle Rabbinizin sizi takviye etmesi, sizin için yeterli değil midir? (Al-i İmran 123-124)

Siz, zorluklara direnir ve sorumluluk bilincini kuşanırsanız, düşman ansızın size saldırdığında Rabbiniz size anlı-şanlı beş bin melekle yardım edecektir. (Al-i İmran 125)

Allah bunu, sadece size bir müjde olsun ve gönlünüz onunla ferahlasın diye vaad etti. Zira (zafer garantili) yardım, yalnızca her işinde mükemmel olan, her hükmünde tam isabet kaydeden Allah katından gelir. (Al-i İmran 126)

Hani Rabbinizden yardım dileniyordunuz;(12) bunun üzerine size şöyle icâbet etmişti: Size birbirini izleyen bin melekle yardım edeceğim!. (Enfal 9)

Bedir Gazvesi, Hz. Peygamber in savaş taktiğini ortaya koyması bakımından önemlidir. Sözgelimi Hz. Peygamber İslâm ordusunu o şekilde yerleştirmişti ki, güneş ışıkları ordunun gözünü kamaştırmıyordu. Düşman askeri için, bunun tersi söz konusuydu.

Savaş taktiği dışındaki uygulamalar da Müslümanlar için bir kaynak teşkil etmiştir. O zaman üniforma olmadığı için Hz. Peygamber, muhacirler, Evs ve Hazrec için ayrı ayrı parola tespit etmiştir. Bu zafer aynı zamanda savaş esirlerine ve yaralılara uygulanan muamele açısından da önem arzetmektedir

Bedir zaferi, başta Medine olmak üzere bütün Arap Yarımadası'nda ve hatta yarımada dışında Müslümanların itibarının artmasına vesile olmuştur. Arabistan'da büyük üne sahip olan Mekkelilerin bu savaşta yenilmesi, tüm gözleri onları mağlup eden kimseye çevirmiştir. Öyle ki, olayın etkisi Arap Yarımadası'nın dışına da taşmış, Müslümanların galibiyetini öğrenen Habeşistan Necâşîsi son derece sevinmiştir.

Ancak Yahudiler, Bedir Gazvesi'nden önce tarafsız kalmaya söz vermişken, Bedir zaferinden sonra Müslümanların başarısını kıskanmaya başlamışlardır. Ka'b b. Eşref üzüntüsünden "Yerin altı üstünden iyidir" demiştir

Bedir Savaşı ile birlikte İslâm tarihi literatürüne Ehl-i Bedir (Bedir Ehli) kavramı girmiştir. Kur an-ı Kerim de (Al-i İmran 123) ve Hz. Peygamber in hadislerinde Ehl-i Bedir den övgü ile söz edilmiştir..